ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ. ΣΟΦΟΚΛΕΟΥΣ ΑΝΤΙΓΟΝΗ Κείμενο από το πρωτότυπο (στίχοι )

Transcript

1 1 ο ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΟΦΟΚΛΕΟΥΣ ΑΝΤΙΓΟΝΗ Κείμενο από το πρωτότυπο (στίχοι ) ΚΡ. Ἀλλ εἴτ ἀδελφῆς εἴθ ὁμαιμονεστέρα 486 τοῦ παντός ἡμῖν Ζηνός Ἑρκείου κυρεῖ, αὐτή τε χἠ ξύναιμος οὐκ ἀλύξετον μόρου κακίστου καὶ γάρ οὖν κείνην ἴσον ἐπαιτιῶμαι τοῦδε βουλεῦσαι τάφου. 490 Καὶ νιν καλεῖτ ἔσω γάρ εἶδον ἀρτίως λυσσῶσαν αὐτήν οὐδ ἐπήβολον φρενῶν. Φιλεῖ δ ὁ θυμός πρόσθεν ᾑρῆσθαι κλοπεύς τῶν μηδέν ὀρθῶς ἐν σκότῳ τεχνωμένων. Μσῶ γε μέντοι χὤταν ἐν κακοῖσί τις 495 ἁλούς ἔπειτα τοῦτο καλλύνειν θέλῃ. ΑΝ. Θέλεις τι μεῖζον ἤ κατακτεῖναί μ ἑλών ; ΚΡ. Ἐγώ μὲν οὐδέν τοῦτ ἔχων ἅπαντα ἔχω. ΑΝ. Τί δῆτα μέλλεις ; ὡς ἐμοί τῶν σῶν λόγων ἀρεστόν οὐδέν, μηδ ἀρεσθείη ποτέ, 500 οὕτω δέ καί σοί τἄμ ἀφανδάνοντ ἔφυ. Καίτοι πόθεν κλέος γ ἄν εὐκλεέστερον κατέσχον ἤ τὸν αὐτάδελφον ἐν τάφῳ τιθεῖσα ; τούτοις τοῦτο πᾶσιν ἁνδάνειν λέγοιτ ἄν, εἰ μή γλῶσσαν ἐγκλῄοι φόβος. 505 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Α. Από το κείμενο που σας δίνεται να μεταφράσετε στο τετράδιό σας τους στίχους (Θέλεις τι μεῖζον ἐγκλῄοι φόβος). Β. Να γράψετε στο τετράδιό σας τις απάντησεις των παρακάτω ερωτήσεων : 1. Με βάση τα στοιχεία των στίχων & 498 να περιγράψετε την ψυχική κατάσταση του Κρέοντα. Ποια συμπεράσματα προκύπτουν για το χαρακτήρα του ; 2. «θέλεις τι μεῖζον», «τί δῆτα μέλλεις;» (497, 499) Ποιο νόημα αποκτούν τα λόγια της Αντιγόνης και τι δηλώνουν για το ύφος της ;Αιτιολογήστε την απάντησή σας. 3. «Καίτοι πόθεν κλέος γ ἄν εὐκλεέστερον κατέσχον ἤ ἐν τάφῳ τιθεῖσα»: Στους στίχους αυτούς ( ) η Αντιγόνη προβάλλει την πράξη της ταφής και τα θετικά αποτελέσματα 1

2 μιας τέτοιας «παράνομης ενέργειας» για την ίδια.σύμφωνα με το μεταφρασμένο κείμενο που ακολουθεί, εξηγήστε α) ποιο ιδανικό απηχεί στους στίχους και β) πώς χαρακτηρίζει την πράξη της Αντιγόνης και την ίδια την ηρωίδα ο Χορός ; Κείμενο από μετάφραση ( στίχοι ) Στροφή α ΧΟ. Ξακουστή και παινεμένη πορεύεσαι στων πεθαμένων το λημέρι δε σε γονάτισε κακό χτικιό ούτε κι από το στόμα πέρασες μαχαίρας. Νόμο δικό σου χάραξες, η μοναχή θνητή που ζωντανή θα κατεβείς στον Άδη. 4. Τι γνωρίζετε για τα δύο άλλα είδη ποίησης, το σατυρικό δράμα και την κωμωδία ; Δώστε πληροφορίες γι αυτά (αναφέροντας την ειδοποιό διαφορά τους από την τραγωδία). 5. Να γράψετε δύο ομόρριζα (απλά ή σύνθετα,της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας) για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου : βουλεῦσαι, καλεῖτ, ᾑρῆσθαι, κατέσχον,τιθεῖσα. 6 α.να μεταφέρετε στο τετράδιο τον παρακάτω πίνακα,στα κενά του οποίου θα συμπληρώσετε τον ίδιο τύπο των λέξεων που σας δίνονται στους βαθμούς που ζητούνται. Θετικός βαθμός Συγκριτικός βαθμός Υπερθετικός βαθμός μεῖζον κακίστου ἴσον εὐκλεέστερον 6 β.να μεταφέρετε στο τετράδιό σας τον επόμενο πίνακα συμπληρώνοντας στα κενά του στους χρόνους που σας ζητούνται τους ακριβώς αντίστοιχους ρηματικούς τύπους αυτών που σας δίνονται.(προσοχή δεν συμπληρώνεται την πρώτη στήλη!) εἶδον βουλεῦσαι Λ λκ λ λ λκ λκ λκ λκ λκ λκ λ κατέσχον Ενεστώτας φὶλει Παρακείμενος 7. α)να χαρακτηρίσετε συντακτικώς τις προτάσεις (είδος) που περιέχονται στους στίχους από τον 491 έως και τον 496 και να δηλώσετε το συντακτικό ρόλο των δευτερευουσών. β)να βρείτε τα ρήματα της καθεμιάς απ αυτές τις προτάσεις και τ αντίστοιχα υποκείμενά τους. 2

3 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ A. ΑΝ. Θέλεις κάτι μεγαλύτερο από το να με σκοτώσεις,αφού με συνέλαβες ; ΚΡ. Εγώ μεν τίποτε,αφού έχω αυτό τα πάντα έχω. ΑΝ. Γιατί λοιπόν αργείς ; Όπως κανένα από τα λόγια σου δεν είναι αρεστό σ εμένα, και μακάρι να μη μου αρέσει ποτέ, έτσι και τα δικά μου είναι φυσικό να σου είναι δυσάρεστα. Κι όμως από που θ αποκτούσα λαμπρότερη δόξα παρά ενταφιάζοντας τον αδελφό μου ; Όλοι αυτοί θα ομολογούσαν ότι τους αρέσει αυτό, αν δεν τους έκλεινε το στόμα ο φόβος. Β.1. Ο Κρέων έχει έλθει πλέον σε άμεση αντιπαράθεση με την Αντιγόνη για μια πράξη που ο βασιλιάς εκλαμβάνει ως ένδειξη περιφρόνησης στην εξουσία και στον ίδιο. Επιπλέον η αγέρωχη στάση της Αντιγόνης επιτείνει αυτήν την αίσθηση περιφρόνησης. Ο Κρέοντας,έκπληκτος αλλά κι εξοργισμένος, ξεσπά εναντίον της ηρωίδας και με απειλές προσπαθεί να κάμψει το ηθικό της. Ο εγωισμός και το κύρος του θεωρεί ότι πλήττονται,η οργή του μετατρέπεται σε μίσος που τον τυφλώνει. Έτσι διαταραγμένος συναισθηματικά δεν έχει τη δυνατότητα να σκεφτεί νηφάλια και προβαίνει σε μια σειρά ηθικών αλλά και διανοητικών σφαλμάτων. Φτάνει στην ύβρη περιφρονώντας το θεσμό της συγγένειας, αλλά και τον ίδιο το Δία, τον προστάτη της συγγένειας (στιχ «Ερκείου Ζηνός») φανερώνοντας τον αλαζονικό του χαρακτήρα. Καταδικάζει χωρίς αποδείξεις την Ισμήνη για την ίδια πράξη, δείχνοντας έτσι το τυραννικό φρόνημα και την καχυποψία ενός επιπόλαιου κι άδικου άρχοντα, θέτοντας υπό αμφισβήτηση στα μάτια των θεατών τις διοικητικές και ηγετικές του ικανότητες.η απολυτότητα, η σκληρότητα, η έπαρση, το προσωπικό μένος, το οργίλο ύφος, ο κυνισμός (στ. 498), η έλλειψη αντικειμενικότητας κι ευαισθησίας για ένα θέμα ηθικό, θρησκευτικό αλλά και βαθιά ανθρώπινο,προετοιμάζουν την αναπόφευκτη δική του συντριβή. 2. Για την Αντιγόνη η πράξη της ταφής ήταν μια ειλημμένη απόφαση συνειδητή, αδιαπραγμάτευτη, ύψιστο χρέος απέναντι στους θεούς, στον αδερφό της αλλά και στα ήθη της αρχαϊκής κοινωνίας. Οι όποιες απειλές για τις συνέπειες της πράξης και του θανάτου αντηχούν μακρινές και αδιάφορες στ αυτιά της. Η ίδια γνωρίζει (ήδη από τον Πρόλογο) ότι η επιλογή της συνεπάγεται το θάνατο. Τώρα λοιπόν το κοφτό και απότομο ύφος της ηρωίδας, σκοπό έχει να διακόψει αυτό το καταιγισμό ύβρεων και κατηγοριών εναντίον και της Ισμήνης πλέον, που άδικα εμπλέκει. Η ξεκάθαρη ερώτηση,ο ειρωνικός τόνος και η προκλητική στάση της είναι ένδειξη της περιφρόνησής της για όσα ο Κρέων αντιπροσωπεύει.δηλώνει το αγεφύρωτο χάσμα και τη μάταιη αντιπαράθεση μεταξύ των δύο ηρώων που εκφράζουν δύο ξένους κόσμους: τον εφήμερο της τυραννικής εξουσίας ο Κρέων απέναντι στον απαρασάλευτο της ηθικής ακεραιότητας και των θεϊκών νόμων που υπερασπίζεται η Αντιγόνη. 3.α) Η Αντιγόνη συγκρούεται με την εξουσία για μια πράξη που πηγάζει από τα βάθη του συναισθήματος και της θρησκευτικής προσήλωσης. Από τη ρήξη με την εξουσία και την υπεράσπιση των ηθικών αρχών και θεϊκών επιταγών θα προκύψει ο μαρτυρικός της θάνατος. Η ίδια όμως γνωρίζει και ο Χορός τής το αναγνωρίζει στους (στιχ ) ότι θα κερδίσει την υστεροφημία, τη μεταθανάτια δόξα πριν καλά-καλά πεθάνει. Θα αναχθεί έτσι σε πρότυπο γυναικείας ηρωίδας, σημείο αναφοράς για το σθένος και την παρρησία με την οποία υποστήριξε τις ιδέες της. β) Ο Χορός,ενώ συμπάσχει για το επερχόμενο τέλος της ηρωϊδας στέκεται με δέος και θαυμασμό απέναντι στην τόλμη και το θάρρος της να συγκρουστεί με την τυραννική εξουσία.. Τη χαρακτηρίζει λοιπόν ξακουστή και παινεμένη (στιχ.817), γυναίκα δηλ. που η φήμη για την πράξη της απλώθηκε ήδη. Η δόξα που αποκομίζει από ένα σκληρό αλλά όχι συνηθισμένο ούτε φυσιολογικό τρόπο θανάτου(στ ) θα της δώσει «αιώνια ζωή» ανάμεσα σε ζωντανούς και 3

4 πεθαμένους. Κατάφερε με την μοναδική και ξεχωριστή αυτή πράξη να μετουσιωθεί σε γυναίκα σύμβολο. Σημείωση :(Οι απαντήσεις είναι ενδεικτικές.οποιαδήποτε απάντηση κινείται τεκμηριωμένα και με στοιχεία του κειμένου στους βασικούς ερμηνευτικούς άξονες θεωρείται αποδεκτή) 5. βουλεῦσαι :συμβουλευτικός,βουλευτής καλεῖτε: πρόσκληση,εκκλησία ᾑρῆσθαι :(<αιρουμαι) κατέσχον : κατοχή,καχεκτικός τιθεῖσα :θετός,εκτεθειμένος. 6 α. Να μεταφέρετε στο τετράδιο τον παρακάτω πίνακα,στα κενά του οποίου θα συμπληρώσετε τον ίδιο τύπο των λέξεων που σας δίνονται στους βαθμούς που ζητούνται. Θετικός βαθμός Συγκριτικός βαθμός Υπερθετικός βαθμός μέγα μεῖζον μέγιστον κακοῦ κακίονος χείρονος κακίστου ἴσον ἰσαίτερον ἰσαίτατον εὐκλεές εὐκλεέστερον εὐκλεέστατον 6β. Ενεστώτας Παρακείμενος εἶδον ὁρῶ ἐώρακα ή ἐόρακα όπωπα βουλεῦσαι βουλεύειν βεβουλευκέναι Λ λκ λ λ λκ λκ λκ λκ λκ λκ λ φιλεῖ πεφίληκε κατέσχον κατέχω κατέσχηκα 7 «Και νιν καλεῖτε» : κύρια πρόταση ρήμα: καλεῖτε,υποκείμενο ρήματος : ὑμεῖς. «έσω γαρ ειδον φρενων» :κύρια πρόταση ρήμα: εἶδον,υποκείμενο ρήματος: ἐγώ «Φίλει δ ο θυμος τεχνωμένων» κύρια πρόταση ρήμα: φιλεῖ,υποκείμενο ρήματος:ὁ θυμός «Μισῶ γε μέντοι» :κύρια πρόταση ρήμα: μισῶ, υποκείμενο ρήματος: ἐγώ «χὤταν ἐν κακοῖσι τὶς.καλλύνειν θέλῃ»: δευτερεύουσα χρονικο-υποθετική πρόταση (οτεαν) ρήμα: θέλη, υποκείμενο ρήματος: τις. Συντακτικός ρόλος :επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου και της προϋπόθεσης στο ρήμα της κύριας πρότασης «μισῶ».(ως υποθετική δηλώνει το αόριστα επαναλαμβανόμενο στο παρόν-μέλλον). 4

5 2 ο ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΟΦΟΚΛΕΟΥΣ ΑΝΤΙΓΟΝΗ Κείμενο από το πρωτότυπο (στίχοι ) KΡ. Μή νῦν πότ, ὦ παῖ,τάς φρένας ὑφ ἡδονῆς 648 γυναικὸς οὒνεκ ἐκβάλῃς,εἰδὼς ὅτι ψυχρὸν παραγκάλισμα τοῦτο γίγνεται, 650 γυνὴ κακὴ ξύνευνος ἐν δόμοις. Τὶ γὰρ γένοιτ ἂν ἕλκος μεῖζον ἣ φίλος κακός; Ἀλλὰ πτύσας ὡσεί τε δυσμενῆ μέθες τὴν παῖδ ἐν Ἅιδου τήνδε νυμφεῦείν τινι. Ἐπεὶ γὰρ αὐτὴν εἷλον ἐμφανῶς ἐγώ 655 πόλεως ἀπιστήσασαν ἐκ πάσης μόνην, ψευδῆ γ ἐμαυτὸν οὐ καταστήσω πόλει ἀλλὰ κτενῶ. Πρὸς ταῦτ ἐφυμνείτω ία ξύναιμον. εἰ γὰρ δὴ τὰ γ ἐγγενῆ φύσει ἄκοσμα θρέψω,κάρτα τοὺς ἔξω γένους 660 Ἐν τοῖς γὰρ οἰκείοισιν ὅστις ἒστ ἀνὴρ χρηστὸς, φανεῖται κἀν πόλει δίκαιος ὤν. Ὅστις δ ὑπερβὰς ἤ νόμους βιάζεται ἤ τουπιτάσσειν τοῖς κρατύνουσιν νόει οὐκ ἒστ ἐπαίνου τούτου ἐξ ἐμοῦ τυχεῖν. 665 Ἀλλ ὃν πόλις στήσειε, τοῦδε χρῇ κλύειν καὶ σμικρὰ καὶ δίκαια καὶ τἀναντία. 667 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Α. Από το κείμενο που σας δίνεται να μεταφράσετε στο τετράδιό σας τους στίχους (Αλλά πτύσας κάρτα τους έξω γένους). Β. Να γράψετε στο τετράδιό σας τις απαντήσεις των παρακάτω ερωτήσεων : 1. Με βάση τα στοιχεία των στίχων να εξηγήσετε πως αντιλαμβάνεται ο Κρέοντας τα κίνητρα της Αντιγόνης και με ποια επιχειρήματα επιμένει στην τιμωρία της ηρωίδας. 2. Ποια άποψη διατυπώνει ο Κρέοντας στους στίχους Κατά πόσο ίσχυε την εποχή κατά την οποία εξελίσσεται η υπόθεση και πώς εσείς την κρίνετε ; 3. Στους στίχους ο Κρέοντας μιλώντας περιφρονητικά για την Αντιγόνη επιμένει στο θάνατο της και ειρωνεύεται την επιλογή της να υπερασπιστεί τους νόμους του κάτω κόσμου που ισοδυναμεί με αποδοχή της τιμωρίας και εγκατάλειψη της ζωής. Η Αντιγόνη στο απόσπασμα από τον κομμό (στιχ ) για ποιους λόγους θρηνεί και πως παρουσιάζεται από τον Σοφοκλή; στροφή α ΑΝ. Ω πολίτες της πατρικής μου χώρας, ιδού πορεύομαι τη στράτα τη στερνή, το φέγγος το στερνό του ήλιου βλέπω κι άλλη φορά ποτέ. ο Άδης, ο ύπνος του παντός στου Χάρου ζωντανή με πάει τ ακρογιάλι. 5

6 Νυφούλα δε στολίστηκα κι ούτε ποτέ νυφιάτικο τραγούδησαν στη θύρα μου τραγούδι. νύφη στο Χάρο δίπλα θα σταθώ. Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΓΕΝΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ 4. Ποια είναι τα κατά ποιόν μέρη της τραγωδίας και τι γνωρίζετε για καθένα απ αυτά ; 5. Να γράψετε δύο ομόρριζα (απλά ή σύνθετα,της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας) για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου : ὑπερβάς, θρέψω, φύσει,φανεῖτ,πόλις. 6. α. Να μεταφέρετε στο τετράδιο τον παρακάτω πίνακα,στα κενά του οποίου θα συμπληρώσετε τον ίδιο τύπο των λέξεων που σας δίνονται στις πτώσεις που σας ζητούνται. ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ ΕΝΙΚΟΥ ΓΕΝΙΚΗ ΕΝΙΚΟΥ ΔΟΤΙΚΗ ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΥ ἐπαίνου φύσει γένους ἐμοῦ β. Να μεταφέρετε στο τετράδιό σας τον επόμενο πίνακα συμπληρώνοντας στα κενά του στους χρόνους που σας ζητούνται τους ακριβώς αντίστοιχους ρηματικούς τύπους αυτών που σας δίνονται.(προσοχή δεν συμπληρώνεται την πρώτη στήλη!) εἶδον βουλεῦσαι Λ λκ λ λ λκ λκ λκ λκ λκ λκ λ κατέσχον Ενεστώτας φὶλει Παρακείμενος 7. α) Να χαρακτηρίσετε συντακτικώς τις προτάσεις (είδος) που περιέχονται στους στίχους από τον 491 έως και τον 496 και να δηλώσετε το συντακτικό ρόλο των δευτερευουσών. β) Να βρείτε τα ρήματα της καθεμιάς απ αυτές τις προτάσεις και τ αντίστοιχα υποκείμενά τους. 6