Rethymno. Οδηγός αγροτουρισμού και εναλλακτικών δραστηριοτήτων. Go Nature!

Transcript

1 Rethymno Οδηγός αγροτουρισμού και εναλλακτικών δραστηριοτήτων Go Nature!

2 ΡΕΘΥΜΝΟ Οδηγός αγροτουρισμού και εναλλακτικών δραστηριοτήτων Κείμενα Στέλλα Καλογεράκη Βαγγέλης Παπιομύτογλου Φωτογραφίες Βαγγέλης Παπιομύτογλου Χάρτες Mediterraneo Editions Layout Βαγγέλης Παπιομύτογλου Νατάσα Αντωνάκη Εκτύπωση Γραφοτεχνική Κρήτης Α.Ε.Ε. Συγχρηματοδότηση στα πλαίσια της Κ.Π Leader+ Δυτικής Κρήτης Ο.Α.ΔΥ.Κ κατά 70% (από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ΕΓΤΠ.Ε-Π 52,50% και το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων 17,50) και από τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ρεθύμνης 30% Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α Η φύση του Ρεθύμνου άλλοτε 4 Το Ρέθυμνο σήμερα 6 Βλάστηση & χλωρίδα 8 Η πανίδα 10 Ακτές 12 Τα Βουνά 14 Φαράγγια 16 Σπήλαια 18 Ίχνη Πολιτισμού 20 Λαϊκή Τέχνη 22 Γαστρονομία 24 Γιορτές 26 Ατζέντα 28 Διαδρομές 29 Με βάση στο Ρέθυμνο 30 Με βάση στο Ατσιπόπουλο 32 Με βάση την Αργυρούπολη 34 Με βάση στον Πλακιά 36 Με βάση στο Σπήλι 38 Με βάση στο Αμάρι 40 Με βάση στον Φουρφουρά 42 Με βάση στο Αρκάδι 44 Με βάση στις Μαργαρίτες 46 Με βάση στο Γαράζο 48 Με βάση στα Ανώγεια 50 Καταλύματα 52

3 Πάει να ξημερώσει Δυο σκάρες γλιστρούν στις πλαγιές του Κέδρους που δε φοβάται να αντικρύσει κατάματα τον μεγάλο αδελφό του τον Ψηλορείτη. Ένας, ανάμεσα σε εκατομμύρια, μικροσκοπικός σπόρος μιας ορχιδέας, συναντά τον ξενιστή του, συνοδοιπόρο στο ταξίδι της ενηλικίωσης. Στην απέναντι λοφοπλαγιά το μαύρο στίγμα στη μέση του χωραφιού δεν είναι παρά μια γερόντισσα που συλλέγει χόρτα. Ταρακουνά μια φασκομηλιά και οι ευωδιές της πλημυρίζουν τον τόπο. Πιο πέρα ένας βοσκός ξεκινά ένα μελωδικό διάλογο με τα ζωντανά του, ακατανόητο για τον μη μυημένο. Δεν το ξέρει ακόμα αλλά μια μέρα οι ήχοι αυτοί θα γίνουν μουσική. Σε λίγο ένας μικρός γύλος στην Τριόπετρα θα τσιμπήσει το ζυμάρι αλλά τα τροπικά χρώματά του θα σαγηνεύσουν τον ψαρά που θα τον επιστρέψει στη θάλασσα. Την ίδια ώρα ένας φούρνος στο Αμάρι αργεί να πυρώσει, ευκαιρία για δυο κουβέντες. Ξημέρωσε κι ένα μικρό γαρδέλι κελαηδά σχεδόν δοξαστικά λες και το ξέρει πως σήμερα ο μοναχικός γυπαετός θα βρει επιτέλους το ταίρι του. Υπάρχει ακόμα τόση μαγεία! 3

4 Η φύση του Ρεθύμνου άλλοτε... πρώτη εμφάνιση Η γης, εκεί που σήμερα απλώνεται η Κρήτη, έγινε κατά τη διάρκεια του Κρητιδικού πολλά εκατομμύρια χρόνια πριν, όταν ο βυθός μιας τεράστιας θάλασσας, της Τηθύος, ανυψώθηκε σαν αποτέλεσμα της τρομακτικής πίεσης των τεκτονικών πλακών. Η Αιγαιίδα, η ξηρά που δημιουργήθηκε, περιελάμβανε εκτός από την Κρήτη το χώρο της ηπειρωτικής Ελλάδας και την θάλασσα του Αιγαίου. Ωστόσο, εκατομμύρια χρόνια πριν, λόγω της καταβύθισης μεγάλων τμημάτων γης, τα νερά της Μεσογείου άρχισαν να πλημμυρίζουν την Αιγαιίδα, με αποτέλεσμα τον κατακερματισμό της και τη δημιουργία μιας ομάδας νησιώτικης Κρήτης που θα αποκτήσει ύστερα από συνεχείς μεταβολές, πτυχώσεις, καθιζήσεις και ανυψώσεις τη μορφή που έχει σήμερα. Μια μορφή στην οποία η διάβρωση των κατά κύριο λόγο ασβεστολιθικών πετρωμάτων έχει προσθέσει την δική της πινελιά. Σημάδια της γεωλογικής ιστορίας του Ρεθύμνου μπορεί να δει σήμερα κανείς σε πολλά σημεία του νομού. Ο ορεινός όγκος της Ίδης αποτελεί ένα ανοιχτό γεωλογικό μουσείο και δεν είναι τυχαίο που το Φυσικό Πάρκο Ψηλορείτη έχει ενταχθεί στο Δίκτυο Ευρωπαϊκών Γεοπάρκων. Στο δρόμο προς το οροπέδιο της Νίδας υπάρχουν εντυπωσιακοί σχηματισμοί πλακωδών μαρμάρων. Στις κορφές νότια του οροπεδίου φαίνεται καθαρά η τεκτονική επαφή του στρώματος της Τρίπολης πάνω από αυτό των πλακωδών ασβεστολίθων. Σχηματισμοί στο οροπέδιο της Νίδας (πάνω)και στο Βώσακο. Σε αρκετά σημεία του Φυσικού Πάρκου Ψηλορείτη υπάρχουν ενημερωτικές πινακίδες του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Κρήτης. Ενδιαφέρουσες πτυχώσεις πλακωδών μαρμάρων εναλλασσόμενες με λεπτές πυριτικές στρώσεις υπάρχουν στα πρανή του δρόμου που οδηγεί στη 4

5 Πλακιάς Μονή Βωσάκου. Επίσης, πολύ εντυπωσιακές πτυχές μπορεί να δει κανείς στην περιοχή του Αγίου Παύλου στα νότια του Ρεθύμνου. Τέλος, στην περιοχή του Πλακιά στην ανατολική άκρη της αμμουδιάς το μέτωπο ενός μεγάλου Άγιος Παύλος κατακόρυφου ρήγματος εξηγεί λίγο πολύ τον τρόπο δημιουργίας της λεκάνης σ αυτή την περιοχή. Στο μέτωπο αυτό σήμερα έχουν δημιουργηθεί αναρριχητικές πίστες. Παραστατική παρουσίαση ελέφαντα με οστά που βρέθηκαν ανατολικά του Ρεθύμνου Παλαιοντολογικό Μουσείο Ρεθύμνου Στο όμορφο αυτό μουσείο που στεγάζεται στο αναστηλωμένο Τέμενος Μασταμπά και είναι τμήμα του Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας, πραγματοποιούνται σύντομες στάσεις στη διαδρομή που ακολούθησε η Κρήτη τα τελευταία 300 εκατομμύρια χρόνια. Πολύ σημαντικό είναι το υλικό των Πλειστοκαινικών ενδημικών ελεφάντων και ελαφιών της Κρήτης, όλα ευρήματα από την περιοχή του Ρεθύμνου. Παρουσιάζονται επίσης ανάμεσα στ άλλα, απολιθώματα προερχόμενα από Παλαιοζωικές, Μεσοζωικές και Καινοζωικές θαλάσσιες αποθέσεις της Κρήτης. Ο Ψηλορείτης Απολιθωμένο εχινόδερμο από τη συλλογή αγρότη στο Ρέθυμνο. 5

6 Το Ρέθυμνο σήμερα Το Ρέθυμνο αποτελεί έναν από τους τέσσερις νομούς της Κρήτης, μια διοικητική διαίρεση που υφίσταται ήδη από την ενετοκρατία. Πρωτεύουσα του νομού είναι το Ρέθυμνο μια πόλη χτισμένη στη βόρεια ακτή με πλήθος βενετσιανικά μνημεία και μια πολύ καλά διατηρημένη παλιά πόλη. Οι δυο θάλασσες που βρέχουν το νομό, το Κρητικό Πέλαγος από το βορά και το Λιβυκό από το νότο, δημιουργούν κοντά στα 200 χλμ. ακτογραμμής που περιλαμβάνει μερικές από τις ωραιότερες παραλίες της Ελλάδας. Στην ενδοχώρα το τοπίο χαρακτηρίζεται από την παρουσία μεγάλων ορεινών όγκων με τον μυθικό Ψηλορείτη να κυριαρχεί στα 2456μ. και να περικλείει μαζί με το Κέδρος (1777μ.), το άλλο μεγάλο βουνό του Ρεθύμνου, την καταπράσινη κοιλάδα του Αμαρίου. Το τοπίο είναι πιο ήπιο στα δυτικά ενώ στο νότο μια σειρά μικρών σχετικά βουνών όπως ο Κρυονερίτης, ο Σιδέρωτας και η Βουβάλα κυλά παράλληλα με τις ακτές δημιουργώντας με τις συνεχείς εναλλαγές του τοπίου μερικά από τα πιο όμορφα σημεία του νομού. Αυτές οι έντονες αντιθέσεις με το άγριο Μέλαμπες ορεινό τοπίο να εναλλάσσεται με εύφορες πεδινές εκτάσεις και οι επιβλητικές βραχώδεις ακτές με απέραντες αμμουδερές παραλίες είναι πολύ χαρακτηριστικές της ρεθεμνιώτικης φύσης. Οι άνθρωποι, χιλιάδες χρόνια τώρα, έχουν συμφιλιωθεί με την αγριάδα του τόπου δημιουργώντας 6

7 οικισμούς σε κάθε σημείο, δίπλα στη θάλασσα ή ψηλά στο βουνό, επηρεάζοντας, όπως σε κάθε πολιτισμό, το φυσικό περιβάλλον σε μεγάλο βαθμό. Η βασική αγροτική δραστηριότητα των κατοίκων είναι η καλλιέργεια της ελιάς και του αμπελιού, ενώ η κτηνοτροφία κυριαρχεί στα ορεινά. Ένα πυκνό δίκτυο δρόμων κάθε τύπου καλύπτει το νομό οδηγώντας σε χωριά με ιδιαίτερο χρώμα και έντονο αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον όπως ο Μαρουλάς, το Χρωμοναστήρι, ο Πίκρης το Μούντρος, η Αμνάτος, η Αργυρούπολη, το Σπήλι, οι Μαργαρίτες, τα Ανώγεια και πολλά άλλα. Δρόμοι που σκαρφαλώνουν ψηλά στον Ψηλορείτη, που σχίζουν φαράγγια Λευκώγεια όπως το Κουρταλιώτικο και του Κοτσυφού, που τερματίζουν σε ερημικές ακτές του νότου. Δρόμοι που οδηγούν σε μοναστήρια όπως το Αρκάδι και το Βώσακο και που διασχίζουν κοιλάδες διάσπαρτες με βυζαντινά ξωκλήσια όπως αυτή του Αμαρίου. Γιους Κάμπος Ποδηλασία Το πυκνό οδικό δίκτυο του νομού προσφέρει πάμπολλες δυνατότητες στους ποδηλάτες για σχεδιασμό διαδρομών κάθε δυσκολίας και τύπου. Οι στενοί ασφαλτοστρωμένοι επαρχιακοί δρόμοι, μα και οι χωμάτινοι αγροτικοί δημιουργούν τις προϋποθέσεις για ποδηλασία δρόμου ή βουνού αντίστοιχα. Πανέμορφες διαδρομές μέσα από πυκνούς ελαιώνες, σημεία με καταπληκτική θέα, κουραστικές αναβάσεις, υπέροχα τοπία και ξεκούραση σε γραφικά καφενεδάκια δημιουργούν ένα πλαίσιο ιδανικό για κάθε ποδηλάτη. Να θυμάστε ότι «μοιράζεστε» το δρόμο με μηχανοκίνητα τροχοφόρα και επομένως θα πρέπει να λαμβάνετε όλες τις δυνατές προφυλάξεις. Οδηγείτε όσο το δυνατόν πιο δεξιά. Για τη δική σας ασφάλεια να φοράτε πάντα κράνος ποδηλάτου. Μην ξεχνάτε ότι δεν έχετε προτεραιότητα. Όταν οδηγείτε ποδήλατο δηλώστε με σαφήνεια προς τα πού σκοπεύετε να πάτε. Δείξτε σεβασμό στους γενικούς κανόνες οδικής συμπεριφοράς. Δείξτε σεβασμό στη χλωρίδα και την πανίδα των διαδρομών. Το ζεστό καλοκαίρι και η μακρά περίοδος βροχοπτώσεων που διαρκεί περίπου από το φθινόπωρο ως τον Απρίλιο, οδηγούν στο να χαρακτηριστεί το κλίμα του Ρεθύμνου εύκρατο μεσογειακό. Οι θερμοκρασίες κυμαίνονται ανάμεσα στους 14οC το χειμώνα και τους 29ο C το καλοκαίρι. Κυρίαρχο ρόλο στα καιρικά φαινόμενα διαδραματίζουν οι ισχυροί βόρειοι και νότιοι άνεμοι. Παρ όλο που τα μεγάλα βουνά είναι κατάλευκα σ όλη τη διάρκεια του χειμώνα, η θερμοκρασία στα πεδινά σπάνια πέφτει κάτω από τους 10ο C. Η ύπαρξη των βουνών επίσης είναι αυτή που δημιουργεί διαφορετικά μικροκλίματα, ιδιαίτερα ανάμεσα στις βόρειες και νότιες ακτές. 7

8 Βλάστηση & χλωρίδα Από τα και πλέον διαφορετικά είδη και υποείδη που απαντώνται στο νησί πάνω από το 10% είναι ενδημικά, αριθμοί με τους οποίους καμιά ευρωπαϊκή χώρα δεν μπορεί να συγκριθεί. Μόνο στο νομό Ρεθύμνου απαντώνται πάνω από 950 είδη. Στις αμμώδεις παραλίες κυριαρχεί με τα κατάλευκα άνθη του ο κρίνος της θάλασσας (Pancratium maritimum). Τον συντροφεύουν φυτά όπως τα Euphorbia paralias, Medicago marina, Otanthus maritimus, Eryngium maritimum, Crithmum maritimum, όλα με ονόματα που προδίδουν τις ενάλιες προτιμήσεις τους. Οι περιοχές που βρίσκονται κοντά σε οικισμούς και ιδιαίτερα οι πεδινές, χαρακτηρίζονται από βιότοπους έντονα επηρεασμένους από τον άνθρωπο. Εδώ, ανάμεσα στ άλλα, θα συναντήσει κανείς γλαδίολους (Gladiolus italicus), πολύχρωμες ανεμώνες (Anemone coronaria), νάρκισσους (Narcissus tazetta) και νεραγκούλες (Ranunculus asiaticus) που πλημμυρίζουν τους ελαιώνες και τους αγρούς. Στα φρύγανα οι φλώμοι (Phlomis sp.), ο ασπάλαθος (Calicotome villosa), η αφάνα (Sarcopoterium spinosum), η θρούμπη (Satureja thymbra), το θυμάρι (Τhymus capitatus), η αγριολεβάντα (Lavandula stoechas ), οι φασκομηλιές (Salvia sp.) όπως και τα διάφορα είδη λαδανιάς (Cistus sp.) διαχέουν στην ατμόσφαιρα τις μυρωδιές τους. Ο αστύρακας με τα κομψά αρωματικά άνθη του, τα ρείκια (Erica arborea, Erica manipuliflora), ο σχίνος (Pistacia lentiscus), η τραμιθιά (Pistacia terebinthus) και η δάφνη (Laurus nobilis), ο πρίνος (Quercus coccifera), οι κουμαριές (Arbutus unedo, Arbutus andrachne), και η μυρτιά (Myrtus communis) είναι τα είδη που κυριαρχούν στους Μεσογειακούς θαμνώνες (Μακία). Στα φαράγγια ενδημούν πιο σπάνια και ιδιαίτερα είδη. Οι ενδημικές Campanula tubulosa και Campanula saxatilis, το όνοσμα το ελληνικό (Onosma graecum) η βραχόφιλη τουλίπα (Tulipa saxatilis) και οι δυο σταιχιλίνες (Staehelina arborea Ανώγεια 8

9 Lactea x tridentata και Staehelina fruticosa) είναι μερικοί από αυτά. Στα βουνά απαντώνται ανάμεσα στ άλλα μερικά από τα πιο στενότοπα είδη. Το όμορφο αγριογαρύφαλλο Dianthus pulviniformis για παράδειγμα είναι ενδημικό του Κέδρους. Στον Ψηλορείτη ενδημεί η Horstrissea dolinikola που μαζί με την Petromarula pinnata αποτελούν τα δύο ενδημικά γένη της Τρία ενδημικά είδη του Ρεθύμνου. Aπό αριστερά προς τα δεξια η τουλίπα του Ντόρφλερ (Tulipa doerfleri), ο δίανθος ο μαξιλαρόμορφος (Dianthus pulverulentus), και η βιόλα η εύοσμη (Viola fragrans). Κρήτης. Απαντώνται ακόμα ο φθινοπωρινός Crocus oreocreticus, η πανέμορφη χιονοδόξα (Chionodoxa nana), το άρο της Ίδης (Arum idaeum), η κομψή κορυδαλίς η μονανθής η βιόλα η εύοσμη (Viola fragrans) και πολλά άλλα. Οι ορχιδέες Οι ορχιδέες, παρά την διακριτική τους παρουσία, αποτελούν ένα σημαντικό κομμάτι της κρητικής χλωρίδας. Στο Ρέθυμνο απαντώνται περίπου 50 είδη και υποείδη ορχιδεών με τα μισά σχεδόν από αυτά να ανήκουν στο γένος Ophrys. Ο ορχιδικός πλούτος ωστόσο αυξάνει συνεχώς, λόγω του ότι οι ορχιδέες πολύ συχνά υβριδίζονται. Ειδικά στο οροπέδιο Γιους Κάμπος, το υβρίδιο μεταξύ της Orchis lactea και της Orchis tridentata παρουσιάζει τόσο μεγάλη πυκνότητα που θα μπορούσε να πει κανείς ότι ένα νέο είδος γεννιέται. Το οροπέδιο γενικά αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους βιότοπους του Ρεθύμνου καθώς, εκτός από ορχιδέες, απαντάται και η Tulipa doerfleri, μια πανέμορφη κόκκινη τουλίπα, ενδημική της περιοχής. Εξ ίσου σημαντικά είναι και τα όρη Βουβάλα, Σιδέρωτας και Ξηρό που σχηματίζουν ένα φυσικό φράγμα προς το Λιβυκό πέλαγος. Όλοι οι δρόμοι που οδηγούν προς τις νότιες ακτές καθώς και οι χωματόδρομοι προς τις κορυφές περνούν ανάμεσα από περιοχές που βρίθουν από ορχιδέες αλλά και άλλα είδη. Πολλά από τα είδη της άγριας χλωρίδας που απαντάται στο Ρέθυμνο, (περιλαμβάνεται τον σύνολο σχεδον των ορχεοειδών), προστατεύονται από τη διεθνή σύμβαση CITES. 9

10 Η πανίδα εύρεση απολιθωμένων οστών νά- Η νων ιπποπόταμων και ελεφάντων δίνει μια αχνή εικόνα της πανίδας του νησιού κατά το Πλειστόκαινο. Και σήμερα ωστόσο, παρά την σαρωτική επέκταση των ανθρώπινων δραστηριοτήτων, επιβιώνουν αρκετά άγρια, μικρά θηλαστικά όπως ο κρητικός ασβός (Meles-meles arcalus), η καλιγιαννού (Mustela nivalis galinthias) και η ζουρίδα (Martes foina bunites). Δυστυχώς, η μεγαλύτερη πιθανότητα που έχει να τα δει κανείς είναι νεκρά στην άσφαλτο. Σημαντικό γεγονός αποτελεί η επανεμφάνιση τα τελευταία χρόνια του αγριόγατου (Felix silvestris), είδος που θεωρούνταν εξαφανισμένο. Στην Κρήτη δεν υπάρχουν Ο δενδροβάτραχος, (Hyla arborea) δηλητηριώδη ερπετά. Η οχέντρα (Elaphe situla) και η δενδρογαλιά (Coluber gemonensis) συχνάζουν στα δέντρα και ανάμεσα στις πέτρες. Η κολισαύρα (Podarchis erhardii) είναι πολύ κοινή σε αντίθεση με την πρασινόσαυρα (Lacerta trilineata) που είναι πιο σπάνια. Στα κλαδιά των δέντρων συχνάζει ο μικροσκοπικός κρητικός δενδροβάτραχος, ενώ οι φρύνοι (Bufo bufo) προτιμούν υγρές περιοχές. Τις βόρειες αμμώδεις παραλίες του νησιού, σήμερα προστατευόμενες από εθελοντές, επισκέπτεται η θαλάσσια χελώνα Caretta caretta, για να εναποθέσει τ αυγά της. Η κολισαύρα (Podarcis erhardii) είναι κοινή και απαντάται πολύ συχνά σε πέτρες και φρύγανα Η ορνιθοπανίδα του νομού είναι πολύ πλούσια. Μικροπούλια, όπως σπουργίτια (Passer domesticus), καρδερίνες (Carduelis carduelis), σταχτάρες (Apus apus), σπίνοι (Fringila coelembs) κ.α κοκκινολαίμηδες (Erithacus rubecula) μα και μεγαλύτερα όπως κοτσύφια (Turdus Η πέρδικα (Alectoris chucar) 10

11 Κοκκινοκαλιακούδες σε πτήση Η οχέντρα (Elaphe situla) έχει όμορφα σχέδια και είναι ακίνδυνη για τον άνθρωπο. Η Iphiclides podalirius είναι από τις ωραοότερες πεταλούδες. Μικρά χελωνάκαι Careta careta (Φωτ. Αρχέλων) merula), τσαλαπετεινοί (Upupa epops), πέρδικες (Alectoris chucar) και κουρούνες (Corvus corone) έχουν συχνή παρουσία στους αγρούς. Στον ου- ρανό συχνά αιωρούνται Βραχοκιρκίνεζα (Falco tinnunculus) και γερακίνες (Buteo buteo) ενώ συχνή είναι η παρουσία του γκιώνη (Otus scops). Η Σκάρα (Gyps fulvus) Παρατήρηση πουλιών Τα βουνά και τα φαράγγια αποτελούν παράδεισο για τους παρατηρητές πουλιών, αφού εδώ φωλιάζουν πουλιά όπως ο Γυπαετός ή Κοκαλάς (Gypaetus barbatus), ένα σπάνιο μεγαλόπρεπο πουλί με άνοιγμα φτερών που φτάνει κοντά στα 3μ. Πιο συχνή είναι η παρουσία ενός άλλου μεγάλου πουλιού, του Όρνιου ή Σκάρας (Gyps fulvus), όπως το ονομάζουν στην Κρήτη, και της μικρότερης καλιακούδας (Pyrrhocοrax pyrrhocοrax). Αποδημητικά πουλιά όπως χαλκόκοτες (Plegadis falcinellus) και νερόκοτες (Gallinula chloropus) συναντά κανείς συχνά στους υγρότοπους της Αγίας Γαλήνης και του Γεροπόταμου. Το φράγμα των Ποταμών που μπήκε σε λειτουργία πρόσφατα θεωρείται ότι θα γίνει πόλος έλξης πολλών ειδών ορνιθοπανίδας. Η κατοχή και εξαγωγή ατόμων ειδών της άγριας πανίδας που προστατεύονται από τη διεθνή σύμβαση CITES (Convention on International Trade in Endangered Species, απαγορεύεται. 11

12 Ακτές Στα ατέλειωτα χιλιόμετρα αμμουδιάς στα ανατολικά του Ρεθύμνου, που ξεκινά μέσα από την πόλη και καταλήγει στη Σκαλέτα, προσφέρονται οργανωμένες υπηρεσίες στους λουόμενους με ομπρέλες, ξαπλώστρες, θαλάσσια σπορ και ναυαγοσώστες. Οργανωμένες είναι επίσης και οι παραλίες στο Πάνορμο και στο Μπαλί που από γραφικά ψαροχώρια έχουν εξελιχθεί σε σπουδαία τουριστικά θέρετρα. Πιο χαλαρά είναι τα πράγματα στην μεγάλη αμμουδερή παραλία της Επισκοπής όπου δεν υπάρχουν τουριστικές υποδομές, τουλάχιστον στο ρεθεμνιώτικο τμήμα της ακτής. Στις νότιες ακτές τα πράγματα είναι διαφορετικά. Κρυστάλλινα, κρύα νερά συνδυάζονται με μικρές απομονωμένες παραλίες. Η Αγία Γαλήνη στα ανατολικά έχει οργανωμένες υποδομές όπως άλλωστε και ο Πλακιάς δυτικότερα. Ο Άγιος Παύλος έχει υπέροχους αμμόλοφους και ενδιαφέροντες γεωλογικούς σχηματισμούς. Πιο δίπλα η Τριόπετρα και η μεγάλη σε μήκος Ακουμιανή Γιαλιά που φτάνει μέχρι τις Λίγκρες και την Κεραμιανή Γιαλιά, όλες είναι παραλίες που προτιμούν οι ντόπιοι. Πιο δυτικά η παραλία της Αγιάς Φωτιάς, ο Γυαλοπόταμος και φυσικά κάθε τόσο μικρές σχεδόν ατομικές παραλίες. Από το Δρυμισκιανό Αμμούδι ένα μικρό μονοπάτι οδηγεί στη Λίμνη Πρέβελη που είναι στην πραγματικότητα οι εκβολές του Μέγα Ποταμού. Η περιοχή, γεμάτη με φοίνικες του Θέφραστου, θυμίζει τροπικό τοπίο και, όχι άδικα, είναι παγκόσμια φημισμένη. Στα ανατολικά του Πλακιά το οργανωμένο Δαμνόνι, το Αμμούδι, τα Σχοινάρια, και το μικρό Αμμούδι, όλα με φανατικούς φίλους και με το τελευταίο να προσελκύει αρκετούς γυμνιστές. Ο ίδιος ο Πλακιάς έχει μεγάλη αμμουδερή ακτή, ενώ στα δυτικά του και μέχρι την παραλία της Σούδας οι βραχώδεις 12

13 ακτές φιλοξενούν πλήθος μικρούς ορμίσκους. Τέλος, από το Ροδάκινο κατεβαίνει κανείς στην όμορφη παραλία του Κόρακα. Κοντά σ όλες σχεδόν τις παραλίες θα συναντήσει κανείς μικρά ταβερνάκια για καφέ, ποτό ή φαγητό όπως επίσης πολλά ενοικιαζόμενα δωμάτια και μικρά ξενοδοχεία. Ακτές με γαλάζιο σε όλους τους τόνους. Καγιάκ στον ορμίσκο του Αγίου Παύλου Καταδύσεις Στο βυθό της θάλασσας χτυπά η καρδιά ενός άλλου, άγνωστου στους πολλούς, πολύχρωμου κόσμου. Ένα πλήθος από περίεργες μορφές ζωής κινείται, καραδοκεί και κρύβεται ανάμεσα στις κόγχες των βράχων, κάτω από τις πέτρες, μέσα στην άμμο. Πολύχρωμοι γύλοι, χάνοι, σαλιάρες, σαργοί, σκάροι, ροφοί και ένα πλήθος άλλων ψαριών απαντώνται στα διάφανα νερά του Ρεθύμνου. Υπάρχουν επίσης χταπόδια, σουπιές, καλαμάρια, γαρίδες, καβούρια και πολλά ακόμα μαλάκια και οστρακόδερμα ντυμένα με εντυπωσιακά χρώματα. Για κείνους που μια μάσκα και βατραχοπέδιλα δεν είναι αρκετά και επιθυμούν μια πιο οργανωμένη κατάδυση, υπάρχουν, τόσο στο βορά όσο και στο νότο, καταδυτικά κέντρα που προσφέρουν εκπαίδευση, εξοπλισμό και οργανωμένες εξορμήσεις σ αυτόν τον υπέροχο κόσμο. Η Ελεύθερη κατάδυση δηλ χωρίς χρήση αναπνευστικής συσκευής επιτρέπεται παντού αντίθετα με την αυτόνομη κατάδυση που επιτρέπεται μόνο σε μέρη που δεν υπάρχουν ενάλιες αρχαιότητες και πάντα με την εποπτεία κάποιου καταδυτικού κέντρου. Επίσης είναι σημαντικό να τηρείται ο βασικός κανόνας ασφάλειας που είναι η κατάδυση να γίνεται πάντα από δύο τουλάχιστον άτομα. Φωτ. Γ. Γιουμπάκης 13

14 Τα βουνά Το Ρέθυμνο είναι μια ορεινή περιοχή με κυρίαρχο φυσικά τον μεγαλόπρεπο Ψηλορείτη, την αρχαία Ίδη. Το βουνό, το ψηλότερο της Κρήτης, υψώνει τον μονοκόμματο όγκο του στα ανατολικά του νομού και αποτελεί ένα φυσικό σύνορο με το γειτονικό Ηράκλειο. Το κάποτε δασωμένο βουνό σήμερα είναι βαθειά πληγωμένο. Σώζονται ωστόσο αρκετές συστάδες από τα δάση πρίνου και σφενδάμου που δίνουν μια εικόνα της μορφής που είχε κάποτε. Οι αρχαίοι τοποθέτησαν εδώ τον τόπο ανατροφής του πατέρα των θεών, του Δία, στο εντυπωσιακό Ιδαίον Άντρον. Λίγο χαμηλότερα από το σπήλαιο απλώνεται το τεράστιο οροπέδιο της Νίδας όπου υπάρχει τουριστικό περίπτερο. Με αρκετές κορφές πάνω από τα 2000μ. (ψηλότερη ο Τίμιος Σταυρός στα (2456μ.), ο Ψηλορείτης προσφέρει πολλά μονοπάτια για ορειβατικές διαδρομές, τα περισσότερα από τα οποία αποτελούν μέρος του ευρωπαϊκού μονοπατιού Ε4. Για την εξυπηρέτηση των ορειβατών υπάρχει το καταφύγιο του Ορειβατικού Συλλόγου Ρεθύμνης πάνω από το χωριό Κουρούτες. Στα βόρεια του Ψηλορείτη υψώνεται η μικρή οροσειρά του Κουλούκωνα (Κουτσοτρουλίτης 1083μ.) που αποτελεί στην ουσία αδελφό βουνό, αφού ανάμεσα τους αναπτύσσεται Το Κέδρος το σύνολο σχεδόν των χωριών του Μυλοπόταμου με προεξάρχοντα τ Ανώγεια στο ψηλότερο σημείο. Το Κέδρος (1777μ.) είναι το δεύτερο ψηλότερο βουνό του νομού. Απλώνεται στα δυτικά του Ψηλορείτη και περικλείει μαζί μ αυτόν την πανέμορφη κοιλάδα του Αμαρίου, ενώ φιλοξενεί πολλά γραφικά χωριά στις πλαγιές του. Το βουνό, όπως άλλωστε και ο Ψηλορείτης θεωρείται βοτανικός παράδεισος. Και εδώ τμήμα του μονοπατιού Ε4 οδηγεί στη κορυφή του. Στα νότια μια οροσειρά από χαμηλά βουνά 14

15 Ο Κρυονερίτης Ο Ψηλορείτης χιονισμένος δημιουργεί ένα φυσικό προγεφύρωμα στο Λιβυκό Πέλαγος. Ο Κρυονερίτης (1312μ.) αποτελεί φυσική συνέχεια των Λευκών Ορέων και θεωρείται σημαντική περιοχή για τα πουλιά. Πιο δυτικά η Κουρούπα (984μ.), το όρος Ξηρό (904μ.), ο Σιδέρωτας (1162μ.) και η Βουβάλα (947μ.) διακόπτονται από φαράγγια και μικρές κοιλάδες που αποτελούν και τις φυσικές εισόδους προς τις νότιες ακτές. Το ορειβατικό καταφύγιο του ΕΟΣ Ρεθύμνου, στη θέση Τουμπωτός Πρίνος, στις νότιες πλαγιές του Ψηλορείτη. Το Μονοπάτι Ε4 Το τμήμα του Ευρωπαϊκού μονοπατιού μεγάλων διαδρομών E4 που διασχίζει το Ρέθυμνο περιλαμβάνει δύο τμήματα: το νότιο και το βόρειο, που εισέρχονται από την Αργυρούπολη και από το Ροδάκινο αντίστοιχα. Οι δύο διαδρομές διασχίζουν ολόκληρο το νομό και μέσα από μία μοναδική, συνεχώς εναλλασσόμενη φύση ανεβαίνουν στις κορυφές του Κέδρους και του Ψηλορείτη, για να συναντηθούν στο οροπέδιο της Νίδας απ όπου σε μια πλέον διαδρομή συνεχίζει ανατολικά. Το μονοπάτι Ε4 είναι καλά σημαδεμένο και δίνει την δυνατότητα στους περιπατητές να γνωρίσουν μια άγνωστη, παρθένα φύση, να περάσουν από βυζαντινά ξωκλήσια, μοναστήρια και ερειπωμένα κάστρα, να ξεκουραστούν σε παραδοσιακούς οικισμούς και φυσικά να κατακτήσουν ψηλές και απρόσιτες κορφές. Η ορειβασία, ειδικά σε άγνωστες διαδρομές, μπορεί να γίνει επικίνδυνη αν δεν τηρούνται μερικοί βασικοί κανόνες ασφαλείας. Θυμηθείτε να έχετε μαζί σας έξτρα ρουχισμό, νερό, χάρτη ή GPS, φορτισμένο κινητό τηλέφωνο και φυσικά νε έχετε ενημερώσει ένα αξιόπιστο πρόσωπο για τη διαδρομή σας και το χρόνο επιστροφής. 15

16 Τα Φαράγγια Πολλά μικρά και μεγάλα φαράγγια είναι διάσπαρτα σ όλο το Ρέθυμνο δημιουργώντας ένα εντυπωσιακό και ενδιαφέρον για τους περιπατητές ανάγλυφο η δημιουργία του οποίου εξηγείται από την ασβεστολιθική σύσταση των εδαφών που είναι πρόσφορη στη διάβρωση από το νερό. Το μικρό φαράγγι του Πετρέ στην παραλία της Επισκοπής είναι εύκολο στην πρόσβαση ακόμα και από τους λουόμενους. Αρκετά μικρά φαράγγια είναι κοντά στην πόλη του Ρεθύμνου. Το Βεδεριανό και το Γαλλιανό στα δυτικά δεν προσφέρονται για διάσχιση καθώς σε πολλά σημεία είναι κλειστά από ιδιοκτησίες. Αντίθετα, στα ΝΑ της πόλης, το φαράγγι των Μύλων με το εγκαταλειμμένο ομώνυμο χωριό, φιλοξενεί πολλά σπάνια είδη της κρητικής χλωρίδας και είναι πολύ εύκολο στην πρόσβαση. Πιο ανατολικά κοντά στο χωριό Πρασές είναι η είσοδος του Πρασανού φαραγγιού, από τα πιο εντυπωσιακά του νομού. Χαρακτηρίζεται από τα πανύψηλα τοιχώματά του και είναι αρκετά δύσκολο στη διάσχισή του. Πιο νότια, με τα νερά του τώρα πια να χύνονται στο λίμνη του φράγματος των Ποταμών, είναι το όμορφο φαράγγι της Πατσού. Στο φαράγγι υπάρχει παρατηρητήριο πουλιών. Βόρεια Φαράγγι Πατσού του Αρκαδιού κυλά το ομώνυμο φαράγγι που τερματίζει στον Πίκρη, ένα χωριό με σημαντικά ενετικά αρχιτεκτονήματα. Εκεί κοντά, στο φημισμένο για την κεραμική του παράδοση χωριό Μαργαρίτες, υπάρχει το καταπράσινο Μαργαριτσανό φαράγγι που αποτελεί τμήμα της πολιτιστικής διαδρομής «Κουρητία Οδός». Τα Κολλητά είναι ένα άλλο πολύ ενδιαφέρον σηματοδοτημένο φαράγγι κοντά στο χωριό Κάτω Πόρος. Στα ανατολικά του, παράλ- 16

17 Μύλοι Φαράγγι Κοτσυφού ληλα μ αυτό κυλούν τα φαράγγια Μουδριανό και το Καρανταλιώτικο. Στα νότια τέλος του νομού υπάρχουν δυο σημαντικά φαράγγια που από τη φύση τους δεν μπορούν να αφήσουν αδιάφορο τον επισκέπτη, καθώς αποτελούν τις πύλες προς το νότο. Τα δυο αυτά φαράγγια, του Κοτσυφού δυτικά και το Κουρταλιώτικο ανατολικότερα έχουν επιβλητικές ορθοπλαγιές και φιλοξενούν πλήθος σπάνια αγριολούλουδα. Η είσοδος του Πρασανού φαραγγιού Κουρταλιώτικο φαράγγι & Λίμνη Πρέβελη Η περιοχή, που είναι ενταγμένη στο δίκτυο Natura, περιλαμβάνει δυο από τα πιο σημαντικά μνημεία φυσικού κάλλους του Ρεθύμνου, το Κουρταλιώτικο φαράγγι και τη Λίμνη Πρέβελη. Το πρώτο διαθέτει εντυπωσιακούς καταρράκτες και φιλοξενεί πολλά σπάνια είδη της Κρητικής χλωρίδας, ενώ είναι επίσης γνωστό για την ορνιθοπανίδα του. Τα νερά του Κουρταλιώτη ή Μεγάλου Ποταμού μετά την έξοδό τους από το φαράγγι κυλούν κάτω από μια εντυπωσιακή παλιά γέφυρα και, αφού διασχίσουν ένα δεύτερο μικρό φαράγγι πνιγμένο στους Φοίνικες, εκβάλλουν στο Λιβυκό. Η παρουσία κοντά της ιστορικής Μονής Πρέβελη συμπληρώνει την σπουδαιότητα της περιοχής. Ο φοίνικας του Θεόφραστου (Phoenix theophrastii) απαντάται κυρίως στην Κρήτη και λιγότερο στο ανατολικό Αιγαίο και είναι ένας από τους δύο μη επιγενείς φοίνικες της Ευρώπης. Η Λίμνη Πρέβελη αποτελεί έναν από τους πιο σημαντικούς βιοτόπους του. 17

18 Τα Σπήλαια Στο Ρέθυμνο υπάρχουν πάνω από 850 καταγραμμένα σπήλαια και ο αριθμός συνεχώς αυξάνεται, καθώς ανακαλύπτονται νέα που τυχαία γεγονότα τα φέρνουν στο φως. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το πλούσιο σε διάκοσμο σπήλαιο στη θέση Τζιβέρα που αποκαλύφθηκε τυχαία κατά τη διάνοιξη του νέου δρόμου Ρεθύμνου - Αμαρίου. Ωστόσο, παρά την πληθώρα των σπηλαίων, λίγα είναι σε θέση να δεχτούν επισκέπτες, αφού τα περισσότερα για λόγους ανασκαφικούς και επικινδυνότητας παραμένουν ασφαλισμένα. Δυο σημαντικά σπήλαια που είναι επισκέψιμα είναι αυτά του Μελιδονίου και των Ζωνιανών. Η ανασκαφική έρευνα που διενεργείται στο σπήλαιο του Μελιδονίου έχει βεβαιώσει ότι το σπήλαιο δεν έπαψε να χρησιμοποιείται και να αποτελεί λατρευτικό κέντρο από τα πρώιμα νεολιθικά χρόνια έως και τα ρωμαϊκά. Σύμφωνα με επιγραφική μαρτυρία είναι συνδεδεμένο με τη λατρεία του Ερμή. Το σπήλαιο διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο και στα νεώτερα χρόνια, κυρίως κατά την τουρκοκρατία, όταν 370 κάτοικοι του Μελιδονίου πολιορκημένοι από τους Τούρκους πέθαναν από ασφυξία μέσα στο σπήλαιο τον Ιανουάριο του Στο ηρώο που βρίσκεται στον πρώτο θάλαμο του σπηλαίου φυλάσσονται τα οστά τους. Σπήλαιο Τζιβέρα (Πρασές) Το σπήλαιο Σ(φ)εντόνη στα Ζωνιανά Μυλοποτάμου (47 χιλ. από το Ρέθυμνο στο δρόμο Ρέθυμνο-Πέραμα- Αξός) διαθέτει 14 θαλάμους με πολύ πλούσιο διάκοσμο από σταλακτίτες και σταλαγμίτες. Το μήκος του είναι 550 μ. και η συνολική επιφάνεια που καλύπτει τ.μ. Τα τελευταία χρόνια η αρχαιολογική έρευνα εντόπισε στο εσωτερικό του νεολιθική εγκατάσταση. Ιδιαίτερη αρχαιολογική σημασία έχει το Ιδαίον Άντρον στο οροπέδιο Νίδα στον Ψηλορείτη. Το σπήλαιο όπου κατά τη 18

19 Σπήλαιο Σφεντόνη (Ζωνιανά) μυθολογική παράδοση ανατράφηκε ο Δίας, αποτέλεσε σπουδαίο λατρευτικό κέντρο τόσο στα μινωικά όσο και στα ρωμαϊκά χρόνια. Οι ανασκαφικές εργασίες που διενεργούνται στο εσωτερικό έχουν αποδώσει πλούσια και σημαντικά ευρήματα, ανάμεσα στα οποία κεραμική, χρυσά κοσμήματα, μετάλλινα αντικείμενα και φυσικά τις γνωστές χάλκινες ασπίδες. Το σπήλαιο είναι τεράστιο και ανάλογων διαστάσεων είναι και η εντυπωσιακή είσοδός του. Άλλα σημαντικά σπήλαια στο νομό είναι το Μούγκρι κοντά στο χωριό Σίσσες και η Φανταξοσπηλιάρα στο χωριό Πρίνος. Να σημειωθεί πως πολλά σπήλαια στο νομό έχουν διαμορφωθεί σε ναούς με τα περισσότερα από αυτά να είναι αφιερωμένα στον Άγιο Αντώνιο και πιο σημαντικό αυτό της Πατσού που αποτέλεσε σημαντικό κέντρο λατρείας από τα υστερομινωικά έως τα ρωμαϊκά χρόνια. Σύμφωνα με επιγραφική μαρτυρία στο σπήλαιο λατρευόταν ο Ερμής Κραναίος. Το σπήλαιο Γερανίου Αυτό το σπουδαίο σπήλαιο, από τα ωραιότερα της Κρήτης αξίζει μια ιδιαίτερη αναφορά, μια και δεν υπάρχει η δυνατότητα, τουλάχιστον προς το παρόν, να το επισκεφτεί κανείς. Το σπήλαιο βρίσκεται στα δυτικά του Ρεθύμνου κοντά στο ομώνυμο χωριό και ανακαλύφθηκε τυχαία το 1969 κατά τη διάνοιξη της νέας εθνικής οδού. Η φήμη του δεν στηρίζεται τόσο στον ιδιαίτερα εντυπωσιακό σταλαγμιτικό διάκοσμο των έξι αιθουσών του, όσο στα παλαιοντολογικά και αρχαιολογικά ευρήματα και συγκεκριμένα στη νεολιθική εγκατάσταση με λίθινα και οστέινα εργαλεία που οι αρχαιολόγοι εντόπισαν μέσα σ αυτό. Βρέθηκαν επίσης οστά από πάμπολλα άτομα του ενδημικού ελαφιού Candiacervus ropalophorus που έζησε στο νησί κατά το Πλειστόκαινο. Το σπήλαιο Μελιδονίου από τον Pashley Το Τοπικό Τμήμα Δυτικής Κρήτης της Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρείας είναι πολύ δραστήριο και τα μέλη του έχουν εξερευνήσει μεγάλο αριθμό σπηλαίων του Ρεθύμνου. 19

20 Ίχνη Πολιτισμού Χιλιάδες χρόνια ανθρώπινης παρουσίας και πολλοί πολιτισμοί έχουν αφήσει διάσπαρτα τα ίχνη τους σ όλη τη Ρεθεμνιώτικη ύπαιθρο. Από τα λίγα Νεολιθικά ευρήματα στο Ιδαίον Άντρον και στα σπήλαια Γερανίου και Ελενών περνάμε σε πλήθος αρχαιολογικών δεδομένων για όλες τις φάσεις των μινωικών χρόνων. Οι εγκαταστάσεις στο Αποδούλου Αμαρίου και στο Πυργί της Ελεύθερνας, η ανακτορική εγκατάσταση Μοναστηρακίου Αμαρίου, το νεκροταφείο των Αρμένων και ο οικισμός στη Ζώμινθο Ανωγείων καλύπτουν μια περίοδο από το π.Χ. Στα γεωμετρικά και τα δαιδαλικά χρόνια ( π.χ.) ακμάζουν σημαντικές πόλεις όπως η Ελεύθερνα και η Αξός. Οι ίδιες περιοχές συνεχίζουν την ανάπτυξή τους και στα αρχαϊκά χρόνια ( π.χ.) προσφέροντας έργα υψηλής καλλιτεχνικής αξίας. Στα κλασικά ( π.χ.) και τα ελληνιστικά χρόνια ( π.χ.) θα πρέπει να άκμασε η αρχαία Ρίθυμνα, στη θέση του σημερινού Ρεθύμνου, όπως μαρτυρείται από μεταγενέστερες πηγές, ενώ οι άλλες μεγάλες πόλεις του νομού, η Ελεύθερνα, η Αξός, η Λάππα και η Σίβρυτος δε σταματούν να υπάρχουν τόσο κατά τα ελληνιστικά χρόνια όσο και κατά την ελληνορωμαϊκή περίοδο (67 π.χ μ.χ.). Κατά τα παλαιοχριστιανικά και Υστερομινωικό νεκροταφείο Αρμένων πρωτοβυζαντινά χρόνια ανεγέρθηκαν στο νησί πολλοί ναοί, αρκετούς από τους οποίους έχει φέρει στο φως η αρχαιολογική έρευνα. Οι παλαιοχριστιανικές βασιλικές Αρχαίας Ελεύθερνας και Βυζαρίου και Πανόρμου είναι χαρακτηριστικά παραδείγματα. Πολλές είναι και οι Βυζαντινές εκκλησίες που είναι διάσπαρτες σ όλο το νομό και αποτελούν ένα πραγματικό στολίδι της ρεθεμνιώτικης υπαίθρου. Πέρα όμως από το αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον των παλαιοχριστιανικών και βυζαντινών 20

21 Παλαιοχριστιανική Βασιλική Βυζαρίου Η στεγασμένη ανασκαφή στο νεκροταφείο της Ορθής Πέτρας στην Ελεύθερνα εκκλησιών, εξαιρετικής σπουδαιότητας είναι και ο διάκοσμος του εσωτερικού τους: ψηφιδωτά στις παλαιοχριστιανικές βασιλικές και τοιχογραφίες στις βυζαντινές εκκλησίες. Πολλά είναι τα μνημεία από την περίοδο της Βενετοκρατίας με περισσότερα από αυτά να εντοπίζονται στην πόλη του Ρεθύμνου. Η άριστα διατηρημένη Φορτέτζα, δημόσια και ιδιωτικά κτίρια δίνουν μια πλήρη εικόνα της περιόδου. Στην ύπαιθρο σώζονται λείψανα από το Γενουάτικο φρούριο Μονοπάρι αλλά και σημαντικά βενετσιάνικα μνημεία, όπως η βίλλα Clodio στο Χρωμοναστήρι και υπέροχα θυρώματα στον Πίκρη, την Αμνάτο, την Αργυρούπολη και το Μούντρος. Η ανασκαφή στη θέση Κατσίβελος στην Aρχαία Ελεύθερνα Μοναστήρια Μονή Ατάλης Τα Μοναστήρια αποτελούν ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της Ρεθεμνιώτικης υπαίθρου. Διάσπαρτα σ όλο το νομό και όλα χτισμένα σε καταπληκτικές τοποθεσίες αποτελούν σημαντικά στοιχεία που ο περιηγητής πρέπει να συμπεριλάβει στις διαδρομές του. Η Μονή Αρκαδίου είναι φημισμένη σ όλο τον κόσμο για το ιστορικό φορτίο που φέρει και αποτελεί ιδιαίτερο δείγμα αναγεννησιακής αρχιτεκτονικής. Περιλαμβάνει δε εξαιρετικής σπουδαιότητος μουσείο. Σημαντικό μουσείο έχει και η Μονή Πρέβελη που φέρει επίσης βαρύ ιστορικό φορτίο, όπως και η Μονή Προφήτη Ηλία στα Ρούστικα. Οι Μονές Βωσάκου, Χαλέπας, και Δισκουρίου έχουν όλες σημαντικά αρχιτεκτονικά στοιχεία και είναι πολύ αγαπητές στους κατοίκους του Μυλοπόταμου. Τέλος, πολύ όμορφη είναι η Μονή Ατάλης στο Μπαλί, με θέα το Κρητικό Πέλαγος, όπως άλλωστε και η βραβευμένη γυναικεία Μονή της Αγίας Ειρήνης στο ομώνυμο χωριό. 21