Η κρίση στο πολιτικό σύστημα και στη δημόσια διοίκηση: Μια κριτική ματιά με το βλέμμα στο αύριο. Χρήστος Τσαμαντάνης.

Transcript

1 Η κρίση στο πολιτικό σύστημα και στη δημόσια διοίκηση: Μια κριτική ματιά με το βλέμμα στο αύριο Χρήστος Τσαμαντάνης Μηχανικός Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης, MSc. Δημήτρης Καρίκης Μηχανικός Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης Περίληψη Η ελληνική δημόσια διοίκηση χαρακτηρίζεται από αναποτελεσματικές δομές, ανεπαρκή πρόσβαση στην πληροφόρηση και έλλειψη συντονισμού. Αυτά τα προβλήματα, υπήρξαν το χαρακτηριστικό γνώρισμα του ελληνικού διοικητικού συστήματος, πολύ πριν την οικονομική κρίση, με σημαντικό κόστος για την ελληνική οικονομία και κοινωνία. Η δημόσια διοίκηση ουσιαστικά αντανακλά το πρότυπο οργάνωσης του κράτους, τις παθογένειες του ελληνικού συστήματος και τον τρόπο ανάπτυξης του. Βέβαια, αποτελεί κοινή διαπίστωση ότι η δημόσια διοίκηση βρίσκεται από δεκαετίες σε βαθιά και γενικευμένη κρίση. Μια κρίση που παρά τις χρόνιες εξαγγελίες για αναδιοργάνωση του κράτους και συνάμα τον εκσυγχρονισμό της δημόσιας διοίκησης αναπαράγεται και βαθαίνει. Ουσιαστικά αποτελεί το ανεστραμμένο είδωλο της πολιτικής ζωής. Η οργάνωση και λειτουργία του ελληνικού κράτους στηρίζεται σε αντινομίες και ατελέσφορες μεταρρυθμιστικές παρεμβάσεις. Η κυριαρχία του πελατειακού συστήματος που εκδηλώνεται σε κάθε έκφανση του δημόσιου βίου, όσο και στην κρατική συμπεριφορά απέναντι στην κοινωνία και την οικονομία, συνιστά τη βασική αιτία για τη «διοικητική κακοδαιμονία». Το ξέσπασμα της κρίσης και η παρατεταμένη ύφεση έκανε πιο επιτακτική από ποτέ την ανάγκη για την άμεση υλοποίηση όλων των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων. Άλλωστε, η ιδιαιτερότητα του δημόσιου τομέα δεν έγκειται σε τόσο μεγάλο βαθμό στο μέγεθος του και τη δημόσια δαπάνη για τα έξοδα του, αλλά στο μικρό βαθμό αποδοτικότητας και στην παροχή χαμηλής ποιότητας υπηρεσιών στους πολίτες και τις επιχειρήσεις. Για τους λόγους αυτούς, πρωταρχικός στόχος είναι ο εκσυγχρονισμός της δημόσιας διοίκησης και η βελτίωση της παραγωγικότητας και της αποτελεσματικότητάς της. Ένας στόχος, που παρά τα διάφορα και αρκετές φορές προς τη σωστή κατεύθυνση μέτρα που ελήφθησαν κατά περιόδους, δεν έχει επιτευχθεί έως σήμερα. Έχοντας ως στόχο την οικονομική ανάπτυξη, την ενίσχυση της απασχόλησης και της ανταγωνιστικότητας και την προσέλκυση επενδύσεων, η ελληνική πολιτικοδιοικητική μηχανή καλείται να προβεί στο σχεδιασμό, το συντονισμό και την εφαρμογή μιας σειράς διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων. Προαπαιτούμενο της βιωσιμότητας των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων είναι η αποτελεσματική και λειτουργικά εύρυθμη ελληνική δημόσια διοίκηση.

2 Λέξεις κλειδιά: Κρίση, Δημόσια Διοίκηση, Πολιτικό σύστημα, πολιτική 1. Εισαγωγή Το ξέσπασμα της ελληνικής κρίσης και η παρατεταμένη ύφεση έκανε ακόμα πιο επιτακτική την ανάγκη για την υλοποίηση μεταρρυθμίσεων σε τομείς νευραλγικούς, των οποίων η αποτελεσματική λειτουργία θα μπορούσε να συμβάλλει στη μείωση του δημόσιου χρέους και ελλείμματος. Όπως υπογραμμίζεται και στην έκθεση του ΟΟΣΑ, η κρίση λειτούργησε ως καταλύτης για τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, ειδικά για χώρες όπως η Ελλάδα, οι οποίες υπέγραψαν συμφωνίες για διεθνή και ευρωπαϊκή βοήθεια που έθεταν ως προαπαιτούμενο μια σειρά από ριζικές αλλαγές και στον τρόπο οργάνωσης και λειτουργίας της δημόσιας διοίκησης. Έχοντας ως στόχο την οικονομική ανάπτυξη, την ενίσχυση της απασχόλησης και της ανταγωνιστικότητας και τη βελτίωση των επενδύσεων, η ελληνική πολιτικοδιοικητική μηχανή καλείται να προβεί στο σχεδιασμό, συντονισμό, εφαρμογή και παρακολούθηση μιας σειράς διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων. Προαπαιτούμενο της βιωσιμότητας των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων είναι η αποτελεσματική και λειτουργικά εύρυθμη ελληνική δημόσια διοίκηση. Ωστόσο, τα χαρακτηριστικά του ελληνικού διοικητικού συστήματος κάθε άλλο παρά επιβεβαιώνουν την ύπαρξη του ανωτέρω προαπαιτούμενου. Η οργάνωση και λειτουργία του ελληνικού κράτους στηρίζεται σε αντινομίες και ατελέσφορες μεταρρυθμιστικές παρεμβάσεις. Η κυριαρχία του πελατειακού συστήματος που εκδηλώνεται τόσο σε ό,τι αφορά τις προσλήψεις και τους διορισμούς στο δημόσιο, όσο και στην κρατική συμπεριφορά απέναντι στην κοινωνία και την οικονομία, συνιστά τη βασική αιτία για τη «διοικητική κακοδαιμονία». Η δημόσια διοίκηση είναι το ανεστραμμένο είδωλο της πολιτικής ζωής. Παράλληλα, η πληθώρα δομών και προσώπων (ιδίως σε επίπεδο πολιτικής ηγεσίας σε κάθε υπουργείο), ο κατακερματισμός των αρμοδιοτήτων, η απουσία πολιτικής ανάπτυξης και διαχείρισης ανθρωπίνων και υλικών πόρων και η απουσία συσχέτισης δαπανών, στόχων και αποτελεσμάτων συνιστούν γνωρίσματα του τρόπου οργάνωσης και λειτουργίας της δημόσιας διοίκησης. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται σε έκθεση του ΟΟΣΑ, η προφανής ανικανότητα των διαδοχικών ελληνικών κυβερνήσεων να εφαρμόσουν μέτρα που θεσπίστηκαν, μπορεί να αναζητηθεί σε σημαντικές διαρκείς αδυναμίες της λειτουργίας της δημόσιας διοίκησης. Η ελληνική κεντρική διοίκηση χαρακτηρίζεται από αναποτελεσματικές δομές, ανεπαρκή πρόσβαση στην πληροφόρηση και έλλειψη συντονισμού. Αυτά τα προβλήματα, υπήρξαν το χαρακτηριστικό γνώρισμα του ελληνικού διοικητικού συστήματος, πολύ πριν την οικονομική κρίση, με σημαντικό κόστος για την ελληνική οικονομία και κοινωνία. Η ελληνική ιδιαιτερότητα του δημόσιου τομέα δεν έγκειται στο μέγεθος του και τη δημόσια δαπάνη για μισθούς και τα λειτουργικά έξοδα, αλλά στη χαμηλή αποδοτικότητα και στην παροχή λίγων και χαμηλής ποιότητας υπηρεσιών στους πολίτες και τις επιχειρήσεις. Στόχος εξακολουθεί να είναι ο εκσυγχρονισμός της δημόσιας διοίκησης και η βελτίωση της παραγωγικότητας και της αποτελεσματικότητάς της. Ένας στόχος, που παρά τα διάφορα και αρκετές φορές προς τη σωστή κατεύθυνση μέτρα που ελήφθησαν κατά περιόδους, δεν έχει επιτευχθεί έως σήμερα. Όπως

3 χαρακτηριστικά αναφέρεται, οι μεταρρυθμίσεις στη δημόσια διοίκηση συνιστούν «ορφανές» μεταρρυθμίσεις, καθώς κανείς στον πολιτικό στίβο δεν εναντιώνεται ρητά σε αυτές, αλλά και κανείς δεν τις υποστηρίζει σθεναρά. Η απάντηση στην κρίση επιχειρήθηκε να δοθεί με το Μνημόνιο Οικονομικής και Χρηματοπιστωτικής Πολιτικής (Μάιος 2010), όπως συμπληρώθηκε και με το Μνημόνιο Συνεννόησης στις συγκεκριμένες Προϋποθέσεις Οικονομικής Πολιτικής (Φεβρουάριος 2012). Άμεσης προτεραιότητας σε επίπεδο οικονομικής πολιτικής ήταν οι μειώσεις των μισθών στο δημόσιο τομέα και η κατάργηση του 13 ου και 14 ου μισθού. Μεταξύ των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων ήταν και ο εκσυγχρονισμός της δημόσιας διοίκησης μέσω της αναδιοργάνωσης των διαδικασιών πρόσληψης και της ολοκλήρωσης της ενιαίας αρχής πληρωμών, της εισαγωγής ενός απλουστευμένου συστήματος αποδοχών, της βελτίωσης των πρακτικών προμηθειών, την αναμόρφωση του συστήματος υγείας, της αναδιοργάνωσης της τοπικής αυτοδιοίκησης και της αξιολόγησης της κεντρικής δημόσιας διοίκησης. Κεντρικός στόχος παραμένει η εξοικονόμηση πόρων και η βελτίωση της βιωσιμότητας των δημόσιων οικονομικών. Στο πλαίσιο της παρούσας εργασίας θα αναζητηθούν και παρουσιαστούν οι προτάσεις των διεθνών και εθνικών φορέων, ομάδων συμφερόντων, πολιτικών σχηματισμών, επιστημόνων και τεχνοκρατών που αφορούν στο μεταρρυθμιστικό εγχείρημα για αποτελεσματική οργάνωση και λειτουργία της ελληνικής δημόσιας διοίκησης. Οι προτάσεις αυτές θα αποτελέσουν στη συνέχεια αντικείμενο σύνθεσης και αξιολόγησης και θα αναλυθούν οι προϋποθέσεις επιτυχίας που καθιστούν το μεταρρυθμιστικό εγχείρημα βιώσιμο, βραχυπρόθεσμα, αλλά και μακροπρόθεσμα. 2. Η Δημόσια Διοίκηση και το πολιτικό σύστημα σήμερα Αξιολόγηση Δημόσια Διοίκηση είναι το εκτελεστικό όργανο των αποφάσεων της εκάστοτε κρατικής εξουσίας, ο διαμεσολαβητής μεταξύ εξουσίας και πολιτών. Με άλλα λόγια, δημόσια διοίκηση είναι η οργάνωση που ρόλος της είναι η συγκεκριμενοποίηση και υλοποίηση των στόχων που θέτει η πολιτική ηγεσία με τις αποφάσεις της. Αποστολή της πλέον και η εξυπηρέτηση των υποθέσεων του πολίτη και όχι απλά η εξουσιαστική επιβολή άνωθεν αποφάσεων. Η δημόσια διοίκηση σαν θεσμός και σαν οργάνωση διακρίνεται από τους άλλους κοινωνικούς θεσμούς και οργανώσεις, γιατί σαν στοιχείο του κρατικού μηχανισμού από τη μια έχει τα ειδικά χαρακτηριστικά και τους ειδικούς στόχους που αντιστοιχούν στο ίδιο το κράτος και από την άλλη στα πλαίσια αυτά, διαθέτει μια δική της σχετική αυτονομία. Συνεπώς η δημόσια διοίκηση δεν είναι αναπαραγωγή μιας όποιας κοινής μορφής οργάνωσης της κοινωνίας ούτε απλή αντανάκλαση της κοινωνικής τάξης, αλλά όπως και το κράτος ένας ενεργός παράγοντας, όχι ουδέτερος, που τόσο οι στόχοι του όσο και η λειτουργία και η οργάνωση του αντιστοιχούν πριν απ' όλα στους στόχους του κράτους. Συνεπώς, η δημόσια διοίκηση διαφέρει από κοινωνία σε κοινωνία ακριβώς γιατί διαφέρει από κοινωνία σε κοινωνία και η φύση του κράτους. Η δημόσια διοίκηση στην Ελλάδα θεμελιώθηκε κατά την ίδρυση του Ελληνικού κράτους στα πρότυπα της γραφειοκρατικής οργάνωσης, της συγκεντρωτικής και ιεραρχικής διάρθρωσης του 19ου αιώνα. Η δημόσια διοίκηση και η εξουσία που πηγάζει απο αυτήν οργανώνεται με συγκεκριμένους τρόπους, οι οποίοι αποτελούν τα συστήματα διοικητικής οργάνωσης, έτσι ώστε η εξουσία αυτή αφενός

4 να ασκείται σε ολόκληρη την επικράτεια και αφετέρου να επιλύει όλα τα προβλήματα της κοινωνικής και πολιτειακής ζωής στο πλαίσιο λειτουργίας του κράτους δικαίου. Τα συστήματα διοικητικής οργάνωσης, γενικότερα, έχουν τις εξής μορφές: το συγκεντρωτικό σύστημα, το αποκεντρωτικό σύστημα και το σύστημα της διοικητικής αυτοδιοίκησης. Στην Ελλάδα συνυπάρχουν, κατά το Σύνταγμα, τα τρία προαναφερόμενα συστήματα: οι κεντρικές υπηρεσίες ασκούν ειδικές αρμοδιότητες, κατευθύνουν, συντονίζουν και ελέγχουν τα περιφερειακά όργανα. Τα περιφερειακά όργανα έχουν γενική αποφασιστική αρμοδιότητα για τις υποθέσεις της περιφέρειας τους. Η διοίκηση των τοπικών υποθέσεων ανήκει στους ΟΤΑ ενώ δεν αγνοείται η καθ ύλην αυτοδιοίκηση, όπως π.χ. των ΑΕΙ. Συμπληρωματικά με τα προαναφερόμενα λειτουργούν οι δημόσιες επιχειρήσεις και οι Ανεξάρτητες Διοικητικές Αρχές. Η επιλογή πάντως του ενός ή του άλλου συστήματος διοικητικής οργάνωσης ανήκει στην κυριαρχική εξουσία του κράτους που είναι ο φυσικός φορέας της οργανωτικής εξουσίας της δημόσιας διοίκησης και τελεί υπό την άμεση επίδραση παραγόντων ιστορικού, ιδεολογικού, οικονομικού και κοινωνικού χαρακτήρα. Μονάδες διοικητικής οργάνωσης είναι οι δημόσιες υπηρεσίες και οι αρχές. Οι αρχές είναι τα μονοπρόσωπα ή συλλογικά όργανα του κράτους ή των ΝΠ, που ασκούν αρμοδιότητα έκδοσης εκτελεστών διοικητικών πράξεων. Χαρακτηριστικό γνώρισμα των αρχών είναι η άσκηση αποφασιστικής αρμοδιότητας. Οι δημόσιες υπηρεσίες, υπό την ουσιαστική έννοια του όρου, είναι η δραστηριότητα δημόσιων νομικών προσώπων ή και ιδιωτών, που ενεργούν κατά παραχώρηση, με αντικείμενο τη θεραπεία βασικών αναγκών του κοινωνικού συνόλου. Δημόσιες υπηρεσίες, υπό την τυπική ή οργανική έννοια του όρου, είναι διοικητικά όργανα στα οποία ανατέθηκε από το νόμο η διαχείριση ορισμένων διοικητικών υποθέσεων. Βασικό χαρακτηριστικό τους είναι η θεραπεία του δημοσίου συμφέροντος. Όργανα διοικητικής οργάνωσης είναι τα φυσικά πρόσωπα τα οποία φέροντας δημόσια εξουσία εκφράζουν με τις πράξεις τους τη βούληση της δημόσιας διοίκησης. Πρόκειται για τα όργανα του νομικού προσώπου του κράτους ή άλλων ΝΠ, τα οποία εκτελούν τη βούληση του κράτους ενεργώντας αντί γι αυτό, το οποίο, με βάση την κρατούσα οργανική θεωρία, αναγνωρίζεται ως κοινωνική οντότητα, με βούληση ιδιαίτερη από εκείνη των οργάνων του. Τα προαναφερόμενα συστήματα, μονάδες και όργανα διοικητικής οργάνωσης, όπως ισχύουν στην ελληνική έννομη τάξη, συγκροτούν την έννοια της δημόσιας γραφειοκρατίας. Η γραφειοκρατία υπήρξε ιστορικά ένα αποτελεσματικό σύστημα οργάνωσης επειδή επέτρεψε την αποσύνδεση των δραστηριοτήτων μιας οργάνωσης από τους συγκεκριμένους ανθρώπους που την ασκούσαν. Η καθιέρωση τυποποιημένων διαδικασιών, η διατήρηση φακέλων, οι προαγωγές με βάση την ικανότητα και η εξειδίκευση προσδίδουν σε μια οργάνωση, πάνω απ όλα, διάρκεια και συνέχεια. Έτσι, το γεγονός ότι η γραφειοκρατική διοίκηση θεωρείται από τεχνική πλευρά ως ο περισσότερο έλλογος τύπος διακυβέρνησης, την καθιστά απαραίτητο διευθυντικό μηχανισμός. Έχει, δηλαδή το γραφειοκρατικό μοντέλο, ορισμένα πλεονεκτήματα, όπως η ορθολογική κατανομή του έργου, το σύστημα κανόνων και προτύπων λειτουργίας και η αξιοκρατική επιλογή του ανθρώπινου δυναμικού, που συμβάλουν θετικά στην αποτελεσματικότητα του δημοσίου. Παρ όλα αυτά η γραφειοκρατία έχει βασικά μειονεκτήματα, όπως η τυπολατρία και οι κανόνες και οι κανονισμοί εργασίας, που καθιστούν έναν οργανισμό δύσκαμπτο και αναποτελεσματικό. Την γραφειοκρατία μπορούμε να την διακρίνουμε σε δυο κατηγορίες. Την εσωτερική, εκείνη δηλαδή που δεν είναι ορατή στον πολίτη, αναφέρεται δηλαδή στα interna της δημοσίας διοίκησης. Ο

5 πολίτης, δυστυχώς, είναι ο τελικός αποδέκτης των συνεπειών της. Υπάρχει, όμως και η εξωτερική γραφειοκρατία, δηλαδή αυτή που ζει καθημερινά ο πολίτης. Οι δυο αυτές μορφές αποτελούν έναν από τους βασικότερους συντελεστές της ταλαιπωρίας των πολιτών και σημαντικό τροφοδότη της διαφθοράς. Το ελλιπές, ασαφές και αναχρονιστικό νομοθετικό κανονιστικό πλαίσιο, η ανεπαρκής υπηρεσιακή και περιορισμένη επιστημονική κατάρτιση, η ευθυνοφοβία των υπαλλήλων είναι οι κύριοι τροφοδότες της γραφειοκρατίας. Το κόστος από τη δυσλειτουργία του κράτους λόγω γραφειοκρατίας είναι τεράστιο και ανέρχεται σύμφωνα με τα στοιχεία των αρμοδίων οργάνων της ΕΕ στο 6,8% του ΑΕΠ. Οι κυβερνήσεις την τελευταία εικοσαετία είναι σε μόνιμη μάχη με τη γραφειοκρατία έστω και αν η πολιτική τους απεδείχθη ατελέσφορη. Από το 1986, με τα άρθρα 9, 10 και 11 του N. 1599/86, επιχειρήθηκε η μαζική κατάργηση περιττών δικαιολογητικών όπως τα πιστοποιητικά γέννησης μέσω κοινών υπουργικών αποφάσεων. Τα όποια ωφελήματα όμως ακυρώθηκαν στην πράξη αφού, εκτός των άλλων, δεν λειτούργησε τότε ούτε ένας μηχανισμός ελέγχου. Ο ν. 1892/90, από την άλλη πλευρά, με τον οποίο επιχειρήθηκε να μειωθούν οι υπογραφές στις διοικητικές πράξεις, παρέμεινε ουσιαστικά ανεφάρμοστος. Ο λόγος ήταν ότι οι υπηρεσίες έκαναν «μαζική χρήση» των εξαιρέσεων που προέβλεπε. Το φαινόμενο της παραβίασης του νόμου μέσω «παράθυρου» που ο ίδιος δημιούργησε επαναλήφθηκε και στον N. 2026/92. Το ίδιο ακριβώς συνέβη και με τις διατάξεις του N. 1943/91 (άρθρο 5), με τον οποίον επιχειρήθηκε η καθιέρωση αποκλειστικής προθεσμίας εντός της οποίας πρέπει να απαντά η διοίκηση. Όλες οι υπηρεσίες ζήτησαν και απαλλάχθηκαν από τη σχετική ρύθμιση. Εξαίρεση από τον κανόνα υπήρξε μόνον ο N. 2539/97 που προέβλεπε την έκδοση κοινών υπουργικών αποφάσεων για την απλούστευση των διοικητικών διαδικασιών. Εξεδόθησαν 15 κοινές υπουργικές αποφάσεις με τις οποίες επήλθε ποσοστιαία μείωση ως 58% των απαιτούμενων δικαιολογητικών. Ώθηση στην πολιτική απλούστευσης έδωσε και η ρύθμιση του άρθρου 31 του N. 3013/2002, η οποία επαναλαμβάνει τη δυνατότητα κατάργησης δικαιολογητικών με διαδικασίες που πρόκειται να ενταχθούν στα Κέντρα Εξυπηρέτησης Πολιτών. Μέσω της ηλεκτρονικής αυτής εφαρμογής δημιουργήθηκε μια βάση δεδομένων με χαρακτήρα «μητρώου διαδικασιών» που «υποχρέωσε» με τη σειρά της την τυποποίηση των εντύπων στα οποία αποτυπώνονται οι διαδικασίες αυτές. Έτσι ανασχεδιάσθηκαν και τυποποιήθηκαν 879 ηλεκτρονικά έντυπα που βρίσκονται στα ΚΕΠ. Παρά ταύτα όμως η κατάσταση παραμένει ουσιαστικά η ίδια. Η γραφειοκρατία η οποία είναι διάχυτη στους περισσότερους τομείς της δημόσιας διοίκησης έχει βαρύτατες επιπτώσεις στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας και προκαλεί ταλαιπωρία στους πολίτες, εφόσον δημιουργεί δυσκολίες στους πολίτεςχρήστες στην πρόσβαση στις υπηρεσίες του κράτους αυξάνοντας το χρόνο και την δαπάνη που απαιτείται για την εξυπηρέτησή τους, οδηγεί συχνά σε διαδικασίες και πρακτικές οι οποίες έρχονται σε αντίθεση με τη σύγχρονη απαίτηση για διαφάνεια, λογοδοσία και ανοικτή διοίκηση, ευνοεί την κακοδιοίκηση η οποία, όπως είναι γνωστό, οδηγεί αρκετές φορές και στη διαφθορά ή ευνοεί την ανάπτυξή της, προκαλεί δυσκολίες και καθυστερήσεις στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων και επίλυσης προβλημάτων, οδηγεί σε σπάταλη διαχείριση των διαθέσιμων πόρων και αύξηση του κόστους λειτουργίας των κρατικών υπηρεσιών, εμποδίζει την γενικότερη ανάπτυξη της χώρας καθόσον δημιουργεί ανασφάλεια δικαίου και καθιστά δυσχερείς τις επενδύσεις σύμφωνα με τις Εκθέσεις, Διεθνών Οργανισμών για τη χώρα μας (Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, ΟΟΣΑ, Παγκόσμια Τράπεζα, κλπ.).

6 2.1. Αποδοτικότητα αναποτελεσματικότητα φερέφωνα του γραφειοκρατικού φαινομένου Ένα μεγάλο ερώτημα που προκύπτει είναι αφού δεν υπάρχει ανταγωνισμός στον γραφειοκρατικό τρόπο οργάνωσης, πώς μπορούμε να διασφαλίσουμε ότι η γραφειοκρατία θα κάνει καλά και όσο το δυνατόν πιο οικονομικά τη δουλειά της, ενόψει των σύγχρονων προβλημάτων (διαφθορά, κωλυσιεργία, κακή οργάνωση κλπ.). Σήμερα στη δημόσια διοίκηση κυριαρχούν η αναξιοκρατία και ο κομματισμός που συνεπάγονται χαμηλού επιπέδου παραγωγικότητα, αποδοτικότητα και αποτελεσματικότητα των δημοσίων υπηρεσιών. Παρατηρείται γενικά μια δυσκαμψία και μια συντηρητική νοοτροπία στην αντιμετώπιση του προβλήματος της γραφειοκρατίας, με συνέπεια οι δημόσιες υπηρεσίες μας να χαρακτηρίζονται από χαμηλό δείκτη αποδοτικότητας. Ένας από τους πολλούς παράγοντες που συμβάλλουν αρνητικά, δηλαδή εμποδίζουν την αύξηση της παραγωγικότητας της δημόσιας διοίκησης και κατ' επέκταση αποτελεί βασική αιτία της χαμηλής αποδοτικότητας των οργάνων της είναι ο έντονος νομικισμός που χαρακτηρίζει τις διοικητικές δομές και διαδικασίες της διοικητικής δράσης των οργάνων της διοίκησης. Η επικράτηση της αρχής της μονιμότητας στη διοικητική δράση, εδραιώνει την δυνατότητα των δημοσίων υπαλλήλων και αντιστέκονται, υπό την κάλυψη μιας οργανωμένης ομάδας πίεσης, απέναντι στην πολιτική εξουσία διαφωνώντας με την έκδοση παρανόμων πράξεων της διοίκησης. Κατά το παρελθόν, αλλά και σήμερα η «τάξη» των δημοσίων υπαλλήλων σχολιάζεται δυσμενώς για την χαμηλή αποδοτικότητα της, ότι δηλαδή τα όργανα της διοίκησης δεν προσφέρουν αυτό το οποίο πρέπει να προσφέρουν και συνεπώς η αποτελεσματικότητα των υπηρεσιών του Κράτους παρουσιάζει εικόνα όχι ευχάριστη. Πρόκειται για μια κατάσταση η οποία χρονολογείται από πολλών ετών και η οποία τελευταία κινδυνεύει να λάβει τη μορφή της επιδημίας στη δημόσια διοίκηση με απρόβλεπτες διαστάσεις. Το πλέον δυσάρεστο στην προκειμένη περίπτωση είναι ότι καμιά Κυβέρνηση των τελευταίων δεκαετιών δεν φρόντισε να ασχοληθεί συστηματικά με το θέμα αυτό, δηλαδή να ερευνήσει τί φταίει στη δημόσια διοίκηση για την μέτρια απόδοση. Αντίθετα, οι ευθύνες επιρρίπτονται στα όργανα της διοίκησης, τα οποία ανεξάρτητα από το βαθμό προστασίας που παρέχει η μονιμότητα, βρίσκονται αντιμέτωπα με το φαινόμενο ενός άκρατου κομματισμού, που σε κάθε περίπτωση επιχειρεί να τα αλώσει, να τα καταστήσει τυφλά όργανά του, για την επίτευξη των σκοπών του. Εξάλλου η έλλειψη αστικής προστασίας προς τα όργανα της διοίκησης από το φαινόμενο του κομματισμού από την πλευρά του Κράτους επιτείνει το πρόβλημα της σύγχυσης και της αβεβαιότητας που με τη σειρά τους οδηγούν σε φαινόμενα δυσλειτουργίας. Η εκάστοτε πολιτική εξουσία στην προσπάθεια της να ικανοποιήσει τις προεκλογικές της εξαγγελίες προχωρεί στην ψήφιση σειράς νομοθετημάτων για τη ρύθμιση θεμάτων της διοίκησης. Έτσι εμφανίζεται ως ρυθμίζουσα και επιλύουσα προβλήματα με πλούσια παραγωγή νομοθετικού έργου δημιουργώντας όμως η ίδια το φαινόμενο της πολυνομίας, δεδομένου ότι οι νέοι νόμοι δεν καταργούν στο σύνολο τους παλαιούς αφενός και αφετέρου με τη ρύθμιση θεμάτων άσχετων σε μεγάλο βαθμό με το κυρίως ρυθμιζόμενο θέμα. Η πολυνομία αυτή δημιουργεί σύγχυση, ανακολουθία και ασυνέχεια στους διοικητικούς θεσμούς με αποτέλεσμα τη δυσλειτουργία των δημοσίων υπηρεσιών και τη μείωση της αποδοτικότητας των οργάνων της και γενικότερα στην αναποτελεσματικότητα των επιμέρους οργανισμών της δημόσιας διοίκησης, αντί του επιθυμητού στόχου που είναι η εύρυθμη λειτουργία και η αποτελεσματικότητα που ενώ καταχωρούνται στις αντίστοιχες εισηγητικές εκθέσεις, στην πράξη δεν οδηγούν σε αναμενόμενες επιτεύξεις. Οι δημόσιοι υπάλληλοι μπροστά στην κατάσταση της αβεβαιότητας και της σύγχυσης που επικρατεί στον εργασιακό χώρο με αντιπαραθέσεις και απειλή

7 αποδυνάμωσης της απόλυτης εγγύησης που αποζητούν για λόγους προστασίας, παρακολουθούν με αδυναμία τα φαινόμενα ασκώντας τα καθήκοντα τους με λιγότερο επικίνδυνο για τους ίδιους τρόπο, προσκολλώμενοι κατά τρόπο τυπολατρικό στη γραμματική διατύπωση των κανόνων δικαίου αφήνοντας κατά μέρος την επίδειξη πρωτοβουλίας και τη διάθεση φαντασίας στο έργο τους. Έτσι, η κατάσταση αυτή οδηγεί στην ανάπτυξη μιας αρνητικής νοοτροπίας στα όργανα της διοίκησης και ιδίως όσον αφορά την απόδοση αυτών αφού το καθένα φροντίζει να λειτουργεί μέσα στα στενά όρια της εφαρμογής του νόμου εγκαταλείποντας κάθε ιδέα αύξησης της απόδοσης του. Πέρα όμως από αυτό ο έντονος νομικισμός και η γραφειοκρατική αυτή νοοτροπία των οργάνων του Κράτους δεν αναστέλλει μόνο την πρωτοβουλία και τη δημιουργικότητα αλλά ταλαιπωρεί και δυναστεύει τον πολίτη ιδιαίτερα τις κοινωνικά υποδεέστερες και πλέον ευπαθείς τάξεις, η δυνατότητα πρόσβασης και επιρροής των οποίων είναι περιορισμένη. Επίσης, η απουσία προγραμματισμού και στοχοθεσίας οδηγεί στη λήψη ευκαιριακών μέτρων τα οποία οδηγούν σε αρνητικά αποτελέσματα. Ο προγραμματισμός θα βοηθήσει αφενός μεν να αναζητήσουμε τα λάθη του παρελθόντος και να τα διορθώσουμε αφετέρου δε να οδηγηθούμε σήμερα στην επίτευξη μεγάλων επιτυχιών τόσο στην οργάνωση και τον εκσυγχρονισμό της δημόσιας διοίκησης όσο και στην αύξηση της αποτελεσματικότητας αυτής διαμέσου της αύξησης της απόδοσης των εργαζομένων της και της βελτίωσης του αποτελέσματος των ενεργειών της. Όμως για την αποτελεσματικότητα και αποδοτικότητα των στελεχών της διοίκησης δεν αρκεί αυτά να εμφορούνται από πνεύμα αποφυγής του σφάλματος και της παρανομίας αλλά να συμβάλλουν με τρόπο θετικό και δημιουργικό στην καταπολέμηση της γραφειοκρατίας, τη βελτίωση, της λειτουργίας των υπηρεσιών και την ανάπτυξη του επιπέδου της ατομικής και συλλογικής απόδοσης. Αυτό βέβαια απαιτεί μεταξύ των άλλων την βαθμιαία αλλά ουσιαστική ανάπτυξη και καλλιέργεια των απαραιτήτων προσόντων, δεξιοτήτων και ικανοτήτων του προσωπικού. Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας που συμβάλει στην μείωση της αποδοτικότητας είναι ο εξισωτισμός μισθολογίου και βαθμολογίου. Ο εξισωτισμός αυτός αποσυνδέει τον μισθό από την απόδοση, εξασφαλίζει την απρόσκοπτη μισθολογική και βαθμολογική εξέλιξη και καθιστά συνεπώς άνευ αντικειμένου την μέτρηση και τη βελτίωση της ατομικής και οργανωτικής αποδοτικότητας. Επίσης, ο εξισωτισμός από πλευράς αξιολόγησης των ουσιαστικών προσόντων των οργάνων του Κράτους εξ αιτίας της αναξιοπιστίας του συστήματος αξιολόγησης της απόδοσης και των ουσιαστικών προσόντων τους. Ήδη σχεδόν το σύνολο των υπαλλήλων πλην σπανίων εξαιρέσεων βαθμολογούνται με άριστα. Απαραίτητη κρίνεται λοιπόν, η ανάγκη θέσπισης ενός βαθμολογίου που να εγγυάται τη λειτουργικότητα και αποδοτικότητα με την καλύτερη δυνατή αξιοποίηση των ικανοτήτων και των εμπειριών των στελεχών της δημόσιας διοίκησης και τούτο διότι η βαθμολογική διάρθρωση της υπαλληλικής ιεραρχίας αποτελεί βασική λειτουργική συνθήκη και αναγκαιότητα της δημόσιας διοίκησης και συνδέεται ταυτόχρονα και με την εξέλιξη της σταδιοδρομίας των οργάνων του Κράτους. Απαιτείται η θέσπιση ενός βασικού μισθολογίου που να συνδέεται με τη βαθμολογική διάρθρωση, να περιλαμβάνει ρυθμίσεις που να λαμβάνουν υπόψη το χρόνο υπηρεσίας, καθώς και την αποδοτικότητα των δημοσίων υπαλλήλων. Βασικό, επίσης παράγοντα χαμηλής αποτελεσματικότητας αποτελεί το χαμηλό επίπεδο ανάπτυξης τους διοικητικού συστήματος. Καθώς ένα σύστημα αναπτύσσεται, εφευρίσκει τρόπους εξοικονόμησης πόρων και ενεργειών, αυξάνοντας την παραγωγικότητα του. Αυτό βέβαια προϋποθέτει ένα υψηλό επίπεδο διαφοροποίησης κι εξειδίκευσης εντός του συστήματος ώστε να μπορεί να διαχειρίζεται με ταχύτητα κι ασφάλεια μεγάλες ποσότητες πληροφορίας, να αποκτά ικανότητες μάθησης και μνήμης, δυνατότητες παρακολούθησης του

8 παραγόμενου έργου και σύνθετες διαδικασίες ελέγχου και ανατροφοδότησης, ώστε να παράγεται η απαιτούμενη ποιότητα και ποσότητα (αποτέλεσμα) με το χαμηλότερο δυνατό κόστος (απόδοση) σε συνδυασμό με δομική και λειτουργική ευκαμψία και προσαρμοστικότητα στις μεταβολές, ιδιαίτερα όταν το περιβάλλον του συστήματος χαρακτηρίζεται από αστάθεια, πολυπλοκότητα κι αβεβαιότητα. Στην ελληνική δημόσια διοίκηση, θα χαρακτηρίζαμε το διοικητικό μας σύστημα ως υπανάπτυκτο, καθώς η δημόσια διοίκηση στη χώρα μας χαρακτηρίζεται από χαμηλή διαφοροποίηση και εξειδίκευση, χαμηλή παραγωγικότητα, ανικανότητα μάθησης και απουσία μνήμης, αδυναμία προσαρμοστικότητας, ανικανότητα ανταπόκρισης σε μια διαρκώς αυξανόμενη κοινωνική ζήτηση κ.ά. Επακόλουθο του χαμηλού επιπέδου ανάπτυξης και εξέλιξης του διοικητικού συστήματος είναι η υποταγή και επιβολή του πολιτικού συστήματος στο διοικητικό. Αποτέλεσμα της πολιτικής παρέμβασης στη στελέχωση του διοικητικού μηχανισμού εμφανίζεται η άσκηση κοινωνικής πολιτικής μέσω της πολιτικής προσλήψεων, ειδικά σε περιόδους οικονομικής ύφεσης. Επίσης, σε κομματικό πλέον επίπεδο, η εξεύρεση ή ικανοποίηση ψηφοφόρων με σκοπό την εκλογική νίκη, οδηγεί σε ιδιαίτερα επιβλαβείς για την αποτελεσματικότητα παράγοντες, όπως η αναξιοκρατία και ο αποκλεισμός μεγάλων ομάδων πληθυσμού (αντιπολιτευόμενοι). Τέλος, οι ηγεσίες πριν προχωρήσουν στην λήψη μέτρων ή πολιτικής, εξετάζουν πρώτα το πολιτικό κόστος που μπορεί να προκύψει από την εφαρμογή τους. Εξετάζουν επίσης τα εκλογικά αξιοποιήσιμα πλεονεκτήματα που η συγκεκριμένη πολιτική μπορεί να της αποφέρει. Αυτό γιατί η κάθε κυβέρνηση είναι λογικό να στοχεύει σε βραχυχρόνια αποτελέσματα (εντός της τετραετίας) και να επιλέγει ακριβώς εκείνες τις πολιτικές που εξασφαλίζουν τέτοια κι όχι πολιτικές των οποίων τα αποτελέσματα θα γίνουν αντιληπτά μετά τον προκαθορισμένο για την εκλογική αναμέτρηση χρόνο. Οδηγούμαστε μ αυτόν τον τρόπο σε μια προτίμηση εκ μέρους των κυβερνήσεων στα σύντομα αποτελέσματα από τα πιθανόν πολύ καλύτερα αλλά ετεροχρονισμένα (με βάση πάντα την εκλογική αναμέτρηση) και συνακολούθως σε αδυναμία κι απροθυμία κατάστρωσης μακροχρόνιου προγραμματισμού και σχεδιασμού. Αδυναμία που γίνεται ακόμη χειρότερη όταν παρατηρούνται σημαντικές αλλαγές πλεύσης στις πολιτικές μιας κυβέρνησης όχι μόνο με αλλαγή του κυβερνώντος κόμματος (εκλογές) αλλά και με εσω κομματικές αλλαγές (ανασχηματισμοί) που κάποτε, όπως στην περίπτωση της Ελλάδας, μπορεί να είναι συχνότατοι. Η ύπαρξη και συντήρηση μιας δημόσιας διοίκησης καθοδηγούμενης από πνεύμα νομικισμού και εξισωτισμού και συνακολούθως χαρακτηριζόμενης από χαμηλή αποτελεσματικότητα, δυσπροσαρμοστικότητα, απαρχαιωμένες δομές και λειτουργίες μπορεί να υπήρξε δυνατή σε κάποιες εποχές έντονης οικονομικής ανάπτυξης (δεκαετίες 50 60) και σταθερού εξωτερικού περιβάλλοντος (πολιτικού, στρατιωτικού, οικονομικού, κοινωνικού, πολιτισμικού, οικολογικού). Σήμερα όμως, η πολυτέλεια της διοίκησης να λειτουργεί με χαμηλή αποτελεσματικότητα σπαταλώντας έτσι δυσεύρετους πια πόρους έχει εκλείψει. Έτσι ενώ διαρκώς αυξάνονται, τόσο ο ανταγωνισμός και τα σημεία τριβής με την ιδιωτική οικονομία όσο και η κοινωνική ζήτηση για δημόσια αγαθά και υπηρεσίες από την άλλη μειώνονται συνεχώς οι οικονομικές δυνατότητες και σπανίζουν οι διαθέσιμοι πόροι. Σ' αυτό το πλαίσιο και κάτω από αυτές τις πιέσεις η δημόσια διοίκηση αν δεν πείσει για την ορθότητα της επιλογής των στόχων, την ορθολογική δράση, τα καλά αποτελέσματα και την οικονομική της απόδοση, κινδυνεύει να χάσει την νομιμοποίηση της, γεγονός με ανυπολόγιστες συνέπειες.

9 2.2. Διαφθορά και διαπλεκόμενα συμφέροντα ενισχύουν την γραφειοκρατία Διαφθορά σημαίνει ότι τα κρατικά όργανα, κατά την άσκηση των καθηκόντων τους, μετέρχονται τέτοια μέσα, μεθοδεύουν τέτοιες διαδικασίες που με τις πράξεις τους ή τις παραλήψεις αποκομίζουν οικονομικό ή άλλου είδους όφελος.,εν τους απασχολεί αν ζημιώνονται τα συμφέροντα του δημοσίου ή αν θίγονται, ακόμη και συνταγματικά κατοχυρωμένα δικαιώματα άλλων πολιτών. Ο πρωταγωνιστής για το φαινόμενο αυτό είναι φυσικά ο άνθρωπος. Αυτό δε σημαίνει ότι όποτε το αποφασίσει, το πραγματοποιεί. Για να επιτύχει το κακοποιό έργο του πρέπει να δημιουργηθούν οι κατάλληλες προϋποθέσεις, οι ευνοϊκές συνθήκες. Και οι προϋποθέσεις αυτές δυστυχώς, υπάρχουν. Η αναχρονιστική και διάσπαρτη νομοθεσία με τις ελλείψεις, παραλείψεις και αντιφατικές διατάξεις, η έλλειψη οδηγιών από την κεντρική διοίκηση, η νομοθετημένη γραφειοκρατία, η εκκρεμότητα για μακρό χρονικό διάστημα και κυρίως η πλημμελής λειτουργία ή η ανυπαρξία ελεγκτικού μηχανισμού, δημιουργούν τις αναγκαίες συνθήκες για την ανάπτυξη της διαφθοράς. Για την πάταξη αυτού του θλιβερού φαινομένου πρέπει, το ταχύτερο δυνατό, να ληφθούν μέτρα για να μην υπάρχει πρόσφορο έδαφος εμφάνισης κρουσμάτων διαφθοράς. Τα τελευταία χρόνια έχει καθιερωθεί και συχνά αναφέρεται ο όρος διαπλεκόμενα συμφέροντα. Πολλοί τα ταυτίζουν με τη διαφθορά.,εν είναι ακριβώς έτσι, διαπλεκόμενα συμφέροντα σημαίνει ότι κάποιο φυσικό ή νομικό πρόσωπο έχει αναπτύξει οικονομική δραστηριότητα σε πολλούς συγχρόνως τομείς. Σε ορισμένους απ αυτούς, έχει άμεση εξάρτηση από το κράτος όπου εμφανίζεται και ως αντισυμβαλλόμενος. Από άλλες όμως δραστηριότητες αντλεί δύναμη πίεσης προς το δημόσιο για να επιτύχει με αδιαφανείς ή παράτυπες ή παράνομες διαδικασίες, οικονομικά οφέλη από το δημόσιο. Εάν το τελευταίο υποκύψει, τότε πια μιλάμε για διαφθορά. Για την πάταξη του φαινομένου πρέπει η εκτελεστική εξουσία, εξαντλώντας όλα τα περιθώρια, όλες τις δυνατότητες που της παρέχει το σύνταγμα, να μεριμνήσει για τη δημιουργία του κατάλληλου νομικού πλαισίου που να αποκλείει αυτού του είδους τις συναλλαγές. Με εμφανή την επιρροή από τις διεθνείς τάσεις καταστολής των φαινομένων της διαφοράς και της κακοδιοίκησης, η ελληνική δημόσια διοίκηση, έχει αναμορφωθεί και προσαρμοστεί στα διεθνή πρότυπα, ώστε να επιτύχει την πάταξη των φαινομένων αυτών. Υιοθετηθήκαν διεθνή πρότυπα εσωτερικού ελέγχου, τα οποία προσαρμόστηκαν στις ιδιαιτερότητες της διάρθρωσης των ελληνικών δημοσίων υπηρεσιών. Έτσι, ο διοικητικός έλεγχος απομακρύνθηκε από το παραδοσιακό μοντέλο του ιεραρχικού ελέγχου, που κρίθηκε ανεπαρκής στην πάταξη της διαφθοράς. Η ελληνική πολιτεία δημιούργησε νέους ελεγκτικούς θεσμούς, είτε με την μορφή Ανεξάρτητων Αρχών, είτε με τη μορφή ελεγκτικών σωμάτων και υπηρεσιών ελέγχου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα Ανεξάρτητης Αρχής, που εποπτεύει τη δράση της δημόσιας διοίκησης είναι ο Συνήγορος του Πολίτη (Σ.τ.Π) που ιδρύθηκε στα πρότυπα παρόμοιων θεσμών στην Ευρώπη. Παράλληλα με τις ανεξάρτητες αρχές ο έλεγχος στη δημόσια διοίκηση ασκείται από ένα σχετικά μεγάλο αριθμό ελεγκτικών σωμάτων και υπηρεσιών, τα οποία εντάσσονται σε υπουργεία, δεν εντάσσονται όμως στην τακτική λειτουργία της δημόσιας διοίκησης και αυτό είναι το στοιχείο που διαφοροποιεί τη δράση τους από τον ιεραρχικό έλεγχο. Οι διατάξεις που διέπουν τη λειτουργία των σωμάτων αυτών, παρουσιάζουν πολλές κοινές ρυθμίσεις, διατηρούν όμως ιδιαιτερότητες, κάποιες από τις οποίες δικαιολογούνται από την ποικιλομορφία των ελεγχόμενων φορέων, ενώ άλλες οφείλονται στην αποτελεσματικότητα των σχετικών διατάξεων και στην έλλειψη συντονισμένης πολιτικής στον έλεγχο της δημόσιας διοίκησης. Χαρακτηριστικό δείγμα του τελευταίου αποτελεί η μεγάλη απόκλιση που εμφανίζει το νομικό πλαίσιο που διέπει τα ελληνικά ελεγκτικά σώματα, όσον αφορά στο βαθμό ανεξαρτησίας τους.

10 3. Σχέδια για τις μεταρρυθμίσεις στη δημόσια διοίκηση Οι παθογένειες του ελληνικού διοικητικού συστήματος είχαν επισημανθεί εδώ και δεκαετίες, στο πλαίσιο των οποίων αρκετές φορές προτείνονταν οι απαραίτητες μεταρρυθμίσεις που θα εκσυγχρόνιζαν τη δημόσια διοίκηση και θα καθιστούσαν το κράτος αποτελεσματικό. Η έξοδος από την κρίση υπαγορεύει μια σειρά από μεταρρυθμίσεις που αφορούν και στην οργάνωση και λειτουργία της δημόσιας διοίκησης. Ο ρόλος της δημόσιας διοίκησης αναδεικνύεται καθοριστικός στην επιτάχυνση των διαδικασιών εξυγίανσης της ελληνικής οικονομίας, στην αύξηση της ανταγωνιστικότητας και τον εξορθολογισμό των δημοσίων δαπανών. Οι μεταρρυθμίσεις που προτείνονται για τον εκσυγχρονισμό της δημόσιας διοίκησης, προκύπτουν, συνήθως στο πλαίσιο ενός ευρύτερου μεταρρυθμιστικού σχεδίου για έξοδο της χώρας από την κρίση. Τέτοιες προτάσεις υπάρχουν α) στο Επικαιροποιημένο Ελληνικό Πρόγραμμα Σταθερότητας και Ανάπτυξης του Υπουργείου Οικονομικών (Ιανουάριος 2010) και β) στο Εθνικό Πρόγραμμα Μεταρρυθμίσεων του Υπουργείου Οικονομικών (Απρίλιος 2011). Ωστόσο, η πιο πρόσφατη ολοκληρωμένη πρόταση για τον εκσυγχρονισμό της ελληνικής δημόσιας διοίκησης εμπεριέχεται στη Λευκή Βίβλο για τη Διακυβέρνηση που έθεσε το Υπουργείο Διοικητικής Μεταρρύθμισης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης σε δημόσια διαβούλευση τον Ιανουάριο Προτάσεις για μεταρρυθμίσεις στη δημόσια διοίκηση Οι μεταρρυθμίσεις στη δημόσια διοίκηση συγκροτούν μέρος ενός ευρύτερου σχεδίου εξόδου από την κρίση. Για το συγκεκριμένο ζήτημα κατά καιρούς διατυπώθηκαν προτάσεις από τους πάντες καθώς είναι ένα θέμα το οποίο απασχόλησε και απασχολεί όλο τον κόσμο. Η οργάνωση και λειτουργία της δημόσιας διοίκησης συνιστά σημαντικό παράγοντα στην επίτευξη της εξόδου από την κρίση, στόχος που δεν απουσιάζει από τα διεθνή σχέδια. Τόσο το πρώτο Μνημόνιο (Πρώτο πρόγραμμα οικονομικής προσαρμογής Μάιος 2010), όσο και οι μεταγενέστερες συμφωνίες της 21 ης Ιουλίου 2010 και της 26 ης Οκτωβρίου 2010, αλλά και το Δεύτερο Πρόγραμμα Οικονομικής Προσαρμογής (Μάρτιος 2012) περιλαμβάνουν το αίτημα για μεταρρυθμίσεις στη δημόσια διοίκηση. Τον Ιούλιο του 2011, συστάθηκε Ομάδα Δράσης για την Ελλάδα, κατόπιν αιτήματος της ελληνικής κυβέρνησης, προκειμένου να παρασχεθεί τεχνική βοήθεια και εμπειρογνωσία από Κράτη Μέλη και ευρωπαϊκούς ή διεθνείς οργανισμούς. Μεταξύ των στόχων που προτάσσονται είναι και η δημιουργία μιας σύγχρονης διοίκησης. Τα προβλήματα στον τομέα της δημόσιας διοίκησης που επιτάσσουν ριζικές μεταρρυθμίσεις αφορούν στην «έλλειψη ικανότητας για την εφαρμογή της πολιτικής, τη διαχείριση των δημόσιων οικονομικών, την είσπραξη φόρων, το άνοιγμα των αγορών στον ανταγωνισμό, την αποτελεσματική και καινοτόμο λειτουργία των δημόσιων συμβάσεων, την πληρωμή των προμηθευτών ή την έγκαιρη παροχή δικαστικού ελέγχου στους πολίτες». Επιπρόσθετα προβλήματα συνιστούν το περίπλοκο νομικό πλαίσιο και η επικέντρωση της διοίκησης στην παραγωγή και όχι στην εφαρμογή των νόμων. Μεταξύ των στόχων είναι: α) η βελτίωση της αποτελεσματικότητας, της λογοδοσίας και της ακεραιότητας της διοίκησης και η απλούστευση των διαδικασιών λήψης αποφάσεων από αυτή, β) η ύπαρξη ενός ισχυρού κέντρου λήψης αποφάσεων με ουσιαστικό διυπουργικό συντονισμό και γ) η δημιουργία των απαραίτητων δομών σε κάθε αρμόδιο υπουργείο για την αποτελεσματική παρακολούθηση των διαδικασιών, συμπεριλαμβανομένων των δαπανών, του εσωτερικού ελέγχου και του λογιστικού ελέγχου, της διαχείρισης των ανθρώπινων πόρων και της ΤΠΕ.

11 Οι προτάσεις και συστάσεις για τη μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης, όπως διατυπώνονται στο πλαίσιο εκθέσεων και πορισμάτων αφορούν στους ακόλουθους τομείς και μπορούν να κωδικοποιηθούν ως εξής: i. Στρατηγικός σχεδιασμός, προγραμματισμός, παρακολούθηση υλοποίησης και αξιολόγηση των μεταρρυθμίσεων ii. iii. iv. Συντονισμός Στρατηγική διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού για το σύνολο της διοίκησης Μεταρρύθμιση δομών και μεθόδων εργασίας v. Απλοποίηση των νομικών και διοικητικών διαδικασιών vi. vii. Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση Ενίσχυση της ικανότητας διαχείρισης των δεδομένων και των πληροφοριών Εξορθολογισμός και μείωση των δημοσίων δαπανών.1.1. Οι προτάσεις των κομματικών σχηματισμών Η ανάγκη για μεταρρυθμίσεις στη δημόσια διοίκηση αναγνωρίζεται και από τα ελληνικά κόμματα και τους ελληνικούς κομματικούς μηχανισμούς. Αν και υπάρχει διαφοροποίηση στους τομείς που δίνεται έμφαση και στην ένταση των μεταρρυθμίσεων, ο διοικητικός εκσυγχρονισμός υπήρξε μέρος της ατζέντας των κομμάτων, ιδιαίτερα κατά την προεκλογική περίοδο (Απρίλιος Ιούνιος 2012) και αφορά κυρίως στους ακόλουθους τομείς: i. Διαχείριση προσωπικού δημόσιας διοίκησης ii. Απλοποίηση και επιτάχυνση διοικητικών διαδικασιών Διαφάνεια Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση iii. iv. Ενίσχυση των ελεγκτικών μηχανισμών Σχέδιο «Ιόλαος» Οι ιδιώτες και οι επιχειρήσεις απέναντι στην κρίση Αξιοσημείωτες είναι και οι προτάσεις που αφορούν στη μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης και προέρχονται από ομάδες συμφερόντων, όπως αυτές εκφράζονται στο πλαίσιο ενώσεων και επιμελητηρίων, αλλά και εταιριών συμβούλων Οι προτάσεις ομάδων συμφερόντων για έξοδο από την κρίση Μερικά από τα δομικά προβλήματα της ελληνικής οικονομίας εντοπίζονται στο μέγεθος και στη μη αποτελεσματική λειτουργία του δημόσιου τομέα, στην έλλειψη συστημάτων ελέγχου, στην πολυνομία και την καθυστερημένη εφαρμογή των νόμων, στη γραφειοκρατία και στην ύπαρξη διοικητικών εμποδίων και χρονοβόρων διαδικασιών.

12 Στο πλαίσιο αυτό υποβάλλονται μία σειρά από προτάσεις που στόχο έχουν την αύξηση της ανάπτυξης και την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας και της ανταγωνιστικότητας και επικεντρώνονται στα ακόλουθα: i. ουσιαστική αναδιοργάνωση και αναδιάρθρωση του δημόσιου τομέα. ii. iii. iv. ένταξη των εννοιών της αξιολόγησης, της στοχοθέτησης και της αποτελεσματικότητας στο έργο της δημόσια διοίκησης και αναβάθμιση της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης με στόχο την ανάδειξη νέων στελεχών. διασφάλιση της συνέχειας του κράτους μέσω της επανένταξης της θέσης του Γενικού Διευθυντή και της ανάγκης ύπαρξης των Γενικών Γραμματέων καθιέρωση της υποχρεωτικής εκπόνησης ενός Προγράμματος Εφαρμογής για κάθε νομοσχέδιο και παρακολούθηση της εφαρμογής του από τη Γενική Γραμματεία της Κυβέρνησης. v. καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και της εισφοροδιαφυγής μέσω της απλοποίησης της φορολογικής νομοθεσίας, vi. vii. viii. ix. ενίσχυση της διαφάνειας και της ορθολογικής διαχείρισης του δημόσιου χρήματος στον τομέα της υγείας, εξορθολογισμός της λειτουργίας των ΔΕΚΟ, αναβάθμιση της Γραμματείας Αποκρατικοποιήσεων και προγραμματισμός των αποκρατικοποιήσεων με απλουστευμένες διαδικασίες. απλούστευση των διαδικασιών των διαγωνισμών και ένταξη της διαδικασίας των ηλεκτρονικών διαγωνισμών σε όλο το δημόσιο τομέα με στόχο την ενίσχυση της διαφάνειας αξιοποίηση μοντέλων και βέλτιστων πρακτικών που εφαρμόζονται σε άλλες χώρες. x. αναδιοργάνωση της ελληνικής δικαιοσύνης και βελτίωση του συστήματος απονομής της, ιδιαίτερα για θέματα σχετικά με την επιχειρηματικότητα. xi. xii. δημιουργία ισχυρών και πραγματικά ανεξάρτητων ρυθμιστικών και εποπτικών αρχών. ενίσχυση του ελεγκτικού ρόλου της επιθεώρησης εργασίας με κατάλληλη στελέχωση για την καταπολέμηση της αδήλωτης εργασίας Η πρόταση εταιριών συμβούλων «Η Ελλάδα 10 χρόνια Μπροστά Προσδιορίζοντας το νέο Μοντέλο Ανάπτυξης της Ελλάδας» Στο πλαίσιο της μελέτης της εταιρίας συμβούλων McKinsey & Company «Greece 10 Years Ahead: Defining Greece s New Growth Model and Strategy», υπογραμμίζεται η ανάγκη για μείωση του μεγέθους και του παρεμβατισμού του κράτος και προτείνεται, μεταξύ άλλων, η εισαγωγή στο δημόσιο τεχνογνωσίας και εξειδικευμένων ανθρώπινων πόρων από τον ιδιωτικό τομέα, αλλά και η ίδρυση ενός «θεσμικού οργάνου Οικονομικής Ανάπτυξης και Μεταρρύθμισης (Economic Development and Reform

13 Unit)» με απευθείας αναφορά στον Πρωθυπουργό και με έργο τον συντονισμό και την παρακολούθηση των αναπτυξιακών δράσεων και μεταρρυθμίσεων σε όλους τους τομείς. Δύο από τις βασικές παθογένειες της ελληνικής οικονομίας, σύμφωνα με τη μελέτη, είναι α) το μεγάλο μέγεθος και η έλλειψη αποδοτικότητας του ευρύτερου δημόσιου τομέα και β) το νομικό και δικαστικό σύστημα που χαρακτηρίζεται ως δύσβατο και αποθαρρυντικό για τις επενδύσεις. Στο δημόσιο τομέα, τα ζητήματα που ανακύπτουν αφορούν στο μέγεθος των φορέων, αλλά και των δαπανών, χωρίς να συνδέονται με την παροχή ποιοτικών υπηρεσιών, στην έλλειψη μηχανισμού ελέγχου των δημοσίων δαπανών, στον κατακερματισμό και την επικάλυψη αρμοδιοτήτων που συνεπάγονται τη χαμηλή αποδοτικότητα, καθώς και στη μεγάλη εξάρτηση της ελληνικής οικονομίας από το δημόσιο τομέα. Παράλληλα, ο μεγάλος αριθμός νόμων, ενίοτε αντιφατικών, καθιστά το νομικό και δικαστικό σύστημα πολύπλοκο και τη δημόσια διοίκηση μη παραγωγική. Όπως υποστηρίζεται στο πλαίσιο της μελέτης, «η εφαρμογή του δημοσιονομικού προγράμματος πρέπει να συνοδευτεί από το σχεδιασμό και εφαρμογή ενός μακροπρόθεσμού/βιώσιμου νέου Μοντέλου Ανάπτυξης της Ελλάδας». Οι αλλαγές που απαιτούνται προκειμένου να τεθεί σε λειτουργία η αναπτυξιακή «μηχανή» αφορούν, μεταξύ άλλων, α) στη βελτίωση της παραγωγικότητας και της αποδοτικότητας του δημόσιου τομέα μέσω της κατάργησης δημόσιων οργανισμών, β) στην καταπολέμηση της διαφθοράς μέσω του περιορισμού της πολυνομίας και της ελαχιστοποίησης των συναλλαγών μεταξύ του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα, ιδίως σε τομείς που αφορούν στην επιχειρηματική και επενδυτική δραστηριότητα, γ) στην αξιοκρατία στο δημόσιο τομέα και την επιβράβευση της ατομικής προσπάθειας και ικανότητας και δ) την ενθάρρυνση της κινητικότητας στην αγορά εργασίας Αξιολόγηση Σύνθεση και Αποτίμηση των προτάσεων Στο πλαίσιο των προτάσεων που διατυπώθηκαν για τη μεταρρύθμιση της ελληνικής δημόσιας διοίκησης προκύπτουν ορισμένοι κεντρικοί άξονες διοικητικού εκσυγχρονισμού, που διατυπώνονται τόσο σε διεθνές όσο και σε εθνικό επίπεδο και αφορούν στους ακόλουθους τομείς: βελτίωση αποτελεσματικότητας, λογοδοσίας και ακεραιότητας της διοίκησης (διαφάνεια), ποιοτικές υπηρεσίες απλούστευση διαδικασιών λήψης αποφάσεων μείωση διοικητικών βαρών περιορισμός γραφειοκρατίας, ισχυρό κέντρο λήψης αποφάσεων με ουσιαστικό διυπουργικό συντονισμό επιτελικό κράτος, δημιουργία απαραίτητων δομών σε κάθε υπουργείο για αποτελεσματική παρακολούθηση διαδικασιών, διαχείριση ανθρώπινου δυναμικού (αξιολόγηση και αξιοποίηση), εξοικονόμηση δαπανών και μείωση λειτουργικού κόστους. Πρόκειται για τομείς, η μεταρρύθμιση των οποίων θα έπρεπε ήδη να είχε πραγματοποιηθεί στο πλαίσιο της αποτελεσματικής οργάνωσης και λειτουργίας της δημόσιας διοίκησης και οι σύγχρονες κοινωνικοοικονομικές συνθήκες καθιστούν πιο επιτακτική από ποτέ την υιοθέτηση εκείνων των μέτρων που θα αναδείξουν την ελληνική διοίκηση σε κινητήριο μοχλό για έξοδο από την κρίση.

14 3.4. Σύνθεση των προτάσεων μεταρρύθμισης της ελληνικής δημόσιας διοίκησης: Τα μέτρα πολιτικής, όπως προτείνονται από διεθνείς, ευρωπαϊκούς και εθνικούς φορείς και παράγοντες θεσμικούς και μη, για τον εκσυγχρονισμό της διοικητικής μηχανής συνοψίζονται στους συγκεκριμένους τομείς ως ακολούθως: Τομέας μεταρρυθμίσεων Σχεδιασμός, προγραμματισμός, παρακολούθηση υλοποίησης και αξιολόγηση Συντονισμός Διαχείριση ανθρώπινου δυναμικού Δομές και μέθοδοι εργασίας Μέτρα πολιτικής Ενίσχυση επιτελικού χαρακτήρα του κράτους Συγκρότηση σχετικής επιτροπής σε κεντρικό επίπεδο Σύστημα παρακολούθησης και αξιολόγησης με ποσοτικούς και ποιοτικούς δείκτες Συγκριτική αξιολόγηση και εντοπισμός βέλτιστων πρακτικών Πρόγραμμα εφαρμογής για κάθε νόμο και παρακολούθηση εφαρμογής του από τη Γενική Γραμματεία της Κυβέρνησης Συγκρότηση συντονιστικού οργάνου σε κεντρικό επίπεδο (Κέντρο διακυβέρνησης) Συγκρότηση μόνιμης διυπουργικής δομής για την επίλυση διυπουργικών προβλημάτων Συγκρότηση μονάδας σε κάθε Υπουργείο για χειρισμό οριζόντιων θεμάτων Ενιαία ρυθμιστική αποτύπωση των αρμοδιοτήτων Συγκρότηση Κεντρικής Μονάδας Καλής Νομοθέτησης Διοίκηση μέσω στόχων Σχεδιασμός για στελέχωση ανά τμήμα (κατάργηση κενών οργανικών, ανακατανομή, εφεδρεία, εσωτερικές μετατάξεις) Αναστολή και περιορισμός προσλήψεων Μεταφορά όλων των αρμοδιοτήτων για τη διαχείριση ανθρώπινου δυναμικού του δημόσιου τομέα σε ένα φορέα Σαφής ιεραρχική διάταξη των δημοσίων υπαλλήλων και μείωση ανώτερων θέσεων Αξιοκρατία στη διαδικασία επιλογής και προαγωγής Ατομική αξιολόγηση Κίνητρα παραγωγικότητας Ενίσχυση κινητικότητας Απλουστευμένο σύστημα αμοιβών ενιαίο μισθολόγιο Επανασχεδιασμός των συστημάτων εκπαίδευσης των υπαλλήλων Αυστηρό πειθαρχικό δίκαιο Αξιολόγηση όλων των δομών των υπηρεσιών Κατάργηση/συγχώνευση υφιστάμενων δομών Συγκρότηση οριζόντιων δομών στήριξης σε κάθε Υπουργείο ενιαίες κοινές Διευθύνσεις των Υπουργείων για την παροχή υποστηρικτικών υπηρεσιών Μία Γενική Γραμματεία ανά Υπουργείο και επανεξέταση αναγκαιότητας ειδικών γραμματειών και ενιαίων διοικητικών δομών Ενίσχυση ελεγκτικών μηχανισμών Εσωτερικός αυτοέλεγχος

15 Απλοποίηση νομικών και διοικητικών διαδικασιών Ηλεκτρονική διακυβέρνηση διαχείριση δεδομένων Εξορθολογισμός και μείωση των δημοσιών δαπανών Κτιριακή υποδομή μετεγκαταστάσεις Απλοποίηση και κωδικοποίηση νομοθεσίας Ρυθμιστικός προγραμματισμός: καταγραφή σε ετήσια βάση κανονιστικών και νομοθετικών πρωτοβουλιών κάθε φορέα, μελέτη σκοπιμότητας, αξιολόγηση συνεπειών Ενιαίος Κώδικας Διοικητικής Δικονομίας και Διαδικασίας Απλοποίηση διοικητικών διαδικασιών: έμφαση στην εξάλειψη διοικητικών βαρών στις επιχειρήσεις (απλοποίηση για ίδρυση, αδειοδότηση, κλείσιμο) Απλοποίηση διαδικασιών διαγωνισμών ηλεκτρονικοί διαγωνισμοί σε όλο το δημόσιο τομέα Ελαχιστοποίηση των συναλλαγών μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, ιδίως σε τομείς που αφορούν στην επιχειρηματική και επενδυτική δραστηριότητα Δημόσια διαβούλευση Ενιαίο και διαλειτουργικό πληροφοριακό σύστημα για το σύνολο των δημοσίων φορέων Αυτόματη και τακτική υποβολή των δεδομένων λειτουργίας των παρεχόμενων υπηρεσιών στο ενοποιημένο πληροφοριακό σύστημα υποστήριξης των δημόσιων φορέων Ανασχεδιασμός και ψηφιοποίηση των υποστηρικτικών κέντρων της δημόσιας διοίκησης Ανάρτηση όλων των αποφάσεων στο διαδίκτυο Ψηφιακό ΚΕΠ Τα ανωτέρω μέτρα συμβάλλουν στην περιστολή των δημοσίων δαπανών και τη μείωση του λειτουργικού κόστους του δημοσίου Αναθεώρηση του πλαισίου κατάρτισης και υλοποίησης του προϋπολογισμού Ενίσχυση ελεγκτικών μηχανισμών Ωστόσο, είναι απαραίτητο, λαμβάνοντας υπόψη τις προτάσεις για μεταρρυθμίσεις στη δημόσια διοίκηση, να γίνουν οι ακόλουθες επισημάνσεις: Οι προτάσεις για μεταρρυθμίσεις που προέρχονται κυρίως από διεθνείς φορείς και οργανισμούς, έχουν έναν οικονομικό προσανατολισμό. Πολλά από τα μεταρρυθμιστικά εργαλεία που προτείνονται έχουν υιοθετηθεί σε κάποιο ποσοστό σε επίπεδο νομοθετικής πρόβλεψης, ωστόσο η υλοποίηση κρίνεται προβληματική. Αναγνωρίζοντας το ρόλο της διοικητικής μηχανής, αναδεικνύονται σημαντικές εκείνες οι μεταρρυθμίσεις που σχετίζονται με την αποτελεσματικότητα, τη διαφάνεια και τη λογοδοσία. Στο πλαίσιο του ευρύτερου σχεδίου για έξοδο από την κρίση, είναι απαραίτητη η αντιμετώπιση του κοινωνικού αντίκτυπου της κρίσης μέσω της προώθησης μέτρων για τη στήριξη της

16 απασχόλησης ιδίως των νέων, των επενδύσεων σε ενεργείς πολιτικές για την αγορά εργασίας, της προτεραιότητας σε ευάλωτες κοινωνικές ομάδες και την αναβάθμιση αστικών περιοχών Τα μεταρρυθμιστικά αντανακλαστικά του ελληνικού κράτος Η Ελληνική Κυβέρνηση, προκειμένου να ανταποκριθεί στην άμεση ανάγκη για εκσυγχρονισμό της διοικητικής μηχανής υιοθέτησε μια σειρά από κανονιστικά και διοικητικά εργαλεία που αφορούν στους κατωτέρω τομείς: ανάπτυξη δομών και διαδικασιών βελτίωσης των νομοθετικών ρυθμίσεων. κατάργηση και συγχώνευση υπηρεσιών, οργανισμών και φορέων του δημόσιου τομέα. εξορθολογισμός δημοσίων υπηρεσιών, αξιολόγηση και διαχείριση ανθρωπίνων πόρων. ανάπτυξη ηλεκτρονικής διακυβέρνησης: προγραμματισμός επιχειρησιακών πόρων (ERP), διαχείριση των σχέσεων με τον πολίτη, ηλεκτρονικές δημόσιες συμβάσεις μεταρρύθμιση συστήματος υγείας και συντάξεων δικαστικό σύστημα αγορές δημοσίων συμβάσεων δέσμευση για δημιουργία Διεύθυνσης στο Υπουργείο Οικονομικών με συνολική ευθύνη για τον σχεδιασμό, τη διαχείριση και την παρακολούθηση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων. δημιουργία μιας διευθύνουσας ομάδας μετασχηματισμού υψηλού επιπέδου υπό την προεδρία του Πρωθυπουργού που εποπτεύει την εφαρμογή των διοικητικών μεταρρυθμίσεων. Στην ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής της επισημαίνεται ότι «η Ελλάδα έχει πραγματοποιήσει σημαντικά βήματα με σκοπό να μειωθεί το έλλειμμα του δημόσιου τομέα και έχει θεσπίσει νέες δημοσιονομικές και οικονομικές πολιτικές», καθώς και ότι «η Ελλάδα έχει ήδη πραγματοποιήσει σημαντική πρόοδο για τη σε μεγάλο βαθμό μείωση του ελληνικού δημόσιου ελλείμματος, με τη θέσπιση μέτρων στους τομείς των δαπανών και της φορολογίας». Ωστόσο, για την ελληνική δημόσια διοίκηση αναφέρει χαρακτηριστικά: «επί του παρόντος η ελληνική δημόσια διοίκηση δεν διαθέτει τις σταθερές, συντονισμένες και ενισχυμένες δομές που θα παρέχουν την αναγκαία συμμετοχή και συνυπευθυνότητα για τις μεταρρυθμίσεις που προβλέπονται στο δεύτερο πρόγραμμα οικονομικής προσαρμογής». 4. Προϋποθέσεις επιτυχίας του μεταρρυθμιστικού εγχειρήματος Αντί επιλόγου Η επιτυχία του μεταρρυθμιστικού εγχειρήματος εμφανίζεται ως μονόδρομος στην περίπτωση της ελληνικής δημόσιας διοίκησης, λαμβάνοντας υπόψη και τον καταλυτικό ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, στη βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος, αλλά και στην ενίσχυση της εμπιστοσύνης των πολιτών στο κράτος.

17 Οι προϋποθέσεις της επιτυχίας και της αποτελεσματικότητας των διοικητικών μεταρρυθμίσεων ερείδονται και στο διεθνές περιβάλλον, αλλά πρωτίστως στο εθνικό και σε επίπεδο πολιτικό, οργανωτικό και κοινωνικό. Οι προϋποθέσεις αυτές μπορούν να συνοψιστούν στα ακόλουθα: i. μακροχρόνια αλληλεγγύη από την υπόλοιπη Ευρωπαϊκή Ένωση ευρωπαϊκή στήριξη της Ελλάδας. ii. λύσεις με συστημικό χαρακτήρα και όχι επιλεκτικές και συμπτωματικές μεταρρυθμίσεις. iii. κατάλληλη προετοιμασία των μεταρρυθμίσεων iv. αξιοποίηση διεθνών πρακτικών και υιοθέτηση μεταρρυθμίσεων που υπήρξαν αποτελεσματικές σε άλλα ευρωπαϊκά διοικητικά συστήματα, εφόσον στηρίζονται σε ένα μεθοδολογικό εκλεκτισμό και γίνονται οργανωμένα. v. έμφαση στις εξωστρεφείς λειτουργίες της δημόσιας διοίκησης, ξεκινώντας από τον αποδέκτη και δίνοντας έμφαση στο μίκρο και μέσο επίπεδο των μεταρρυθμίσεων, καθώς εκεί παράγονται τα αποτελέσματα vi. εφαρμογή νόμων, κανονιστικών πράξεων και μέτρων που έχουν ληφθεί για την αντιμετώπιση της κρίσης vii. συμμετοχή της δημόσιας διοίκησης στις μεταρρυθμίσεις που την αφορούν. viii. δημιουργία διοικητικής «ελίτ» στη ελληνική δημόσια διοίκηση που θα αποτελεί ανάχωμα στο πελατειακό σύστημα και τις πολιτικές επιδιώξεις, θα διασφαλίζει την αυτονομία και τη συνέχεια της διοίκησης κατά την εναλλαγή των κομμάτων στην κυβέρνηση και θα υλοποιεί και παρακολουθεί την εφαρμογή των δημοσίων πολιτικών. ix. αλλαγή του βασικού δόγματος της πολιτικοποίησης και πελατικοποίησης της δημόσιας διοίκησης (ακραιφνής πολιτικός έλεγχος και πελατειακή συγκρότηση) και ενίσχυση του επιτελικού ρόλου της δημόσιας διοίκησης. x. διακομματική στήριξη σε αλλαγές που κρίνονται απαραίτητες για την οργάνωση και λειτουργία της δημόσιας διοίκησης, όπως η σαφής στοχοθεσία, η απλούστευση και βελτίωση νομοθετικού πλαισίου και διοικητικών διαδικασιών, η ενίσχυση της εποπτείας και του ελέγχου και η αξιολόγηση ανθρώπινων και υλικών πόρων. xi. κοινωνική συναίνεση, όχι μόνο ως προς την αναγκαιότητα των μεταρρυθμίσεων, αλλά και ως προς το περιεχόμενό τους και ενεργή συμμετοχή της κοινωνίας στο εγχείρημα. xii. πολιτική βούληση για τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις στη δημόσια διοίκηση. Οι μεταρρυθμίσεις στη δημόσια πολιτική και διοίκηση είναι πιο πιθανό να λάβουν χώρα σε «κρίσιμες συγκυρίες». Ο χρόνος, βέβαια, επηρεάζει τον τύπο των αλλαγών που λαμβάνουν χώρα. Ωστόσο, όσο ασφυκτικά κι αν είναι τα χρονικά και κυρίως τα πολιτικοκοινωνικά περιθώρια για μεταρρυθμίσεις, η οικονομική κρίση, συνάρτηση της πολιτικοδιοικητικής και κοινωνικής κρίσης, πρέπει να αντιμετωπιστεί ως μία μοναδική ευκαιρία για ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις και εκσυγχρονισμό της ελληνικής δημόσιας διοίκησης. Μία ευκαιρία για να ευοδωθούν μεταρρυθμιστικές απόπειρες δεκαετιών, αναδεικνύοντας τον πραγματικό ρόλο που αναλογεί στην ελληνική δημόσια διοίκηση. Η πρόκληση για την Ελλάδα είναι διττή: να εφαρμόσει άμεσα αυστηρά μέτρα που θα συμβάλλουν στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της ανάπτυξης, αλλά ταυτόχρονα να προβεί σε μεταρρυθμίσεις όχι μόνο βραχυπρόθεσμες, ως απάντηση στην οικονομική κρίση, αλλά και μακροπρόθεσμες. Η κρίση έκανε πιο ορατές και πιο έντονες τις παθογένειες και τις αδυναμίες του

18 πολιτικοδιοικητικού συστήματος, συνιστά, όμως, και μια ευκαιρία για τη βελτίωση και την αντιμετώπιση πολλών εξ αυτών.

19 Πηγές Προγράμματα Εκθέσεις Alliance of Liberals and Democrats for Europe, Greece 2020 The Way out of the Crisis. Διαθέσιμο στο (πρόσβαση ) Bank of Greece, Achieving sustainable growth in southeast europe: macroeconomic policies, structural reforms, socio political support, and a sound financial system, Conference jointly organized by the Bank of Greece and the University of Oxford (SEESOX), Athens, 11 February 2011 Berger R., Eureka Project. Hellenic Recovery Plan a Solution for Greece and Europe, Roland Berger Strategy Consultants, Frankfurt, September 2011 Council of the EU, Decision amending Decision 2011/734/EU addressed to Greece with a view to reinforcing and deepening fiscal surveillance and giving notice to Greece to take measures for the deficit reduction judged necessary to remedy the situation of excessive deficit, 7504/12, 12 March 2012 European Commission, Directorate General for Economic and Financial Affairs, The Economic Adjustment Programme for Greece, European Economy, Occasional Papers: No. 61 (May 2010), No 68 (August 2010) No.72 (December 2010), No.77 (February 2011), No.82 (July 2011), No.87 (October 2011) European Commission, Directorate General for Economic and Financial Affairs, The Second Economic Adjustment Programme for Greece, March 2012 Greece, Memorandum of Understanding on Specific Economic Policy Conditionality, Draft of 9 February 2012 Institute of International Finance, The July 21, 2011 Support Package for Greece: Key Elements, Likely Impact and Benefits for Debt Sustainability, September 2011 International Monetary Fund, Greece Reviews Under the Stand By Arrangement, McKinsey & Company, Greece 10 Years Ahead: Defining Greece s New Growth Model and Strategy, McKinsey & Company Athens Office, March 2012 OECD (2012), Economic Policy Reforms: Going for growth 2012, Greece country note, February 2012 OECD (2011), Greece: Review of the Central Administration, OECD Public Governance Reviews, OECD Publishing OECD (2010), Greece at a glance. Policies for a sustainable recovery, May 2010 Δημοκρατική Αριστερά, Για τη Διέξοδο από την Κρίση. Οι Προτάσεις της Δημοκρατικής Αριστεράς, Απόφαση της Εκτελεστικής Επιτροπής της ΔΗΜΑΡ 31/05/11. Διαθέσιμο στο theseis mas/oikonomia (πρόσβαση στις ) Δημοκρατική Συμμαχία, 38 προτάσεις για την Οικονομία, Διαθέσιμο στο: (πρόσβαση στις ) Ελλάδα, Μνημόνιο Οικονομικής και Χρηματοπιστωτικής Πολιτικής, Μάιος 2010 Ελλάδα, Μνημόνιο Συνεννόησης στις συγκεκριμένες Προϋποθέσεις Οικονομικής Πολιτικής, Φεβρουάριος 2012 Ελληνική Ένωση Επιχειρηματιών, Θέσεις της Ελληνικής Ένωσης Επιχειρηματιών (Ε.ΕΝ.Ε.) για την οικονομία, Απρίλιος 2011 Ελληνική Εταιρεία Διοικήσεως Επιχειρήσεων, Η Ελλάδα μπροστά! Ένα χρόνο μετά Θέσεις της Ελληνικής Εταιρίας Διοικήσεως Επιχειρήσεων (ΕΕΔΕ) για την αντιμετώπιση της Οικονομικής Κρίσης και για την ανάπτυξη της Ελληνικής Οικονομίας, Αθήνα, Μάρτιος 2012 Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Σύσταση του Συμβουλίου σχετικά με το εθνικό πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων της Ελλάδας του 2012, , COM(2012) 307 final provisoire

20 Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Αξιολόγηση του εθνικού προγράμματος μεταρρυθμίσεων του 2012 και του προγράμματος σταθερότητας της Ελλάδας (έγγραφο εργασίας των Υπηρεσιών της Επιτροπής, , SWD(2012) 307 final Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Ανακοίνωση με θέμα «Ανάπτυξη για την Ελλάδα», , COM(2012) 183 final Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Ομάδα Δράσης για την Ελλάδα, Πρώτη Τριμηνιαία Έκθεση, Νοέμβριος 2011 Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Ομάδα Δράσης για την Ελλάδα, Δεύτερη Τριμηνιαία Έκθεση, Μάρτιος 2012 ΙΟΒΕ, Η Ελληνική Οικονομία, 2/11, Τριμηνιαία Έκθεση, αρ. τεύχους 64, Ιούλιος 2011 Λαϊκός Ορθόδοξος Συναγερμός, Οι 30 προτάσεις του ΛΑΟΣ για έξοδο από την κρίση, Διαθέσιμο στο (πρόσβαση στις ) Νέα Δημοκρατία, Στρατηγική Ελπίδας για την Έξοδο από την Κρίση, Βασικά σημεία ομιλίας του Προέδρου της Νέας Δημοκρατίας στην Αντώνη Σαμαρά στην παρουσίαση του Οικονομικού Σχεδίου της Ν.Δ., Ζάππειο Διαθέσιμο στο politikousxediasmou/press/ /journal_content/56_instance_1wmj/39762/52253 (πρόσβαση στις ) Νέα Δημοκρατία, σημεία για έξοδο από την κρίση. Διαθέσιμο στο (πρόσβαση στις ) Οικονομικό Επιμελητήριο της Ελλάδος, Η Κρίση της Ελληνικής Οικονομίας και η αντιμετώπιση της, Αθήνα 2011 Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα, Δημόσια διοίκηση με στόχους και αποτελέσματα για τους πολίτες, Διαθέσιμο στο (πρόσβαση στις ) Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα, Η νέα μορφή του κράτους, Διαθέσιμο στο 16d6 4e6e bb0f 5acc818085e5 (πρόσβαση στις ) Συνασπισμός της Ριζοσπαστικής Αριστεράς Ενωτικό Κοινωνικό Μέτωπο, Παρουσίαση του Προγράμματος του ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ για τον εκδημοκρατισμό του πολιτικού συστήματος, τη Δημόσια Διοίκηση, την Ασφάλεια. Διαθέσιμο στο (πρόσβαση στις ) Τράπεζα της Ελλάδος, Έκθεση του Διοικητή για το έτος 2011, Απρίλιος 2012 Τράπεζα της Ελλάδος, Νομισματική Πολιτική Ενδιάμεση Έκθεση 2011, Νοέμβριος 2011, σελ Υπουργείο Οικονομικών, Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Στρατηγικής , Ιούνιος 2011 Υπουργείο Οικονομικών, Εθνικό Πρόγραμμα Μεταρρυθμίσεων , Απρίλιος 2011 Υπουργείο Οικονομικών, Επικαιροποιημένο Ελληνικό Πρόγραμμα Σταθερότητας και Ανάπτυξης Περιλαμβάνει Επικαιροποιημένο Πρόγραμμα Μεταρρυθμίσεων, Αθήνα, Ιανουάριος 2010 Υπουργείο Διοικητικής Μεταρρύθμισης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης, Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Διοικητική Μεταρρύθμιση» Υπουργείο Διοικητικής Μεταρρύθμισης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης, Λευκή Βίβλος για τη Διακυβέρνηση, Ιανουάριος 2012 Αρθρογραφία α. Ξενόγλωσση Anastasakis O., Singh D. (ed.) (2012), Reforming Greece: Sisyphean Task or Herculean Challenge?, South East European Studies at Oxford (SEESOX), March 2012 Guy Peters B. (1997), Policy Transfers Between Governments: The Case of Administrative Reforms, West European Politics, vol. 20, no. 4, October 1997, pp