ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΑ ΑΤΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ

Transcript

1 ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΑ ΑΤΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΘΕΜΑ: «Η ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ» ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ: ΑΝ ΡΕΑΣ ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΗΜΗΤΡΗΣ ΒΛΑΧΟΠΟΥΛΟΣ ΟΝ/ΜΟ ΦΟΙΤΗΤΡΙΑΣ: ΝΙΚΟΛΕΤΤΑ ΓΚΑΡΕΤΣΟΥ (Α.Μ ) ΑΘΗΝΑ

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ σελ Η επικοινωνία στο παρελθόν Ιστορική Αναδροµή Τα µέσα επικοινωνίας στο παρελθόν. σελ Η επικοινωνία σήµερα Τα µέσα επικοινωνίας. σελ Ο ρόλος της επικοινωνίας Η επικοινωνία στις ιαπροσωπικές σχέσεις. σελ Συνταγµατική κατοχύρωση του δικαιώµατος της επικοινωνίας (άρθρο 19 του Συντάγµατος Το απόρρητο της επικοινωνίας) σελ Το απαραβίαστο του απορρήτου της επικοινωνίας. σελ Λόγοι άρσης του απορρήτου της επικοινωνίας. σελ Αναφορά σε άλλα συνταγµατικά κείµενα του Ευρωπαϊκού Κόσµου. σελ Η προστασία του απορρήτου επικοινωνίας στον Ποινικό Κώδικα. σελ Η απαγόρευση της χρήσης παράνοµων αποδεικτικών µέσων (άρθρο 19, παράγραφος 3) σελ Αναφορά στο άρθρο 8 της ΕΣ Α Αναφορά στην Α ΑΕ σελ Το απόρρητο επικοινωνίας στον οικογενειακό-εργασιακό Χώρο και στο χώρο των φυλακών. σελ Η κατάσταση σήµερα: σελ. 26 -Τηλεόραση και Εθνικό Συµβούλιο Ραδιοτηλεόρασης. -Internet-hackers. 14. Νοµολογία και περιλήψεις αποφάσεων. σελ Μια µατιά στο σήµερα-συµπεράσµατα. σελ Βιβλιογραφία-Νοµολογία σελ. 33 2

3 1. ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Επικοινωνία. Μια λέξη τόσο σηµαντική, τόσο καθοριστική, τόσο σπουδαία. Η επικοινωνία αποτελεί το «κλειδί» στις ανθρώπινες σχέσεις, σε σηµαντικά καθηµερινά, οικονοµικά, πολιτικά, νοµικά και κάθε επιστηµονικού περιεχοµένου ζητήµατα. Άνθρωποι οι οποίοι δεν έχουν θέληση για επικοινωνία δεν αναπτύσσουν την προσωπικότητά τους, δεν ανταλλάσσουν σκέψεις και δεν γνωρίζουν νέες «εµπειρίες». Η επικοινωνία διευκολύνει την ζωή µας, την καθηµερινότητά µας και κάνει τις καταστάσεις απλούστερες, δίνοντας λύση και απαντήσεις σε πολύ σοβαρά ζητήµατα. Θεωρώ πως στις µέρες µας κανείς δεν µπορεί να αµφισβητήσει τα πλεονεκτήµατα τα οποία µπορεί να προσφέρει. Η ανταλλαγή ιδεών και απόψεων µας κάνουν καλύτερους ανθρώπους, γνωρίζουµε διαφορετικούς τρόπους ζωής και διευρύνουµε τους πολιτιστικούς και πνευµατικούς ορίζοντές µας. Βέβαια για τη σωστή «επικοινωνία» είναι απαραίτητη η τήρηση ορισµένων κανόνων και µιας συγκεκριµένης συµπεριφοράς, έτσι ώστε να αποφευχθούν δυσάρεστες καταστάσεις. Κάθε υπέρβαση και µη τήρηση των ορίων πάντοτε οδηγεί σε άσχηµα-αρνητικά αποτελέσµατα. Στόχος πρέπει να είναι η ελεύθερη ανταλλαγή απόψεων και «πιστεύω» χωρίς να υπάρχει το αίσθηµα παρακολούθησης και πίεσης, χωρίς να υπάρχει το ενδεχόµενο κριτικής και λογοκρισίας. Ζούµε στον 21 ο αιώνα και κανείς δεν πρέπει να νιώθει πως ζει σε ένα ολοκληρωτικό καθεστώς, όπως αυτό του «Μεγάλου Αδελφού» 1, στο οποίο παρακολουθούσαν συνεχώς τους πάντες. 1 Τζωρτζ Όργουελ «1984» - Ο Μεγάλος Αδελφός 3

4 2. Η ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑ ΡΟΜΗ ΤΑ ΜΕΣΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΣΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ Από τότε που ξεκίνησε η ιστορία του ανθρώπου και της ανθρώπινης δραστηριότητας, η επικοινωνία και η εξέλιξή της καθόρισε τους ρυθµούς ανάπτυξης των πολιτισµών. Καθώς άρχισε σιγά-σιγά η ανάπτυξη των πολιτισµών και δηµιουργήθηκαν οργανωµένες πόλεις, η επικοινωνία άρχισε να παίζει βασικό ρόλο στην ζωή των ανθρώπων. Οι κυβερνήτες, οι αρχηγοί των πόλεων καθώς επίσης εκπρόσωποι του στρατού θεωρούσαν πολύ ισχυρό πλεονέκτηµα να επικοινωνούν µεταξύ τους. Έτσι, σταδιακά άρχισαν να δηµιουργούνται διάφοροι τρόποι και µέσα επικοινωνίας µε σκοπό την διευκόλυνση ζητηµάτων της καθηµερινότητας, καθώς επίσης και την ευκολότερη επαφή µεταξύ σηµαντικών ανθρώπων εκείνων των χρόνων. Στα προϊστορικά χρόνια οι άνθρωποι είχαν ήδη δηµιουργήσει τρόπους επικοινωνίας όπως την οπτική ή την ακουστική. Είχαν επινοήσει διάφορα σύµβολα µε την βοήθεια του καπνού, που δηµιουργούσε η φωτιά. Τα σήµατα του καπνού χρησιµοποιήθηκαν ιδιαίτερα για στρατιωτικές επικοινωνίες, καθώς επίσης αποτελούσαν βασικό κώδικα επικοινωνίας των Ινδιάνων. Λίγο αργότερα, επισηµάνθηκε ένας άλλος τρόπος επικοινωνίας αυτός µε τις πολύχρωµές σηµαίες, ο οποίος χρησιµοποιήθηκε κυρίως ως τρόπος συνεννόησης στην θάλασσα µεταξύ των πλοίων. Ακόµα όµως και σήµερα, στο ναυτικό ή και στους αεροδιάδροµους οι σηµαίες αποτελούν βασικό κώδικα για την σωστή κυκλοφορία. Καθώς συνεχίζουµε την αναδροµή συναντάµε, τα σφυρίγµατα ως τρόπο επικοινωνίας τα οποία χρησιµοποιήθηκαν από κατοίκους συγκεκριµένων περιοχών και διευκόλυναν την επικοινωνία µεγάλων αποστάσεων. Οι ταχυδρόµοι, αποτελούσαν έναν ακόµα πολύ διαδεδοµένο τρόπο. Ήταν κυρίως πεζοί ή έφιπποι. Οι Σπαρτιάτες χρησιµοποιούσαν 4

5 συχνά ταχυδρόµους οι οποίοι µέσα σε σκυτάλη µετέφεραν το µήνυµα. Ακόµα ως ταχυδρόµοι χρησιµοποιήθηκαν και πολλά ζώα. Πολλοί ήταν εκείνοι οι οποίοι προσπάθησαν να αναπτύξουν και να εξελίξουν τα µέσα επικοινωνίας ώστε να διευκολύνουν την ζωή των ανθρώπων. Έτσι συναντάµε τον Έλληνα ιστορικό Πολύβιο ο οποίος µε τα γράµµατα της αλφαβήτου δηµιούργησε µια µέθοδο σηµατοδότησης. Η ξεχωριστή αυτή µέθοδος που δηµιούργησε έχει µείνει γνωστή σε όλους µας ως ο «τηλέγραφος του Πολύβιου». Ο Αινείας, είχε επίσης επινοήσει και αυτός µια µέθοδο επικοινωνίας γνωστή µε το όνοµα «ο τηλέγραφος του Αινεία». Ένας άλλος πολύ διαδεδοµένος τρόπος είναι η νοηµατική όπου µε νοήµατα και κινήσεις κυρίως των χεριών µπορούσαν οι άνθρωποι να επικοινωνούν µεταξύ τους. Η νοηµατική χρησιµοποιείται ακόµα και σήµερα στις περιπτώσεις, όπου δεν είναι δυνατή η χρήση της φωνής. Η νοηµατική αποτελεί την γλώσσα των κωφαλάλων και έτσι δίνει λύση στους ανθρώπους οι οποίοι δεν έχουν άλλη δυνατότητα για να επικοινωνήσουν µε τους συνανθρώπους τους. Σηµαντικό µέσο επικοινωνίας αποτελούσαν και µερικά µουσικά όργανα όπως οι τροµπέτες και τα τύµπανα καθώς επίσης και οι κόρνες που χρησιµοποιούνταν συχνά ως µέσα συνεννόησης για πολεµικούς σκοπούς. 5

6 3. Η ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΗΜΕΡΑ ΤΑ ΜΕΣΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Η Επικοινωνία σήµερα. Ο άνθρωπος νιώθει την ανάγκη για επικοινωνία. Από την αρχαιότητα µέχρι και σήµερα έχει την ανάγκη να διατηρεί επαφές µε τους συνανθρώπους του, να ανταλλάζει ιδέες, απόψεις, να ενηµερώνεται και να δηµιουργεί δεσµούς. Η επικοινωνία αποτελεί, λοιπόν ένα από τα σηµαντικότερα ή και το σηµαντικότερο «προσόν», στη ζωή του καθένα. Για να υπάρξει επικοινωνία πρέπει να υπάρχει ανταλλαγή και µεταφορά ενός µηνύµατος ανάµεσα σε δύο τουλάχιστον πρόσωπα. Η επικοινωνία µπορεί να έχει τις εξής δύο µορφές: α) άµεση. β) έµµεση. Στην άµεση έχουµε ζωντανή επαφή ανάµεσα στα άτοµα τα οποία επικοινωνούν. Η προσωπική συζήτηση στην οποία υπάρχει επαφή µεταξύ των ανθρώπων που συνοµιλούν αποτελεί είδος άµεσης επικοινωνίας. Στην άµεση υπάρχει ζωντάνια και περισσότερη παραστατικότητα καθώς επίσης είναι πιο δύσκολο να δηµιουργηθούν παρεξηγήσεις αφού υπάρχει προσωπική επαφή των επικοινωνούντων. Στην έµµεση, δεν έχουµε την ίδια ζωντάνια και επαφή, διότι τα άτοµα τα οποία επικοινωνούν δεν βρίσκονται στον ίδιο χώρο. Συνοµιλούν από απόσταση, είτε µέσω τηλεφώνου, είτε µέσω επιστολών, είτε όπως συχνότερα γίνεται στις µέρες µας µέσω ηλεκτρονικού υπολογιστή ( ). Στη σύγχρονη κοινωνία η επικοινωνία θεωρείται χωρίς αµφιβολία ένα από τα µεγαλύτερα προσόντα. Σύµφωνα µε τον Πετρόφσκι «επικοινωνία είναι η πολύπλευρη διαδικασία ανάπτυξης των επαφών µεταξύ των ανθρώπων η οποία υπαγορεύεται από τις ανάγκες της κοινής δραστηριότητας». Είναι απαραίτητη για την επίτευξη στόχων, για την ανάπτυξη της ανθρωπότητας, για την καλυτέρευση και πρόοδο της ανθρώπινης ζωής. Είναι η διαδικασία αποστολής ενός µηνύµατος από τον αποστολέα και η λήψη του από τον δέκτη. εν είναι απαραίτητο για να 6

7 υπάρχει επικοινωνία να πρέπει να υπάρχει οµιλία ή συζήτηση. Μπορεί να υπάρξει µε ένα νεύµα, ή µε κάποια κίνηση µέσω της οποία συνεννοούνται άνθρωποι µεταξύ τους, οι κύριες µορφές επικοινωνίας είναι τρεις και είναι η λεκτική, η νοηµατική και η γραπτή. Η λεκτική επικοινωνία αποτελεί βασικό συστατικό για την ζωή του ανθρώπου και για την συµπεριφορά του. Αποτελείται από τον προφορικό και τον γραπτό λόγο. Χρησιµοποιούµε την γλώσσα µας ώστε να εκφράσουµε τα συναισθήµατά µας να δώσουµε νόηµα στις σκέψεις µας. Στην νοηµατική η οποία είναι µία οπτική και όχι προφορική επικοινωνία χρησιµοποιούνται κινήσεις των χεριών και των ώµων. Η νοηµατική, είναι η γλώσσα επικοινωνίας των ανθρώπων που έχουν χάσει ή έχουν γεννηθεί χωρίς ακοή ή οµιλία. Η νοηµατική γλώσσα διαφέρει από χώρα σε χώρα και σε µερικές χώρες υπάρχουν και τοπικοί διάλεκτοι. Γραπτή, είναι η επικοινωνία η οποία γίνεται µέσω ενός κειµένου. Ο συγγραφέας του µηνύµατος πρέπει να προσπαθήσει να περάσει το νόηµα στον αναγνώστη. Η γραπτή κρύβει κινδύνους διότι ο αναγνώστης µπορεί να παρερµηνεύει το µήνυµα το οποίο θέλει να µεταφέρει ο συγγραφέας. Για τον λόγο αυτό πρέπει το κείµενο να είναι διατυπωµένο µε λιτότητα και µε τρόπο ξεκάθαρο που δεν δηµιουργεί περιθώρια παρεξηγήσεων. Τα µέσα Επικοινωνίας. Καθώς τα χρόνια περνάνε, και η τεχνολογία εξελίσσεται, προοδεύουν και τα µέσα επικοινωνίας, και ο ρόλος τους γίνεται ολοένα και πιο σηµαντικός. Ζούµε σε µία εποχή όπου η τηλεόραση, το ραδιόφωνο, ο τύπος, το Internet, τα κινητά τηλέφωνα µας εξουσιάζουν και αναµφίβολα παίζουν κυρίαρχο ρόλο στην ζωή µας. Η τηλεόραση πρωταγωνιστεί στην καθηµερινότητα των περισσοτέρων. Ένα σύστηµα τηλεπικοινωνίας το οποίο µεταδίδει κινούµενες εικόνες και ήχους. Αποτελεί το πιο γνωστό µέσο µαζικής επικοινωνίας. Η ιστορία της ελληνικής τηλεόρασης ξεκινάει το 1951 όπου ο νόµος 1663 προβλέπει την ίδρυση καθώς και την λειτουργία ραδιοτηλεοπτικών σταθµών των ενόπλων υνάµεων. Καθώς τα χρόνια περνούσαν η τηλεόραση άλλαζε µορφές. 7

8 Έγινε έγχρωµη, δηµιουργήθηκαν το 1989 τα πρώτα ιδιωτικά κανάλια στην Ελλάδα και σιγά-σιγά έφτασε στο σηµερινό στάδιο. «Σήµερα δεν είναι απλά το κυρίαρχο µέσο ψυχαγωγίας αλλά και το κυρίαρχο µέσο ενηµέρωσης». 2 Ο ηλεκτρονικός υπολογιστής είναι µια µηχανή κατασκευασµένη από ηλεκτρονικά κυκλώµατα. Στις αρχές της δεκαετίας του 80 εµφανίστηκαν οι πρώτοι προσωπικοί υπολογιστές οι οποίοι εξελίχθηκαν πολύ. Οι ρυθµοί εξέλιξης και ανάπτυξης θεµάτων σχετικά µε τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές είναι πολύ γρήγοροι. Στις µέρες µας η ηλεκτρονική επικοινωνία, το λεγόµενο « » αποτελεί έναν από τους πιο διαδεδοµένους τρόπους επικοινωνίας. Ο αποστολέας στέλνει ένα κείµενο στον λήπτη, στον οποίο φτάνει αµέσως. Κανένας φυσικά, δεν µπορεί να αµφισβητήσει τον ρόλο του τηλεφώνου, της συσκευής εκείνης µε την οποία µπορούµε να συνοµιλούµε µεταξύ µας. Το 1976 ο Αµερικανός Αλεξάντερ Γκράχαµ Μπελ κατάφερε να κατασκευάσει το µηχάνηµα εκείνο που µεταβιβάζει τον ήχο µε την βοήθεια του ηλεκτρισµού. Στην εποχή µας πλέον έχει αναπτυχθεί πολύ το τηλέφωνο και σηµαντικό πια ρόλο στη ζωή των περισσοτέρων παίζει η κινητή τηλεφωνία, η οποία διευκολύνει πολλούς ανθρώπους στο να επικοινωνούν µε τους γνωστούς τους απ όπου και αν βρίσκονται. 2 Ιγνάσιο Ραμόνε «Η τυραννία των Μ.Μ.Ε.», σελίδα 29. 8

9 4. Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Η ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΤΙΣ ΙΑΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ (ΜΟΡΦΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Ο Ρόλος της Επικοινωνίας. Η επικοινωνία παίζει καθοριστικό ρόλο στην ζωή όλων. Είναι το µέσο µε το οποίο δηµιουργούνται ανθρώπινες σχέσεις και επαφές. Οι άνθρωποι ανέκαθεν είχαν την ανάγκη για επαφή και ανταλλαγή σκέψεων, είναι ο τρόπος µε τον οποίο αναπτύσσεται η προσωπικότητα του καθένα. ίχως την επικοινωνία ο κόσµος δεν µπορεί να αναπτυχθεί και να προοδεύσει. Η επικοινωνία στις διαπροσωπικές σχέσεις (µορφές προσωπικής επικοινωνίας). Όταν κάνουµε λόγο για διαπροσωπικές σχέσεις, αναφερόµαστε στον επηρεασµό της συµπεριφοράς ενός ατόµου από τις ενέργειες και την συµπεριφορά ενός άλλου ατόµου. Στις διαπροσωπικές σχέσεις πρέπει να υπάρχει ανταλλαγή απόψεων, ιδεών και γενικότερα µια αµοιβαιότητα. Γίνεται λοιπόν κατανοητό πως για να έχουµε διαπροσωπικές σχέσεις πρέπει να υπάρχει επικοινωνία η οποία και αποτελεί βασικό εφόδιο. Στην σηµερινή εποχή η επικοινωνία στις διαπροσωπικές σχέσεις είναι αναγκαία για την οµαλή λειτουργία της ζωής µας. Από τον οικογενειακό χώρο, που αποτελείται από συγγενικά πρόσωπα, µέχρι και το επαγγελµατικό που συχνά αποτελείται από ανταγωνιστές, η επικοινωνία είναι απαραίτητο συστατικό. Στον οικογενειακό για παράδειγµα χώρο υπάρχει το δικαίωµα προσωπικής επικοινωνίας του γονέα µε το ανήλικο τέκνο. Ο γονέας µε τον οποίο δεν διαµένει το τέκνο, έχει κάθε δικαίωµα να επικοινωνεί µε το παιδί του 3. Το δικαίωµα αυτό της επικοινωνίας γονέα µε το ανήλικο τέκνο δεν χωρεί παραίτηση, διότι είναι πολύ σηµαντικό για την σωστή ανάπτυξη της προσωπικότητας του τέκνου. Αποτελεί βασικό στοιχείο για την ζωή του 3 Άρθρο 1520 «προσωπική επικοινωνία» (Αστικός Κώδικας). 9

10 παιδιού. Γενικότερα στον χώρο του οικογενειακού δικαίου το δικαίωµα επικοινωνίας γονέα µε το ανήλικο τέκνο, συνυφαίνεται µε το δικαίωµα της γονικής µέριµνας 4. Γίνεται έτσι κατανοητό πόσο σηµαντική είναι η επικοινωνία στην οικογένεια και στην ανάπτυξη προσωπικότητας των παιδιών καθώς επίσης και του πνευµατικού τους κόσµου. Στον επαγγελµατικό και εργασιακό επίσης χώρο παίζει κυρίαρχο ρόλο η επικοινωνία. Το σύνταγµα στο άρθρο 22 προστατεύει το δικαίωµα εργασίας και συγκεκριµένο ορίζει πως «οποιαδήποτε µορφή αναγκαστικής εργασίας απαγορεύεται». Για να µπορέσουν λοιπόν οι εργαζόµενοι να λειτουργούν δίχως εξαναγκασµούς και πιέσεις πρέπει να διατηρούν ζωντανό το στοιχείο της επικοινωνίας και επαφής µε τους «εργοδότες» καθώς και µε τους συναδέλφους τους. Σηµαντικό επίσης ρόλο παίζει επίσης και σε έναν άλλο χώρο. Στον σκληρό αυτό χώρο των φυλακών, όπου για τους κρατούµενους αποτελεί σηµαντικό κοµµάτι της ζωής τους. Αν κρατούµενος κατά την διάρκεια της παραµονής του στις φυλακές, στερηθεί ολοκληρωτικά την επικοινωνία µε τον έξω κόσµο (µε συγγενικά πρόσωπα, φίλους, γνωστούς) καθώς και την ανταλλαγή επιστολών και τηλεφωνηµάτων, είναι σίγουρο πως θα αντιµετωπίσει τεράστιες δυσκολίες στην επανένταξή του στην κοινωνία όταν αποφυλακιστεί. Το δικαίωµα αυτό της επικοινωνίας των κρατουµένων αναφέρεται στον Σωφρονιστικό Κώδικα στο άρθρο 51. Είναι λοιπόν πολύ σηµαντική η διατήρηση αυτή της επαφής κρατουµένων µε τον έξω κόσµο καθώς επίσης και µε τον δικηγόρο τους. 4 Θανάσης Κ. Παπαχρίστου «Εγχειρίδιο Οικογενειακού Δικαίου» 3 η Έκδοση, σελίδα

11 5. ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΚΑΤΟΧΥΡΩΣΗ ΤΟΥ ΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 19 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΤΟ ΑΠΟΡΡΗΤΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ: - ΕΝΝΟΙΑ - ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ Το δικαίωµα της επικοινωνίας το σηµαντικό αυτό δικαίωµα το οποίο αποτελεί βασικό στοιχείο ανάπτυξης της ανθρώπινης προσωπικότητας κατοχυρώνεται στο άρθρο 19 του Ελληνικού Συντάγµατος. Το άρθρο 19 «Απόρρητο ανταποκρίσεων» ορίζει: 1. Το απόρρητο των επιστολών και της ελεύθερης ανταπόκρισης ή επικοινωνίας µε οποιονδήποτε άλλο τρόπο είναι απόλυτα απαραβίαστο. Νόµος ορίζει τις εγγυήσεις υπό τις οποίες η δικαστική αρχή δεν δεσµεύεται από το απόρρητο για λόγους εθνικής ασφαλείας ή για διακρίβωση ιδιαίτερα σοβαρών εγκληµάτων. 2. Νόµος ορίζει τα σχετικά µε τη συγκρότηση, τη λειτουργία και τις αρµοδιότητες ανεξάρτητης αρχής που διασφαλίζει το απόρρητο της παραγράφου Απαγορεύεται η χρήση αποδεικτικών µέσων που έχουν αποκτηθεί κατά παράβαση του άρθρου αυτού και των άρθρων 9 και 9 Α. Περιεχόµενο του δικαιώµατος στο άρθρο 19 του Συντάγµατος είναι το απόρρητο του µηνύµατος, το απόρρητο της επικοινωνίας. Σύµφωνα µε τον ορισµό 5, απόρρητη είναι, η από το δίκαιο προστατευόµενη µυστική επικοινωνία, που γίνεται µε τα κατάλληλα για τη διαφύλαξη της µυστικότητας µέσα, για θέµα που δε σχετίζεται µε την εθνική ασφάλεια ή ιδιαίτερα σοβαρό έγκληµα. Τα επικοινωνούντα µέρη έχουν την αξίωση να θεωρηθεί απόρρητη η µεταξύ τους επικοινωνία για οποιοδήποτε άλλο θέµα, είτε προσωπικό είτε επαγγελµατικό, αρκεί να µην υπάγεται στις παραπάνω δύο περιπτώσεις. 5 Α. Δημητρόπουλος «Συνταγματικά Δικαιώματα» παραδόσεις Συνταγματικού Δικαίου, σελ

12 ίχως αµφιβολία είναι απαραίτητη η προστασία της επικοινωνίας και η δυνατότητα αξίωσης να διατηρήσουν τα άτοµα απόρρητη την µεταξύ τους συνοµιλία. Η ανάγκη για επικοινωνία στην εποχή µας είναι τεράστια, όµως ακόµα µεγαλύτερη είναι η ανάγκη για αίσθηση ελευθερίας. Είναι δικαίωµα του καθένα να διατηρεί τα προσωπικά δεδοµένα, τις απόψεις, τα «πιστεύω» για εκείνον και µόνο. Είναι αδιανόητο να υπάρχει το αίσθηµα παρακολούθησης, το αίσθηµα ελέγχου, ο φόβος της κριτικής. Ο Έρικ Άρθουρ-Μπλαίρ, γνωστός µε το ψευδώνυµο Τζωρτζ Όργουελ στο γνωστό του έργο «1984 Ο Μεγάλος Αδελφός» είχε µιλήσει για το έγκληµα της σκέψης, και για την διαρκή παρακολούθηση συνοµιλιών στην ζωή του καθένα. Το άρθρο 19 του Συντάγµατος, δίνει λοιπόν την δυνατότητα στους έλληνες πολίτες να προστατεύουν τις επικοινωνίες τους και το απόρρητο αυτών. Αντικείµενο Προστασίας: εν είναι το µήνυµα καθ αυτό (αυτό προστατεύεται από το άρθρο 14 παρ. 1 του Συντάγµατος που κατοχυρώνει την ελευθερία εκφράσεως και διάδοσης της γνώµης) αλλά το απόρρητο του µηνύµατος 6. Η προστασία αυτή του απορρήτου αφορά κάθε µορφή ιδιωτικής επικοινωνίας όπως για παράδειγµα: τηλεφωνικές συνοµιλίες, επιστολές, φαξ κ.α. Κάθε ιδιωτική, (µη δηµόσια), δηλαδή επικοινωνία προστατεύεται είτε έχει επαγγελµατικό είτε έχει καθαρά προσωπικό χαρακτήρα 7. Τα µέρη τα οποία επικοινωνούν µπορούν ελεύθερα να επιλέγουν τον χρόνο, τον τόπο καθώς και τον τρόπο επικοινωνίας. Η προστασία του απορρήτου δεν αρχίζει µε την ταχυδρόµηση της επιστολής για παράδειγµα, αλλά αρχίζει µε τη µεταφορά στο ταχυδροµείο ή στο γραµµατοκιβώτιο 8. Όταν γίνεται λόγος για την προστασία του απορρήτου σηµαίνει πως απαγορεύεται η οποιαδήποτε ενέργεια των κρατικών αρχών, µε σκοπό την λήψη γνώσεως ή την κοινοποίηση σε τρίτους του περιεχοµένου της επικοινωνίας. Για παράδειγµα δεν επιτρέπεται η µαγνητοφώνηση τηλεφωνικών συνοµιλιών µε σκοπό την κοινοποίηση σε τρίτους. 6 Δαγτόγλου «Συνταγματικό Δίκαιο τεύχος Α» σελίδα Δαγτόγλου «Συνταγματικό Δίκαιο τεύχος Α» σελίδα Δαγτόγλου «Συνταγματικό Δίκαιο τεύχος Α» 12

13 Φορείς του δικαιώµατος: Είναι τα φυσικά πρόσωπα, Έλληνες πολίτες, αλλοδαποί και ανιθαγενείς. Επίσης φορείς είναι και τα νοµικά πρόσωπα. εν είναι όµως φορείς τα νοµικά πρόσωπα δηµοσίου δικαίου (Ν.Π...). Το απόρρητο λοιπόν της επικοινωνίας δίνει στους ανθρώπους την δυνατότητα να διατηρούν την µυστικότητα στις ανθρώπινες «σχέσεις» και τους επιτρέπει να συνοµιλούν µε τους συνανθρώπους τους, χωρίς να τους δηµιουργείται ο φόβος της παρακολούθησης. Προστατεύεται το περιεχόµενο του µηνύµατος όµως το σηµαντικότερο είναι πως προστατεύεται και το σύνολο εκείνο, των κοινωνικών, σωµατικών, πνευµατικών γνωρισµάτων τα οποία είναι σύµφυτα µε την ανθρώπινη ιδιότητα «η ανθρώπινη αξία». 13

14 6. ΤΟ ΑΠΑΡΑΒΙΑΣΤΟ ΤΟΥ ΑΠΟΡΡΗΤΟΥ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 19. Το Σύνταγµα στο άρθρο 19, περίπτωση 1 ορίζει: «το απόρρητο των επιστολών και της ελεύθερης ανταπόκρισης ή επικοινωνίας µε οποιονδήποτε άλλο τρόπο είναι απόλυτα απαραβίαστο». Η διακήρυξη του απαραβίαστου της επικοινωνίας και πιο συγκεκριµένα της ιδιωτικής επικοινωνίας σηµαίνει πως απαγορεύεται η οποιαδήποτε ενέργεια των κρατικών αρχών µε σκοπό την κοινοποίηση σε τρίτους ή και την λήψη γνώσεως του περιεχοµένου της επικοινωνίας. Απαγορεύεται δηλαδή το άνοιγµα επιστολής η µαγνητοφώνηση τηλεφωνικών συνοµιλιών ή η καταγραφή συζητήσεων. Τίθεται επίσης θέµα για τους υπαλλήλους οι οποίοι κατά την διάρκεια της εργασίας τους λαβαίνουν γνώση του περιεχοµένου µιας επιστολής ή ενός τηλεγραφήµατος για παράδειγµα. Είναι όντως µερικές φορές αναπόφευκτο, δεν επιτρέπεται όµως να αντιγράψουν ή να κοινοποιήσουν σε τρίτους το περιεχόµενο των συνοµιλιών ή των επιστολών 9. 9 Δαγτόγλου «Συνταγματικό Δίκαιο Τεύχος Α» σελίδα

15 7. ΛΟΓΟΙ ΑΡΣΗΣ ΤΟΥ ΑΠΟΡΡΗΤΟΥ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ (ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΟΥ ΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ) ΑΞΙΑ ΤΟΥ ΑΠΟΡΡΗΤΟΥ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Αν και το δικαίωµα απορρήτου της επικοινωνίας χαρακτηρίζεται ως απόλυτα απαραβίαστο. Μπορεί να ανασταλεί υπό τους όρους του άρθρου 48 παράγραφος 1. Επίσης το απόρρητο της επικοινωνίας περιορίζεται και µε βάση το άρθρο 19 εδ β που ορίζει «Νόµος ορίζει τις εγγυήσεις υπό τις οποίες η δικαστική αρχή δεν δεσµεύεται από το απόρρητο για λόγους εθνικής ασφαλείας ή για διακρίβωση ιδιαίτερα σοβαρών εγκληµάτων». Έτσι λοιπόν υπάρχουν κάποιες προϋποθέσεις για τον περιορισµό του δικαιώµατος και αυτές είναι οι εξής: 1. Πρέπει να εισαχθεί νόµος, δηλαδή η διοίκηση δεν µπορεί µε δική της πρωτοβουλία να περιορίσει το δικαίωµα. 2. Απαιτείται απόφαση δικαστικής αρχής. 3. Η άρση του απορρήτου είναι επιτρεπτή µόνο για λόγους εθνικής ασφάλειας ή για την διακρίβωση σοβαρών εγκληµάτων. εν µπορεί δηλαδή να υπάρξει άρση του απορρήτου της επικοινωνίας µε σκοπό την διευκόλυνση κάποιας διοικητικής αρχής χωρίς να συντρέχουν οι λόγοι που αναφέρθηκαν παραπάνω. Σηµαντικό είναι το γεγονός, ότι δεν προβλέπονται από το Σύνταγµα εξαιρέσεις από το απόρρητο της επικοινωνίας για όσους τελούν σε ειδικές κυριαρχικές σχέσεις όπως για παράδειγµα είναι κρατούµενοι. Έτσι λοιπόν και οι φυλακισµένοι-κρατούµενοι έχουν το δικαίωµα του απορρήτου της επικοινωνίας. Επίσης µε τον νόµο 2225/1994 «Για την προστασία της ελευθερίας της ανταπόκρισης και επικοινωνίας κλπ» ιδρύθηκε και η εθνική επιτροπή προστασίας του Απορρήτου της επικοινωνίας 10. Συγκεκριµένα ο νόµος 2225/94 προβλέπει ότι: i) Η άρση του απορρήτου για λόγους εθνικής ασφάλειας γίνεται: µε απόφαση του Εισαγγελέα Εφετών ύστερα από αίτηση δικαστικής ή διοικητικής αρχής, στην αρµοδιότητα της οποίας υπάγεται το θέµα εθνικής ασφάλειας που επιβάλλει την άρση. Η απόφαση πρέπει να περιέχει (α) το σκοπό που επιβάλλει την άρση, (β) τα µέσα 10 Δαγτόγλου «Συνταγματικό Δίκαιο Τεύχος Α» σελ

16 ανταπόκρισης ή επικοινωνίας στο οποίο επιβάλλεται η άρση, (γ) την εδαφική έκταση εφαρµογής και τη χρονική διάρκεια της άρσης. ii) Η άρση του απορρήτου «για τη διακρίβωση ιδιαίτερα σοβαρών εγκληµάτων» όπου ο εν λόγω νόµος περιοριστικά αναφέρει ορισµένα µόνο κακουργήµατα γίνεται µε αιτιολογηµένη απόφαση του δικαστικού συµβουλίου. Ύστερα από αίτηση του Εισαγγελέα που ενεργεί την προανάκριση ή του ανακριτή. Η απόφαση πρέπει να περιέχει: (α) την αιτιολογία επιβολής της άρσης, (β) το πρόσωπο κατά του οποίου λαµβάνεται το µέτρο της άρσης. Γίνεται λοιπόν κατανοητό πως η άρση απορρήτου γίνεται µόνο σε ειδικές περιπτώσεις οι οποίες αποτελούν κίνδυνο είτε για την κοινωνία είτε για κάποια οµάδα ανθρώπων και επίσης γίνεται µε βάση την διαδικασία που αναφέρεται στον νόµο 2225/94. Σε αυτό το σηµείο θα ήθελα να αναφέρω, πως όταν γίνεται λόγος για «άρση» του απορρήτου δεν σηµαίνει πως υπάρχει απαγόρευση της επικοινωνίας. Η άρση του απορρήτου, είναι άρση νοµικής προστασίας 11. Αξία του απορρήτου της επικοινωνίας. Στη σηµερινή εποχή όπου η τεχνολογία προοδεύει κάθε λεπτό, όπου µεγάλες συµφωνίες γίνονται µέσω τηλεφώνων ή υπολογιστών όπου το τηλέφωνο είναι καλός φίλος του ανθρώπου και συντροφιά στις µοναχικές στιγµές, όπου τα µέσα επικοινωνίας παίζουν καθοριστικό ρόλο στο εργασιακό χώρο, η αξία του απορρήτου της επικοινωνίας είναι ανεκτίµητη. Κανείς δεν µπορεί να αµφισβητήσει το δικαίωµα του ανθρώπου να διατηρεί µυστικότητα στις συνοµιλίες, στις επιστολές και στις επαφές που έχει κατά την διάρκεια της ζωής του είτε σε προσωπικό είτε σε επαγγελµατικό επίπεδο. Η ανάγκη για προστασία είναι µεγάλη. Ο κίνδυνος έκθεσης, παρακολούθησης και κριτικής παραµονεύει διαρκώς και το Σύνταγµα και γενικότερα η νοµολογία έρχεται να προσφέρει την απαραίτητη προστασία στον πολίτη που πρέπει να προφυλάξει την ιδιωτική του ζωή και την συναναστροφή του µε τους συνανθρώπους του. Ζούµε σε µια κοινωνία στην οποία η ζωή του καθένα πολλές φορές µετατρέπεται σε δηµόσιο θέαµα, σε θεατρική παράσταση µε άπειρους θεατές, ε ναι λοιπόν υπάρχει ανάγκη για προστασία!!! 11 Ανδρ. Δημητρόπουλος «Συνταγματικά Δικαιώματα, παραδόσεις Συνταγματικού Δικαίου ΙΙΙ. 16

17 17

18 8. ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΕ ΑΛΛΑ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΣΜΟΥ Το δικαίωµα της ελεύθερης επικοινωνίας ή ανταπόκριση δεν κατοχυρώνεται µόνο στο ελληνικό Σύνταγµα. Έτσι λοιπόν έχουµε: το Βελγικό Σύνταγµα του 1994 και πιο συγκεκριµένα το άρθρο 29 το οποίο ορίζει: «Το απόρρητο των επιστολών είναι απαραβίαστο. Ο νόµος καθορίζει ποια όργανα είναι υπεύθυνα για την παραβίαση του απορρήτου των επιστολών που έχει κανείς εµπιστευθεί στο ταχυδροµείο». Επίσης το άρθρο 18 παράγραφος 3 του Ισπανικού Συντάγµατος του 1978 ορίζει: «Είναι εγγυηµένο το απόρρητο των ανταποκρίσεων και ιδιαίτερα των ταχυδροµικών, τηλεγραφικών και τηλεφωνικών επικοινωνιών, εκτός αν υπάρχει δικαστική απόφαση». Το άρθρο 23 παράγραφος 2 του Οµοσπονδιακού Ρωσικού Συντάγµατος του 1993 ορίζει πως: «2. Καθένας έχει δικαίωµα στο απόρρητο της αλληλογραφίας, των τηλεφωνικών συνδιαλέξεων και των ταχυδροµικών, τηλεγραφικών και άλλων επικοινωνιών. Ο περιορισµός αυτού του δικαιώµατος δεν επιτρέπεται παρά µόνο µε δικαστική απόφαση». Επιπλέον το άρθρο 34 του Βουλγαρικού Συντάγµατος του 1991 ορίζει: «1. Η ελευθερία και το απόρρητο της αλληλογραφίας και των λοιπών επικοινωνιών είναι απαραβίαστα». Εξαιρέσεις από τον κανόνα αυτόν επιτρέπονται µόνο µε άδεια των δικαστικών αρχών, όταν αυτό επιβάλλεται για την αποκάλυψη ή πρόληψη σοβαρών εγκληµάτων. Το άρθρο 28 του Ρουµανικού Συντάγµατος του 1992 ορίζει: «Το απόρρητο των επιστολών, τηλεγραφηµάτων, λοιπών ταχυδροµικών αποστολών και λοιπών νοµίµων µέσων επικοινωνίας είναι απαραβίαστο». Από τα αποσπάσµατα των Συνταγµατικών αυτών κειµένων διαπιστώνουµε ότι η προστασία του απορρήτου της επικοινωνίας, αποτελεί πολύ σηµαντικό ζήτηµα για όλες σχεδόν τις χώρες της Ευρώπης. Η διατήρηση «µυστικότητας» και το αίσθηµα ελεύθερης επικοινωνίας είναι σηµαντικό για όλους τους ανθρώπους. Το Σύνταγµα υποχρεούται να σέβεται την αξία του ανθρώπου και η πολιτεία υποχρεούται να την προστατεύει 12 έτσι λοιπόν τα συνταγµατικά αυτά κείµενα της Ευρώπης προστατεύουν τα ανθρώπινα δικαιώµατα, βοηθούν στην ανάπτυξη του πυρήνα της προσωπικότητας του κάθε ανθρώπου και συµβάλλουν στην αναβάθµιση της ανθρώπινης ζωής. 12 Δαγτόγλου: «Συνταγματικό Δίκαιο Τεύχος Β» σελ

19 9. ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΑΠΟΡΡΗΤΟΥ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΣΤΟΝ ΠΟΙΝΙΚΟ ΚΩ ΙΚΑ (ΠΟΙΝΙΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ). Το απόρρητο της επικοινωνίας προστατεύεται και από τον ποινικό κώδικα. Έτσι λοιπόν το άρθρο 248 «παραβάσεις των ταχυδροµικών υπαλλήλων» ορίζει: «Ταχυδροµικός υπάλληλος που παράνοµα ανοίγει, υπεξάγει ή καταστρέφει επιστολή ή άλλο αντικείµενο εµπιστευτικό στο ταχυδροµείο και που του είναι προσιτό λόγω της υπηρεσίας του ή ο οποίος εν γνώσει επιτρέπει σε άλλον να επιχειρήσει µια τέτοια πράξη ή τον βοηθάει σ αυτό ή γνωστοποιεί σε τρίτον το περιεχόµενο ενός κλειστού τέτοιου αντικειµένου, τιµωρείται µε φυλάκιση τουλάχιστον ενός έτους». Επίσης το άρθρο 249 σχετικά µε τις παραβάσεις των τηλεγραφικών υπαλλήλων ορίζει «τηλεγραφικός υπάλληλος που παράνοµα ανοίγει, υπεξάγει ή καταστρέφει τηλεγράφηµα εµπιστευµένο σε τηλεγραφικό γραφείο που του είναι προσιτό λόγω της υπηρεσίας του, ή εν γνώσει επιτρέπει σε άλλον να επιχειρήσει τέτοια πράξη ή τον βοηθάει σ αυτό ή γνωστοποιεί σε τρίτον το περιεχόµενο τέτοιου τηλεγραφήµατος που γνωρίζει λόγω της υπηρεσίας του, τιµωρείται µε φυλάκιση τουλάχιστον ενός έτους». Το άρθρο 250 αναφέρεται στις παραβάσεις των τηλεφωνικών υπαλλήλων και ορίζει «Τηλεφωνικός υπάλληλος που γνωρίζει λόγω της υπηρεσίας του το περιεχόµενο τηλεφωνήµατος και το γνωστοποιεί σε τρίτον ή που εν γνώσει του επιτρέπει σε τρίτον να ακούσει κάποια τηλεφωνική ανακοίνωση, τιµωρείται µε φυλάκιση τουλάχιστον ενός έτους». Στο εικοστό δεύτερο κεφάλαιο του ποινικού κώδικα γίνεται αναφορά στην παραβίαση απορρήτων. Συγκεκριµένα το άρθρο 370 «παραβίαση του απορρήτων των επιστολών» ορίζει: «1. Όποιος αθέµιτα και µε σκοπό να λάβει γνώση του περιεχοµένου τους ανοίγει κλειστή επιστολή ή άλλο κλειστό έγγραφο ή παραβιάζει τον κλειστό χώρο στον οποίο είναι φυλαγµένα ή µε οποιονδήποτε τρόπο εισχωρεί σε ξένα απόρρητα διαβάζοντας ή αντιγράφοντας ή αποτυπώνοντας µε άλλο τρόπο επιστολή ή άλλο έγγραφο, τιµωρείται µε χρηµατική ποινή ή µε φυλάκιση µέχρι ενός έτους». 19

20 Στο άρθρο 370 Α στην συνέχεια γίνεται αναφορά στην παραβίαση του απορρήτου των τηλεφωνηµάτων και της προφορικής συνοµιλίας. Συγκεκριµένα ορίζει: «1. Όποιος αθέµιτα παγιδεύει ή µε οποιονδήποτε άλλον τρόπο παρεµβαίνει σε τηλεφωνική σύνδεση ή συσκευή µε σκοπό να πληροφορηθεί ή να µαγνητοφωνήσει το περιεχόµενο τηλεφωνικής συνδιάλεξης µεταξύ τρίτων τιµωρείται µε φυλάκιση τουλάχιστον ενός έτους. Η χρησιµοποίηση από τον δράστη των πληροφοριών ή µαγνητοταινιών που αποκτήθηκαν µ αυτό τον τρόπο θεωρείται επιβαρυντική περίπτωση. 2. Όποιος αθέµιτα παρακολουθεί µε ειδικό τεχνικά µέσα ή µαγνητοφωνεί προφορική συνοµιλία µεταξύ τρίτων που δεν διεξάγεται δηµόσια ή µαγνητοσκοπεί µη δηµόσιες πράξεις τρίτων, τιµωρείται µε φυλάκιση τουλάχιστον ενός έτους. Με την ίδια ποινή τιµωρείται και όποιος µαγνητοφωνεί ιδιωτική συνοµιλία µεταξύ αυτού και τρίτου χωρίς τη συναίνεση του τελευταίου. Το δεύτερο εδάφιο της παραγράφου 1 αυτού του άρθρου εφαρµόζεται και σε αυτή την περίπτωση. 3. Με φυλάκιση τουλάχιστον ενός έτους τιµωρείται όποιος κάνει χρήση των πληροφοριών ή των µαγνητοταινιών ή των µαγνητοσκοπήσεων που αποκτήθηκαν µε τους τρόπους που προβλέπονται στις παραγράφους 1 και 2 αυτού του άρθρου. 4. Η πράξη της παραγράφου 3 δεν είναι άδικη, η χρήση έγινε ενώπιον οποιασδήποτε δικαστικής ή άλλης ανακριτικής αρχής για τη διαφύλαξη δικαιολογηµένων συµφέροντος, που δεν µπορούσε να διαφυλαχθεί διαφορετικά. 5. Αν ο δράστης των πράξεων των παραγράφων 1, 2 και 3 αυτού του άρθρου ενεργεί ιδιωτικές έρευνες ή τελεί τις πράξεις αυτές κατ επάγγελµα ή κατά συνήθεια ή απέβλεπε στην είσπραξη αµοιβής, επιβάλλεται φυλάκιση τουλάχιστον δύο ετών και χρηµατική ποινή. 6. Όποιος διαθέτει στο εµπόριο ή µε άλλον τρόπο προσφέρει για εγκατάσταση ειδικά τεχνικά µέσα για την τέλεση των πράξεων των παραγράφων 1 και 2 αυτού του άρθρου ή δηµόσια διαφηµίζει ή προσφέρει τις υπηρεσίες του για την τέλεση του τιµωρείται µε φυλάκιση τουλάχιστον ενός έτους και µε χρηµατική ποινή». 20

21 Το άρθρο 370 Α λοιπόν απαγορεύει και τιµωρεί την υποκλοπή και µαγνητοφώνηση των τηλεφωνικών συνδιαλέξεων ή της προφορικής συνοµιλίας τρίτων ή µεταξύ του δράστη και τρίτων. Ακόµα το συγκεκριµένο άρθρο απαγορεύει και τιµωρεί τη χρήση των πληροφοριών ή των µαγνητοταινιών που αποκτήθηκαν κατ αυτόν τον τρόπο. Μετά την συµπλήρωση του από τον νόµο 1291/1981 σχετικά µε την καταστολή της υποκλοπής τηλεφωνικών συνδιαλέξεων, ο ποινικός κώδικας µε το άρθρο 370 Α τιµωρεί όποιον αθέµιτα παγιδεύει ή µε οποιονδήποτε άλλο τρόπο παρεµβαίνει σε τηλεφωνική σύνδεση ή συσκευή µε σκοπό να πληροφορήσει ή να µαγνητοφωνήσει το περιεχόµενο τηλεφωνικής συνδιαλέξεως, καθώς και όποιον παρακολουθεί αθέµιτα µε ειδικά τεχνικά µέσα ή µαγνητοφωνεί προφορική συνοµιλία µεταξύ τρίτων που δεν διεξάγεται δηµόσια 13. Όµως το άρθρο 370 Α του Ποινικού Κώδικα παρουσιάζει προβλήµατα αντισυνταγµατικότητας διότι υποσκάπτει την ελεύθερη επικοινωνία, παραβιάζοντας έτσι το άρθρο 25 παράγραφος 1 που υποχρεώνει όλα τα κρατικά όργανα να διασφαλίζουν την ανεµπόδιστη άσκηση των ατοµικών δικαιωµάτων. 13 Δαγτόγλου: «Συνταγματικό Δίκαιο Τεύχος Α» σελ

22 10. Η ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΠΑΡΑΝΟΜΩΝ ΑΠΟ ΕΙΚΤΙΚΩΝ ΜΕΣΩΝ ΑΡΘΡΟ 19, ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ 3. «Απαγορεύεται η χρήση αποδεικτικών µέσων που έχουν αποκτήσει κατά παράβαση του άρθρου αυτού και των άρθρων 9 και 9 Α» αυτό ορίζει το άρθρο 19, παράγραφος 3 του Συντάγµατος. Εισάγει λοιπόν γενική απαγόρευση της χρήσης αποδεικτικών µέσων που έχουν αποκτηθεί παράνοµα. ηλαδή στοιχεία και πληροφορίες που έχουν αποκτηθεί κατά παραβίαση του απορρήτου δεν µπορούν να χρησιµοποιηθούν ως αποδεικτικό µέσο σε καµία δικαστική διαδικασία. Τα πράγµατα είναι όµως διαφορετικά ανάµεσα στην πολιτική και στην ποινική δίκη. Στην πολιτική δίκη κάθε αποδεικτικό µέσο το οποίο αποκτήθηκε παραβιάζοντας τον σεβασµό και την προστασία της ανθρώπινης αξιοπρέπειας δηλαδή το άρθρο 2 παράγραφος 1 είναι απαγορευµένα. Επίσης αν το αποδεικτικό µέσο αποκτήθηκε µε τρόπο που προσκρούει σε απλό νόµο, τότε θα πρέπει ο δικαστής να ξεκινήσει έναν έλεγχο και αφού γίνει µια συνολική στάθµιση θα αποφασίσει σε κάθε περίπτωση τι θα συµβεί. Ακόµα, σχετικά µε την ποινική δίκη εκτός από τις δύο παραπάνω περιπτώσεις, είναι επιπλέον απαγορευµένη η χρήση αποδεικτικών µέσων τα οποία αποκτήθηκαν στα κρατικά όργανα παραβιάζοντας το σύνταγµα. Σχετικά µε την ποινή δίκη πρέπει να τονισθεί ότι υπάρχουν κάποιες εξαιρέσεις στις οποίες επιτρέπεται η χρήση παράνοµου αποδεικτικού µέσου το οποίο αποκτήθηκε µε αξιόποινη πράξη 14. Οι εξαιρέσεις αυτές είναι οι εξής: 1) Όταν η χρήση είναι ο µόνος τρόπος απόδειξης της αθωότητας ενός κατηγορουµένου ο οποίος έχει καταδικαστεί για µεγάλο αδίκηµα. 2) Όταν υπάρχει «αποδεικτική κατάσταση ανάγκης», δηλαδή όταν το θύµα ενός εγκλήµατος δεν έχει άλλο τρόπο να αµυνθεί στις άδικες επιθέσεις, παρά µόνο µε την χρήση παράνοµου αποδεικτικού µέσου. 14 Εφ. Ποινικού Δικαίου, Μυλωνόπουλος Χρ., σελίδα

23 3) Όταν η χρήση είναι ο µόνος τρόπος για να αποδειχθεί η µεροληψία ενός δικαστή του οποίου ζητείται η εξαίρεση. και τέλος 4) Όταν η χρήση αποβλέπει στην παρακώλυση άδικων επιθέσεων. Γίνεται λοιπόν φανερό ότι η χρήση παράνοµων αποδεικτικών µέσων επιτρέπεται στις ποινικές δίκες και µόνο σε ειδικές περιπτώσεις. Η χρήση τους είναι απαγορευµένη δικαιολογηµένα, αφού χρησιµοποιώντας κάποιο αποδεικτικό µέσο το οποίο αποκτήθηκε µε τρόπο αξιόποινο και παράνοµο, προσβάλλεται η ανθρώπινη αξία, την οποία το κράτος οφείλει να προστατεύει και µε τις τρεις διακρίσεις, µε την εκτελεστική, µε την νοµοθετική αλλά και µε την δικαστική. 23

24 11. ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΟ ΑΡΘΡΟ 8 ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ ΤΩΝ ΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ (άρθρο 8 ΕΣ Α) Η ελευθερία της επικοινωνίας κατοχυρώνεται και από την Ευρωπαϊκή Σύµβαση των ικαιωµάτων του Ανθρώπου και συγκεκριµένα από το άρθρο 8, το οποίο ορίζει: «1. Καθένας έχει το δικαίωµα στο σεβασµό της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής του, της κατοικίας του και της αλληλογραφίας του. 2. εν επιτρέπεται να υπάρξει παρέµβαση της δηµόσιας αρχής κατά την άσκηση του δικαιώµατος τούτου, εκτός εάν η επέµβαση αυτή προβλέπεται από το νόµο και αποτελεί µέτρο το οποίο, σε µια δηµοκρατική κοινωνία είναι αναγκαίο για την εθνική ασφάλεια, τη δηµόσια ασφάλεια, την οικονοµική ευηµερία της χώρας, τη προάσπιση της τάξεως και την πρόληψη ποινικών παραβάσεων, την προστασία της υγείας ή της ηθικής ή την προστασία των δικαιωµάτων και ελευθεριών άλλων». Στην παράγραφο 1 λοιπόν του άρθρου 8, κατοχυρώνεται το δικαίωµα του ατόµου στο σεβασµό της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής, της κατοικίας και της αλληλογραφίας του. Στην παράγραφο 2 του ίδιου άρθρου αναφέρονται οι προϋποθέσεις υπό τις οποίες τα δικαιώµατα της παραγράφου 1 περιορίζονται και δίνουν τη δυνατότητα επέµβασης σε δηµόσια αρχή, γίνεται δηλαδή έκθεση των περιπτώσεων κατά τις οποίες επιτρέπεται η επέµβαση της ηµόσιας Αρχής. Αναφορά στην Εθνική Επιτροπή Προστασίας Απορρήτου Επικοινωνιών. Με το νόµο 2225/1994 «Για την προστασία της ελευθερίας της ανταπόκρισης και επικοινωνίας κλπ» ιδρύθηκε η Εθνική Επιτροπή Προστασίας του Απόρρητου των Επικοινωνιών 15. Η επιτροπή αυτή αντικαταστάθηκε από την Αρχή ιασφάλισης του Απορρήτου των Επικοινωνιών (Α ΑΕ), η οποία είναι µια ανεξάρτητη αρχή. Σύµφωνα µε το νόµο υπ αριθµόν η Α ΑΕ συγκροτείται από τον Πρόεδρο, τον 15 Δαγτόγλου: «Συνταγματικό Δίκαιο Τεύχος Α» σελ Εφημερίδα της Κυβερνήσεως αρ. φύλλου 47, 27 Φεβρουαρίου

25 Αντιπρόεδρο και άλλα πέντε µέλη καθώς και από αντίστοιχους αναπληρωτές οι οποίοι πρέπει να διαθέτουν τις αυτές ιδιότητες και προσόντα. Σχετικά µε τις αρµοδιότητες της Α ΑΕ στο άρθρο 6 του ίδιου νόµου αναφέρονται αναλυτικά όλες οι αρµοδιότητες ενώ στο άρθρο 7 αναλύεται η λειτουργία της. Με λίγα λόγια, αποστολή και έργο της Α ΑΕ είναι η προστασία του απορρήτου των επιστολών και της τηλεφωνικής και κάθε άλλης µορφής επικοινωνίας καθώς επίσης και ο έλεγχος της τήρησης των όρων άρσης του απορρήτου που έθεσε η δικαστική αρχή. Παίζει λοιπόν καθοριστικό ρόλο σε ότι αφορά το δικαίωµα της ελεύθερης επικοινωνίας και προστατεύει το απόρρητο αυτής. 25

26 12. ΤΟ ΑΠΟΡΡΗΤΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΣΤΟΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟ, ΕΡΓΑΣΙΑΚΟ ΧΩΡΟ ΚΑΘΩΣ ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΧΩΡΟ ΤΩΝ ΦΥΛΑΚΩΝ Στον οικογενειακό χώρο: Το απόρρητο της επικοινωνίας δεν πρέπει να παραβιάζεται στον οικογενειακό χώρο. Σύµφωνα µε το άρθρο 1520 εδάφιο α του Αστικού Κώδικα «Ο γονέας µε τον οποίο δεν διαµένει το τέκνο διατηρεί το δικαίωµα της προσωπικής επικοινωνίας µε αυτό. 17 Είναι πολύ σηµαντικό να µην εµποδίζεται η επικοινωνία του γονέα µε το ανήλικο τέκνο, διότι παίζει καθοριστικό ρόλο στην σωστή ανάπτυξη της προσωπικότητάς του. Η παραίτηση του γονέα από το δικαίωµα αυτό δεν επιτρέπεται, όπως επίσης δεν επιτρέπεται αποκλεισµός από το δικαίωµα της επικοινωνίας. Ακόµα και ο φυλακισµένος γονέας θα πρέπει να επικοινωνεί µε το παιδί του. Μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις (εξαιρετικά οριακές περιπτώσεις που η ίδια η επικοινωνία είναι τραυµατική για το παιδί, το δικαστήριο µπορεί να την αποκλείσει, µε δυνατότητα όµως ανάκτησής της, αν µεταβληθούν οι καταστάσεις 18. Το Σύνταγµα αναγνωρίζοντας το θεσµό της οικογένειας (άρθρο 21, παράγραφος 1) αναγνωρίζει και το δικαίωµα των µελών να επικοινωνούν µεταξύ τους έτσι ιδιαίτερη σηµασία πέρα από την επικοινωνία του γονέα µε το παιδί έχει και το δικαίωµα προσωπικής επικοινωνίας των συγγενών µεταξύ τους όπως για παράδειγµα γονέα-παππού-τέκνου. Η επικοινωνία λοιπόν µεταξύ των µελών της οικογένειας είναι πολύ βασικό συστατικό για τη σωστή διαµόρφωση της προσωπικότητας του παιδιού καθώς επίσης και για την οµαλή εξέλιξη της οικογενειακής ζωής. Στον εργασιακό χώρο: εν προβλέπονται από το Σύνταγµα εξαιρέσεις για το απόρρητο της επικοινωνίας. Οι υπάλληλοι έχουν κάθε δικαίωµα ελεύθερης επικοινωνίας και διατήρησης του απορρήτου. Έτσι ο εργοδότης των υπαλλήλων δεν έχει κανένα δικαίωµα να περιορίσει το απόρρητο της επικοινωνίας. εν έχει κανένα δικαίωµα να παραβιάσει 17 Εφ.Θες. 3570/1991, Εφ. Αθ. 8668/1987 και Απ.719/ Παπαχρίστου «Εγχειρίδιο Οικογενειακού Δικαίου», σελ

27 επιστολές, να µαγνητοφωνήσει τηλεφωνική συνοµιλία. εν τίθεται λοιπόν θέµα θεσµικής προσαρµογής των δικαιωµάτων της επικοινωνίας. Στον χώρο των φυλακών (στους κρατούµενους): Για όσους τελούν σε ειδικές κυριαρχικές θέσεις, το Σύνταγµα δεν προβλέπει εξαιρέσεις από το απόρρητο της επικοινωνίας. Έτσι λοιπόν και οι κρατούµενοι προστατεύονται από το απόρρητο της επικοινωνίας και έχουν κάθε δικαίωµα επικοινωνίας µε το κοινωνικό του περιβάλλον όπως για παράδειγµα: τηλεφωνική επικοινωνία, επισκεπτήρια, επιστολές. Η απαγόρευση επικοινωνίας µε την οικογένεια και το ευρύτερο περιβάλλον του θα προκαλούσε δυσκολίες και προβλήµατα στην επανένταξη του κρατούµενου στην κοινωνία µετά αποφυλάκισή του. Το απόρρητο της επικοινωνίας των κρατουµένων προστατεύεται και από τον Σωφρονιστικό κώδικα µε το άρθρο 51, καθώς επίσης και από το νόµο 1851/1989 στα άρθρα Σύµφωνα µε τα παραπάνω η επικοινωνία των κρατουµένων µε τον έξω κόσµο πραγµατοποιείται κυρίως: (α) µε την υποδοχή επισκεπτών, 1 φορά την εβδοµάδα (συγγενών µέχρι τέταρτου βαθµού, (β) την ανταλλαγή επιστολών, (γ) την τηλεφωνική επικοινωνία, (δ) τις άδειες εξόδου και (ε) τους θεσµούς ηµιελεύθερης διαβίωσης των κρατουµένων 19. Σε αυτό το σηµείο πρέπει να γίνει µία αναφορά στην Σωφρονιστική νοµοθεσία από την οποία κατανοεί κανείς πόσο σηµαντικό ρόλο παίζει η επικοινωνία των κρατουµένων µε τον έξω κόσµο. Έτσι λοιπόν το άρθρο 51 του Σωφρονιστικού Κώδικα προβλέπει: «1. Η τακτική και απρόσκοπτη επικοινωνία του κρατουµένου µε το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον αποσκοπεί στην οµαλή διαβίωση του στο κατάστηµα και την ταχύτερη προσαρµογή του στην κοινωνική ζωή µετά την απόλυσή του. 2. Η εν λόγω επικοινωνία πραγµατοποιείται ιδίως µε (α) µε την υποδοχή επισκεπτών, µία φορά την εβδοµάδα (συγγενών µέχρι τετάρτου βαθµού), (β) την ανταλλαγή επιστολών, (γ) την τηλεφωνική επικοινωνία, (δ) τις άδειες εξόδου και (ε) τους θεσµούς ηµιελεύθερης διαβίωσης των κρατουµένων». Στην συνέχεια, το άρθρο 53 του Σωφρονιστικού κώδικα 19 Νόμος 1851/1989 ΦΕΚ Α122, άρθρο

28 αναφέρεται στο δικαίωµα επικοινωνίας των κρατουµένων µέσω τηλεφώνου, τηλεγραφηµάτων και επιστολών Επιµέλεια διακόσµησης: «1. Κάθε κρατούµενος επικοινωνεί µε τηλέφωνο που βρίσκεται σε κοινόχρηστο, οπτικά ελεγχόµενο χώρο του καταστήµατος. Απαγορεύεται η χρήση και κατοχή κινητών τηλεφώνων. Με απόφαση του Συµβουλίου Φυλακής καθορίζονται οι ειδικότεροι όροι επικοινωνίας µε τα άτοµα τα οποία δεν έχουν δικαίωµα επίσκεψης. 2. Κάθε υπόδικος δικαιούται να επικοινωνεί τηλεφωνικά µε το δικηγόρο του χωρίς αριθµητικό περιορισµό. 3. εν τίθεται περιορισµός στην αποστολή τηλεγραφηµάτων ή επιστολών που πραγµατώνουν τους σκοπούς της διάταξης του άρθρου 51, παράγραφος 1 παρόντος κώδικα. 4. Το περιεχόµενο των επιστολών και της τηλεφωνικής και κάθε άλλης µορφής τηλεπικοινωνιακής ανταπόκρισης ή επικοινωνίας κατά το άρθρο 19 του Συντάγµατος δεν ελέγχεται». Σε περίπτωση που το επιβάλλουν λόγοι εθνικής ασφάλειας η προς διακρίβωση ιδιαίτερα σοβαρών εγκληµάτων, το περιεχόµενο αυτό µπορεί να ελεγχθεί από τις εγγυήσεις που ορίζει ο νόµος. Σηµαντική επίσης είναι παράγραφος 7 του άρθρου 53 όπου ορίζει «7. Σε περίπτωση απαγόρευσης, περιορισµού ή στέρησης των δικαιωµάτων επικοινωνίας των κρατουµένων κατά τις προηγούµενες διατάξεις, κάθε κρατούµενος µπορεί να προσφύγει στον αρµόδιο δικαστικό λειτουργό κατά τις προϋποθέσεις του νόµου 2225/ Η παραπάνω αναφορά στον Σωφρονιστικό Κώδικα κάνει λοιπόν φανερή την σηµασία της επικοινωνίας στην ψυχολογία και την συµπεριφορά των κρατουµένων και οδηγεί αναµφισβήτητα στο συµπέρασµα πως το δικαίωµα ελεύθερης επικοινωνίας παίζει κυρίαρχο ρόλο στο σκληρό αυτό χώρο των φυλακών. Επίσης υπάρχουν και Ευρωπαϊκοί Σωφρονιστικοί Κανόνες, οι οποίοι ορίζουν πως οι κρατούµενοι 20 Σωφρονιστική Νομοθεσία, Καλλιόπης Σπινέλλη και Νέστορα Κουράκη, Νομική Βιβλιοθήκη, έκδοση

29 πρέπει να έχουν το δικαίωµα επαφής µε την οικογένειά τους καθώς επίσης, να µπορούν να τους επισκέπτονται όσο συχνότερα µπορούν Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΗΜΕΡΑ (-ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ ΚΑΙ ΕΘΝΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΡΑ ΙΟΤΗΛΕΟΡΑΣΕΩΣ, -INTERNET-HACKERS) Η τεχνολογία εξελίσσεται µε πολύ γρήγορους ρυθµούς. Τα µέσα µαζικής επικοινωνίας αναπτύσσονται διαρκώς, και τελικά οι πολίτες δεν µπορούν να κρατήσουν «µυστικά». Η τηλεόραση που αναµφισβήτητα είναι το κυρίαρχο µέσο όχι µόνο ψυχαγωγίας αλλά και ενηµέρωσης 22 επηρεάζει την καθηµερινότητα του καθένα. Αποφασίζει για τη σηµασία των ειδήσεων και προσδιορίζει τα θέµατα της επικαιρότητας. Μέσω των διαφηµίσεων γίνεται µια «πλύση εγκεφάλου» η οποία επηρεάζει την ζωή των ανθρώπων. Τηλεπαιχνίδια τύπου «Big Brother» επιβεβαιώνουν τα όσα είχε προβλέψει ο Τζωρτζ Όργουελ στο βιβλίο του «1984 ο Μεγάλος Αδελφός». Η προσωπική ζωή του καθένα γίνεται δηµόσιο θέαµα και δεν υπάρχει κανένας σεβασµός ως προς την προσωπικότητα του καθένα. Πέρα από τα «Reality Shows», οι κίνδυνοι στα µέσα επικοινωνίας όπως η τηλεόραση ή και το ραδιόφωνο είναι γενικότερα µεγάλοι. Για τον λόγο αυτό έχει δηµιουργηθεί ένα ανεξάρτητο όργανο το Εθνικό Συµβούλιο Ραδιοτηλεοράσεως, στο οποίο αυτό όργανο αναθέτει ο νόµος την άσκηση άµεσου ελέγχου του κράτους σε θέµα σχετικά µε την ραδιοφωνία και την τηλεόραση, και έχουν ως σκοπό την εξασφάλιση τηρήσεως των συνταγµατικών επιταγών της αντικειµενικότητας, ισοµέρειας και ποιότητας. Σύµφωνα µε το νόµο 1866/1989, οι αρµοδιότητες αυτού του Συµβουλίου είναι «η άσκηση του άµεσου ελέγχου του κράτους επί της ραδιοφωνίας και της τηλεόρασης». Στη συνέχεια επίσης του ίδιου νόµου αναφέρεται: «Ειδικότερα το Συµβούλιο εκτιµά αν στις ραδιοτηλεοπτικές εκποµπές τηρούνται οι γενικές αρχές της αντικειµενικότητας, πληρότητας και 21 Σωφρονιστική Νομοθεσία, Καλλιόπης Σπινέλλη και Νέστορα Κουράκη, Νομική Βιβλιοθήκη, έκδοση Ιγνάσιο Ραμόνε «Η Τυραννία των Μ.Μ.Ε.» σελ

30 επικαιρότητας της πληροφορήσεως, της πολυφωνίας, της καλής ποιότητας της ελληνικής γλώσσας, του σεβασµού της προσωπικότητας και του ιδιωτικού βίου του ατόµου, καθώς και της διαφυλάξεως, προαγωγής και διαδόσεως του ελληνικού πολιτισµού και της ελληνικής παραδόσεως». 23 Γίνεται λοιπόν αντιληπτό το Συµβούλιο αυτό προστατεύει τον πολίτη από τον βοµβαρδισµό παραπλανητικών τηλεοπτικών καθώς και ραδιοφωνικών µηνυµάτων και συµβάλλει στην προστασία της ανθρώπινης προσωπικότητας. Το Internet-Hackers Το 1959 η Σοβιετική Ένωση έβαλε σε τροχιά τον Sputnik, τον πρώτο τεχνητό δορυφόρο. Έτσι ενεργοποιήθηκε η Αµερικάνικη κυβέρνηση και ξεκινάει την έρευνα µε σκοπό την ανάπτυξη της υψηλής τεχνολογίας και τις εφαρµογές της για στρατιωτικούς σκοπούς. 23 Δαγτόγλου: «Ραδιοτηλεόραση και Σύνταγμα», εκδόσεις Αντ. Ν. Σακκούλα Νέστωρ Ε. Κουράκης «Εγκληματολογικοί Ορίζοντες Β» Δεύτερη ανανεωμένη έκδοση. 30 Σήµερα 50 χρόνια αργότερα οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές και το Internet έχουν γίνει αναπόσπαστο µέρος της καθηµερινότητάς µας και η ηλεκτρονική επικοινωνία το γνωστό σε όλους « » έχει πλέον λάβει σηµαντική θέση στην ζωή του καθένα. Με το πάτηµα ενός κουµπιού στέλνουµε το µήνυµά µας σε οποιοδήποτε µέρος του κόσµου και έτσι µπορεί ο καθένας να επικοινωνεί µε τον συνάνθρωπό του. Όµως τα πράγµατα δεν είναι τόσο απλά όπως φαίνονται. Ναι µεν αυτός ο τρόπος επικοινωνίας διευκολύνει τις ανθρώπινες επαφές και εξοικονοµεί χρόνο, παράλληλα όµως κρύβει και πολλούς κινδύνους. Η σύγχρονη τεχνολογία των ηλεκτρονικών υπολογιστών και του ιαδικτύου έχει προσφέρει τα τελευταία χρόνια στους οικονοµικούς (και όχι µόνο) παραβάτες νέα τελειότατα µέσα για την επίτευξη των στόχων τους, και χωρίς να διατρέχουν γενικότερα κίνδυνο τιµωρίας. Στο χώρο του ιαδικτύου γνωστοί είναι οι λεγόµενοι «hackers» δηλαδή οι χρήστες εκείνοι που επιτυγχάνουν, σπάζοντας κωδικούς να παραβιάζουν ξένα ηλεκτρονικά συστήµατα και να διεισδύουν σ αυτά αποκτώντας πρόσβαση σε πληροφορίες ή τροποποιώντας τες 24. ηµιουργούνται λοιπόν προβλήµατα και κίνδυνοι. Τα µεγαλύτερα από αυτά είναι: θέµατα εθνικής ασφάλειας, θέµατα προστασίας ανηλίκων όπως

31 είναι η πορνογραφία, θέµατα προστασίας της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της φθοράς ιδιοκτησίας, της ιδιωτικής ζωής καθώς και θέµατα ηλεκτρονικής απάτης και κλοπής. Για τους παραπάνω κινδύνους έχει δηµιουργηθεί η Αστυνοµία του ιαδικτύου καθώς επίσης και διάφοροι νόµοι όπως ο νόµος 2246/1994 περί τηλεπικοινωνιών και ο νόµος 2805/1988 ο οποίος εισήγαγε στον ποινικό κώδικα σηµαντικές διατάξεις 25. Γενικότερα υποθέσεις που αφορούν «ηλεκτρονικά εγκλήµατα» όπως αυτά που αναφέρθηκαν προηγουµένως έχουν αντιµετωπιστεί από τα Ελληνικά ικαστήρια µε αυστηρότητα. Είναι αναµφισβήτητα ένα θέµα πολύ σοβαρό οι κίνδυνοι που δηµιουργούνται από την χρήση του Internet και η προσοχή που απαιτείται από τον καθένα κατά την διάρκεια χρήσης του ιαδικτύου είναι µεγάλη, ιδίως στις µέρες µας όπου το απόρρητο της επικοινωνίας κινδυνεύει διαρκώς. 25 Νέστωρ Ε. Κουράκης «Εγκληματολογικοί ορίζοντες Β» Δεύτερη ανανεωμένη έκδοση. 31

32 14. ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ (ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ) Πέρα από τον αστικό κώδικα, τον ποινικό κώδικα και φυσικά το Σύνταγµα και πολλούς νόµους στους οποίους κατοχυρώνεται η προστασία του απορρήτου της επικοινωνίας. Το δικαίωµα αυτό αναφέρεται και σε αποφάσεις του Αρείου Πάγου. Έτσι ο Άρειος Πάγος µε την υπ αριθµόν 1/2001 απόφαση της ολοµέλειας έκρινε πως η µαγνητοταινία αποτελεί απαράδεκτο αποδεικτικό µέσο σε πολιτική δίκη. Και αυτό επειδή η µαγνητοφώνηση ιδιωτικής συνοµιλίας χωρίς τη συναίνεση ενός των συνοµιλητών αποτελεί ανεπίτρεπτο περιορισµό της συνταγµατικής προστατευόµενης ελεύθερης άσκησης της επικοινωνίας 26. Εξαίρεση στον παραπάνω κανόνα της απαγόρευσης απαράδεκτα αποδεικτικού µέσου ισχύει µόνο σε περίπτωση που πρόκειται να προστατευθεί υπέρτερο έννοµο αγαθό, όπως είναι η ανθρώπινη ζωή ή η ανθρώπινη αξία που φυσικά είναι πολύ σηµαντική και η πολιτεία οφείλει να την προστατεύει. «Περιλήψεις Αποφάσεων» Απόφαση 4326/1957 Πληµ. Αθηνών, Ποιν. Χρ «Υπόθεση της παραβιασθείσας επιστολής από το σύζυγο» Στην υπόθεση αυτή η επιστολή απευθυνόταν στην κατηγορουµένη σύζυγο αλλά παραδόθηκε στα χέρια του µηνυτή. Εκείνος την παραβίασε και την αποσφράγισε. Το δικαστήριο κατέληξε πως η επιστολή δεν δύναται να χρησιµοποιηθεί ως αποδεικτικό µέσο διαπραχθέντος εγκλήµατος αφού είχε αποσφραγιστεί. Ο σύζυγος δηλαδή αποσφραγίζοντας την επιστολή η οποία προοριζόταν προς την σύζυγό του, επιχειρεί παράνοµη ενέργεια, σύµφωνα µε το άρθρο 29 του Συντάγµατος που ορίζει ότι το απόρρητο των επιστολών είναι απολύτως απαραβίαστο. Γενικότερα οι διατάξεις του οικογενειακού δικαίου καθιερώνουν το δικαίωµα και των δύο συζύγων να ενηµερώνονται στα θέµατα που αφορούν την επικοινωνία του άλλου συζύγου µε τρίτα 26 ΕΣΔΑ άρθρο 8 / Σύνταγμα άρθρο 19, άρθρο 2 παρ. 2 και άρθρο 9 παρ. 2 εδ Β. 32

33 πρόσωπα, σε βαθµό όµως και µε τρόπο που να µην παραβιάζεται η προσωπικότητά του. Απόφαση 696/1973 Αρείου Πάγου, Ποιν. Χρ «Υπόθεση χρήσης µαγνητοταινίας σε δίκη µοιχείας». Στην υπόθεση αυτή το δικαστήριο, σε δικαζόµενη υπόθεση µοιχείας, επέτρεψε να πραγµατοποιηθεί ακρόαση σε µαγνητοταινία, αφού όµως έλεγξε τη γνησιότητα των συνοµιλιών, και ότι αυτές ανήκαν στα πρόσωπα στα οποία αποδίδονται. Ο Άρειος Πάγος έκρινε ότι εφόσον έγινε έλεγχος γνησιότητας των συνοµιλιών, και πως ανήκουν στα πρόσωπα στα οποία αποδίδονται, νοµίµως µπορεί να χρησιµοποιηθεί η µαγνητοταινία ως αποδεικτικό µέσο. Σχετικά µε το απόρρητο της επικοινωνίας υπάρχουν πολλές αποφάσεις και πολλές υποθέσεις. Τα δικαστήρια αποφασίζουν πάντοτε έχοντας ως προτεραιότητα την προστασία και τον σεβασµό της ανθρώπινης αξίας, της ανθρώπινης ζωής και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. 33

34 15. ΜΙΑ ΜΑΤΙΑ ΣΤΟ ΣΗΜΕΡΑ-ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η ανάγκη του ανθρώπου να έρθει σε επικοινωνία µε τα υπόλοιπα µέλη της κοινωνίας, η ανάγκη για ανταλλαγή ιδεών, απόψεων, η ανάγκη για συζήτηση και για επίλυση προβληµατισµών είναι τεράστια. Συγχρόνως η πρόοδος και η εξέλιξη της τεχνολογίας καθώς και των µέσων επικοινωνίας είναι εξίσου µεγάλη γι αυτό απαραίτητη είναι η κατοχύρωση προστασίας του δικαιώµατος της ελευθερίας και του απορρήτου αυτής από την νοµολογία και από το Σύνταγµα. Οι άνθρωποι έχουν την επιθυµία για επικοινωνία και επαφή, όµως είναι απαραίτητη και η δυνατότητα να διατηρείται µια «µυστικότητα» στις ανθρώπινες σχέσεις. υστυχώς ζούµε σε µια εποχή όπου η ζωή του καθένα από λεπτό σε λεπτό µπορεί να γίνει «δηµόσιο» θέαµα. Πολλοί είναι εκείνοι που εν αγνοία τους γίνονται το επίκεντρο των δελτίων ειδήσεων και µετατρέπεται η ζωή τους σε θεατρική παράσταση µε θεατές την κοινωνία, εκείνοι οι οποίοι γίνονται θύµατα παρακολούθησης. Αναµφίβολα λοιπόν το δικαίωµα του απορρήτου της επικοινωνίας είναι απαραίτητο και δικαιολογηµένα καθίσταται απαραβίαστο. Ο Φρήντριχ Νίτσε είχε πει «ελευθερία είναι να µπορείς να έχεις µια κάποια απόσταση από τους άλλους». Αν δεν υπήρχε η προστασία από την πολιτεία, από τους νόµους, από το Σύνταγµα δεν θα κατάφερνε κανείς να διατηρούσε µια «απόσταση» από τους συνανθρώπους και από κάποιους κακεντρεχείς οι οποίοι µε κάθε τρόπο αποσκοπούν να υποτιµήσουν την αξία του ανθρώπου. Είναι όµως αλήθεια ότι την εποχή µας οι κίνδυνοι είναι πολλοί και η εγκληµατικότητα αυξάνεται ολοένα και περισσότερο. Μεγάλα εγκλήµατα γίνονται µέσω του διαδικτύου και πολλές τροµοκρατικές επιθέσεις θα είχαν αποφευχθεί αν υπήρχε δυνατότητα άρσης του απορρήτου για περισσότερες περιπτώσεις. Θεωρώ λοιπόν, πως ναι µεν από την µία το απόρρητο της επικοινωνίας είναι απαραίτητο συστατικό για την ανάπτυξη και τον σεβασµό της ανθρώπινης προσωπικότητας, όµως από την άλλη πιστεύω 34