1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ιστορικό Τι είναι ένα Σχέδιο Περιβαλλοντικής Διαχείρισης (ΣΠΔ) Γιατί εκπονείται ένα ΣΠΔ...

Transcript

1 Enhancement f Cultural Heritage thrugh Envirnmental Planning and Management CHERPLAN Ενίσχυση της αξίας της Πολιτιστικής Κληρονοµιάς µέσω Περιβαλλοντικής Σχεδίασης και ιαχείρισης (SEE/0041/4.3/X) WP5 Envirnmental Planning in Pilt Prjects D5.3.6 Pilt Prject Envirnmental Management Plan - Nafpakts «Σχέδιο Περιβαλλοντικής ιαχείρισης για την πιλοτική περιοχή της Ναυπάκτου» Υπεύθυνος συγγραφής: [ΙΤΥΕ] Ηµεροµ. ολοκληρώσεως: 15 Μαΐου 2014 (Draft versin)

2 Συγγραφική Οµάδα: Ινστιτούτο Τεχνολογίας Υπολογιστών και Εκδόσεων «ΙΟΦΑΝΤΟΣ» - ΙΤΥΕ ρ. Παναγιώτης Α. Κωνσταντινόπουλος ρ. Χρήστος Αλεξάκος Κυριακή Χαρίτου Περιφερειακό Ταµείο Ανάπτυξης, Περιφέρεια υτικής Ελλάδος ΠΤΑ-Π Ε ρ. Χρήστος Τζοµάκας Ευστάθιος Παπαχριστόπουλος Ευάγγελος Καραχάλιος 2

3 Περιεχόµενα 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ιστορικό Τι είναι ένα Σχέδιο Περιβαλλοντικής Διαχείρισης (ΣΠΔ) Γιατί εκπονείται ένα ΣΠΔ Πότε πρέπει να εκπονείται ένα ΣΠΔ Ποιοι φορείς εμπλέκονται Τύποι ΣΠΔ Δομή της ΣΠΔ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΕΡΓΟΥ Περιγραφή έργου CHERPLAN Δομή έργου CHERPLAN Παρουσίαση της πιλοτικής περιοχής της Ναυπάκτου Παρουσίαση της συγκεκριμένης δράσεως και περιοχής εφαρμογής Στόχοι ΣΠΔ ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΔ ΤΗΣ ΝΑΥΠΑΚΤΟΥ Μεθοδολογία Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού (EPC) Συντονισμός Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού και Διαχείρισης Περιφερειακό Σύστημα και Ανάλυση Προβλημάτων Καθορισμός Οράματος και Σεναρίων Συζήτηση και ταξινόμηση κατά προτεραιότητα προτεινομένων δράσεων και στόχων Οριστικοποίηση Σχεδίου Δράσης Υλοποίηση και Παρακολούθηση Υλοποίησης του Σχεδίου Συμμετοχική Διαδικασία

4 3.2.1 Συμμετοχική Μεθοδολογία για την Ναύπακτο Αναφορά των εργασιών της ΣΔΠΜ της Ναυπάκτου Ανάλυση SWOT για τον Δήμο Ναυπακτίας Δείκτες για το σύστημα CHERIS και επιλεγμένοι δείκτες για την Ναύπακτο Στρατηγικός σχεδιασμός για την Ναύπακτο ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΡΑΣΗΣ Σύνοψη Προγράμματος Δράσεων Δράσεις Περιβαλλοντικής διαχείρισης και έλεγχος Σχέδια - χάρτες ΣΠΔ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΙΛΟΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ ΝΑΥΠΑΚΤΟΥ Σύνοψη θεσμικού πλαισίου Το όραμα του Δήμου Ναυπακτίας Στοιχεία Πολιτιστικής Κληρονομιάς στην Ναύπακτο Οργανόγραμμα και κατανομή ευθυνών για την Περιβαλλοντική Διαχείριση Απαιτούμενες εγκρίσεις Περιβαλλοντική εκπαίδευση Περιβαλλοντικά ευαίσθητες περιοχές και θέματα Περιβαλλοντικές Επιπτώσεις και έλεγχος Ποιότητα αέρος Ενέργεια Θόρυβος και κραδασμοί Διαχείριση αποβλήτων Διαχείριση υδατίνων πόρων Βλάστηση - Κίνδυνος πυρκαγιάς Πανίδα Διαρροή επικίνδυνων υλικών Προστασία Πολιτιστικής Κληρονομιάς (ΠΚ)

5 5.10 Αποκατάσταση περιοχής έργου Έλεγχος εργολάβων - υπεργολάβων Αναφορές Εκτίμηση κινδύνων ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΠΣΔ Παρακολούθηση Περιβαλλοντικών παραμέτρων Παρακολούθηση υλοποίησης Σχεδίου Δράσης Παρακολούθηση περιβαλλοντικών δεικτών Παρακολούθηση συμμετοχής τοπικών φορέων Περιβαλλοντικοί έλεγχοι (Envirnmental auditing) Διορθωτικές ενέργειες Αναθεώρηση ΣΠΔ ΧΑΡΤΕΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

6 List f Figures Σχήµα 1: ιαγραµµατική απεικόνιση των 4 στοιχείων ενός ΣΠ...12 Σχήµα 2: οµή Σχεδίου Περιβαλλοντικής ιαχείρισης για περιοχές ΠΚ Η προσέγγιση CHERPLAN...22 Σχήµα 3: Οι τρεις διακριτές ζώνες της πιλοτικής περιοχής ήµου Ναυπακτίας...38 Σχήµα 4: ιασύνδεση των δύο περιοχών πολιτιστικού ενδιαφέροντος...39 Σχήµα 5: Ολοκληρωµένο Σχέδιο Αστικής Αναπλάσεως Ναυπάκτου...40 Σχήµα 6: Ενδεικτικό σχέδιο διαµόρφωσης τµήµατος πολιτιστικού µονοπατιού και περιβάλλοντος χώρου...41 Σχήµα 7: Οργανόγραµµα διαχείρισης του πιλοτικού έργου για την Ναύπακτο...50 Σχήµα 8: Άποψη της θέσεως του πολιτιστικού µονοπατιού από την µελέτη του γραφείου Αρχιτεκτονικών και Πολεοδοµικών Μελετών «Χρύσα ιονυσοπούλου και Συνεργάτες»...64 Σχήµα 9: Άποψη της θέσεως του πολιτιστικού µονοπατιού Ενότητες 6 και

7 List f Tables Πίνακας 1: ράσεις µεγαλύτερης σπουδαιότητος που κατεγράφησαν στο Επιχειρησιακό Σχέδιο...34 Πίνακας 2: Επιλεγµένοι κύριοι και επί µέρους δείκτες για την παρακολούθηση και έλεγχο...37 Πίνακας 3: Κατάλογος ορατών Βυζαντινών, Μεταβυζαντινών, Προϊστορικών και Κλασσικών µνηµείων στην πόλη της Ναυπάκτου...47 Πίνακας 4: Πιθανότητα και µέγεθος κινδύνου...58 Πίνακας 5: Ενδεικτικό Σχέδιο Ελέγχων έργου...61 Πίνακας 6: Κατάλογος περιβαλλοντικού ελέγχου

8 Ακρωνύµια ΕΥΑΝ ΙΤΥΕ ΜΠΕ ΜΠΣ ΝΑΕ Ο.Σ.Α.Α. Π Ε ΠΕ ΠΚ ΠΣ ΠΤΑ Σ ΠΜ ΣΠ ΤΕΠ ηµόσια Επιχείρηση Ύδρευσης και Αποχέτευσης Ναυπακτίας Ινστιτούτο Τεχνολογίας Υπολογιστών και Εκδόσεων «ΙΟΦΑΝΤΟΣ» Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων Μεθοδολογία Περιβαλλοντικού Σχεδιασµού Νοτιοανατολική Ευρώπη Ολοκληρωµένο Σχέδιο Αστικής Ανάπλασης Περιφέρεια υτικής Ελλάδος Πακέτα Εργασίας Πολιτιστική Κληρονοµιά Περιβαλλοντικός Σχεδιασµός Περιφερειακό Ταµείο Ανάπτυξης Συµπράξεις ιαχείρισης Περιβαλλοντικών Μνηµείων Σχέδιο Περιβαλλοντικής ιαχείρισης Τοπική Επιτροπή Παρακολούθησης CC EPC GIS LAC SEE SWOT WP Carrying Capacity (Φέρουσα Ικανότητας) Envirnmental Planning Cncept Gegraphical Infrmatin Systems Limits f Acceptable Changes (Όρια Αποδεκτών Αλλαγών) Suth East Eurpe Strengths, Weaknesses, Opprtunities, Threats Wrk Packages 8

9 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1 Ιστορικό Το παρόν Σχέδιο Περιβαλλοντικής ιαχείρισης εκπονήθηκε ως παραδοτέο του WP5 και συγκεκριµένα της ράσεως 5.3, στο πλαίσιο της οποίας η µεθοδολογία Περιβαλλοντικού Σχεδιασµού που ανεπτύχθη µε το WP4 εφαρµόστηκε σε συγκεκριµένες περιπτώσεις σε κάθε συµµετέχουσα στο έργο CHERPLAN χώρα που για την Ελλάδα είναι η περιοχή της Ναυπάκτου. Η συµµετοχή των τοπικών φορέων ήταν εξ αρχής η κρίσιµη παράµετρος για την επιτυχία του σχεδίου, γι αυτό και από τα πρώτα βήµατα υλοποίησης του έργου δηµιουργήθηκε η Τοπική Επιτροπή Παρακολούθησης, η οποία µε την ενεργό συµµετοχή όλων των σχετικών µε τον πολιτισµό, το περιβάλλον και τον ήµο τοπικών φορέων λειτούργησε συµβουλευτικά ως καθοδηγητικό όργανο για την συναινετική και ορθολογική επιλογή των βελτίστων δράσεων για την ανάδειξη του πολιτιστικού πλούτου της περιοχής, µε στόχο την οικονοµική ανάπτυξη αλλά και τον σεβασµό στο περιβάλλον. Η Τοπική Επιτροπή Παρακολούθησης (ΤΕΠ) λειτούργησε συνεπικουρούµενη από εξειδικευµένους εξωτερικούς συνεργάτες της Περιφέρειας, οι οποίοι είχαν τον κύριο λόγο στην εκπόνηση του Επιχειρησιακού Σχεδίου και του Σχεδίου ράσεως για την Ναύπακτο. ύο καινοτοµικές προσεγγίσεις εφαρµόστηκαν στην πιλοτική περιοχή της Ναυπάκτου: Μέθοδος SWOT StraSSE [1], µε επί κεφαλής την καθηγήτρια του Πανεπιστηµίου Πατρών κα. Ιωάννα Ηλιοπούλου Γεωργουδάκη, συνεργάτιδα του ΙΤΥΕ Envirnmental Management Cncept, το οποίο ανεπτύχθη από το Institute f Sanitary Engineering and Water Pllutin Cntrl Univ. f Natural Resurces and Life Sciences της Αυστρίας, όπως αναλύεται στο Παραδοτέο D4.1 [2] Τα περιεχόµενα του παρόντος παραδοτέου βασίστηκαν εν πολλοίς στα περιεχόµενα των ακολούθων µελετών: Τριετές Πρόγραµµα Π Ε [3] Επιχειρησιακό Σχέδιο ήµου Ναυπακτίας, Στρατηγικός Σχεδιασµός [4] Επιχειρησιακό Πρόγραµµα ράσης (D5.3) [5] Τέλος, του προσδιορισµού του αντικειµένου της πιλοτικής εφαρµογής προηγήθηκε Μελέτη Στρατηγικής Αξιολόγησης [6] της περιοχής της Ναυπάκτου, στην οποία δόθηκαν οι πρώτες, στρατηγικής φύσεως, κατευθύνσεις. 9

10 1.2 Τι είναι ένα Σχέδιο Περιβαλλοντικής ιαχείρισης (ΣΠ ) Ένα Σχέδιο Περιβαλλοντικής ιαχείρισης (ΣΠ ) αποτελεί ένα Σχέδιο που εκπονείται είτε για συγκεκριµένη περιοχή είτε για συγκεκριµένο έργο (µε την έννοια του prject), µε στόχο να ακολουθηθούν οι κατάλληλες, κατά περίπτωση, πρακτικές περιβαλλοντικής διαχείρισης σε µία περιοχή ή κατά την διάρκεια ενός έργου. Για να θεωρηθεί αποτελεσµατικό ένα ΣΠ θα πρέπει να διασφαλίζεται µε αυτό: Η εφαρµογή βελτίστων πρακτικών περιβαλλοντικής διαχείρισης σε ένα έργο Η υλοποίηση της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) του έργου, συµπεριλαµβανοµένων των συνθηκών και όρων για εγκρίσεις και αποδοχή Συµµόρφωση µε την περιβαλλοντική νοµοθεσία Ότι θα γίνει η κατάλληλη διαχείριση των περιβαλλοντικών κινδύνων που αναφύονται κατά την διάρκεια του έργου Βεβαίως, καθώς στο συγκεκριµένο έργο το σηµείο αναφοράς είναι η περιοχή της Ναυπάκτου και όχι κάποιο συγκεκριµένο έργο, κάποιες από τις ανωτέρω επιδιώξεις δεν φαίνεται να έχουν µεγάλη σηµασία. 1.3 Γιατί εκπονείται ένα ΣΠ Τα ΣΠ είναι πολύτιµα εργαλεία για: Τον λεπτοµερή και σαφή καθορισµό του ποιος, τι και πού σχετικά µε την ευθύνη για την περιβαλλοντική διαχείριση, καθώς και τις διορθωτικές παρεµβάσεις που πρέπει να πραγµατοποιηθούν Την παροχή σε κρατικές και τοπικές υπηρεσίες (συµπεριλαµβανοµένων των ΟΤΑ) και τους υπεργολάβους των της δυνατότητος για µεγαλύτερο έλεγχο των µηχανισµών περιβαλλοντικής διαχείρισης, καθ όλη την διάρκεια ζωής του έργου Να επιτρέψουν στους υποστηρικτές των έργων να διασφαλίσουν ότι οι εργολάβοι και οι λοιποί εµπλεκόµενοι θα σεβαστούν τις περιβαλλοντικές υποχρεώσεις της, για λογαριασµό της Να επιδείξουν οι φορείς την ανάλογη φροντίδα για το περιβάλλον Πέραν των ανωτέρω, συχνά η κατάρτιση των ΣΠ είναι υποχρεωτική και συµπεριλαµβάνεται στις διαδικασίες Προκηρύξεων, τουλάχιστον στα ηµόσια Έργα. 10

11 1.4 Πότε πρέπει να εκπονείται ένα ΣΠ Ένα ΣΠ γενικά εκπονείται συγχρόνως µε τον αναλυτικό σχεδιασµό και πριν την έναρξη υλοποίησης των σχετικών δράσεων. Κάθε διαδικασία επηρεάζει τις υπόλοιπες και γι αυτό ένα πραγµατικά λειτουργικό ΣΠ θα πρέπει να εκπονείται πριν την έναρξη των αναφεροµένων διαδικασιών, δράσεων ή αναπτυξιακών παρεµβάσεων σε µία περιοχή. Τα κύρια µέρη ενός ΣΠ φαίνονται στο Σχήµα 1, κατωτέρω. Στο διάγραµµα παρουσιάζονται συνοπτικά τα βήµατα για την συµµόρφωση προς τις περιβαλλοντικές απαιτήσεις σε ένα έργο, από την έγκρισή του έως την κατασκευή, λειτουργία και οριστική λήξη της λειτουργίας του. Ένα ΣΠ είναι ένα δυναµικό εργαλείο, το οποίο είναι καλό να βελτιώνεται και ενηµερώνεται σε τακτά διαστήµατα. 1.5 Ποιοι φορείς εµπλέκονται Αρχές που συνήθως εµπλέκονται στην διαδικασία εκπονήσεως ΣΠ αφορούν τον Πολιτισµό, την Περιβαλλοντική Προστασία, την Επενδυτική δραστηριότητα, τα Τοπικά Συµβούλια κλπ. Όλα τα σχετικά µέρη πρέπει να ενηµερώνονται και να συµβάλλουν στην προετοιµασία του ΣΠ, όσο πιο νωρίς είναι δυνατόν. Συχνά απαιτείται ευρύτερη συµµετοχή αρχών και φορέων στην εκπόνηση του ΣΠ, αναλόγως προς τις ιδιοµορφίες κάθε έργου. Σε κάθε περίπτωση πάντως, οι ειδικές απαιτήσεις που προκύπτουν θα πρέπει να τεκµηριώνονται και περιγράφονται το ταχύτερο δυνατόν ώστε να συµπεριληφθούν στο ΣΠ. 1.6 Τύποι ΣΠ Σχέδια Περιβαλλοντικής ιαχείρισης ετοιµάζονται σε διαφορετικά χρονικά σηµεία κατά την διάρκεια ενός έργου. Συνήθως αυτά εκπονούνται ως κατασκευαστικά ΣΠ ή ως λειτουργικά ΣΠ. Τα κατασκευαστικά ΣΠ εκπονούνται για να διασφαλιστεί ότι οι κατάλληλες πρακτικές περιβαλλοντικής διαχείρισης θα γίνουν σεβαστές κατά την διάρκεια της υλοποίησης ενός (κατασκευαστικού κυρίως) έργου. Τα λειτουργικά ΣΠ εκπονούνται για να διασφαλιστεί ότι οι κατάλληλες πρακτικές περιβαλλοντικής διαχείρισης θα γίνουν σεβαστές κατά την διάρκεια της λειτουργίας έως και της ολοκλήρωσης του κύκλου ζωής ενός έργου. 1.7 οµή της ΣΠ Αν και η εκάστοτε δοµή ενός ΣΠ τροποποιείται αναλόγως προς την ένταση των αναµενοµένων περιβαλλοντικών επιπτώσεων ή το µέγεθος κάθε έργου υπάρχουν τέσσερα (4) κοινά στοιχεία, πάνω στα οποία δοµείται συνήθως ένα ΣΠ. Κάθε ΣΠ θα πρέπει λοιπόν να εµπεριέχει πληροφορίες και για τα 4 αυτά στοιχεία και η εκάστοτε διαφοροποίηση θα πρέπει να γίνεται στο επίπεδο των επί µέρους ενοτήτων. 11

12 Στην συνέχεια παρατίθεται ένα διάγραµµα για την ενδεικτική και βιβλιογραφική [7] απεικόνιση των 4 στοιχείων και της επί µέρους δοµής των αν και, στην συγκεκριµένη περίπτωση του CHERPLAN και µε βάση της ιδιοµορφίες της περιοχής, από τα επί µέρους δοµικά µέρη συµπεριελήφθησαν και περιεγράφησαν µόνον όσα είχαν νόηµα σε σχέση µε την πιλοτική εφαρµογή της Ναυπάκτου. Επί πλέον, έγινε προσπάθεια τα περιεχόµενα να ακολουθήσουν µε µεγάλη πιστότητα τις οδηγίες του Παραρτήµατος, στο τέλος του σχετικού Παραδοτέου για την Μεθοδολογία Περιβαλλοντικού Σχεδιασµού (D4.1), το οποίο επισυνάπτεται στο παρόν Παραδοτέο, στο Παράρτηµα 1. Ιστορικό Εισαγωγή Περιγραφή έργου Πλαίσιο ΣΠ Στόχοι ΣΠ Περιβαλλοντική πολιτική Περιβαλλοντική ιαχείριση Περιβαλλοντική διαχειριστική δοµή και υπευθυνότητες Απαιτήσεις για εγκρίσεις και άδειες Υποβολή εκθέσεων Περιβαλλοντική εκπαίδευση Επικοινωνία και απόκριση σε επείγοντα περιστατικά Υλοποίηση Εκτίµηση κινδύνων Ενέργειες περιβαλλοντικής διαχείρισης και έλεγχοι Σχέδια και χάρτες περιβαλλοντικής διαχείρισης Χρονοπρόγραµµα περιβαλλοντικών εργασιών Παρακολούθηση και αναθεώρηση Περιβαλλοντική εποπτεία Περιβαλλοντικός έλεγχος (audit) ιορθωτικές ενέργειες Αναθεώρηση ΣΠ Σχήµα 1: ιαγραµµατική απεικόνιση των 4 στοιχείων ενός ΣΠ 12

13 2 ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΕΡΓΟΥ 2.1 Περιγραφή έργου CHERPLAN Οι περιοχές Πολιτιστικής Κληρονοµιάς (ΠΚ) που βρίσκονται τόσο σε αγροτικές όσο και σε αστικές περιοχές έρχονται συχνά αντιµέτωπες µε το δίληµµα είτε της απώλειας των πολιτιστικών αξιών, και εποµένως την απώλεια της ταυτότητάς τους λόγω της µη βιώσιµης ανάπτυξης, είτε µε την οικονοµική ύφεση και την µετανάστευση, εξ αιτίας της ελλείψεως καταλλήλων υποδοµών και του υψηλού κόστους ζωής (ειδικά του κόστους συντηρήσεως κτιρίων). Το έργο CHERPLAN έχει ως στόχο την παροχή της ισχυρής βάσης για την εξασφάλιση της συµβατότητος και της συνέργειας ανάµεσα στην προστασία της ΠΚ και στην κοινωνική και οικονοµική ανάπτυξη, ενθαρρύνοντας την υιοθέτηση της σύγχρονης προσέγγισης Περιβαλλοντικού Σχεδιασµού σε ολόκληρη την Νοτιοανατολική Ευρώπη (ΝΑΕ). Μία ουσιαστική και πολυεπίπεδη συνεργασία εξασφαλίζει την αποτελεσµατική επίτευξη των ακολούθων στόχων: οι εταίροι οργανώνουν οµάδες εργασίας και εκπαιδευτικές δραστηριότητες, υλοποιούν Πιλοτικά Έργα, προετοιµάζουν Επιχειρηµατικά και Περιβαλλοντικά Σχέδια, καθώς και Σχέδια ράσης, όπου για να προωθήσουν την αποτελεσµατική συµµετοχική διαχείριση των περιοχών ΠΚ προωθούν Τοπικές Συµπράξεις για την ιαχείριση Πολιτιστικών Περιοχών. Τέλος, αναπτύσσεται ένα Μοντέλο Περιβαλλοντικού Σχεδιασµού ως ένα στρατηγικό εργαλείο για την διαρκή µεταφορά των αποτελεσµάτων του έργου σε άλλες περιοχές. Οι ραγδαίες αλλαγές στο γενικότερο περιβάλλον στην σύγχρονη εποχή αποτελούν τεράστια πρόκληση για την διαχείριση των ιστορικών κέντρων στην ΝΑΕ. Οι περιοχές Πολιτιστικής Κληρονοµιάς αντιµετωπίζουν προβλήµατα στον συνδυασµό προστασίας της κληρονοµιάς µε µοντέρνες υποδοµές και υπηρεσίες της δίκτυα ΤΠΕ, διαχείριση ενέργειας, αναπαλαίωση κτιρίων, κυκλοφορία και µεταφορές, ύδρευση και δίκτυο αποχέτευσης, διαχείριση απορριµµάτων κλπ. Η έλλειψη ανταλλαγής πληροφοριών σε πολλαπλά επίπεδα ανάµεσα σε υπεύθυνες διαχειριστικές αρχές και η έλλειψη ενσωµατωµένων αναπτυξιακών στρατηγικών, οι οποίες αναγνωρίζουν πλήρως τις ευκαιρίες που προσφέρονται από την µοναδικότητα της ΠΚ θα έχουν ως αποτέλεσµα τελικά την µη ανταγωνιστικότητα των ιστορικών περιοχών, οι οποίες επηρεάζονται από χαµηλού επιπέδου συνθήκες διαβιώσεως, τόσο για τους κατοίκους όσο και για τους επισκέπτες. Η µεταφορά γνώσης και καλών πρακτικών από χώρες µε εµπειρία στον τοµέα είναι ανύπαρκτη. ιεθνείς συµβάσεις για την ΠΚ, υπογεγραµµένες από τις κυβερνήσεις των Εταίρων του Έργου CHERPLAN, ενισχύουν την ανάγκη να υιοθετηθεί µία γενική στρατηγική µε στόχο να δοθεί στην ΠΚ µία αρµόζουσα λειτουργία στην ζωή των κοινοτήτων και να ενσωµατωθεί η προστασία της κληρονοµιάς σε ολοκληρωµένα προγράµµατα σχεδιασµού. Περισσότερα από 40 Μνηµεία Παγκόσµιας Πολιτιστικής Κληρονοµιάς υπάρχουν στη ΝΑΕ, αλλά µόνον ορισµένα που έχουν αναγνωριστεί µετά το 2002 βασίζονται σε ένα Σχέδιο ιαχείρισης, ενώ συνήθως οι περιβαλλοντικές πτυχές είναι κακώς ορισµένες ή απουσιάζουν παντελώς. Η Πολιτιστική Κληρονοµιά δεν µπορεί να λογίζεται ως µία απλή συνάθροιση σηµαντικών µνηµείων, αλλά πρέπει µάλλον να θεωρείται ως ένας χώρος ζωτικής σηµασίας για τους κατοίκους του: για τον λόγο αυτόν είναι θεµελιώδες να εκπονηθεί µία κοινή στρατηγική µεταξύ των χωρών 13

14 της ΝΑΕ βασισµένη στην εφαρµογή τεχνικών Περιβαλλοντικού Σχεδιασµού (ΠΣ) από κοινού µε µία υγιή διαχείριση των ιστορικών περιοχών. Ο στόχος του ΠΣ είναι να ενσωµατώσει τις ανησυχίες του περιβαλλοντισµού στον παραδοσιακό αστικό/χωρικό σχεδιασµό ώστε να εξασφαλίσει αειφόρο ανάπτυξη, όταν εφαρµοστεί, µε καινοτοµικό τρόπο, σε περιοχές ΠΚ. Η ολοκληρωµένη προοπτική του ΠΣ θα συνδυάσει την διατήρηση και βελτίωση της Πολιτιστικής Κληρονοµιάς και του περιβάλλοντος χώρου µε την εφαρµογή συγχρόνων υποδοµών και υπηρεσιών. Σε κάθε χώρα εφαρµόζεται ένα Πιλοτικό Έργο. ιαφορετικοί τύποι Μνηµείων Πολιτιστικής Κληρονοµιάς και περιβαλλόντων χώρων έχουν επιλεγεί, ευρισκόµενοι σε αγροτικές ή αστικές περιοχές, οι περισσότεροι των οποίων συµπεριλαµβάνονται στον Κατάλογο Μνηµείων Παγκόσµιας Κληρονοµιάς ή στην Προσωρινή Λίστα της UNESCO, και οι οποίοι παρουσιάζουν διαφορετικά προβλήµατα/πλεονεκτήµατα. Στις περιοχές αυτές η Μεθοδολογία Περιβαλλοντικού Σχεδιασµού που έχει αναπτυχθεί από τον εταίρο BOKU-SIG θα δοκιµαστεί και θα πρέπει να πληρούνται συγκεκριµένες προϋποθέσεις, όσον αφορά την πρακτική εφαρµογή της. Στο Έργο εφαρµόζεται µία συµµετοχική διαδικασία για τον χωρικό σχεδιασµό µε έµφαση της περιβαλλοντικές πτυχές που σχετίζονται µε τα µνηµεία Πολιτιστικής Κληρονοµιάς. Ο στόχος είναι να προσχεδιασθούν νέα αναπτυξιακά µοντέλα που θα εµπλέκουν παράγοντες, τοπικές αρχές και πολίτες. Με την ενσωµάτωση εργαλείων και εφαρµογών GIS στην συµµετοχική προσέγγιση, η ικανότητα των ειδικών για την ΠΚ ενισχύεται και το επίπεδο τεχνογνωσίας των παραγόντων βελτιώνεται. Έτσι, συστάθηκαν Συµπράξεις ιαχείρισης Περιβαλλοντικών Μνηµείων (Σ ΠΜ) σε κάθε χώρα ο ρόλος αυτών είναι να συνεισφέρουν ενεργά στην επεξεργασία Επιχειρηµατικών Σχεδίων και Σχεδίων ράσης για τις Πιλοτικές Περιοχές του Έργου. Μέσω της συνεργασίας και της υποστήριξης των Σ ΠΜ η προσέγγιση Περιβαλλοντικού Σχεδιασµού και ιαχείρισης δοκιµάζεται σε απτές εφαρµογές. Εννοείται ότι η σύσταση των Σ ΠΜ αλλάζει ανάλογα µε το εστιασµένο ενδιαφέρον σε κάθε Πιλοτική Περιοχή. Σε κάθε Πιλοτική περιοχή προετοιµάστηκαν Ανάλυση SWOT, επιχειρηµατικά Σχέδια και Σχέδια ράσης που θα έχουν ως στόχο να παράσχουν συγκεκριµένες απαντήσεις και εκτιµήσεις επενδύσεων, χτίζοντας έτσι ένα κοινό όραµα και συναίνεση για µελλοντικές δράσεις. Οι πιλοτικές περιοχές του έργου CHERPLAN είναι: Aquileia (Ιταλία), Berat (Αλβανία), Bitla / Μοναστήρι (ΠΓ Μ), Cetinje (Μαυροβούνιο), Hallstatt (Αυστρία), Idrija (Σλοβενία), Ναύπακτος (Ελλάς). Το έργο χρηµατοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Περιφερειακό Ταµείο Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) κατά 85% και από Εθνικούς Πόρους κατά 15%, στο πλαίσιο του Προγράµµατος Νοτιοανατολικής Ευρώπης (SEE). 2.2 οµή έργου CHERPLAN Η οµή του έργου CHERPLAN περιλαµβάνει τα ακόλουθα έξι (6) Πακέτα Εργασίας (ΠΕ) ή Wrk Packages (WP): 1. ΠΕ1 ιαχείριση έργου 14

15 2. ΠΕ2 Προωθητικές δράσεις 3. ΠΕ3 Ανάλυση περιοχών πολιτιστικής κληρονοµιάς 4. ΠΕ4 Μεθοδολογία περιβαλλοντικού Σχεδιασµού 5. ΠΕ5 Περιβαλλοντικός σχεδιασµός για τις πιλοτικές εφαρµογές 6. ΠΕ6 Μοντέλο Περιβαλλοντικού Σχεδιασµού για τις περιοχές πολιτιστικής κληρονοµιάς του γεωγραφικού χώρου ΝΑ Ευρώπης (SΕΕ) Το Πακέτο Εργασίας ΠΕ5 (WP5) αναφέρεται στον Περιβαλλοντικό Σχεδιασµό για τις Πιλοτικές Περιοχές και εστιάζεται κυρίως στην συµµετοχική διαδικασία, στην εφαρµογή της Μεθοδολογίας, όπως αυτή καθορίστηκε, και στην ανάπτυξη Επιχειρησιακού Σχεδίου και Σχεδίου ράσης, σε κάθε πιλοτική περιοχή που έχει επιλεγεί. Το παρόν Σχέδιο Περιβαλλοντικής ιαχείρισης (ΣΠ ) αποτελεί το τελευταίο χρονικά Παραδοτέο, µε το οποίο ολοκληρώνονται οι εργασίες του ΠΕ Παρουσίαση της πιλοτικής περιοχής της Ναυπάκτου Η Ναύπακτος είναι µία πόλη κατοίκων µε ιδιαίτερη οµορφιά και µακραίωνη ιστορία. Χτισµένη σε στρατηγική θέση για την άµυνα της Αιτωλίας, βασικός κόµβος επικοινωνίας µεταξύ Πελοποννήσου και Στερεάς Ελλάδας, ελέγχοντας την δυτική είσοδο στον Κορινθιακό κόλπο και ενδιάµεσος σταθµός για τους υτικοευρωπαίους που ταξίδευαν προς τους Αγίους Τόπους, έγινε συχνά το µήλο της Έριδος για τους κατακτητές της. Η πόλη κατοικήθηκε αδιαλλείπτως για περισσότερα από χρόνια λόγω της απόρθητης οχυρώσεώς της. Οι οχυρώσεις παρουσιάζουν διαδοχικές κατασκευαστικές φάσεις από την αρχαιότητα ως την Τουρκοκρατία. Αναφέρονται το 426 π.χ. από τον Θουκυδίδη, στα χρόνια του κράτους της Ηπείρου χτίστηκε το µεσαιωνικό κάστρο στην πρώτη του µορφή και το 1407 πήρε την σηµερινή του µορφή από τους Ενετούς, ακολουθώντας, ωστόσο, σε µεγάλο βαθµό την αρχαία περιτοίχιση. Το κάστρο καταλαµβάνει την θέση της αρχαίας ακρόπολης. ύο βραχίονες που ακολουθούν την κλίση του εδάφους κατεβαίνουν ο ένας ανατολικά κι ο άλλος δυτικά και κοντά στην θάλασσα κάµπτονται και κλείνουν την είσοδο του µικρού λιµανιού µε δύο πύργους. Τέσσερα εγκάρσια τείχη ενώνουν τους δύο αυτούς βραχίονες σχηµατίζοντας πέντε αµυντικές ζώνες. Η οχύρωση ενισχύεται µε 25 συνολικά κυκλικούς και τετράγωνους πύργους στο εξωτερικό τείχος. Παρά τις φθορές και τις καταστροφές που υπέστη αποτελεί ένα από τα πλέον καλοδιατηρηµένα παραδείγµατα φρουριακής αρχιτεκτονικής στην Ελλάδα κι ένα από τα ωραιότερα κάστρα στην Ευρώπη καθώς συνδυάζονται µε µοναδικό τρόπο η ορεινή ακρόπολη, η οχύρωση της πόλης και το χαρακτηριστικό λιµενόκαστρο. Το λιµάνι έχει σχήµα πετάλου µε άνοιγµα εισόδου 35µ. και είναι γνωστό για την µεγάλη ναυτική εποποιΐα της «Ναυµαχίας του Lepant» (Οκτώβριος 1571), κατά την διάρκεια της οποίας ο Τουρκικός στόλος ηττήθηκε από τις ενωµένες Ευρωπαϊκές δυνάµεις. Σήµερα, το λιµάνι κοσµεί το άγαλµα του Μιγκέλ ντε Θερβάντες, συγγραφέα του έργου «ον Κιχώτης», που έλαβε µέρος στην ναυµαχία. 15

16 Στην πόλη της Ναυπάκτου οι αρχαιολογικοί της χώροι, τα κατάλοιπα των ενετικών τειχών, των βυζαντινών ναών, των τουρκικών οικοδοµηµάτων, τα παραδοσιακά και πρώιµα αστικά κτήρια, οι κρήνες της, τα στενά καλντερίµια µε την έντονη κλίση και οι κλίµακες που προσφέρουν οπτικές διαφυγές σε µνηµειώδη κτίρια ή αρχαιολογικά κατάλοιπα, όλα συλλειτουργούν για να της αποδώσουν την ιδιαίτερη φυσιογνωµία της και καταξιώνουν το ιστορικό της γίγνεσθαι, προσδίδοντας στην γραφικότητα του συνόλου. Πιλοτική Περιοχή CHERPLAN: ήµος Ναυπακτίας (παράκτια περιοχή, κέντρο πόλεως, ορεινή περιοχή) Πιλοτικές ραστηριότητες: Ανάδειξη πολιτισµικών µνηµείων και χωρικός σχεδιασµός µε στόχο την αειφόρο ανάπτυξη της περιοχής. 2.4 Παρουσίαση της συγκεκριµένης δράσεως και περιοχής εφαρµογής Αν και ως Πιλοτική Περιοχή θεωρήθηκε ολόκληρος ο ήµος Ναυπακτίας, µε επιθυµητές δραστηριότητες σχετικά µε τον σχεδιασµό κατοικιών και χωρικό σχεδιασµό, µε στόχο την αειφόρο ανάπτυξη της περιοχής, ήτοι δράσεις που προγραµµατίζονται προς υλοποίηση στο πλαίσιο της προγραµµατικής περιόδου ή και άλλων προγραµµάτων, στο πλαίσιο του έργου CHERPLAN εξειδικεύτηκε, προς άµεση ένταξη στο Ο.Σ.Α.Α. και υλοποίηση, µία συγκεκριµένη δράση µε τίτλο «ηµιουργία ιαµόρφωση πολιτιστικού µονοπατιού σε συνδυασµό µε την διαµόρφωση του λόφου της εξαµενής Τµήµα 2 ο». Το πρώτο βήµα για την βελτίωση της λειτουργίας της πόλης και της επισκεψιµότητος της Καστρόπολης αποτελεί η διαµόρφωση της διαδροµής, διασύνδεσης αρχαιολογικών χώρων- Καστρόπολης και παραλιακής ζώνης της πόλης, η οποία ονοµάστηκε Πολιτιστικό Μονοπάτι, και αποτελεί την δεύτερη προτεινόµενη κύρια δράση του Ο.Σ.Α.Α. της Ναυπάκτου. Με την πρώτη κύρια δράση του Ο.Σ.Α.Α. υποστηρίζεται η τακτοποίηση των κινήσεων πεζών και οχηµάτων και η λειτουργική βελτίωση των κοινοχρήστων χώρων, µεγάλου τµήµατος της παλαιάς πόλης ανατολικά της Καστρόπολης, σε συνδυασµό µε την επέκταση και εκσυγχρονισµό των δικτύων υποδοµής. Το έργο αυτό ήδη εκτελείται. Με την δεύτερη κύρια δράση του Ο.Σ.Α.Α., την διαδροµή του Πολιτιστικού µονοπατιού, υποστηρίζεται η διασύνδεση των κυρίων αρχαιολογικών χώρων, κυρίως της παλαιάς πόλης, µεταξύ τους αλλά και µε την παραλιακή ζώνη. Η διαµόρφωση του Πολιτιστικού µονοπατιού, αποτελεί έργο πρώτης προτεραιότητος που στοχεύει στην ανάδειξη και διασύνδεση των αρχαιολογικών χώρων, µνηµείων και περιοχών φυσικού κάλλους της πόλης, γι αυτό και θεωρήθηκε ως κρίσιµη δράση µεγάλης σπουδαιότητος και προτεραιότητος του Έργου CHERPLAN, ως έργο που εξυπηρετεί καθοριστικά τους στόχους του. Η ράση αντιστοιχεί σε παρεµβάσεις µέσα στο παλαιότερο τµήµα της πόλης, οι οποίες υποστηρίζουν την περιήγηση στην παλιά πόλη και την σύνδεσή της µε το Ασκληπιείο στον χώρο του παλαιού προαστείου Αφροδίτη, στο Κεφαλόβρυσο και µε τον λόφο της εξαµενής. Το µεγαλύτερο µέρος της περιοχής, από την οποία διέρχεται το πολιτιστικό µονοπάτι, αποτελεί τον κεντρικό πυρήνα της πόλης, µέσα στην Καστρόπολη, µέρος του οποίου 16

17 διαµορφώθηκε µε την ανάπλαση του ιστορικού πυρήνα της Ναυπάκτου, στο πλαίσιο του Προγράµµατος Habitat Agenda. Με το έργο αυτό, διαµορφώθηκε το δίκτυο των υπαρχόντων πεζοδρόµων και µονοπατιών που καθορίζουν τον ιδιαίτερο πολεοδοµικό ιστό του παλαιού οικισµού και είναι αυτοί που συνδέουν το πρώτο και δεύτερο επίπεδο του Κάστρου µε το Λιµάνι, αποτελούν δε τµήµα της περίκλειστης από το τείχος πόλης. Η διαδροµή που διαµορφώνεται, γίνεται ανάµεσα σε αρχοντικά σπίτια, όπως του Μπότσαρη, του Τζαβέλλα που λειτουργούν και ως µουσεία, της ενδιάµεσης Πύλης του Κάστρου, στην πλατεία Θανάση Παπαπαναγιώτου, των λουτρών της Τουρκοκρατίας (Χαµάµ) και της πλατείας του Ρολογιού, τον Άγιο ηµήτριο και πολλά ενδιαφέροντα παραδοσιακά λιθόκτιστα κτίρια, και καταλήγει στην οδό Μεσολογγίου, για να συνδεθεί µε την πλατεία Λιµανιού, το Λιµάνι, το ηµαρχείο, την Οικοκυρική σχολή, το Μακαρονοποιείο, τα οποία ευρίσκονται στην άµεση γειτονία τους. Το Πολιτιστικό µονοπάτι, όπως προτείνεται, ακολουθεί και επεκτείνει την διαδροµή αυτή και µέσα στα άλλα επίπεδα του Κάστρου και συνεχίζει στον αστικό ιστό της παλαιάς πόλης, για να καταλήξει στον λόφο της εξαµενής και στον αρχαιολογικό χώρο στο Ασκληπιείο, το Τσουκάρι. Η διαδροµή του µονοπατιού, αρχίζει από την οδό Μεσολογγίου, στην συµβολή της µε την οδό Θέρµου και σχηµατίζοντας µία διαδροµή µέσα στην Καστρόπολη, συνεχίζει από τα Χαµάµ και το Βεζύρ τζαµί στην παλαιά πόλη, καταλήγοντας στην οδό Αθηνών, στο Κεφαλόβρυσο, όπου καταλήγει και η πρώτη δράση της κύριας παρέµβασης του Ο.Σ.Α.Α. Ειδικότερα το µονοπάτι σχηµατίζει δύο σηµαντικές διαδροµές : 1 η διαδροµή Λιµάνι Ντάπια Μπότσαρη Ρολόι Κάστρου Χαµάµ Βεζύρ τζαµί Τσαούς Ντάπια ΝΑ Πύλη Κάστρου Φυλάκιο Προφήτης Ηλίας Ακρόπολη Κάστρου. 2 η ιαδροµή Κτήµα Κοζώνη Οδός Απόλλωνος Παυσανίου Σκάλες Σιαφάκα εξαµενή Ασκληπιείο Πλατεία Ησιόδου Λόφος Αγ. Γεωργίου. Το πολιτιστικό µονοπάτι, χωρίζεται σε δύο τµήµατα ακολουθώντας τις δύο διαδροµές: Το πρώτο τµήµα αναπτύσσεται αποκλειστικά µέσα στην Καστρόπολη και έχει προγραµµατιστεί η χρηµατοδότησή του. Η περιοχή που αντιστοιχεί στην 1 η διαδροµή του µονοπατιού εµπίπτει κατά το µεγαλύτερο µέρος της εντός των επίσηµα καθορισµένων ορίων των περιοχών του αρχαιολογικού χώρου του Κάστρου Ναυπάκτου και του τµήµατος της πόλης που έχει καθοριστεί ως ιστορικός τόπος. Το δεύτερο τµήµα, συνδέει τον αρχαιολογικό χώρο της Καστρόπολης, µε την ευρύτερη ενότητα των λόφων εξαµενής Ασκληπιείου («Τσουκάρι») Αγίου Γεωργίου και τα αρχαία ευρήµατα που έχουν ανασκαφεί στην περιοχή, µέσα από µία διαδροµή στον παλαιό πυρήνα της πόλης. Παράλληλα µε την διαµόρφωση του δευτέρου τµήµατος του Πολιτιστικού µονοπατιού, διαµορφώνεται και ο λόφος της εξαµενής, µε ήπιες παρεµβάσεις, µε χρήση φυσικών υλικών και τοποθέτηση βασικού εξοπλισµού για τους επισκέπτες και δηµιουργία υπαίθριου 17

18 χώρου πολιτιστικών εκδηλώσεων και θερινού κινηµατογράφου, µε κάλυψη της υπάρχουσας δεξαµενής υδρεύσεως στην κορυφή του λόφου. Ο λόφος αποτελεί έναν σηµαντικό και αναξιοποίητο χώρο ψηλού πρασίνου για την πόλη, ο οποίος προσφέρει εξαιρετική θέα προς το Κάστρο και τον Κορινθιακό κόλπο, και στην απόληξή του στην οδό Αθηνών, ευρίσκεται ο αρχαιολογικός χώρος του Ασκληπιείου, ο οποίος προστατεύεται. Η συνολική επιφάνεια του λόφου της εξαµενής είναι περίπου µ 2, συµπεριλαµβανοµένου και του χώρου πρασίνου. Η παράλληλη και από κοινού υλοποίηση των έργων διαµόρφωσης θα συµβάλει στην δηµιουργία της προσθέτου ενδιαφέροντος πόλου έλξεως στην πόλη της Ναυπάκτου, τόσο για της επισκέπτες όσο και για τους κατοίκους της. Η προτεινόµενη λειτουργία ήπιας µορφής χώρου πολιτιστικών εκδηλώσεων θα συµβάλει στην απόκρυψη της εξαµενής για αισθητική αποκατάσταση του χώρου, δεν θα επηρεάσει το υπάρχον πράσινο, αντίθετα θα το υποστηρίξει, ενώ θα δηµιουργήσει έναν ενδιαφέροντα πόλο ιδιαίτερου ενδιαφέροντος, επάνω στον άξονα του Πολιτιστικού µονοπατιού. Με την ενσωµάτωση των έργων αυτών στο έργο του Πολιτιστικού µονοπατιού, το οποίο κατά ένα τµήµα του κινείται περιµετρικά του λόφου, θα καταστήσει την διαδροµή περισσότερο ενδιαφέρουσα και ελκυστική. Το δεύτερο αυτό τµήµα του Πολιτιστικού µονοπατιού, το οποίο συνδέει την Καστρόπολη, µέσα από την Μεγαλοµάτα και το Κληροδότηµα Κοζώνη, και το παλαιότερο τµήµα της πόλης µε τον αρχαιολογικό χώρο του Ασκληπιείου, αποτελεί την σηµαντικότερη συνδετήρια διαδροµή του Κάστρου µε το Ανατολικό τµήµα της παλαιάς πόλης, η οποία διέρχεται µέσα από τον αρχαιολογικό χώρο της παλαιάς πόλης. Η απόληξη της διαδροµής του µονοπατιού στην οδό Αθηνών, ανάµεσα στο Ασκληπιείο, και την πλατεία Ησιόδου, και το παλαιό ηµοτικό σχολείο στην απόληξη του λόφου του Αγίου Γεωργίου, δεν αποτελεί τερµατισµό της διαδροµής, διότι αυτή συνεχίζεται µέχρι την παραλιακή ζώνη του Γριµπόβου, µέσω των διαµορφώσεων των έργων ανάπλασης του ανατολικού τµήµατος της πόλης του πρώτου κύριου έργου του Ο.Σ.Α.Α., το οποίο εκτελείται. Η διαδροµή αυτή, όπως διαµορφώνεται, έχει συνολικό µήκος περίπου 1.600µ., περνά από αναξιοποίητους χώρους πρασίνου και θέας και ανάµεσα από κτίσµατα µικρής κλίµακας για να καταλήξει στην οδό Αθηνών, στην θέση µεταξύ του Ασκληπιείου, της πλατείας Ησιόδου και του παλαιού ηµοτικού Σχολείου στην απόληξη του λόφου του Αγ. Γεωργίου και από εκεί στην παραλία. Πρόκειται ουσιαστικά για µία διαδροµή που ενώ κατά το µεγαλύτερο τµήµα της υπάρχει, δεν είναι διαµορφωµένη και επισηµασµένη, παραµένει αναξιοποίητη και δύσβατη, κατά τµήµατα, µε συνέπεια να µην παρουσιάζει επισκεψιµότητα και να µην είναι αναγνωρίσιµη. Αυτή η απαξίωση της υφιστάµενης διαδροµής, οφείλεται κατά κύριο λόγο στην έλλειψη συνδέσεων µεταξύ των διαµορφωµένων οδών, η οποία σε συνδυασµό και µε την έλλειψη καλής βατότητας την καθιστούν, κατά θέσεις, σχεδόν απροσπέλαστη. Η έλλειψη σήµανσης και πινακίδων πληροφόρησης και ένδειξης κατευθύνσεων, καθώς και η υποβάθµιση του κτιριακού αποθέµατος και των δικτύων, έχουν υποβαθµίσει ακόµα περισσότερο την διαδροµή. 18

19 Ο χάρτης της επιλεγµένης περιοχής και οι λεπτοµέρειες του Πολιτιστικού µονοπατιού παρουσιάζονται στο Σχήµα 6 που ακολουθεί. 2.5 Στόχοι ΣΠ Οι στόχοι και το περιεχόµενο της Σχεδίου Περιβαλλοντικής ιαχείρισης (ΣΠ ) µπορεί να διαφέρουν σηµαντικά, αναλόγως προς την κλίµακα και την φύση κάθε έργου, π.χ. από την κατασκευή τους αυτοκινητοδρόµου έως την ανάπτυξη µικρότερης κλίµακος τοπικών έργων, όπως κατασκευή και λειτουργία ορυχείων ή µίας απλής βιοµηχανικής µονάδος. Στην συγκεκριµένη περίπτωση του έργου CHERPLAN, το ΣΠ στοχεύει στην αντιµετώπιση των συχνά πολύ σοβαρών συνεπειών που προκύπτουν από την λανθασµένη διαχείριση πολύτιµων πολιτιστικών πόρων και που θέτουν σε σοβαρό κίνδυνο την κοινωνική και οικονοµική ανάπτυξη των αντιστοίχων κοινοτήτων. Ραγδαία τουριστική ανάπτυξη, ανεξέλεγκτη κατασκευαστική δραστηριότητα και ανεπαρκής συντήρηση είναι δυνατόν να µειώσουν την ελκυστικότητα των περιοχών Πολιτιστικής Κληρονοµιάς (ΠΚ) και ακόµα και να συντελέσουν στην υποβάθµιση της ποιότητος ζωής των κατοίκων που είναι αναγκασµένοι να ανεχθούν την πολυκοσµία στους δηµόσιους χώρους και το υψηλό κόστος ζωής, λόγω ακαταλληλότητος των υποδοµών. Επί πλέον, διαχείριση της ΠΚ που επικεντρώνεται αποκλειστικά στην προστασία της µπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις παρεµποδίζοντας την τοπική ανάπτυξη. Η ΠΚ πρέπει, οπωσδήποτε, να θεωρηθεί ως ένα ζωντανό και ζωτικής σηµασίας περιβάλλον για τους κατοίκους και τους επισκέπτες και να αντιµετωπιστεί µε αυτήν την οπτική. Ειδικά για την άϋλη ΠΚ, η διαχείριση και η ανάγκη για την ολοκλήρωσή της απαιτούν µία ολιστική προσέγγιση για την επιτυχηµένη διασύνδεση της διαχείρισης ΠΚ µε την βιώσιµη τοπική ανάπτυξη. Έτσι, µία ολιστική οπτική σχετικά µε το περιβάλλον προϋποθέτει θεώρηση και των τριών πτυχών που ακολουθούν [8] (Selman 2000): Το φυσικό περιβάλλον (αέρας, υπέδαφος, έδαφος και νερό) Το κοινωνικό και οικονοµικό περιβάλλον (πολιτιστικές δραστηριότητες, πολιτιστική κληρονοµιά, οικονοµικές δραστηριότητες) Το τεχνητό περιβάλλον (ύδρευση, αποχέτευση, ασφάλεια, σταθερότητα, φωτισµός, επεξεργασία αποβλήτων, αρχιτεκτονικό ύφος) Στο πλαίσιο αυτό, ο περιβαλλοντικός σχεδιασµός θεωρείται ως µία περισσότερο πολιτική διαδικασία που συνδέεται µε την δηµιουργία του καταλλήλου θεσµικού πλαισίου για την βιώσιµη χρήση πόρων, η οποία υλοποιείται κυρίως από δηµοσίους φορείς για λογαριασµό των κατοίκων. Επικεντρώνοντας στον στόχο του έργου CHERPLAN να ολοκληρώσει την διαχείριση της ΠΚ µε τον περιβαλλοντικό σχεδιασµό, οι αρχές τις διαχείρισης πολιτιστικών περιοχών θα συνδεθούν µε αυτές του περιβαλλοντικού σχεδιασµού, ώστε να επιτευχθεί µία συστηµική και συµµετοχική προσέγγιση και να καθορισθούν µε σαφήνεια: Ένα σύστηµα σχεδιασµού (περιεχόµενο, στόχοι, διάσταση, όρια) 19

20 Τα συστατικά µέρη του (τοπικοί παράγοντες, φορείς, οικονοµικοί, πολιτιστικοί και φυσικοί πόροι, υφισταµένη κατάσταση και προοπτικές της) Συσχετισµοί µεταξύ συστατικών µερών (εξαρτήσεις, αλληλεπιδράσεις, σχετικές δράσεις, αναµενόµενες επιπτώσεις σε κάθε ένα) Η προτεινόµενη µεθοδολογία σχεδιασµού στοχεύει στην υποστήριξη των τοπικών κοινοτήτων σε περιοχές ΠΚ, µέσω: Συστηµατικής προσεγγίσεως σε κρίσιµα προβλήµατα που αναφύονται από αντικρουόµενους στόχους των τοπικών εταίρων, αξιοποιώντας µεθόδους συµµετοχικής διαδικασίας Προγραµµατισµού δραστηριοτήτων για την ανάπτυξη της κοινότητος λαµβάνοντας υπ όψιν τις ανάγκες διατήρησης και προστασίας της ΠΚ, καθώς και τις αρχές του µοντέρνου αστικού σχεδιασµού και παροχής υπηρεσιών Ανάπτυξης και αξιοποίησης Σχεδίων Περιβαλλοντικής ιαχείρισης (ΣΠ ) ως σχεδιαστικό πλαίσιο 20