... ΕΝΟΤΗΤΑ 1Η : Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΥ... 4 ΕΝΟΤΗΤΑ 3Η: Η ΕΚΡΗΞΗ ΚΑΙ Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ... 11

Transcript

1 Ιστορία Γ Γυμνασίου

2 Περιεχόμενα... ΕΝΟΤΗΤΑ 1Η : Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΥ... 4 ΕΝΟΤΗΤΑ 2 Η : Η ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ... 8 ΕΝΟΤΗΤΑ 3Η: Η ΕΚΡΗΞΗ ΚΑΙ Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑ 4Η: Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΦΑΣΗ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ( ) ΚΑΙ Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΝΑΠΟΛΕΟΝΤΑ ( ) ΕΝΟΤΗΤΑ 5 Η :Ο ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΑΠΟ ΤΑ ΜΕΣΑ ΤΟΥ 18ΟΥ ΑΙ. ΕΩΣ ΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ 19ΟΥ ΑΙ ΕΝΟΤΗΤΑ 6 Η : ΤΑ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΑ ΚΙΝΗΜΑΤΑ ΤΩΝ ΕΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ ΕΝΟΤΗΤΑ 7 Η : Η ΦΙΛΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΚΑΙ Η ΚΗΡΥΞΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΣΤΙΣ ΠΑΡΑΔΟΥΝΑΒΙΕΣ ΗΓΕΜΟΝΙΕΣ ΕΝΟΤΗΤΑ 8Η: Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ( ) ΕΝΟΤΗΤΑ 9 Η : ΠΡΩΤΕΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΤΩΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΗΜΕΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΓΙΑ ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΚΡΑΤΟΥΣ ΕΝΟΤΗΤΑ 10 Η : ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΗ ΕΝΟΤΗΤΑ 11 Η : ΤΑ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΑ ΚΥΜΑΤΑ ΤΟΥ 1830 ΚΑΙ ΤΟΥ 1848 ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ ΕΝΟΤΗΤΑ 12 Η : Η ΩΡΙΜΑΝΣΗ ΤΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑ 13 Η : ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑ 14 Η : ΟΙ ΕΝΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΙΤΑΛΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΓΕΡΜΑΝΙΑΣ. ΝΕΑ ΕΘΝΙΚΑ ΚΡΑΤΗ ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ ΕΝΟΤΗΤΑ 15Η: ΑΠΟΙΚΙΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΑΠΟΙΚΙΑΚΟΙ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΙ ΕΝΟΤΗΤΑ 16 Η : ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΗΠΕΙΡΟ, ΤΗΝ ΚΙΝΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΙΑΠΩΝΙΑ ΕΝΟΤΗΤΑ 18 Η. ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΦΙΞΗ ΤΟΥ ΟΘΩΝΑ(1833) ΕΩΣ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ 3 ΗΣ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ ΕΝΟΤΗΤΑ 19 Η. ΑΠΟ ΤΗ 3 Η ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1843 ΕΩΣ ΤΗΝ ΕΞΩΣΗ ΤΟΥ ΌΘΩΝΑ ΕΝΟΤΗΤΑ 20 Η. ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΞΩΣΗ ΤΟΥ ΌΘΩΝΑ ΕΩΣ ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ ΣΤΟ ΓΟΥΔΙ ΕΝΟΤΗΤΑ 21 Η. ΤΟ ΚΡΗΤΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ( ) ΕΝΟΤΗΤΑ 22 Η ΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ ΤΩΝ ΑΛΛΗΛΟΣΥΓΚΡΟΥΟΜΕΝΩΝ ΕΘΝΙΚΩΝ ΕΠΙΔΙΩΞΕΩΝ ΙστορίαΓ Γυμνασίου 1

3 ΕΝΟΤΗΤΑ 23 Η. Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΤΑ ΤΟΝ 19 ο ΑΙΩΝΑ ΕΝΟΤΗΤΑ 24 Η. ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ, ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΚΑΙ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΚΑΤΑ ΤΟΝ 19ο ΑΙΩΝΑ ΕΝΟΤΗΤΑ 25 Η. ΤΕΧΝΕΣ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΤΟΝ 19 ο ΑΙΩΝΑ ΕΝΟΤΗΤΑ 26 Η. ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΖΩΗ,ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΝ 19 ο ΑΙΩΝΑ ΕΝΟΤΗΤΑ 27 Η. ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ ΣΤΟ ΓΟΥΔΙ ΕΝΟΤΗΤΑ 28 Η Ο ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟΣ ΕΝΟΤΗΤΑ 29 Η. ΟΙ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ ( ) ΕΝΟΤΗΤΑ 30 Η Η ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ ΑΜΕΣΩΣ ΜΕΤΑ ΤΟΥΣ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΣ. 72 ΕΝΟΤΗΤΑ 31 Η ΤΑ ΑΙΤΙΑ,Η ΕΚΡΗΞΗ ΚΑΙ ΤΑ ΜΕΤΩΠΑ ΤΟΥ Α ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΕΝΟΤΗΤΑ 32 Η. Η ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΟΝ Α ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟΣ ΕΘΝΙΚΟΣ ΔΙΧΑΣΜΟΣ ΕΝΟΤΗΤΑ 33 Η. Η ΡΩΣΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΕΝΟΤΗΤΑ 34 Η. Η ΛΗΞΗ ΤΟΥ Α ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙ ΟΙ ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΕΣ ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ 79 ΕΝΟΤΗΤΑ 35 Η. ΟΙ ΔΙΕΚΔΙΚΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΑΝΤΑΝΤ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΣΤΗΝ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΕΝΟΤΗΤΑ 36 Η. Ο ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ ΕΝΟΤΗΤΑ 37 Η. ΤΟ ΤΟΥΡΚΙΚΟ ΕΘΝΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ ΕΝΟΤΗΤΑ 38 Η. Ο ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ( ) ΕΝΟΤΗΤΑ 39 Η. ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΕ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΤΟΥΡΚΙΑ ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΟ ΠΟΛΕΜΟ ΕΝΟΤΗΤΑ 40 Η ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΑ ΧΡΟΝΙΑ ΕΝΟΤΗΤΑ 41 Η. ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΤΟΥ ΕΝΟΤΗΤΑ 42 Η. ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΤΟΥ ΕΝΟΤΗΤΑ 43 Η Η ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ. Η ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ ΤΗΣ 4ΗΣ ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ ΕΝΟΤΗΤΑ 44 Η ΤΟ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟ ΕΝΟΤΗΤΑ 45Η Ο Β ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΛΛΑΔΑ ΕΝΟΤΗΤΑ 46 Η Ο Β ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΕΝΟΤΗΤΑ 47 Η Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΣΤΟΝ Β Π.Π ΕΝΟΤΗΤΑ 48 Η KΑΤOΧΗ, ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΙστορίαΓ Γυμνασίου 2

4 ΜΑΘΗΜΑ 49 Η ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΟΥ Β' ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙ Η ΙΔΡΥΣΗ ΤΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ ΗΝΩΜΕΝΩΝ ΕΘΝΩΝ ENOTHTA 50Η Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΑΙΡΕΣΗ ΤΗΣ ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑ 51 Η ΟΙ ΗΠΑ ΚΑΙ Η ΣΟΒΙΕΤΙΚΗ ΈΝΩΣΗ ΓΙΝΟΝΤΑΙ ΥΠΕΡΔΥΝΑΜΕΙΣ ΕΝΟΤΗΤΑ 52Η ΤΑ ΑΝΤΙΑΠΟΙΚΙΑΚΑ ΚΙΝΗΜΑΤΑ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑΣ ΕΝΟΤΗΤΑ 53 Η Η ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΗ ΤΩΝ ΛΑΪΚΩΝ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΩΝ ΚΑΙ Η ΜΕΤΑΨΥΧΡΟΠΟΛΕΜΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ ΕΝΟΤΗΤΑ 54 Η Ο ΕΜΦΥΛΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΚΥΡΙΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΜΕΤΕΜΦΥΛΙΑΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ( ). Ο ΚΥΠΡΙΑΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ ( ) ΕΝΟΤΗΤΑ 55 Η ΌΞΥΝΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΚΑΙ Η ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ ΤΗΣ 21ΗΣ ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1967 ( ) ΕΝΟΤΗΤΑ 56 Η Η ΕΛΛΑΔΑ ΑΠΟ ΤΗ ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΕΥΣΗ ΕΩΣ ΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΔΕΚΑΕΤΙΑΣ ΤΟΥ 80 ( ) ΕΝΟΤΗΤΑ 57 Η Η ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΤΟΥ 80 ( ) ΕΝΟΤΗΤΑ 58 Η Η ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΗ ΜΕΤΑΨΥΧΡΟΠΟΛΕΜΙΚΗ ΕΠΟΧΗ ( ) ΕΝΟΤΗΤΑ 59 Η ΟΙ ΚΥΡΙΟΤΕΡΟΙ ΣΤΑΘΜΟΙ ΣΤΙΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΕΝΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ ( ) ΙστορίαΓ Γυμνασίου 3

5 ΕΝΟΤΗΤΑ 1Η : Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΥ 1. Τι οικονομικές αλλαγές συντελέστηκαν στην Ευρώπη κατά τον 17ο και 18ο αιώνα; Οικονομικές αλλαγές: Αυξήθηκε σημαντικά ο πληθυσμός. Μεταβολές στην αγροτική οικονομία για να καλυφθούν οι ανάγκες του πληθυσμού (δημιουργία μεγάλων αγροκτημάτων, εφαρμογή νέων μεθόδων καλλιέργειας, επέκταση της χρήσης μηχανημάτων). Αυτό το φαινόμενο ονομάζεται αγροτική επανάσταση. Αναπτύχθηκε το εμπόριο ανάμεσα στην Ευρώπη, την Αφρική και την Αμερική (τριγωνικό εμπόριο). Αναπτύχθηκε το εμπόριο και στο εσωτερικό της Ευρώπης, με αποτέλεσμα τη συσσώρευση κεφαλαίων στα χέρια Ευρωπαίων επιχειρηματιών. Μεταβολές στη διαδικασία παραγωγής των μεταποιημένων προϊόντων λόγω αύξησης της ζήτησης χρήση νέων μηχανών. 2. Ποιοι παράγοντες οδήγησαν στη γέννηση της βιομηχανίας; Παράγοντες: Τα περισσότερα κεφάλαια συσσωρεύτηκαν στα χέρια των επιχειρηματιών. Χιλιάδες πρώην αγρότες, εξαιτίας των μεταβολών στην αγροτική οικονομία, είχαν μείνει χωρίς εργασία και κατέφευγαν στις πόλεις για να βρουν δουλειά. Η παρουσία ισχυρών μηχανών στην παραγωγή προϊόντων. 3. Ποια είναι η πρώτη φάση της βιομηχανικής επανάστασης; Οι μεταβολές που προαναφέρθηκαν άρχισαν να συντελούνται στη Μ. Βρετανία γύρω στα , και αποτέλεσαν την πρώτη φάση της βιομηχανικής επανάστασης. 4. Τι είδους μεταβολές συντελέστηκαν στην κοινωνία της εποχής εκείνης; Οι μεταβολές Η αστική τάξη αποκτούσε όλο και μεγαλύτερη δύναμη. Οι αριστοκράτες προσπαθούσαν να διαφυλάξουν τα προνόμια τους σε όλες τις χώρες, εκτός από τη Μ. Βρετανία οι Βρετανοί αριστοκράτες είχαν αρχίσει να ασχολούνται με τις νέες οικονομικές δραστηριότητες. Οι αγρότες, που αποτελούσαν το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού, και τα ασθενέστερα κοινωνικά στρώματα των πόλεων ζούσαν σε πολύ άσχημες συνθήκες. Η πολιτική κατάσταση παρέμενε σταθερή. Σε όλα σχεδόν τα κράτη της Ευρώπης η εξουσία ήταν συγκεντρωμένη στα χέρια του βασιλιά απόλυτη μοναρχία. Μόνο στη Μ. Βρετανία τα μέλη των οικονομικά ισχυρότερων τάξεων απέκτησαν κάποια πολιτικά δικαιώματα, ύστερα από τις πιέσεις των αστών και τω αριστοκρατών. ΙστορίαΓ Γυμνασίου 4

6 5. Ποιες αλλαγές σημειώθηκαν στον επιστημονικό τομέα κατά τον 17ο αιώνα και μετά.; Άνοιξε ο δρόμος για την απελευθέρωση από τις προλήψεις του Μεσαίωνα. Κάποιοι διανοούμενοι, στηριγμένοι στη λογική, προσπαθούσαν να ανακαλύψουν φυσικούς νόμους που πίστευαν ότι διέπουν τη λειτουργία του κόσμου. Έτσι, ο ορθός λόγος έγινε το όπλο για την αναζήτηση της αλήθειας. 6. Ποιοι είναι οι πρωτοπόροι επιστήμονες της εποχής εκείνης; Πρωτοπόροι: Φράνσις Μπέικον ή Βάκων: Υποστήριξε ότι κάθε επιστημονική θέση πρέπει να επαληθεύεται με πείραμα για να γίνεται αποδεκτή. Ρενέ Ντεκάρτ ή Καρτέσιος: Τόνισε πως η συστηματική αμφιβολία είναι ο μόνος δρόμος προς την αληθινή γνώση. Τζον Λοκ: Διατύπωσε την άποψη ότι οι άνθρωποι έχουν απαραβίαστα φυσικά δικαιώματα (ζωής, ελευθερίας, περιουσίας). Ισαάκ Νιούτον ή Νεύτων: Εφαρμόζοντας την επαγωγική μέθοδο διατύπωσε το νόμο της παγκόσμιας έλξης (νόμος της βαρύτητας) και υποστήριξε ότι το σύμπαν λειτουργεί με βάση φυσικούς νόμους. Το κίνημα του Διαφωτισμού 7. Ποιες βασικές ιδέες βοήθησαν στη διαμόρφωση του Διαφωτισμού; Βασικές ιδέες διαφωτισμού: Απόρριψη της αυθεντίας. Κριτική κάθε υφιστάμενης γνώσης. Αποδοχή της λογικής ως του μόνου ασφαλούς τρόπου ερμηνείας του κόσμου. Ενίσχυση της πεποίθησης ότι ο άνθρωπος μπορεί να προοδεύει διαρκώς. 8. Πότε εμφανίστηκε το κίνημα του Διαφωτισμού και ποιοι είναι οι εκπρόσωποί του; Το κίνημα του Διαφωτισμού πρωτοεμφανίστηκε στην Αγγλία στα τέλη του 17ου αι. Τον 18ο αι. γνώρισε τη μεγαλύτερη κορύφωσηστη Γαλλία και οι ιδέες του κινήματος εξαπλώθηκαν σε όλη την Ευρώπη, αλλά και έξω από αυτήν. Οι εκπρόσωποι του Διαφωτισμού ονομάστηκαν φιλόσοφοι ή διαφωτιστές. Κορυφαίες μορφές ανάμεσά τους αναδείχτηκαν οι Ρούσο, Βολτέρος, Μοντεσκιέ, Ντιντερό, Ντ Αλαμπέρ. 9. Γιατί ο Διαφωτισμός θεωρείται πολιτικό κίνημα; Ο Διαφωτισμός υπήρξε κίνημα βαθύτατα πολιτικό, διότι μέσα απ αυτόν η αστική τάξη, που ενισχύονταν όλο και περισσότερο, διαμόρφωσε τα πολιτικά επιχειρήματα που της ήταν αναγκαία για να διεκδικήσει τη συμμετοχή της στη λήψη αποφάσεων. 10. Τι εννοούμε με τον όρο φυσικά δικαιώματα; ΙστορίαΓ Γυμνασίου 5

7 Ο όρος φυσικά δικαιώματα είναι βασική πολιτική έννοια του Διαφωτισμού. Για τους διαφωτιστές, όλοι οι άνθρωποι, έχουν κάποια δικαιώματα που δεν μπορεί να καταργήσει καμιά μορφή εξουσίας πρόκειται για το δικαίωμα της ζωής, της ισότητας απέναντι στο νόμο, της ιδιοκτησίας, της ελευθερίας της σκέψης και της έκφρασης. 11. Τι γνωρίζετε για τη θεωρία του κοινωνικού συμβολαίου; Η θεωρία του κοινωνικού συμβολαίου διατυπώθηκε αρχικά από τον Τζον Λοκ. Σύμφωνα με αυτή, οι άνθρωποι δέχτηκαν να παραχωρήσουν κάποιες από τις ελευθερίες τους, για να μπορέσουν να συμβιώσουν μεταξύ τους και να δημιουργηθούν οι κοινωνίες. Το κράτος εγγυήθηκε αυτή τη συμφωνία κι έτσι δημιουργήθηκε το κοινωνικό συμβόλαιο. Αν το κράτος παραβεί τους όρους του συμβολαίου, τότε οι άνθρωποι έχουν το δικαίωμα να αντισταθούν. Ο Ρουσό υποστήριξε την άποψη ότι η πολιτική εξουσία πρέπει να βρίσκεται στα χέρια του λαού κι όχι κάποιου ηγεμόνα 12. Τι εννοούμε με τον όρο γενική βούληση; Η γενική βούληση είναι η σύνθεση των ατομικών βουλήσεων και εκφράζει το δημόσιο συμφέρον. Η γενική βούληση εκφράζεται με τη συμμετοχή του λαού στη λήψη αποφάσεων. Τον όρο πρότεινε ο Ρουσό. 13. Τι είναι η διάκριση των εξουσιών; Διάκριση των εξουσιών σημαίνει ότι οι φορείς της κάθε εξουσίας θα πρέπει να είναι διαφορετικοί. Δηλαδή: Η εκτελεστική εξουσία θα πρέπει να ασκείται από την κυβέρνηση, Η νομοθετική εξουσία από η βουλή. Η δικαστική εξουσία από τους δικαστές, Με αυτόν τρόπο δεν θα μπορούσαν οι εκάστοτε φορείς να κάνουν κατάχρηση της εξουσίας. 14. Τι ονομάζουμε φωτισμένη δεσποτεία και ποιοι ήταν οι κύριοι εκπρόσωποί της; Φωτισμένη δεσποτεία είναι μια παραλλαγή της απόλυτης μοναρχίας, κατά την οποία ορισμένοι μονάρχες εφάρμοσαν κάποιες από τις αρχές του Διαφωτισμού, για να κάνουν το κράτος πιο αποτελεσματικό και να ενισχύσουν την εξουσία τους. Κύριοι εκπρόσωποι της φωτισμένης δεσποτείας υπήρξαν ο Φρειδερίκος Β της Πρωσίας, η Μαρία Θηρεσία της Αυστρίας, ο γιος της Ιωσήφ και η Αικατερίνη Β της Ρωσίας. Η μεγάλη πολιτική δύναμη των ιδεών του Διαφωτισμού θα φανεί έντονα στις δύο μεγάλες επαναστάσεις της Γαλλίας και της Αμερικής το 18ο αι. 15. Ποια ήταν η σχέση του Διαφωτισμού με τη θρησκεία; ΙστορίαΓ Γυμνασίου 6

8 Οι περισσότεροι διαφωτιστές υιοθετούσαν τον ντεϊσμό 1, ενώ κάποιοι άλλοι ήταν άθεοι. Όλοι, όμως ασκούσαν αυστηρή κριτική στην καθολική εκκλησία, κατηγορώντας την για φανατισμό. Οι διαφωτιστές πίστευαν ότι μόνο η καθιέρωση της ανεξιθρησκίας θα απάλλασσε τους ανθρώπους από τη μισαλλοδοξία 16. Πώς αντιμετώπιζαν την εκπαίδευση οι οπαδοί του Διαφωτισμού; Η εκπαίδευση για τους Διαφωτιστές είναι ένα μέσο για τη συνεχή πρόοδο του ανθρώπου. Ο Ρουσό στο έργο του Αιμίλιος υποστήριξε ότι η εκπαίδευση πρέπει να βασίζεται στην προσωπική αναζήτηση του διδασκομένου. Ο δάσκαλος δεν πρέπει να λειτουργεί ως αυθεντία, αλλά ο ρόλος του είναι να θέτει ερωτήματα στο μαθητή και να τον οδηγεί να ανακαλύψει τις απαντήσεις. 17. Τι εννοούμε με τον όρο φυσιοκρατία; Ορισμένοι Γάλλοι οικονομολόγοι υποστήριξαν ότι η οικονομία θα έπρεπε να αφεθεί να λειτουργήσει φυσικά, χωρίς κρατικές παρεμβάσεις. Η αντίληψη αυτή ονομάστηκε φυσιοκρατία και οι υποστηρικτές της φυσιοκράτες. Αναπτύχθηκε στη Γαλλία και ο κυριότερος εκπρόσωπος ήταν ο οικονομολόγος Κενέ. 18. Τι είναι ο οικονομικός φιλελευθερισμός; Ο οικονομικός φιλελευθερισμός είναι μία οικονομική θεωρία που γεννήθηκε στην Αγγλία. Σύμφωνα με τη θεωρία αυτή, το κράτος δεν πρέπει να επεμβαίνει παρά ελάχιστα στην οικονομική ζωή. Εισηγητής του οικονομικού φιλελευθερισμού ήταν ο Νταμ Σμιθ με το έργο Έρευνες για τη φύση και τα αίτια του πλούτου των εθνών. 19. Τι γνωρίζετε για την Εγκυκλοπαίδεια; Η Εγκυκλοπαίδεια αποτελεί ένα έργο33 τόμων, το οποίο περιέχει τις ιδέες του Διαφωτισμού. Σ αυτό το έργο οι Διαφωτιστές παρουσίασαν όλες τις νέες γνώσεις, τις νέες ιδέες και αντιλήψεις για διάφορα οικονομικά, κοινωνικά, πολιτικά και άλλα θέματα. Πρωτεργάτες της Εγκυκλοπαίδειας ήταν οι Γάλλοι Διαφωτιστές Ντιντερό και Ντ Αλαμπέρ. 20. Πώς διαδόθηκαν οι ιδέες του Διαφωτισμού; Αρχικά οι ιδέες διαδόθηκαν στις ανώτερες μορφωμένες κοινωνικές τάξεις. Πολλές 1 Ντεϊσμός: Θρησκευτική και φιλοσοφική θεωρία που γνώρισε μεγάλη διάδοση μεταξύ των μορφωμένων της εποχής του Διαφωτισμού. Κατά τον ντεϊσμό, ο θεός είναι ο δημιουργός του κόσμου, αλλά δεν ρυθμίζει την τύχη του και δεν παρεμβαίνει στις ανθρώπινες υποθέσεις. ΙστορίαΓ Γυμνασίου 7

9 ιδέες, επίσης, έγιναν δημοφιλείς μέσα από την κυκλοφορία εκλαϊκευτικών βιβλίων, που έφεραν σε επαφή και τα ευρύτερα κοινωνικά στρώματα με το Διαφωτισμό. Σύντομα ο ιδέες διαδόθηκαν σε ολόκληρη τη Ευρώπη, αλλά και στον υπόλοιπο κόσμο. ΕΝΟΤΗΤΑ 2 Η : Η ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ 1. Πότε δημιουργήθηκαν οι αγγλικές αποικίες στην Αμερική και από ποιους; Κατά την περίοδο δημιουργήθηκαν στα ανατολικά παράλια της Βόρειας Αμερικής 13 αποικίες υπό αγγλικό έλεγχο. Οι άποικοι ήταν κυρίως Άγγλοι, αλλά και Γάλλοι, Γερμανοί και Σουηδοί. Τεχνίτες και κατεστραμμένοι μικροεπιχειρηματίες, θύματα θρησκευτικών διώξεων αλλά και κατάδικοι,που όλοι αναζητούσαν μια καλύτερη τύχη. 2. Τι γνωρίζετε για την οικονομία στις βόρειες αποικίες της Αμερικής; Οι αποικίες του βορρά είχαν, το 1763, περίπου κατοίκους, από τους οποίους περίπου ήταν μαύροι σκλάβοι. Εκεί είχε αναπτυχθεί η αγροτική οικονομία, και το εμπόριο. Τα εμπορικά κέντρα ήταν οι μεγάλες πόλεις Βοστόνη, Νέα Υόρκη και Φιλαδέλφεια. Τα πρώτα πανεπιστήμια (Χάρβαρντ, Γέιλ, Πρίνστον) ήταν χώροι διάδοσης των ιδεών του Διαφωτισμού. 3. Πού βασιζόταν η οικονομία στις αποικίες του νότου; Οι αποικίες του νότου είχαν, το 1763, περίπου κατοίκους, από τους οποίους περίπου ήταν μαύροι σκλάβοι. Η οικονομία βασιζόταν στις μεγάλες φυτείες καπνού, ρυζιού και βαμβακιού. Ιδιοκτήτες των φυτειών ήταν αποκλειστικά Ευρωπαίοι άποικοι, ενώ γη καλλιεργούνταν από μαύρους σκλάβους που ζούσαν σε άθλιες συνθήκες. Οι μεγάλες πόλεις ήταν λίγες. 4. Ποιο ήταν το πολιτικό καθεστώς των αποικιών; Πολιτικό καθεστώς: Κάθε πολιτεία διοικούνταν από έναν κυβερνήτη, που διοριζόταν από την Αγγλία. Παράλληλα, υπήρχε μια συνέλευση αποίκων που είχε λόγο στην ψήφιση νόμων και στην έγκριση φόρων. Το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι στη συνέλευση αυτή είχαν μόνο ορισμένοι από τους πλούσιους αποίκους. Οι άποικοι δεν εκπροσωπούνταν στο αγγλικό κοινοβούλιο. Επίσης, το εξωτερικό εμπόριο των αποικιών ελεγχόταν πλήρως από την Αγγλία. 5. Ποιες αιτίες οδήγησαν στην αποικιακή κρίση; Αιτίες: Οι άποικοι αντιδρούσαν εξαιτίας της οικονομικής εξάρτησης από την Αγγλία. ΙστορίαΓ Γυμνασίου 8

10 η Αγγλία όχι μόνο απαγόρευσε στους Αμερικανούς να εκμεταλλευτούν τον Καναδά και τη Φλόριντα, που μόλις είχε καταλάβει, αλλά και απαίτησε νέους φόρους από αυτούς, για να καλύψει ένα μέρος των πολεμικών δαπανών. 6. Ποια ήταν η αντίδραση των αποίκων στους νέους φόρους και πως αντιμετώπισε η Αγγλία την αποικιακή κρίση; Οι άποικοι αντέδρασαν σταματώντας να αγοράζουν αγγλικά προϊόντα. Η Αγγλία κατάργησε τους περισσότερους φόρους, αλλά διατήρησε τον φόρο στο τσάι. Οι άποικοι σταμάτησαν να αγοράζουν τσάι από την Αγγλία αλλά και προχώρησαν στην καταστροφή αγγλικών φορτίων τσαγιού. Αντιδρώντας, η Αγγλία περιόρισε το εμπόριο στο λιμάνι της Βοστόνης. 7. Πώς ξεκίνησε ο πόλεμος ανάμεσα στους Αμερικανούς και στους Άγγλους; Οι Αμερικάνοι συγκάλεσαν το Κογκρέσο της Φιλαδέλφειας το Σεπτέμβριο του Στη συνέλευση συμμετείχαν αντιπρόσωποι από όλες τις αποικίες. Η πλειοψηφία του Κογκρέσου ήθελε να προχωρήσουν σε συμβιβασμό με την Αγγλία, όμως ο βασιλιάς της Αγγλίας, Γεώργιος Γ επέλεξε να καταφύγουν στα όπλα. Στη μάχη του Λέξιγκτον τον Απρίλιο του 1775 νίκησαν οι Αμερικάνοι, γεγονός που δείχνει ότι είχε έρθει η οριστική ρήξη ανάμεσα στις δύο πλευρές 8. Ποια ήταν η συμβολή των ιδεών του Διαφωτισμού στην Αμερικανική επανάσταση; Παράλληλα με τα πολεμικά γεγονότα κυκλοφορούσαν μαχητικά φυλλάδια, γραμμένα από οπαδούς του Διαφωτισμού, όπως ο Τόμας Πέιν, που υποστήριζαν ότι η Αγγλία δεν πρέπει να ασκεί εξουσία στις αποικίες. Έτσι, καθώς οι άποικοι συνειδητοποιούσαν τα κοινά τους στοιχεία, γεννιόταν η αμερικανική εθνική συνείδηση. 9. Τι είναι η Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας; Στις 4 Ιουλίου 1776 το Κογκρέσο της Φιλαδέλφειας ψήφισε τη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας, ένα κείμενο επηρεασμένο από τις ιδέες του Διαφωτισμού, που είχαν συντάξει ο Βενιαμίν Φραγκλίνος και ο Τόμας Τζέφερσον. 10. Πώς εξελίχθηκε η αμερικανική επανάσταση μετά την Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας; Μετά το ψήφισμα της Διακήρυξης της Ανεξαρτησίας ξέσπασε η αμερικανική επανάσταση ή πόλεμος της ανεξαρτησίας. Αρχικά, οι Αμερικανοί, με αρχιστράτηγο τον Τζορτζ Ουάσινγκτον, αντιμετώπισαν πρoβλήματα. Μετά το 1778, όμως, οι Αμερικάνοι συμμάχησαν με τη Γαλλία, την Ισπανία και την Ολλανδία, οι οποίες επιδίωκαν τον περιορισμό της Αγγλίας. Η άφιξη γαλλικών στρατευμάτων στην Αμερική επηρέασε την έκβαση της ΙστορίαΓ Γυμνασίου 9

11 σύγκρουσης. Τον Οκτώβριο του 1871 στη μάχη του Γιόρκταουν οι Άγγλοι ηττήθηκαν και αυτό σήμανε και το τέλος του πολέμου. 11. Ποιο ήταν το καθεστώς του νέου ανεξάρτητου κράτους; Με τη συνθήκη των Βερσαλλιών το 1783 η Αγγλία υποχρεώθηκε να αναγνωρίσει τις 13 αποικίες ως ανεξάρτητο κράτος με το όνoμα Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής (ΗΠΑ). Το σύνταγμα των ΗΠΑ (1787), που ισχύει κατά βάση μέχρι σήμερα, ανακήρυξε τη χώρα ένωση (ομοσπονδία) πολιτειών και βασίστηκε στην αρχή της διάκρισης των εξουσιών. 12. Με ποιον τρόπο θεσπίστηκε η αρχή της διάκρισης των εξουσιών; Η κεντρική κυβέρνηση αποφασίζει για την οικονομία, την άμυνα και την εξωτερική πολιτική. Οι πολιτείες ρυθμίζουν μόνες τους ζητήματα τοπικής αυτοδιοίκησης, δικαιοσύνης, εκπαίδευσης και αστυνόμευσης. Η νομοθετική εξουσία ασκείται από το Κογκρέσο (Γερουσία, Boυλή των Αντιπροσώπων). Κάθε πολιτεία εκπροσωπείται στη Γερουσία από δύο γερουσιαστές, ανεξαρτήτως του πληθυσμού της. Στη Boυλή των Αντιπροσώπων οι πολιτείες εκπροσωπούνται από αριθμό βουλευτών ανάλογο προς τον πληθυσμό τους. Η εκτελεστική εξουσία ασκείται από τον Πρόεδρο, που εκλέγεται κάθε τέσσερα Πρώτος Πρόεδρος των ΗΠΑ εκλέχτηκε, το 1789, ο Τζορτζ Ουάσινγκτον Τέλος, η δικαστική εξουσία ορίστηκε να είναι ανεξάρτητη. ΙστορίαΓ Γυμνασίου 10

12 ΕΝΟΤΗΤΑ 3Η: Η ΕΚΡΗΞΗ ΚΑΙ Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ 1. Ποιες ήταν οι τρεις κοινωνικές τάξεις στη Γαλλία τον 18ο αιώνα; Η γαλλική κοινωνία του 18 ου αιώνα ήταν οργανωμένη σε τρεις τάξεις, στις οποίες οι άνθρωποι κατατάσσονταν με κριτήριο την καταγωγή τους και τα προνόμια που είχαν: τον κλήρο (0,5% του πληθυσμού) τους ευγενείς (1,5% του πληθυσμού) την τρίτη τάξη (98% του πληθυσμού), που την αποτελούσαν όλοι όσοι δεν ανήκαν στις δύο προηγούμενες τάξεις, δηλαδή οι αστοί, οι αγρότες και οι εργάτες. Ο κλήρος και οι ευγενείς είχαν προνόμια, ενώ η τρίτη τάξη είχε μόνο υποχρεώσεις πλήρωνε τους φόρους ενώ οι άλλες τάξεις δεν φορολογούνταν. 2. Ποιες αιτίες οδήγησαν στην έκρηξη της Γαλλικής επανάστασης; Αιτίες: Το παλαιό καθεστώς, όπως ονομαζόταν ο ταξικός διαχωρισμός με βάση τα κοινωνικά και οικονομικά κριτήρια,γεννούσε τη δυσαρέσκεια, ιδίως της αστικής τάξης. Η αστική τάξη, που ήταν το ανώτερο από τμήμα της τρίτης τάξης, αν και ήταν πολύ ανεπτυγμένη οικονομικά, δεν είχε δικαίωμα να πάρει μέρος στη λήψη των πολιτικών αποφάσεων. Αλλά και όλη η Τρίτη τάξη ήταν δυσαρεστημένη καθώς, από τα μέσα του 18 ου αιώνα, οι συνθήκες ζωής επιδεινώνονταν διαρκώς. Η πρώτη φάση της Γαλλικής επανάστασης, Μάιος 1789 Αύγουστος Πώς προσπάθησε ο βασιλιάς να αντιμετωπίσει την κρίση; Ο βασιλιάς Λουδοβίκος ΙΣΤ συγκάλεσε συνέλευση των τάξεων στο ανάκτορο των Βερσαλλιών στις 5 Μαΐου Εκεί, οι αντιπρόσωποι της τρίτης τάξης απαίτησαν μεταρρυθμίσεις, αλλά ο βασιλιάς ζήτησε να επιβληθούν νέοι φόροι που θα πλήρωναν αποκλειστικά τα μέλη της τρίτης τάξης. 4. Πώς αντέδρασε η τρίτη τάξη στις αποφάσεις του Λουδοβίκου; Οι αντιπρόσωποι της τρίτης τάξης αντέδρασαν και, με το επιχείρημα ότι εκπροσωπούσαν το 98% των Γάλλων, αυτοανακηρύχθηκαν Εθνική συνέλευση. Ο βασιλιάς δεν τους αναγνώρισε και διέταξε να κλείσει η αίθουσα όπου συνεδρίαζαν ΙστορίαΓ Γυμνασίου 11

13 οι τάξεις. Τότε, οι αντιπρόσωποι της τρίτης τάξης συγκεντρώθηκαν στην αίθουσα του σφαιριστηρίου, όπου ορκίστηκαν ότι θα συντάξουν σύνταγμα. Στο πλευρό τους τάχθηκαν ορισμένοι κληρικοί και ευγενείς. Ο βασιλιάς αναγκάστηκε να υποχωρήσει και η Εθνοσυνέλευση στις 3 Ιουλίου 1789 ανακηρύχτηκε Συντακτική με σκοπό να ψηφίσει Σύνταγμα. 5. Πώς εξελίχθηκε η Επανάσταση; Ο Λουδοβίκος συγκέντρωνε κρυφά στρατό για να διαλύσει την Εθνοσυνέλευση. Όταν έγιναν γνωστές οι κινήσεις του βασιλιά, ο λαός του Παρισιού οργισμένος στις 14 Ιουλίου 1789 κατέλαβε τη Βαστίλη, τόπο φυλάκισης και βασανιστηρίων. Παράλληλα, όλο και περισσότερες περιοχές της υπαίθρου επαναστατούσαν. Η 14 η Ιουλίου αποτελεί εθνική εορτή των Γάλλων. 6. Τι μέτρα πήρε η Συντακτική συνέλευση; Ανακοίνωσε την κατάργηση των προνομίων (4 Αυγούστου 1789) Ψήφισε την Διακήρυξη των δικαιωμάτων του ανθρώπου και του πολίτη (26 Αυγούστου 1789), σύμφωνα με τις αρχές του Διαφωτισμού. Στις 5 Οκτωβρίου 1789 ο λαός κατέλαβε τα ανάκτορα των Βερσαλλιών και ανάγκασε το Λουδοβίκο να δεχτεί τις αποφάσεις της Συντακτικής. 7. Ποια είναι τα τρία πολιτικά ρεύματα που διαμορφώθηκαν στη Συντακτική; Η δεξιά, η οποία δεν επιθυμούσε μεταβολές στο παλαιό καθεστώς Το κέντρο, που ήθελε να διατηρηθεί η μοναρχία αλλά με την συμμετοχή ευγενών και μεγαλοαστών στη λήψη των αποφάσεων Η αριστερά, η οποία ήθελε ένα πολίτευμα σαν το αμερικανικό, δηλαδή ανεξάρτητο. Τα τρία πολιτικά ρεύματα πήραν τα ονόματά τους από τις θέσεις στις οποίες κάθονταν οι υποστηρικτές τους στην αίθουσα συνεδριάσεων. 8. Τι ήταν οι λέσχες; Οι λέσχες ήταν πολιτικές οργανώσεις που δημιουργήθηκαν από τη συμμετοχή ευρύτερων κοινωνικών στρωμάτων στις πολιτικές εξελίξεις. Οι πιο γνωστές ήταν η λέσχη των Ιακωβίνων και η λέσχη των Κορδελιέρων, που είχαν πολλούς υποστηρικτές. 9. Πότε ψηφίστηκε το πρώτο Σύνταγμα της Γαλλίας και τι προέβλεπε; Η Συντακτική ψήφισε, το 1791, το πρώτο σύνταγμα της Γαλλίας εγκαθιδρύοντας το πολίτευμα της συνταγματικής μοναρχίας. Το έθνος ανακηρύχτηκε κυρίαρχο Nομοθετικό σώμα ορίστηκε η Νομοθετική συνέλευση (Boυλή), Δικαίωμα ψήφου είχαν μόνο όσοι κατείχαν περιουσία και πλήρωναν φόρους. ΙστορίαΓ Γυμνασίου 12

14 Η εκτελεστική εξουσία ανατέθηκε στο βασιλιά και σε έξι υπουργούς. Η δικαστική εξουσία κηρύχθηκε ανεξάρτητη. 10. Ποιες άλλες ρυθμίσεις έκανε η Επανάσταση; Η περιουσία του κλήρου χρησιμοποιήθηκε για την έκδοση χαρτονομίσματος. Οι κληρικοί ορίστηκαν λειτουργοί του κράτους Καταργήθηκαν οι συντεχνίες 2 και απαγορεύτηκαν οι απεργίες. 11. Πώς προσπάθησε να αντιμετωπίσει ο βασιλιάς την επανάσταση; Ο βασιλιάς δεν αποδέχτηκε τις ρυθμίσεις τις επανάστασης και προσπάθησε να διαφύγει, αλλά το ανακάλυψε ο λαός και δεν τα κατάφερε. Η Νομοθετική συνέλευση, που ελεγχόταν από τους Γιρονδίνους 3, είχε να λύσει σοβαρά προβλήματα. Ο βασιλιάς, σχεδίαζε μαζί με κάποιους αριστοκράτες να επέμβει στρατιωτικά και να καταλύσει την επανάσταση, ζητώντας βοήθεια από την Πρωσία και την Αυστρία. Οι Γιρονδίνοι, όμως, ώθησαν την κήρυξη πολέμου εναντίον της Αυστρίας και της Πρωσίας, για να μην συσπειρωθεί ο λαός γύρω από το επαναστατικό καθεστώς. 12. Τι ήταν οι sans culottes (σαν κιλότ); Ριζοσπαστικά τμήματα λαϊκών στρωμάτων που απαιτούσαν την έκπτωση του βασιλιά. Ονομάστηκαν έτσι γιατί δεν φορούσαν εφαρμοστά παντελόνια, όπως οι αριστοκράτες, αλλά φαρδιά παντελόνια όπως τα σημερινά. 13. Ποιες ήταν οι τελευταίες εξελίξεις της πρώτης φάσης της επανάστασης; Οι πρώτες αποτυχίες του γαλλικού στρατού, η ύποπτη στάση του βασιλιά και η πείνα ώθησαν τα λαϊκά στρώματα σε επαναστατική δράση. Στις 10 Αυγούστου 1792ο λαός του Παρισιού κατέλαβε τα ανάκτορα του Κεραμικού. Ο βασιλιάς κατέφυγε στη Νομοθετική, η οποία, όμως, τον έθεσε υπό περιορισμό και ανέθεσε την εκτελεστική εξουσία σε συμβούλιο με επικεφαλής τον Δαντόν, στέλεχος της λέσχης των Κορδελιέρων. Η νίκη των Πρώσων στο Βαλμί έσωσε την επανάσταση την τελευταία στιγμή. 14. Ποια μέτρα πήρε η νομοθετική μετά τον περιορισμό του βασιλιά; Η Νομοθετική αναγνώρισε σε όλους τους άνδρες πολιτικά δικαιώματα Δήμευσε τις περιουσίες των αριστοκρατών που είχαν διαφύγει στο εξωτερικό. Χώρισε την εκκλησία από το κράτος και κήρυξε την πατρίδα σε κίνδυνο. Η δεύτερη φάση της Γαλλικής επανάστασης, Σεπτέμβριος 1792 Ιούλιος Συντεχνία: Ένωση τεχνιτών ή εμπόρων με σκοπό την προάσπιση των επαγγελματικών τους συμφερόντων και την αλληβοήθειά τους. 3 Πολιτική ομάδα στη Γαλλία κατά την περίοδο της επανάστασης με μετριοπαθείς πολιτικές θέσεις. ΙστορίαΓ Γυμνασίου 13

15 15. Ποιες ήταν οι αλλαγές που έκανε η Συμβατική συνέλευση; Μετά από εκλογές, αναδείχτηκε η Συμβατική συνέλευση και θέσπισε τα παρακάτω: Κατάργησε τη μοναρχία (21 Σεπτεμβρίου 1792) και εγκαθίδρυσε, για πρώτη φορά στην Ευρώπη, το πολίτευμα της αβασίλευτης δημοκρατίας. Υιοθετήθηκε νέο ημερολόγιο. Έτσι άρχισε το έτος Ι της Δημοκρατίας (1793). Ο βασιλιάς και η βασίλισσα καταδικάστηκαν και αποκεφαλίστηκαν (1793). 16. Ποιες ενέργειες έκανε η Συμβατική για να αντιμετωπίσει τις αντεπαναστατικές εξεγέρσεις που είχαν ξεσπάσει; Η Συμβατική, μετά από πίεση των Ορεινών 4 και των Ιακωβίνων, σύστησε την Επιτροπή Δημόσιας Σωτηρίας, την Επιτροπή Γενικής Ασφάλειας και επαναστατικά δικαστήρια με στόχο την καταστολή αντεπαναστατικών ενεργειών. Οι Γιρονδίνοι αντέδρασαν, αλλά αυτό είχε σαν αποτέλεσμα τη σύλληψη των ηγετών τους. 17. Ποια μέτρα πήρε η επαναστατική κυβέρνηση του Ροβεσπιέρου και των Ορεινών για την καταστολή των αντεπαναστατικών εξεγέρσεων; Αναδιοργάνωσαν το στρατό και τον έκαναν ισχυρό. Στο όνομα της προστασίας της επανάστασης εκτελέστηκαν με συνοπτικές διαδικασίες άνθρωποι που θεωρήθηκαν ύποπτοι για επαναστατική δράση(περίοδος της τρομοκρατίας). Η χριστιανική θρησκεία αντικαταστάθηκε από τη λατρεία του Ανώτατου Όντος. Δόθηκαν καινούρια ονόματα στους μήνες. 18. Ποιο ήταν το αποτέλεσμα της διακυβέρνησης των Ορεινών; Παρά την κάποια βελτίωση που σημειώθηκε στο βιοτικό επίπεδο κυρίως των κατώτερων κοινωνικών στρωμάτων, τα ακραία μέτρα προκάλεσαν αντιδράσεις. Ο Ροβεσπιέρος βρέθηκε στο στόχαστρο και τελικά η Συμβατική αποφάσισε να τον εκτελέσει μαζί με 20 συνεργάτες του (28 Ιουλίου 1794) 4 Ορεινοί: Πολιτική ομάδα στα χρόνια της γαλλικής επανάστασης. Τα μέλη της προέρχονταν από τη λέσχη των Ιακωβίνων και των Κορδελιέρων. Υιοθετούσε αντιμοναρχικές ιδέες και υποστήριζε τη λήψη μέτρων υπέρ ασθενέστερων στρωμάτων. Ηγέτες της ήταν ο Ροβεσπιέρος, ο Μαρά και ο Δαντόν. ΙστορίαΓ Γυμνασίου 14

16 ΕΝΟΤΗΤΑ 4Η: Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΦΑΣΗ ΤΗΣ ΓΑΛΛΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ( ) ΚΑΙ Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΝΑΠΟΛΕΟΝΤΑ ( ) Η τρίτη και τελευταία φάση της επανάστασης 1. Ποια γεγονότα συνέβησαν μετά το θάνατο του Ροβεσπιέρου; Ο έλεγχος της Συμβατικής πέρασε στα χέρια των μετριοπαθών, των Θερμιδοριανών. Τα περισσότερα από τα ριζοσπαστικά μέτρα των Ορεινών καταργήθηκαν και η επανάσταση επέστρεψε στις αρχικές της θέσεις. Ψήφισαν νέο Σύνταγμα το Τι προέβλεπε το νέο Σύνταγμα; Η άσκηση της εξουσίας περνούσε σε ένα πενταμελές συμβούλιο, το Διευθυντήριο. Τα μέλη του Διευθυντηρίου, για να αντιμετωπίσουν τη δύσκολη κατάσταση της χώρας, ζήτησαν τη βοήθεια του στρατηγού. Η εποχή του Ναπολέοντα, Γιατί το Διευθυντήριο εμπιστεύτηκε την εξουσία στο Ναπολέοντα Βοναπάρτη; Στις 9 Νοεμβρίου 1799 ο Ναπολέων Βοναπάρτης κατέλαβε την εξουσία, με τη συγκατάθεση του Διευθυντηρίου. Η μετριοπαθής αστική τάξη εμπιστεύτηκε έναν ηγέτη που έδειχνε ικανός να δημιουργήσει ένα σταθερό εσωτερικό καθεστώς και να πολεμήσει για να εδραιώσει την γαλλική κυριαρχία στην Ευρώπη. Αρχικά, ο Ναπολέων ανακηρύχθηκε Πρώτος Ύπατος και αργότερα Αυτοκράτορας ( ). Αν και το πολίτευμα τυπικά δεν άλλαξε, ο Ναπολέων κυβερνούσε ως απόλυτος μονάρχης. 4. Τι γνωρίζετε για το Ναπολεόντειο κώδικα; Ο Ναπολέων έκανε κάποιες μεταρρυθμίσεις στη διοίκηση, στην εκπαίδευση και στην οικονομία. Το 1804 θεσπίστηκε ο Ναπολεόντειος Κώδικας, στον οποίο διατηρούνταν, με τη μορφή νόμων, ορισμένες από τις αρχές της γαλλικής επανάστασης. Ο Ναπολεόντειος Κώδικας διαδόθηκε σε όλη την Ευρώπη και παραμένει μέχρι σήμερα η βάση του νομικού συστήματος στη Γαλλία και σε άλλα κράτη. 5. Ποια εξωτερική πολιτική εφάρμοσε ο Ναπολέων; ΙστορίαΓ Γυμνασίου 15

17 Η Γαλλία του Ναπολέοντα κατόρθωσε να θέσει υπό τον έλεγχό της ένα μεγάλο μέρος της Ευρώπης. Ο Ναπολέων, εκτιμώντας ότι ο κύριος αντίπαλος ήταν η Αγγλία, εφάρμοσε, από το 1806, τον ηπειρωτικό αποκλεισμό, εμποδίζοντας τη διακίνηση αγγλικών εμπορευμάτων σε όλα τα ευρωπαϊκά λιμάνια. Σε αντίποινα, η Αγγλία εφάρμοσε θαλάσσιο αποκλεισμό σε βάρος της Γαλλίας, εμποδίζοντας πλοία τρίτων χωρών να πλησιάζουν τις γαλλικές ακτές. 6. Πώς αντιμετώπισαν οι νέες κτήσεις τη γαλλική κυριαρχία; Ο Ναπολέων δημιούργησε βασίλεια-δορυφόρους της Γαλλίας, σε πολλές περιοχές της Ευρώπης. Η Γαλλία απαιτούσε φόρους για να καλύπτει τα τεράστια έξοδα των πολέμων, κι αυτό είχε σαν αποτέλεσμα την αντίδραση των ευγενών και του ανώτερου κλήρου, που επιδίωκαν την επαναφορά της μοναρχίας και την αποκατάσταση των προνομίων τους. Επίσης, σημαντικό μέρος των λαϊκών στρωμάτων ένιωσε να επιβαρύνεται οικονομικά και να βρίσκεται υπό ξένη κυριαρχία. 7. Πότε και πώς τελείωσε η κυριαρχία του Ναπολέοντα στη Γαλλία αλλά και στην υπόλοιπη Ευρώπη; Το 1812 ο Ναπολέων αποφάσισε να επιτεθεί στη Ρωσία, με τη δικαιολογία ότι η τελευταία δεν εφάρμοζε αυστηρά τον ηπειρωτικό αποκλεισμό. Ο γαλλικός στρατός κατόρθωσε να φτάσει μέχρι τη Μόσχα, όμως λόγω του χειμώνα, των ασθενειών και των επιθέσεων, οι δυνάμεις του Ναπολέοντα άρχισαν να υποχωρούν. Μάχη της Λειψίας, 1813: Κατά την υποχώρηση, ένας νέος συνασπισμός ευρωπαϊκών κρατών (Αγγλία, Αυστρία, Πρωσία, Ρωσία, Ισπανία, Σουηδία, βασίλειο της Νεάπολης) κατάφερε καίριο πλήγμα στις γαλλικές δυνάμεις Η ήττα των Γάλλων στο Βέλγιο, στη μάχη του Βατερλό(1815), σήμανε και το τέλος της κυριαρχίας του Ναπολέοντα. 8. Για ποιους λόγους η Γαλλική επανάσταση και η εποχή του Ναπολέοντα αποτελούν τομή στην ευρωπαϊκά και στην παγκόσμια ιστορία; Η αστική τάξη της Γαλλίας κατέλαβε την εξουσία Τα συμφέροντα της αστικής τάξης προωθήθηκαν και η φιλελεύθερη οικονομία κέρδισε έδαφος. Οι αρχές του Διαφωτισμού έγιναν πολιτικά αιτήματα Η απολυταρχία γκρεμίστηκε στη Γαλλία και κλονίστηκε στην υπόλοιπη Ευρώπη. Αναπτύχθηκε η ιδέα ότι τα όρια του έθνους και του κράτους πρέπει να συμπίπτουν. Η εκκλησία διαχωρίστηκε από το κράτος. Τα προνόμια των ευγενών και του κλήρου καταργήθηκαν επικράτησε η άποψη ότι όλοι οι άνθρωποι έχουν ίσα δικαιώματα. Ο λαός αναδείχτηκε σε αποκλειστική πηγή εξουσίας Αναπτύχθηκαν ιδέες και κινήματα που σφράγισαν την παγκόσμια ιστορία, όπως ο φιλελευθερισμός, ο εθνικισμός, ο κοινωνικός ριζοσπαστισμός, ο σοσιαλισμός. ΙστορίαΓ Γυμνασίου 16

18 9. Τι γνωρίζετε για το συνέδριο της Βιέννης; Οι νικητές του Ναπολέοντα συγκάλεσαν το συνέδριο της Βιέννης. Κυρίως τους απασχόλησαν: η επαναχάραξη των συνόρων, η ανασυγκρότηση της απολυταρχίας και η καταστολή των επαναστατικών ιδεών. Στη Γαλλία εγκαθιδρύθηκε ξανά το πολίτευμα της βασιλείας και τα γαλλικά σύνορα επανήλθαν εκεί που ήταν το Τι είναι η Ιερή Συμμαχία; Το Νοέμβριο του 1815 η Ρωσία, η Αυστρία και η Πρωσία ίδρυσαν την Ιερή Συμμαχία με στόχο την προστασία της απολυταρχίας και την αντεπανάσταση. Παλινόρθωσαν όλους τους εκθρονισμένους ηγεμόνες στους, γι αυτό και τα χρόνια που ακολούθησαν ονομάστηκαν εποχή της Παλινόρθωσης ή Παλινόρθωση ( ). ΙστορίαΓ Γυμνασίου 17

19 ΕΝΟΤΗΤΑ 5 Η :Ο ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΑΠΟ ΤΑ ΜΕΣΑ ΤΟΥ 18ΟΥ ΑΙ. ΕΩΣ ΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ 19ΟΥ ΑΙ. 1. Πώς διαμορφώνονται οι οικονομικές συνθήκες στην οθωμανική αυτοκρατορία το 18ο αι.; Ενισχύθηκαν οι εμπορικές συναλλαγές της δυτικής Ευρώπης με την Οθωμανική αυτοκρατορία. Έλληνες, Εβραίοι και Αρμένιοι διακρίθηκαν στο εμπόριο και στη ναυτιλία, ειδικά μετά τη ρωσοτουρκική συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή (1774), που επέτρεπε την ελεύθερη κίνηση πλοίων με ρωσική σημαία στα Στενά του Βοσπόρου Η περιορισμένη παρουσία αγγλικών και γαλλικών πλοίων στη Μεσόγειο, εξαιτίας των ναπολεόντειων πολέμων βοήθησε τους Έλληνες να αποκτήσουν τον Έλεγχο του εμπορίου στη Μεσόγειο. Η Θεσσαλονίκη, τα Ιωάννινα, η Σμύρνη και η Χίος έγιναν σημαντικά εμπορικά κέντρα Ενισχύθηκαν και οι ελληνικές παροικίες Τι είδους κοινωνικούς σχηματισμούς έχουμε τον 18ο αι. στην περιοχή; Ορθόδοξη εκκλησία: Αναγνωριζόταν από την οθωμανική διοίκηση ως η ηγεσία όλων των υπόδουλων χριστιανών. Ήταν αντίθετη στη διάδοση των ιδεών του διαφωτισμού, επειδή θεωρούσε ότι μια επανάσταση έθετε σε κίνδυνο την ίδια, αλλά και τον ελληνισμό. Ωστόσο υπήρχαν και φωτισμένοι κληρικοί που εναντιώθηκαν στην οθωμανική κυριαρχία. Φαναριώτες: Έλληνες από παλιές αρχοντικές οικογένειες που κατοικούσαν στο Φανάρι της Κωνσταντινούπολης. Μάθαιναν ξένες γλώσσες, σπούδαζαν στη Δύση και πολλοί καταλάμβαναν υψηλές θέσεις στην οθωμανική διοίκηση. Από τον 18 ο αι. διορίζονταν ηγεμόνες στις παραδουνάβιες ηγεμονίες. Προεστοί: Διοικούσαν τις ελληνορθόδοξες κοινότητες, συγκέντρωναν τους φόρους από τους Έλληνες και τους απέδιδαν στην οθωμανική διοίκηση. Είχαν αποκτήσει πολιτική εμπειρία και μεγάλες περιουσίες. Αρκετοί διέθεταν και κάποια πολιτική επιρροή στους τοπικούς Τούρκους αξιωματούχους. Έμποροι και καραβοκύρηδες: Μάλιστα αρκετοί από τους Έλληνες εμπόρους των παροικιών ίδρυαν σχολεία στις πατρίδες τους, τύπωναν βιβλία, περιοδικά, εφημερίδες και χορηγούσαν υποτροφίες. Βοηθούσαν έτσι τους νέους να έρθουν σε επαφή με τις νέες ιδέες Κλέφτες: Αγρότες που αναγκάζονταν να καταφύγουν στα βουνά, όπου για να 5 Παροικία: κοινότητα ομοεθνών που κατοικεί σε πόλη ξένης χώρας. ΙστορίαΓ Γυμνασίου 18

20 επιβιώσουν επιδίδονταν στη ληστεία. Υμνήθηκαν για την τόλμη τους ή θρηνήθηκαν για τον θάνατό τους στα κλέφτικα τραγούδια. Αρματολοί: Ανήκαν σε ένοπλα σώματα οργανωμένα από την οθωμανική διοίκηση για την τήρηση της τάξης. Συχνά, κλέφτες γίνονταν αρματολοί και το αντίστροφο. Αγρότες: Ξεπερνούσαν το 80% του πληθυσμού. Καλλιεργούσαν κτήματα κρατικά ή ιδιωτικά (τσιφλίκια) που ανήκαν, συνήθως, σε Τούρκους. Η ζωή τους ήταν δύσκολη και στερημένη. Απασχολούμενοι στο εμπόριο και οι ναύτες: Γίνονταν περισσότεροι στον βαθμό που αναπτύσσονταν το εμπόριο και η ναυτιλία. 3. Ποια απελευθερωτικά κινήματα είχαμε πριν την επανάσταση του 1821; Ορλοφικά: Με την υποκίνηση της Ρωσίας το 1770 έγινε ελληνική επανάσταση με κέντρο την Πελοπόννησο. Η κινητοποίηση, ωστόσο, των Eλλήνων δεν ήταν η απαιτούμενη, ενώ και ο μικρός αριθμός ρωσικών πολεμικών πλοίων που συμμετείχαν, με επικεφαλείς τους αδερφούς Ορλόφ, αποδείχτηκε ανεπαρκής. Έτσι η επανάσταση καταπνίγηκε,.το κίνημα του Λάμπρου Κατσώνη: Παρόμοια τύχη με τα Ορλοφικά είχε η προσπάθεια του Έλληνα απεσταλμένου της Ρωσίας Λάμπρου Κατσώνη να ξεσηκώσει τους κατοίκους των νησιών του Αιγαίου. Το κίνημα των Σουλιωτών: Οι κάτοικοι του Σουλίου, αυτόνομης περιοχής στην Ήπειρο, συγκρούστηκαν με τον Aλή πασά των Ιωαννίνων, αλλά, παρά τον αγώνα που έκαναν, υποχρεώθηκαν το 1803 να εγκαταλείψουν την περιοχή. 4. Τι ονομάζουμε Νεοελληνικό Διαφωτισμό; Νεοελληνικός Διαφωτισμός ονομάστηκε το κίνημα το οποίο επεδίωκε τη διάδοση των ιδεών του διαφωτισμού και είχε στόχο την προετοιμασία των Ελλήνων για τον απελευθερωτικό αγώνα. Το κίνημα αυτό αναπτύχθηκε κυρίως στις παροικίες και σε κάποια μεγάλα εμπορικά κέντρα. 5. Ποιες ήταν οι βασικές θέσεις των υποστηρικτών του Διαφωτισμού; Οι Έλληνες υποστηρικτές του Διαφωτισμού: Θαύμαζαν τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό και τον συνέδεαν με την ελευθερία. Πίστευαν ότι η εκπαίδευση θα έπρεπε να βασίζεται κυρίως στην ενασχόληση με τις θετικές επιστήμες. Θεωρούσαν ότι η εκπαίδευση θα έπρεπε να γίνεται στη λαϊκή γλώσσα. Υποστήριζαν ότι η παιδεία έπρεπε να υπηρετεί τον αγώνα για ελευθερία. 6. Ποιοι ήταν αντίθετοι με τις θέσεις του Διαφωτισμού; Ορισμένοι Έλληνες λόγιοι, που συνήθως είχαν σχέση με την εκκλησία απέρριπταν τις ιδέες του διαφωτισμού. Πίστευαν ότι η εκπαίδευση: πρέπει να βασίζεται σε εκκλησιαστικά κείμενα και πρέπει να γίνεται σε αρχαΐζουσα γλώσσα. ΙστορίαΓ Γυμνασίου 19

21 7. Τι γνωρίζετε για το Ρήγα Βελεστινλή; Ο Ρήγας Βελεστινλής ( ) πρότεινε, στη Νέα Πολιτική Διοίκηση, τη δημιουργία μιας «Ελληνικής Δημοκρατίας» που θα απλωνόταν σε όλη τη Βαλκανική εξασφαλίζοντας ισονομία στους κατοίκους της. Ο Ρήγας δοκίμασε να εφαρμόσει τα σχέδιά του, αλλά προδόθηκε και πλήρωσε με τη ζωή του το όραμά του. 8. Τι είναι η Ελληνική Νομαρχία; Το 1806, ο Ανώνυμος συγγραφέας του έργου Ελληνική Νομαρχία υποστήριξε με πάθος ότι οι Έλληνες πρέπει να αγωνιστούν μόνοι τους για την ελευθερία τους. 9. Τι γνωρίζετε για τον Αδαμάντιο Κοραή; Ο Αδαμάντιος Κοραής ( ) θεωρούσε ότι οι Έλληνες, για να κερδίσουν την ελευθερία τους, θα έπρεπε πρώτα να μορφωθούν. Αν και διαφωνούσε με τον εξαρχαϊσμό της γλώσσας, δεν δεχόταν αυτούσια τη δημοτική, από την οποία, όπως πίστευε, έπρεπε να αφαιρεθούν κάποιες λαϊκές και ξένες λέξεις. 10. Ποιους άλλους διαφωτιστές γνωρίζετε; Ιώσηπος Μοισιόδακας και Δημήτριος Καταρτζής, ήταν υπερασπιστές της λαϊκής γλώσσας Κωνσταντίνος Κούμας, υποστήριζε την εισαγωγή νέων μεθόδων διδασκαλίας Θεόφιλος Καΐρης, οπαδός των φιλελεύθερων ιδεών της γαλλικής επανάστασης. ΙστορίαΓ Γυμνασίου 20

22 ΕΝΟΤΗΤΑ 6 Η : ΤΑ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΑ ΚΙΝΗΜΑΤΑ ΤΩΝ ΕΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ 1. Ποια ήταν τα πολιτικά αιτήματα των ευρωπαϊκών λαών μετά το συνέδριο της Βιέννης(1815); Σε πολιτικό επίπεδο ο ευρωπαϊκοί λαοί διεκδικούσαν: Παραχώρηση συντάγματος Θέσπιση κοινοβουλευτικών θεσμών Αναγνώριση ατομικών ελευθεριών και πολιτικών δικαιωμάτων. 2. Ποια πολιτικά ρεύματα μορφοποιήθηκαν με βάση τις πολιτικές διεκδικήσεις της εποχής; Τα πολιτικά ρεύματα που διαμορφώθηκαν είναι: Μετριοπαθείς φιλελεύθεροι: Επιδίωκαν την συνταγματική μοναρχία, στις οποίες εκλογικό δικαίωμα θα είχαν μόνο όσοι διέθεταν κάποια περιουσία (Αγγλία). Ριζοσπάστες δημοκρατικοί: επιδίωκαν την αβασίλευτη δημοκρατία που θα αναγνώριζαν πολιτικά δικαιώματα σε όλους τους ενήλικους άνδρες και θα προστάτευαν τις αδύναμες κοινωνικές ομάδες. Σοσιαλιστές: Εμφανίστηκαν μετά το Θεωρούσαν ότι καταλληλότερη μορφή πολιτικής οργάνωσης θα ήταν ένα καθεστώς οικονομικής και κοινωνικής ισότητας. 3. Για ποιους λόγους λαοί που θεωρούσαν τον εαυτό τους έθνος δεν διέθεταν κράτος το 1815; Οι λαοί της Ευρώπης δεν διέθεταν κράτη: είτε γιατί ζούσαν σε μεγάλες πολυεθνικές αυτοκρατορίες (οθωμανική) είτε γιατί ζούσαν διάσπαρτοι σε διάφορα κράτη (γερμανικό, ιταλικό έθνος). 4. Τι εννοούμε με τον όρο αρχή των εθνοτήτων; Σύμφωνα με την αρχή των εθνοτήτων: πληθυσμοί που ανήκουν στο ίδιο έθνος έχουν το δικαίωμα να ιδρύσουν κράτος. Επίσης, πληθυσμοί έθνους διαφορετικού από εκείνο που αποτελεί την πλειονότητα των κατοίκων ενός κράτους έχουν το δικαίωμα να αποσχιστούν. Τα όρια του κράτους πρέπει να συμπίπτουν με τα όρια του έθνους. 5. Από ποιες πηγές αντλούνται οι νέες εθνικές θέσεις που διαμορφώθηκαν στην Ευρώπη του 1815; ΙστορίαΓ Γυμνασίου 21

23 Οι θέσεις αυτές αντλούνται κυρίως από δύο πηγές: Η γαλλική επανάσταση, που αναγνώρισε το έθνος ως πηγή όλων των εξουσιών Η άρνηση της γαλλικής κυριαρχίας ενισχυμένη από μια ισχυρή τάση επιστροφής στις παραδόσεις. 6. Τι είναι το έθνος σύμφωνα με το εθνικό αίσθημα εκείνης της εποχής; Το έθνος είναι μια κοινότητα βασισμένη σε τρία, κυρίως, στοιχεία: Την ιστορία, η οποία επιβεβαιώνει την κοινή προέλευση των μελών του έθνους, Την γλώσσα, Κάποιες φορές το εθνικό αίσθημα διαμορφώθηκε μέσα από τους αγώνες εναντίον του κατακτητή για να μπορούν να τη χρησιμοποιούν. Τη θρησκεία, όταν ο κυρίαρχος ήταν αλλόθρησκος, όπως στα Βαλκάνια, όπου χριστιανοί ήταν υποταγμένοι στους Οθωμανούς, που ήταν μουσουλμάνοι. 7. Τι γνωρίζετε για το επαναστατικό κίνημα στην Ισπανία; Η επανάσταση στην Ισπανία(1820) ξεκίνησε από κάποια τμήματα του στρατού που εξεγέρθηκαν κατά του βασιλιά Φερδινάνδου Ζ απαιτώντας την επαναφορά του συντάγματος του 1812 που είχε επιβληθεί από τον Ναπολέοντα. Ακολούθησε εμφύλιος πόλεμος μέχρι το 1823, όπου μετά από εντολή της Ιερής Συμμαχία, ο γαλλικός στρατός κατέπνιξε την επανάσταση. Η επανάσταση στην Ισπανία πυροδότησε επαναστάσεις στη Λατινική Αμερική. 8. Ποιες επαναστάσεις έγιναν στην Ιταλία το ; Οι επαναστάσεις στην Ιταλία, που τότε ήταν χωρισμένη σε πολλά μικρά κράτη, οργανώθηκαν από καρμπονάρους. Ξεκίνησαν από το βασίλειο της Νεάπολης και της Σικελίας το 1820, στρέφονταν κατά της αυστριακής κυριαρχίας και διεκδικούσαν εθνική ελευθερία και συνταγματικές μεταρρυθμίσεις. η επέμβαση αυστριακού στρατού, που ενεργούσε με εντολή της Ιερής Συμμαχίας, είχε ως αποτέλεσμα την καταστολή της επανάστασης. Σχεδόν ταυτόχρονα, στο βασίλειο του Πεδεμοντίου ξέσπασε επανάσταση με τα ίδια αιτήματα, που είχε, όμως, και την ίδια τύχη. 9. Ποια ήταν η διαφορά της ελληνικής επανάστασης του 1821 σε σχέση με τα άλλα κινήματα στην Ευρώπη εκείνη την εποχή; Η επανάσταση στην Ελλάδα (1821) ήταν το πρώτο εθνικό κίνημα του 19 ου αιώνα που πέτυχε και δημιουργήθηκε ανεξάρτητο κράτος, σε αντίθεση με τις επαναστάσεις σε Ιταλία και Ισπανία, που καταπνίγηκαν ΙστορίαΓ Γυμνασίου 22

24 ΕΝΟΤΗΤΑ 7 Η : Η ΦΙΛΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΚΑΙ Η ΚΗΡΥΞΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΣΤΙΣ ΠΑΡΑΔΟΥΝΑΒΙΕΣ ΗΓΕΜΟΝΙΕΣ 1. Τι γνωρίζετε για την ίδρυση της Φιλικής Εταιρείας; Η Φιλική Εταιρεία ήταν μια μυστική οργάνωση που δημιουργήθηκε το 1814 στην Οδησσό της Ρωσίας με σκοπό την προετοιμασία του ένοπλου αγώνα των Eλλήνων για ανεξαρτησία. Πρωτεργάτες της Φιλικής Εταιρείας υπήρξαν οι Νικόλαος Σκουφάς, Αθανάσιος Τσακάλωφ, Εμμανουήλ Ξάνθος και Παναγιώτης Αναγνωστόπουλος. 2. Ποιες ήταν οι δυσκολίες που είχαν να αντιμετωπίσουν οι Φιλικοί στο έργο τους; Θα έπρεπε να κάνουν τεράστιες οργανωτικές προσπάθειες καθώς ο ελληνισμός ήταν διάσπαρτος σ έναν ευρύ γεωγραφικό χώρο. Έπρεπε να δράσουν με μεγάλη μυστικότητα ώστε να μη γίνουν αντιληπτοί από την οθωμανική διοίκηση αλλά και από τα ευρωπαϊκά απολυταρχικά κράτη. Ακόμη, θα έπρεπε να υπερνικήσουν τους δισταγμούς εκείνων των Ελλήνων που είδαν προγενέστερα επαναστατικά κινήματα να αποτυγχάνουν. Επιπλέον, να κινητοποιήσουν ανθρώπους από διαφορετικές κοινωνικές ομάδες και με διαφορετικά οικονομικά- κοινωνικά συμφέροντα. 3. Ποιες συνθήκες ευνοούσαν το έργο των Φιλικών; Το έργο των Φιλικών ευνοούνταν από τα εξής: Η Οθωμανική αυτοκρατορία αντιμετώπιζε σοβαρά εσωτερικά προβλήματα Οι ιδέες της γαλλικής επανάστασης είχαν διαδοθεί μεταξύ των Ελλήνων Για σημαντικό μέρος του πληθυσμού ήταν ώριμο αίτημα η δημιουργία ανεξάρτητου ελληνικού κράτους. 4. Τι γνωρίζετε για την οργάνωση της Φιλικής Εταιρείας; Η Φιλική Εταιρεία υιοθέτησε το οργανωτικό πρότυπο των μυστικών εταιρειών Τα υποψήφια μέλη δοκιμάζονταν για ένα διάστημα και στη συνέχεια εντάσσονταν στην οργάνωση, αφού ορκίζονταν πίστη και αφοσίωση σ αυτή. Για τους παραβάτες η προβλεπόμενη τιμωρία ήταν ο θάνατος. Οι Φιλικοί χρησιμοποιούσαν ψευδώνυμα και επικοινωνούσαν με κρυπτογραφικό αλφάβητο. 5. Σε ποιους κυρίως απευθύνονταν η Φιλική Εταιρεία;: Μέχρι τα η Εταιρεία απευθυνόταν, κυρίως, σε πλούσιους Έλληνες εμπόρους, προκειμένου να εξασφαλιστούν τα οικονομικά μέσα για την ανάπτυξή της. Ωστόσο, οι περισσότεροι από αυτούς ήταν αρνητικοί. Αργότερα άρχισε να απευθύνεται σε όλες τις κοινωνικές ομάδες του ελληνισμού, ΙστορίαΓ Γυμνασίου 23

25 ιδίως σε μικρέμπορους και διανοούμενους, έτσι αναπτύχθηκε γρήγορα. Γυναίκες γίνονταν δεκτές μόνο κατ εξαίρεση. 6. Ποια ήταν η ηγεσία της Φιλικής Εταιρείας; Η ηγεσία της Φιλικής Εταιρείας, η Αόρατη Αρχή, παρέμενε μυστική και αφηνόταν, σκόπιμα, να εννοηθεί ότι αποτελούνταν από ισχυρά πρόσωπα. Αργότερα, οι ιδρυτές της Φιλικής Εταιρείας αποφάσισαν να αναθέσουν την ηγεσία σε έναν γνωστό Έλληνα. Αρχικά, απευθύνθηκαν στον Ιωάννη Καποδίστρια, τον υπουργό εξωτερικών της Ρωσίας, ο οποίος αρνήθηκε, γιατί πίστευε ότι δεν ήταν κατάλληλος ο καιρός ακόμη για επανάσταση. Τελικά, η αρχηγία ανατέθηκε στον Αλέξανδρο Υψηλάντη, ανώτερο αξιωματικό του ρωσικού στρατού, που ανακηρύχθηκε Γενικός Επίτροπος της Αρχής. 7. Από πού αποφασίστηκε να ξεκινήσει η ελληνική επανάσταση και γιατί; Η επανάσταση αποφασίστηκε να ξεκινήσει από τις παραδουνάβιες ηγεμονίες γιατί: εκεί δεν υπήρχε τουρκικός στρατός (σύμφωνα με ρωσοτουρκικές συνθήκες), αλλά και γιατί λίγο βορειότερα βρισκόταν ρωσικός στρατός, που υπήρχε ελπίδα ότι θα βοηθούσε. 8. Ποιο άλλοι ηγέτες προσπάθησαν να βοηθήσουν την επανάσταση; Ο Σέρβος ηγέτης Καραγεώργεβιτς έγινε μέλος της Φιλικής Εταιρείας οι οθωμανικές αρχές, ωστόσο, τον συνέλαβαν και τον εκτέλεσαν. Ο Βλαντιμηρέσκου, τοπικός ηγέτης στις ηγεμονίες, συμμετείχε, αλλά μόνο στην αρχή. 9. Πότε κήρυξε την επανάσταση ο Υψηλάντης; Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης, ξεκινώντας από ρωσικό έδαφος, πέρασε τον ποταμό Προύθο, μπήκε στις ηγεμονίες και στις 24 Φεβρουαρίου 1821 κήρυξε την επανάσταση στο Ιάσιο της Βλαχίας. Κυκλοφόρησε προκηρύξεις με τις οποίες κήρυττε την επανάσταση, αφήνοντας να εννοηθεί ότι πίσω απ αυτή βρισκόταν η Ρωσία. Παράλληλα, συγκροτούσε το στρατό του. 10. Ποια ήταν η πρώτη αντιμετώπιση της κήρυξης της επανάστασης; Προέκυψαν σοβαρά προβλήματα: Οι πλούσιοι Έλληνες των ηγεμονιών δεν ανταποκρίθηκαν υλικά και η στρατολόγηση δεν προχωρούσε. Ο τσάρος αποκήρυξε την επανάσταση και επέτρεψε την είσοδο τουρκικού στρατού στις ηγεμονίες για την καταστολή της. Ο πατριάρχης Γρnγόριος Ε πιεζόμενος από τον σουλτάνο αφόρισε όσους συμμετείχαν στο κίνημα. Επιπλέον, ο Βλαντιμηρέσκου θεωρήθηκε προδότης και με εντoλή της Φιλικής Εταιρείας εκτελέστηκε 11. Ποιο ήταν το τέλος αυτής της πρώτης επαναστατικής προσπάθειας; ΙστορίαΓ Γυμνασίου 24

26 Η κρίσιμη μάχη δόθηκε στο Δραγατσάνι (7 Ιουνίου 1821), όπου και διακρίθηκε, ο Ιερός Λόχος, μια μονάδα από εθελοντές σπουδαστές. Δυστυχώς όμως ο ελληνικός στρατός ηττήθηκε. Ο Υψηλάντης πέρασε στην Αυστρία όπου οι αρχές τον συνέλαβαν. Ένα τελευταίο τμήμα αγωνιστών με επικεφαλείς τους οπλαρχηγούς Γιωργάκη Ολύμπιο και Ιωάννη Φαρμάκη εγκλωβίστηκε στη μονή Σέκκου. Τότε, ο Ολύμπιος αποφάσισε να ανατιναχθεί μαζί με τους συμπολεμιστές του, ενώ ο Φαρμάκης, μετά από σκληρή αντίσταση δύο εβδομάδων, πιάστηκε αιχμάλωτος και αποκεφαλίστηκε. ΙστορίαΓ Γυμνασίου 25

27 ΕΝΟΤΗΤΑ 8Η: Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ( ) 1. Για ποιους λόγους ήταν πιο ευνοϊκές οι συνθήκες για την έναρξη της επανάστασης στη νότια Ελλάδα; Οι συνθήκες για την επιτυχία της ελληνικής επανάστασης ήταν καλύτερες στη νότια Ελλάδα γιατί: Οι ελληνικοί πληθυσμοί ήταν πυκνότεροι. Δεν υπήρχε ισχυρός οθωμανικός στρατός εκεί τη δεδομένη στιγμή διότι μεγάλο μέρος των οθωμανικών δυνάμεων ήταν απασχολημένο στον πόλεμο εναντίον του Aλή πασά της Ηπείρου. Ακόμη, εδώ πολυάριθμοι Φιλικοί προετοίμαζαν τον ξεσηκωμό. Υπήρχαν ένοπλα σώματα Eλλήνων (κλέφτες) και εμπορικά σκάφη με κανόνια. Πολλοί Έλληνες είχαν εμπειρία ένοπλων συγκρούσεων στην ξηρά και στη θάλασσα. τα ορεινά εδάφη της Πελοποννήσου και της Στερεάς διευκόλυναν τον κλεφτοπόλεμο. 2. Σε ποια σημεία της αυτοκρατορίας ξέσπασαν επαναστατικές εστίες; Επαναστάσεις ξέσπασαν το Μάρτιο του 1821 στην Πελοπόννησο, έπειτα στη Στερεά Ελλάδα, στην Κρήτη, σε νησιά του Αιγαίου, στη Θεσσαλία, στην Ήπειρο, στη Μακεδονία και στη Θράκη. Επίσης, εξεγέρθηκαν και κάποιες περιοχές της Μ. Ασίας, καθώς και της Κύπρου. Στις περιοχές, όπου ήταν εύκολο να φτάσει τουρκικός στρατός οι επαναστάσεις καταπνίγηκαν. Η επανάσταση όμως άντεξε στην Πελοπόννησο, τη Στερεά Ελλάδα και σε ορισμένα νησιά του Αιγαίου. 3. Ποιοι οπλαρχηγοί ξεχώρισαν για τις στρατιωτικές του ικανότητες; Από τους χιλιάδες Έλληνες που συμμετείχαν στην επανάσταση ξεχώρισαν κυρίως: Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, Γεώργιος Καραϊσκάκης, Μάρκος Μπότσαρης στη στεριά Κωνσταντίνος Κανάρης και Ανδρέας Μιαούλης στη θάλασσα. 4. Να περιγράψετε τα στρατιωτικά γεγονότα της περιόδου στη στεριά. Οι επαναστάτες περιόρισαν τους Τούρκους στα κατά τόπους φρούρια. Παράλληλα, καταλήφθηκαν από τους Έλληνες πόλεις της Πελοποννήσου (Καλαμάτα, Πάτρα). Οι οθωμανικές αρχές απάντησαν με σκληρά αντίποινα σε βάρος Ελλήνων αμάχων (Κωνσταντινούπολη, Σμύρνη, Θράκη, Κύπρο - απαγχονισμός πατριάρχη Γρηγορίου Ε,10 Απριλίου 1821). Τουρκικά στρατεύματα που μετέβαιναν στην Πελοπόννησο για να καταπνίξουν την επανάσταση συνάντησαν γενναία αντίσταση σε διάφορα σημεία της Στερεάς ΙστορίαΓ Γυμνασίου 26

28 Ελλάδας (Αλαμάνα, Γραβιά, Βασιλικά) από τις δυνάμεις οπλαρχηγών όπως ο Αθανάσιος Διάκος και ο Οδυσσέας Ανδρούτσος (μάχες στην Αλαμάνα, στη Γραβιά, στα Βασιλικά πέθανε στη μάχη ο επίσκοπος Σαλώνων Ησαΐας) Γεγονός-σταθμός υπήρξε η άλωση της Τριπολιτσάς (23 Σεπτεμβρίου 1821) από δυνάμεις με επικεφαλή τον Θ. Κολοκοτρώνη. Ελληνικές δυνάμεις με επικεφαλή τον Κολοκοτρώνη διέλυσαν τη στρατιά του Δράμαλη στα Δερβενάκια(25 28 Ιουλίου 1822), που είχε φτάσει στην Πελοπόννησο για την ανακατάληψη της Τριπολιτσάς. 1823: σκοτώθηκεο Μάρκος Μπότσαρης λίγο έξω από το Καρπενήσι. 5. Να αναφέρετε τα σημαντικότερα πολεμικά γεγονότα της περιόδου στη θάλασσα. Οι ελληνικές δυνάμεις παρεμπόδιζαν τον τουρκικό στόλο, και συμμετείχαν σε πολιορκίες παραλιακών φρουρίων. Πάσχα του 1822: οι Τούρκοι κατέλαβαν τη Χίο και κατέσφαξαν τον ελληνικό πληθυσμό. Σε απάντηση ο Κωνσταντίνος Κανάρης και οι άνδρες του ανατίναξαν την τουρκική ναυαρχίδα στο λιμάνι της Χίου. 1824: Ο σουλτάνος συμφώνησε με τον ηγεμόνα της Αιγύπτου Μοχάμετ Άλη να τον βοηθήσει στην καταστολή της επανάστασης με αντάλλαγμα την Κρήτη και την Πελοπόννησο. Αιγυπτιακός στρατός κατέπνιξε την επανάσταση στην Κρήτη, κατέστρεψε την Κάσο, ενώ οι Τούρκοι τα Ψαρά. 29 Αυγούστου 1824: Στη ναυμαχία του Γέροντα ελληνικές δυνάμεις με επικεφαλή τον Ανδρέα Μιαούλη, κατάφεραν ισχυρό πλήγμα στον τουρκοαιγυπτιακό στόλο. 6. Να περιγράψετε τα γεγονότα της περιόδου : ο Ιμπραήμ αποβιβάστηκε στην Πελοπόννησο και κατέλαβε μεγάλο μέρος της περιοχής, αφού οι Έλληνες ήταν καταπονημένοι από τον εμφύλιο. 20 Μαΐου 1825:Μάχη στο Μανιάκι. Η ηρωική προσπάθεια του Παπαφλέσσα δεν είχε αποτέλεσμα. 13 Ιουνίου 1825: Ο Δημήτριος Υψηλάντης, ο Κωνσταντίνος Μαυρομιχάλης και ο Μακρυγιάννης νίκησαν τις δυνάμεις του Ιμπραήμ στους Μύλους. Απρίλιος1825 Απρίλιος 1826: Οι τουρκοαιγυπτιακές δυνάμεις πολιορκούν το Μεσολόγγι Απριλίου 1826: Η ηρωική έξοδος των πολιορκημένων του Μεσολογγίου κατέληξε σε σφαγή. Στη Στερεά Ελλάδα οι Έλληνες μάχονταν με επικεφαλή τον Γ. Καραϊσκάκη κατά των τουρκικών δυνάμεων που πολιορκούσαν την Ακρόπολη. Ο Γ. Καραϊσκάκης σκοτώθηκε στις 23 Απριλίου Ιουλίου 1827:Συνθήκη του Λονδίνου, οι Δυνάμεις( Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία) αποφασίζουν την ειρήνευση και τη δημιουργία ελληνικού κράτους. ΙστορίαΓ Γυμνασίου 27

29 ΕΝΟΤΗΤΑ 9 Η : ΠΡΩΤΕΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΤΩΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΗΜΕΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΓΙΑ ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΚΡΑΤΟΥΣ 1. Ποια ήταν τα δύο βασικότερα ζητήματα οργάνωσης που απασχολούσαν τους επαναστάτες; Για να εδραιωθεί η επανάσταση χρειαζόταν: Ανεφοδιασμός των ελληνικών στρατευμάτων. Πολιτική οργάνωση των περιοχών που απελευθερώνονταν. Διαχείριση των εθνικών γαιών ή εθνικών κτημάτων, δηλαδή των ακινήτων οθωμανικών περιουσιών που είχαν περάσει στον έλεγχο των Ελλήνων. 2. Ποιοι ανέλαβαν να καλύψουν αυτές τις ανάγκες; Αυτές τις ανάγκες ανέλαβαν να καλύψουν οι τοπικοί οργαvισμοί, δηλαδή πολιτικοί σχηματισμοί τοπικού χαρακτήρα, ένα είδος τοπικών κυβερνήσεων. Οι περισσότεροι ελέγχονταν από προεστούς, Φαναριώτες και ιεράρχες. 3. Ποια ήταν τα σημαντικότερα πολιτικά σώματα που ιδρύθηκαν; Πελοποννησιακή Γερουσία: Συστάθηκε με πρωτοβουλία Πελοποννήσιων προεστών Γερουσία της Δυτικής Χέρσου Ελλάδας (Δ. Στερεάς Ελλάδας): Είχε επικεφαλή τον έμπειρο Φαναριώτη πολιτικό Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο. Άρειος Πάγος: Διοικούσε την Ανατολική Στερεά Ελλάδα και είχε επικεφαλή τον Φαναριώτη Θεόδωρο Νέγρη. 4. Ποιος ήταν ο ρόλος του Δημήτριου Υψηλάντη στις διαμάχες ανάμεσα στους Έλληνες; Το καλοκαίρι του 1821, έφτασε στην Πελοπόννησο ο ΔημήτριοςYψηλάvτης, αδερφός του Αλ. Yψηλάvτη, ως εκπρόσωπός του, για να αναλάβει την ηγεσία του Αγώνα. Ορισμένοι οπλαρχηγοί και Φιλικοί, πήγαν με το μέρος του. Οι προεστοί της Πελοποννήσου αρνήθηκαν να συνεργαστούν με τον Υψηλάντη και απειλήθηκαν από εξοργισμένους αγωνιστές με σφαγή. 5. Τι γνωρίζετε για την Α Εθνοσυνέλευση; Η Α Εθνοσυνέλευση (Δεκέμβριος 1821 Ιανουάριος 1822) έγινε κοντά στην Επίδαυρο και ψήφισε το πρώτο ελληνικό σύvταγμα, γνωστό ως σύνταγμα της Επιδαύρου. Κείμενο έντονα επηρεασμένο από τα συντάγματα της γαλλικής επανάστασης Ανακηρυσσόταν η ελληνική ανεξαρτησία Θεσπιζόταν το πολίτευμα της αβασίλευτης δημοκρατίας. Η διοίκηση ορίστηκε ότι θα αποτελούνταν από δύο σώματα με ετήσια θητεία, το Εκτελεστικό, με πέντε μέλη, και το Βουλευτικό, με 70 μέλη. Πρόεδρος του ΙστορίαΓ Γυμνασίου 28

30 εκτελεστικού ορίστηκε ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος και του Βουλευτικού ο Δημήτριος Υψηλάντης. 6. Τι γνωρίζετε για τη Β Εθνοσυνέλευση; Η Β Εθνοσυνέλευση έγινε στο Άστρος της Κυνουρίας (Μάρτιος-Απρίλιος 1823). Εγκρίθηκε ο νόμος της Επιδαύρου σύμφωνα με τον οποίο Καταργήθηκαν οι τοπικοί οργανισμοί Καταργήθηκε το αξίωμα του αρχιστράτηγου, που έφερε έως τότε ο Κολοκοτρώνης. Πρόεδρος του Εκτελεστικού ορίστηκε ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης και πρόεδρος του Βουλευτικού ο Α. Μαυροκορδάτος. 7. Πότε άρχισε ο εμφύλιος πόλεμος; Ποια ήταν αίτια της διαμάχης; Ο εμφύλιος πόλεμος εκδηλώθηκε το φθινόπωρο του 1823, αρχικά ως πολιτική σύγκρουση και λίγο αργότερα ως ένοπλη αναμέτρηση. Τα αίτια της εμφύλιας διαμάχης ήταν τα εξής: Αντιθέσεις ανάμεσα στους προκρίτους, τους ιεράρχες και τους Φαναριώτες, που επιδίωκαν να διατηρήσουν την εξουσία που είχαν και πριν την επανάσταση και στους οπλαρχηγούς και τους Φιλικούς, που αναδείχτηκαν στα πεδία των μαχών και θεωρούσαν δικαίωμά τους να συμμετέχουν στα κοινά. Οι διαφωνίες για τη διαχείριση των χρημάτων του δανείου που είχε συναφθεί στην Αγγλία. Οι προσωπικές αντιπαλότητες και φιλοδοξίες. 8. Ποιες είναι οι δύο φάσεις της εμφύλιας διαμάχης; Φθινόπωρο 1823-καλοκαίρι 1824: Συγκρούστηκαν δύο παρατάξεις με επικεφαλείς τους Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, αντιπρόεδρο του Εκτελεστικού, και Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο, πρόεδρο του Βουλευτικού. Ο Μαυροκορδάτος εξασφάλισε την υποστήριξη των ισχυρότερων προκρίτων της Πελοποννήσου και της Ύδρας κι έτσι ο Κολοκοτρώνης αναγκαστικά υποχώρησε. Ιούλιος 1824-Ιανουάριος 1825:Ο Μαυροκορδάτος και οι Υδραίοι συμμάχησαν με τον Ιωάννη Κωλέττη, που επηρέαζε πολλούς οπλαρχηγούς της Στερεάς Ελλάδας, και απέκλεισαν τους Πελοποννήσιους από την εξουσία. Όταν οι τελευταίοι συνασπίστηκαν, στρατεύματα από τη Στερεά λεηλάτησαν τη βόρεια Πελοπόννησο αναγκάζοντας τους Πελοποννήσιους να συνθηκολογήσουν. Οι νικητές φυλάκισαν τον Κολοκοτρώνη και τον Οδυσσέα Ανδρούτσο, που λίγο αργότερα δολοφονήθηκε. 9. Τι γνωρίζετε για τη Γ Εθνοσυνέλευση; Η Γ Εθνοσυνέλευση συγκλήθηκε το 1826 στην Επίδαυρο, αλλά, διαλύθηκε αμέσως όταν έγινε γνωστή η έξοδος του Μεσολογγίου. Συγκλήθηκε ξανά την άνοιξη του 1827, όπου: Εξέλεξε Κυβερνήτη της Ελλάδος τον Ιωάννη Καποδίστρια Ψήφισε το Πολιτικό Σύνταγματης Ελλάδος, το οποίο βασιζόταν στην αρχή της ΙστορίαΓ Γυμνασίου 29

31 διάκρισης των εξουσιών και ήταν το πιο δημοκρατικό της εποχής του. ΕΝΟΤΗΤΑ 10 Η : ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΗ 1. Ποια ήταν η κατάσταση στην Ευρώπη όταν ξεκίνησε η επανάσταση; Κατά τα δύο πρώτα χρόνια της επανάστασης η Αγγλία, η Γαλλία και η Ρωσία κράτησαν αρνητική στάση απέναντι στην επανάσταση. Γιατί : o Μόλις είχαν νικήσει το Ναπολέοντα, o οι Δυνάμεις προσπαθούσαν να αποτρέψουν μεγάλους πολέμους στην Ευρώπη. Οι Δυνάμεις δεν ήθελαν να διαλυθεί η οθωμανική αυτοκρατορία, γιατί φοβούνταν ότι κάτι τέτοιο θα έφερνε νέες διαμάχες μεταξύ τους. Γι αυτό, όταν ο Αλ. Υψηλάντης κήρυξε την επανάσταση, η Ρωσία την καταδίκασε και χρειάστηκε μεγάλη προσπάθεια από τον Καποδίστρια, για να αλλάξει το δυσμενές κλίμα απέναντι στην Ελλάδα. 2. Πότε και γιατί άλλαξε το διπλωματικό κλίμα για τους επαναστατημένους Έλληνες; Το 1823 ο Άγγλος υπουργός εξωτερικών ΤζορτζΚάνιγκ, επειδή θεωρούσε ότι ένα ελληνικό κράτος θα ήταν χρήσιμο για τα συμφέροντα της Αγγλίας στη νοτιοανατολική Μεσόγειο, αναγνώρισε τους Έλληνες ως εμπόλεμη δύναμη. Στις αρχές του 1824 η Ρωσία, για να μη χάσει την επιρροή της απέναντι στους Έλληνες, δημιούργησε το σχέδιο των τριών τμημάτων, που προέβλεπε τη δημιουργία τριών αυτόνομων ελληνικών ηγεμονιών. Το σχέδιο απορρίφθηκε και από το Σουλτάνο αλλά και από τους Έλληνες. 3. Πώς ενίσχυσε η Αγγλία την επιρροή της στους Έλληνες; Η κυβέρνηση Κουντουριώτη προώθησε στη σύναψη δύο δανείων με αγγλικές τράπεζες ( 1824, 1825). Το 1825 οι αγγλόφιλοι, εξαιτίας της επέμβασης του αιγυπτιακού στρατού, έπεισαν τους περισσότερους Έλληνες ηγεμόνες να υπογράψουν την πράξη προστασίας, με την οποία ζητούσαν να αναλάβει η Αγγλία την προστασία της Ελλάδας. 4. Ποιες πολιτικές ομάδες-κόμματα δημιουργήθηκαν στην Ελλάδα; Κατά την περίοδο δημιουργήθηκαν πολιτικές ομάδες κόμματα που συνδέονταν με τις Δυνάμεις. Αυτά ήταν: Αγγλικό, με επικεφαλή τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο Γαλλικό, με τον Ιωάννη Κωλέττη Ρωσικό, με αρχηγούς τον Ανδρέα Μεταξά και το Θεόδωρο Κολοκοτρώνη. Τα κόμματα ονομάστηκα έτσι ανάλογα με τηχώρα από την οποία πίστευαν ότι θα δοθεί η λύση στην Ελλάδα. 5. Τι είναι ο φιλελληνισμός; Ποιοι παράγοντες γέννησαν και ευνόησαν το φιλελληνισμό; ΙστορίαΓ Γυμνασίου 30

32 Ο φιλελληνισμός ήταν ένα κίνημα συμπαράστασης στους Έλληνες. Παράλληλα στρεφόταν εναντίον της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και της Ιερής Συμμαχίας. Κύριοι παράγοντες που γέννησαν και ευνόησαν τον φιλελληνισμό ήταν: Ο θαυμασμός των Ευρωπαίων για τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό Ο αποτροπιασμός για τις βιαιότητες των Τούρκων σε βάρος άμαχων Ελλήνων, Η συγκίνηση που είχαν προκαλέσει οι ελληνικές επιτυχίες. Βεβαίως, υπήρχαν και κάποιοι που, ενώ παρουσιάζονταν ως φιλέλληνες, συμπεριφέρονταν τυχοδιωκτικά ενδιαφερόμενοι μόνο για χρήματα και αξιώματα. 6. Ποια ήταν η προσφορά του φιλελληνισμού προς τους Έλληνες; Ο φιλελληνισμός πρόσφερε ενίσχυση τόσο οικονομική (χρήματα, εφόδια) όσο και ηθική (ποικίλες εκδηλώσεις συμπαράστασης). Ιδιαίτερη αναφορά αξίζει στους φιλέλληνες που συμμετείχαν προσωπικά στον αγώνα. Πολλοί από αυτούς σκοτώθηκαν πολεμώντας για την ελευθερία των Ελλήνων. Ιδιαίτερη αναφορά αξίζει στον Άγγλο λόρδο Μπάιρον που πέθανε στο πολιορκημένο Μεσολόγγι (1824). 7. Ποια γεγονότα οδήγησαν στην ανεξαρτησίας; Ιουλιανή συνθήκη του Λονδίνου (6 Ιουλίου 1827): Αγγλία, Ρωσία, Γαλλία): Προέβλεπε την ίδρυση αυτόνομου ελληνικού κράτους. Ναυμαχία του Ναβαρίνου (8 Οκτωβρίου 1827): Ο Σουλτάνος αρνήθηκε την ίδρυση αυτόνομου κράτους και προτίμησε την ένοπλη επέμβαση. Οι στόλοι της Αγγλίας, της Ρωσίας και της Γαλλίας σύντριψαν τον τουρκοαιγυπτιακό στόλο. Συνθήκη της Αδριανούπολης, 14 Σεπτεμβρίου 1829: Η τουρκική ήττα στον ρωσοτουρκικό πόλεμο που ακολούθησε ( ) υποχρέωσε τον σουλτάνο να αποδεχτεί όλες τις μέχρι τότε αποφάσεις των Δυνάμεων σχετικά με το ελληνικό ζήτημα. 8. Τι γνωρίζετε για τον Πρωτόκολλο της ανεξαρτησίας; Πρωτόκολλο της Ανεξαρτησίας (22 Ιανουαρίου / 3 Φεβρουαρίου 1830): Υπογράφτηκε από την Αγγλία, τη Ρωσία και τη Γαλλία και αναγνώρισε την Ελλάδα ως κράτος ανεξάρτητο. Το ελληνικό κράτος συμφωνήθηκε ότι θα εκτεινόταν νότια της συνοριακής γραμμής που ορίζεται από τους ποταμούς Αχελώο και Σπερχειό. Παράλληλα, οι Δυνάμεις επέλεξαν τον πρίγκιπα Λεοπόλδο του Σαξ Κόμπουργκ ως ηγεμόνα της Ελλάδας. Αυτός, όμως, δεν αποδέχτηκε την εκλογή του. ΙστορίαΓ Γυμνασίου 31

33 ΕΝΟΤΗΤΑ 11 Η : ΤΑ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΑ ΚΥΜΑΤΑ ΤΟΥ 1830 ΚΑΙ ΤΟΥ 1848 ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ 1. Ποια γεγονότα οδήγησαν στα επαναστατικά κινήματα του 1830 και 1848 στη Ευρώπη; Η επανάσταση στη Γαλλία στρεφόταν εναντίον του βασιλιά Καρόλου Ι, που επιχείρησε να αποδώσει στους αριστοκράτες και στην εκκλησία κάποια από τα προνόμια που είχαν πριν από το Η μεγαλοαστική τάξη και τα λαϊκά στρώματα αντέδρασαν έντονα. Η κρίση κορυφώθηκε όταν ο αυταρχικός Κάρολος Ι διέλυσε τη Βουλή (Μάρτιος 1830), περιόρισε δραστικά τα εκλογικά δικαιώματα των αστών και επέβαλε αυστηρή λογοκρισία. Αμέσως, πλήθη λαού, με επικεφαλής ριζοσπάστες δημοκρατικούς, έστησαν οδοφράγματα στους δρόμους του Παρισιού εξαναγκάζοντας τον Κάρολο Ι σε παραίτηση και αξιώνοντας την εγκαθίδρυση αβασίλευτης δημοκρατίας. Οι φιλελεύθεροι αστοί, όμως, που έλεγχαν την κατάσταση, ευνόησαν την άνοδο στον θρόνο του μετριοπαθούς βασιλιά Λουδοβίκου-Φιλίππου. 2. Tι γνωρίζεις για την επανάσταση στο Βέλγιο; Η επανάσταση στο Βέλγιο, που ήταν τμήμα του Βασιλείου των Κάτω Χωρών, προκλήθηκε κυρίως από το ότι ο βασιλιάς Γουλιέλμος Α της Οράγγης ευνοούσε τα ολλανδικά οικονομικά συμφέροντα σε βάρος των βελγικών. Ενισχύθηκε, επίσης, από τις θρησκευτικές διαφορές που υπήρχαν ανάμεσα στους προτεστάντες Ολλανδούς και τους καθολικούς Βέλγους Έτσι, οι Βέλγοι επαναστάτησαν και ίδρυσαν το ανεξάρτητο βασίλειο του Βελγίου το Tι γνωρίζεις για την επανάσταση στην Πολωνία; Η επανάσταση στην Πολωνία ξεκίνησε με κύριο αίτημα την ανεξαρτησία από τη Ρωσία, τμήμα της οποίας ήταν έως τότε τα πολωνικά εδάφη. Η επέμβαση, ωστόσο, ισχυρών ρωσικών δυνάμεων και οι διαφωνίες μεταξύ των επαναστατών οδήγησαν τελικά στην αποτυχία της επανάστασης και στην επιβολή ενός ιδιαίτερα αυταρχικού καθεστώτος. 4. Tι γνωρίζεις για τις επαναστάσεις του 1848; Οι επαναστάσεις του Λίγα χρόνια αργότερα, στα 1848, ξέσπασαν νέες επαναστάσεις. Τα αίτιά τους ήταν ποικίλα. Τα οικονομικά και κοινωνικά αίτια σχετίζονταν με τη σταθερή πτώση του βιοτικού επιπέδου των λαϊκών στρωμάτων σε πολλές περιοχές της Ευρώπης, ήδη από τη ΙστορίαΓ Γυμνασίου 32

34 δεκαετία του 1820, με αποτέλεσμα την ανάπτυξη μιας γενικευμένης κοινωνικής δυσαρέσκειας. Τα εθνικά αίτια συνδέονταν με την ανάδυση των εθνικών ιδεών στην Ευρώπη και την επιδίωξη πολλών ευρωπαϊκών εθνών να δημιουργήσουν ανεξάρτητα κράτη. Τα πολιτικά αίτια προέκυπταν από τις διαρκώς αυξανόμενες απαιτήσεις των ευρωπαϊκών κρατών από τους υπηκόους τους (αύξηση της φορολογίας, καθιέρωση της υποχρεωτικής στράτευσης κ.ά.), αλλά και από την ενίσχυση εκείνων των πολιτικών δυνάμεων που επιδίωκαν την ανατροπή των αποφάσεων του συνεδρίου της Βιέννης. 5. Tι γνωρίζεις για την επανάσταση στην Γαλλία; Η επανάσταση στη Γαλλία πυροδοτήθηκε από ριζοσπάστες δημοκρατικούς που απαιτούσαν κοινωνικές και πολιτικές μεταρρυθμίσεις και εξανάγκασε τον βασιλιά σε παραίτηση. Σχηματίστηκε δημοκρατική κυβέρνηση, με τη συμμετοχή τόσο μετριοπαθών όσο και ριζοσπαστών, που παραχώρησε πολιτικά δικαιώματα σε όλους τους άνδρες και πήρε μέτρα οικονομικής ανακούφισης των λαϊκών τάξεων. Ωστόσο, οι εκλογές που έγιναν τον Απρίλιο του 1848 έδωσαν την πλειοψηφία στους μετριοπαθείς φιλελεύθερους, που συνέλαβαν τους ηγέτες των ριζοσπαστών και κατάργησαν τα κοινωνικά μέτρα της προηγούμενης κυβέρνησης. Το αποτέλεσμα ήταν να ξεσπάσει, το καλοκαίρι του 1848, ένας αληθινός κοινωνικός πόλεμος που τελείωσε με τη συντριβή των ριζοσπαστικών δυνάμεων. Η κυριαρχία των μετριοπαθών φιλελεύθερων επιβεβαιώθηκε με την εκλογή ως προέδρου της Γαλλίας του πρίγκιπα Λουδοβίκου-Ναπολέοντα Βοναπάρτη, την αφαίρεση των πολιτικών δικαιωμάτων από τους εργάτες και τον περιορισμό της ελευθεροτυπίας. 6. Tι γνωρίζεις για την επανάσταση στην Αυστρία; Η επανάσταση στην Αυστρία προκάλεσε αρχικά την παραίτηση και τη φυγή από τη Βιέννη του αυταρχικού πρωθυπουργού Μέτερνιχ καθώς και την παραίτηση του αυτοκράτορα Φερδινάνδου. Ωστόσο, οι αντιθέσεις ανάμεσα στους μετριοπαθείς φιλελεύθερους, που συμμετείχαν στην κυβέρνηση, και τους ριζοσπάστες δημοκρατικούς, που αξίωναν μεταρρυθμίσεις, οδήγησαν σε νέα επανάσταση (Οκτώβριος 1848), η οποία καταπνίγηκε. 7. Tι γνωρίζεις για την επανάσταση των Ούγγρων; Η επανάσταση των Ούγγρων ήταν η σημαντικότερη μιας σειράς επαναστάσεων (Βοημία, Ιταλία) που εκδηλώθηκαν στην επικράτεια της Αυστρίας, ευνοημένες από τον γενικότερο επαναστατικό αναβρασμό. Με επικεφαλής τον Λάγιος Κόσουτ, οι επαναστάτες κήρυξαν την ανεξαρτησία της Ουγγαρίας, σχημάτισαν κυβέρνηση και θέσπισαν νόμους. Τελικά, όμως, και αυτή η επανάσταση καταπνίγηκε. 8. Tι γνωρίζεις για την επανάσταση στην Πρωσία; ΙστορίαΓ Γυμνασίου 33

35 Η επανάσταση στην Πρωσία άρχισε με εξέγερση στο Βερολίνο. Αμέσως, ο βασιλιάς Φρειδερίκος Γουλιέλμος Γ υποσχέθηκε παραχώρηση συντάγματος. Παράλληλα, και καθώς δυνάμωναν οι φωνές που υποστήριζαν την ενοποίηση του γερμανικού χώρου, συγκροτήθηκε η συνέλευση της Φρανκφούρτης. Σε αυτή διαμορφώθηκαν δύο ρεύματα: το ένα υποστήριζε τη δημιουργία μιας Μεγάλης Γερμανίας με τη συμμετοχή και της Αυστρίας και το άλλο τη συγκρότηση μιας Μικρής Γερμανίας υπό την καθοδήγηση της Πρωσίας. Αν και η πλειοψηφία της συνέλευσης τάχθηκεμε τη δεύτερη άποψη, η αντίδραση της Αυστρίας εμπόδισε τη δημιουργία ενός ενιαίου γερμανικού κράτους 9. Πως τα επαναστατικά κινήματα του 1848 επηρέασαν το πολιτικό τοπίο; Μια αποτίμηση Τα επαναστατικά κινήματα του 1848, η άνοιξη των λαών όπως ονομάστηκαν, επηρέασαν ουσιαστικά το πολιτικό τοπίο. Η μεγαλοαστική τάξη, ο αληθινός κερδισμένος, αύξησε, στα περισσότερα κράτη, τον βαθμό συμμετοχής της στη διαχείριση της πολιτικής εξουσίας. Τέλος, το κύριο μέτωπο κοινωνικής αντιπαράθεσης μετατοπίστηκε: από εδώ και πέρα οι κύριοι κοινωνικοί αντίπαλοι δεν θα είναι οι ευγενείς και οι αστοί αλλά οι αστοί και οι εργάτες. ΙστορίαΓ Γυμνασίου 34

36 ΕΝΟΤΗΤΑ 12 Η : Η ΩΡΙΜΑΝΣΗ ΤΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ 1. Σε ποιες περιοχές εξαπλώθηκε η εκβιομηχάνιση; Στα μέσα του 19 ου αι. η εκβιομηχάνιση περιοριζόταν στη Μ. Βρετανία, στη βόρεια και ανατολική Γαλλία, στο Βέλγιο, στις Κάτω Χώρες, σε περιοχές γύρω από το Ρήνο, και σε ορισμένα κέντρα στη βόρεια Ιταλία. Από τα μέσα του 19 ου αιώνα εξαπλώθηκε σε νέες περιοχές της Ευρώπης και στις ΗΠΑ. 2. Ποια ήταν η συμβολή της επιστημονικής έρευνας στην εκβιομηχάνιση; Μετά το 1880 πρωτοπόροι έγιναν βιομηχανικοί κλάδοι που σχετίζονταν με την επιστημονική έρευνα: Η χημεία πέρασε στη μαζική παραγωγή. επιστημονικές ανακαλύψεις γέννησαν την οργανική χημεία και επέτρεψαν την παραγωγή συνθετικών βαφών, λιπασμάτων, πλαστικών υλών και εκρηκτικών. Χάρη στη χημεία αναπτύχθηκαν, ακόμη, οι βιομηχανίες φαρμάκων, ψυγείων, φωτογραφικών και κινηματογραφικών ειδών. Πρωτοπόρος αναδείχτηκε η Γερμανία. 3. Ποια ήταν η κυριότερη καινοτομία εκείνης της περιόδου; Ο ηλεκτρισμός αποτέλεσε την κυριότερη καινοτομία του δεύτερου μισού του 19 ου αιώνα και χρησιμοποιήθηκε τόσο ως πηγή ενέργειας για τους ηλεκτρικούς κινητήρες όσο και ως μέσο φωτισμού. Αυτή την εποχή επινοήθηκαν ο ηλεκτρικός λαμπτήρας πυρακτώσεως, καθώς και μέθοδοι μετατροπής της ενέργειας των υδάτων σε ηλεκτρική ενέργεια και μεταφοράς της σε μεγάλες αποστάσεις. 4. Ποια επαναστατικά επιτεύγματα σημειώθηκαν στο χώρο των συγκοινωνιών; Η πιο σημαντική πρόοδος έγινε με το σιδηρόδρομο. Το 1825 ο Άγγλος μηχανικός Στίβενσον κίνησε την πρώτη ατμάμαξα στη σιδηροδρομική γραμμή Λίβερπουλ- Μάντσεστερ. Στα τέλη του 19 ου αιώνα κατασκευάστηκαν τα ηλεκτροκίνητα τραμ και υπόγειοι ηλεκτρικοί σιδηρόδρομοι (μετρό). Η χρησιμοποίηση ατμομηχανής για την κίνηση στη θάλασσα οδήγησε στο σιδερένιο ατμόπλοιο, που αντικατέστησε το ξύλινο ιστιοφόρο πλοίο. Έτσι ο χρόνος και το κόστος του ταξιδιού μειώθηκαν θεαματικά. Στο δεύτερο μισό του 19 ου αιώνα, η εξέλιξη των κινητήρων είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία του αυτοκινήτου, αλλά και τον πειραματισμό στη δημιουργία ιπτάμενων μηχανών, των πρώτων αεροπλάνων. Παράλληλα, το καύσιμο των κινητήρων, το ΙστορίαΓ Γυμνασίου 35

37 πετρέλαιο, άρχιζε να αποκτά μεγάλη σημασία. 5. Ποια είναι τα καινούρια επιτεύγματα στο χώρο των επικοινωνιών; Η επανάσταση συνεχίστηκε και στα μέσα μετάδοσης ήχου σε μεγάλες αποστάσεις (ηλεκτρικός τηλέγραφος, τηλέφωνο, ασύρματος τηλέγραφος), που είχε ξεκινήσει από το πρώτο μισό του 19 ου αιώνα, συνεχιζόταν κάνοντας ευκολότερη την επικοινωνία. 6. Τι εννοούμε με τον όρο «καπιταλισμό»; Σύμφωνα με την οικονομία της ελεύθερης αγοράς ή καπιταλισμό ή κεφαλαιοκρατία, οι επιχειρηματίες είχαν το δικαίωμα να πράττουν ό,τι εκείνοι έκριναν αναγκαίο για να κερδίζουν. Το ατομικό συμφέρον θεωρούνταν σημαντικότερο του κοινωνικού. 7. Πώς λειτουργούσε το σύστημα του καπιταλισμού; Η ανάγκη συγκέντρωσης τεράστιων κεφαλαίων για να ιδρυθούν μεγάλες βιομηχανίες οδήγησε στη δημιουργία εταιρειών με τη συμμετοχή πολλών κεφαλαιούχων. Το κεφάλαιο αυτών των επιχειρήσεων εκφραζόταν σε μετοχές. Την ίδια εποχή δημιουργήθηκαν μεγάλες τράπεζες που συγκέντρωναν κεφάλαια, τα οποία δάνειζαν σε επιχειρηματίες με τόκο. Η ανάγκη μείωσης του κόστους παραγωγής προκάλεσε συγχωνεύσεις και οδήγησε στη δημιουργία ολιγοπωλίων και μονοπωλίων, δηλαδή τεράστιων επιχειρήσεων που κατόρθωναν να επικρατήσουν μόνο αυτές στην αγορά. Άρχισαν, όμως, να ξεσπούν οικονομικές κρίσεις κι έτσι άρχισε να αμφισβητείται ο απόλυτος οικονομικός φιλελευθερισμός και σκέφτονται να επιστρέψουν στον κρατικό παρεμβατισμό. ΙστορίαΓ Γυμνασίου 36

38 ΕΝΟΤΗΤΑ 13 Η : ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ 1. Τι είδους πληθυσμιακές μεταβολές συνέβησαν μετά το 1850; Η βελτίωση του βιοτικού επιπέδου προκάλεσε στην Ευρώπη πληθυσμιακή αύξηση, ένα μέρος της οποίας διοχετεύτηκε στη μετανάστευση. Η εσωτερική μετανάστευση προς τις βιομηχανικές πόλεις πύκνωσε τις στρατιές των εργατών. Τότε, άρχισαν να δημιουργούνται εργατικά προάστια, κοντά ή και ανάμεσα στα εργοστάσια. Η εξωτερική μετανάστευση κατευθύνθηκε στις ΗΠΑ, στον Καναδά και στην Αυστραλία. 2. Πώς επηρέασαν οι αλλαγές τις κοινωνικές ομάδες; Τα κοινωνικά δεδομένα άλλαξαν: Αριστοκράτες μεγαλογαιοκτήμονες: Παρέμεναν πανίσχυροι στην ανατολική και μεσογειακή Ευρώπη, καθώς η περιορισμένη διάδοση της βιομηχανίας στις περιοχές αυτές δεν επηρέαζε το προηγούμενο καθεστώς. Στην Αγγλία έπαιζαν σημαντικό ρόλο. Αντιθέτως, στη Γαλλία, όπου η αριστοκρατία δεν έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για νέου τύπου οικονομικές δραστηριότητες, η επιρροή της περιοριζόταν διαρκώς. Αστοί: Ήταν η κυρίαρχη κοινωνική τάξη. Διακρίνονταν σε μεγαλοαστούς (βιομήχανοι, μεγαλέμποροι, τραπεζίτες), μεσοαστούς(βιοτέχνες, ελεύθεροι επαγγελματίες) και μικροαστούς(δημόσιοι και ιδιωτικοί υπάλληλοι). Οι μεγαλοαστοί διέθεταν πλούτο, κύρος και πολιτική επιρροή. Αγρότες: Αποτελούσαν την πλειονότητα των Ευρωπαίων κατά τον 19 ο αιώνα και ζούσαν υπό εξαιρετικά ασταθείς συνθήκες, εκτεθειμένοι στις διαθέσεις των μεγαλοκτηματιών και στις διακυμάνσεις των τιμών. Πολλοί μετανάστευαν αναζητώντας καλύτερη τύχη. Εργάτες: Άνδρες, γυναίκες και παιδιά, αυξάνονταν όσο αναπτυσσόταν η βιομηχανία. Εργάζονταν ώρες καθημερινά, δίχως ούτε μια μέρα ανάπαυσης, και έπαιρναν μισθούς πείνας. Ζούσαν, στριμωγμένοι πολλοί μαζί, σε μικρά και ανθυγιεινά σπίτια και πέθαιναν νέοι. 3. Τι εννοούμε με τον όρο σοσιαλισμό; Οι θεωρίες οι οποίες τονίζουν την προτεραιότητα του κοινωνικού συμφέροντος (social) έναντι του ατομικού έγιναν γνωστές με το γενικό όρο σοσιαλισμός. 4. Τι είναι ο ουτοπικός σοσιαλισμός; Οι πρώτοι σοσιαλιστές (Σαιν Σιμόν, Φουριέ, Όουεν, Μπλαν, Προυντόν) μιλούσαν για μια εξιδανικευμένη μορφή κοινωνίας που θα έπρεπε, κατά τη γνώμη τους, να επικρατήσει. Γι' αυτό και οι απόψεις τους ονομάστηκαν ουτοπικός σοσιαλισμός. ΙστορίαΓ Γυμνασίου 37

39 5. Τι γνωρίζετε για το μαρξισμό; Το 1848 οι Γερμανοί Καρλ Μαρξ και Φρίντριχ Ένγκελς δημοσίευσαν το Κομμουνιστικό Μανιφέστο. Αργότερα ο Μαρξ δημοσίευσε ένα τρίτομο έργο,το Κεφάλαιο. Σε αυτό υποστήριζε την άποψη ότι κύρια αιτία της κοινωνικής αδικίας ήταν το γεγονός ότι οι ολιγάριθμοι αστοί ήταν ιδιοκτήτες των μέσων παραγωγής. Κατά τον Μαρξ η εργατική τάξη θα έπρεπε να οργανωθεί σ ένα δικό της πολιτικό κόμμα, να ανατρέψει τον καπιταλισμό και να πάρει στα χέρια της τα μέσα παραγωγής. Έτσι, θα δημιουργούνταν μια νέα κοινωνία δίχως τάξεις (αταξική κοινωνία), όπου δεν θα υπήρχε εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο. Οι θέσεις αυτές έγιναν γνωστές ως μαρξισμός. 6. Τι γνωρίζετε για την ανάπτυξη του συνδικαλισμού; Μετά το 1830,οι εργάτες άρχισαν να διεκδικούν οργανωμένα τα αιτήματα τους, π.χ οκτάωρη εργασία. Το 1838 η αγγλική Ένωση Εργατών δημοσίευσε τη Χάρτα του Λαού με την οποία οι χαρτιστές διατύπωναν πολιτικά αιτήματα (καθολική ψηφοφορία για τους άνδρες κ.α).κύριος τρόπος διεκδίκησης ήταν οι απεργίες, που συχνά καταστέλλονταν βίαια. Η Πρωτομαγιά από το 1890 καθιερώθηκε ως η παγκόσμια των εργατών, επειδή την 1 η Μαΐου 1886 μια εργατική απεργία στο Σικάγο των ΗΠΑ με αίτημα την καθιέρωση οκτάωρης εργασίας πνίγηκε στο αίμα. 7. Τι πέτυχε το εργατικό κίνημα μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα; Το εργατικό κίνημα είχε πετύχει: Τη μείωση των ωρών εργασίας σε δέκα, Τη δημιουργία ταμείων ασφάλισης που στήριζαν οικονομικά τους εργάτες σε περίπτωση εργατικού ατυχήματος, ασθένειας ή απόλυσης την υπογραφή συμβάσεων εργασίας με τους εργοδότες που όριζαν τις κατώτερες αμοιβές. 8. Τι γνωρίζετε για την πολιτική οργάνωση των εργατών; 1864: Ιδρύθηκε στο Λονδίνο η πρώτη Διεθνής Ένωση Εργατών(πρώτη Διεθνής),που διαλύθηκε το 1876 εξαιτίας διαφωνιών μεταξύ των σοσιαλιστών. 1889: Στο Παρίσι, ιδρύθηκε η δεύτερη Διεθνής, με τη συμμετοχή μόνο πολιτικών κομμάτων που δέχονταν τον μαρξισμό. Τα επόμενα χρόνια δημιουργήθηκαν σε ευρωπαϊκές χώρες σοσιαλιστικά και εργατικά κόμματα. Πολλά από αυτά επιδίωκαν να ανέλθουν στην κυβέρνηση μέσα από εκλογές. Με την τακτική αυτή διαφωνούσαν οι Καρλ Λίμπκvεχτ και Ρόζα Λούξεμπουργκ στη Γερμανία, ο Λένιν στη Ρωσία και άλλοι σοσιαλιστές που πίστευαν ότι έπρεπε να επιδιώκεται η ανατροπή του καπιταλισμού με επανάσταση και η εγκαθίδρυση νέου σοσιαλιστικού καθεστώτος. ΙστορίαΓ Γυμνασίου 38

40 9. Πώς ξεκίνησε το κίνημα για τη χειραφέτηση της γυναίκας; Στη διάρκεια του 19 ου αιώνα πολλές γυναίκες άρχισαν να εργάζονται σε εργοστάσια και άλλες επιχειρήσεις. Απέκτησαν, έτσι, οικονομική ανεξαρτησία και άρχισαν να διεκδικούν τη νομική και πολιτική τους χειραφέτηση. Το 1903 η Αγγλίδα Έμελιν Πάνκχορστ ίδρυσε την Κοινωνική και Πολιτική Ένωση Γυναικών, που μαχόταν για την παραχώρηση πολιτικών δικαιωμάτων στις γυναίκες, πράγμα που επιτεύχθηκε, στη διάρκεια του 20 ου αιώνα, σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες. ΙστορίαΓ Γυμνασίου 39

41 ΕΝΟΤΗΤΑ 14 Η : ΟΙ ΕΝΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΙΤΑΛΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΓΕΡΜΑΝΙΑΣ. ΝΕΑ ΕΘΝΙΚΑ ΚΡΑΤΗ ΣΤΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ. 1. Με ποιον τρόπο έγινε η ενοποίηση της Ιταλίας; Το μοναδικό βασίλειο της Ιταλίας στο οποίο βασίλευε Ιταλός μονάρχης ήταν το βασίλειο του Πεδεμοντίου και της Σαρδηνίας. Σε αυτό βασίστηκε, σε μεγάλο βαθμό, και η προσπάθεια ενοποίησης. Πρωτεργάτες υπήρξαν ο βασιλιάς Βίκτωρ Εμμανουήλ Β και ο μετριοπαθής φιλελεύθερος πρωθυπουργός Καμίλο Καβούρ. Παράλληλα, ο πολιτικός Τζουζέπε Ματσίνι ίδρυσε το κίνημα Νέα Ιταλίαμε στόχο τη δημιουργία ενός ενιαίου και δημοκρατικού ιταλικού κράτους. Στα το Πεδεμόντιο απέσπασε από την Αυστρία περιοχές της βόρειας Ιταλίας, ενώ ο Ιταλός επαναστάτης Τζουζέπε Γκαριμπάλντι κήρυξε την επανάσταση στη νότια Ιταλία και την ένωση αυτών των περιοχών με το Πεδεμόντιο. Έτσι, το 1861 σχηματίστηκε το ενιαίο βασίλειο της Ιταλίας, που ως το 1870 είχε λάβει την εδαφική μορφή που έχει σήμερα η Ιταλία. 2. Ποιες ήταν οι πρώτες κινήσεις για την ενοποίηση της Γερμανίας; Ιδρύθηκε η Γερμανική Συνομοσπονδία, με τη μορφή χαλαρής ένωσης. 1834: Με πρωτοβουλία τη Πρωσίας, έγινε η γερμανική τελωνειακή ένωση, που ενοποίησε οικονομικά ένα μεγάλο τμήμα του γερμανικού χώρου, αποκλείοντας, ωστόσο, την Αυστρία, τον μεγάλο ανταγωνιστή της Πρωσίας. Δημιουργήθηκε, έτσι, μια ισχυρή οικονομική βάση στην οποία θα μπορούσε να θεμελιωθεί η ενοποίηση. 3. Ποιος ήταν ο ρόλος του Όπο φον Μπίσμαρκ στο ζήτημα της ενοποίησης; Ο Όπο φον Μπίσμαρκ, καγκελάριος της Πρωσίας, θέτοντας ως άμεση προτεραιότητα τη γερμανική ενοποίηση υπό πρωσική ηγεμονία, επιδίωξε τη σύγκρουση με την Αυστρία. 1866: Τα πρωσικά στρατεύματα συνέτριψαν τους Αυστριακούς. Τότε ιδρύθηκε η Βόρεια Γερμανική Συνομοσπονδία, στην οποία δέσποζε η Πρωσία. Τα ανεξάρτητα γερμανικά κρατίδια συμφώνησαν ότι, σε περίπτωση πολέμου, οι στρατοί τους θα διοικούνταν από τον βασιλιά της Πρωσίας. 1870: Εκτιμώντας ότι ένας πόλεμος στον οποίο θα συμμετείχαν όλοι οι Γερμανοί θα σφυρηλατούσε την εθνική τους ενότητα, ο Μπίσμαρκ προκάλεσε σύγκρουση με τη Γαλλία. 1871: Ενώ οι γερμανικές δυνάμεις πολιορκούσαν το Παρίσι, οι Γερμανοί ηγεμόνες ανακήρυξαν αυτοκράτορα της Γερμανίας τον βασιλιά της Πρωσίας, γεγονός που σήμανε τη δημιουργία ενός ενιαίου γερμανικού κράτους και επισφραγίστηκε με την επικράτηση επί της Γαλλίας. ΙστορίαΓ Γυμνασίου 40

42 4. Ποιοι ήταν οι λόγοι που οδήγησαν και άλλους βαλκανικούς λαούς σε εθνικές διεκδικήσεις; Κύριο ρόλο στις διεκδικήσεις των βαλκανικών λαών έπαιξαν οι εξής παράγοντες: Η όλο και μεγαλύτερη οικονομική και πολιτισμική σύνδεση των Βαλκανίων με τη δυτική Ευρώπη, που είχε ως αποτέλεσμα o την εμφάνιση νέων αστικών στρωμάτων o τη διάδοση των ιδεών του Διαφωτισμού o τη διαμόρφωση των εθνικών συνειδήσεων. Τα εσωτερικά προβλήματα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας Οι ανταγωνισμοί των ευρωπαϊκών Δυνάμεων στην περιοχή Η γενικότερη ανάδυση των εθνικών ιδεών στον ευρωπαϊκό χώρο. 5. Με ποιον τρόπο ανεξαρτητοποιήθηκε η Σερβία: Οι Σέρβοι είχαν στενή επαφή με τη Δύση. Στις αρχές του 19 ου αιώνα οι Σέρβοιμε επικεφαλής τον Μίλος Ομπρένοβιτς, εξεγέρθηκαν εναντίον του σουλτάνου και εξασφάλισαν περιορισμένη αυτονομία ( ). Στα χρόνια που ακολούθησαν, το σερβικό κράτος οργανώθηκε, απέκτησε σύνταγμα, διοικητικούς θεσμούς και εκπαιδευτικό σύστημα. Τελικά, η σερβική ανεξαρτησία αναγνωρίστηκε από το συνέδριο του Βερολίνου (1878). 6. Ποιες προσπάθειες έκανε η Βουλγαρία για την ανεξαρτητοποίησή της; 1870: Πέτυχαν την αναγνώριση από την οθωμανική διοίκηση της αυτόνομης βουλγαρικής εκκλησίας, της Εξαρχίας. Οι ρυθμίσεις αυτές δεν αναγνωρίστηκαν από το Πατριαρχείο και προκάλεσαν ένταση στις ελληνοβουλγαρικές σχέσεις. Μετά τον ρωσοτουρκικό πόλεμο των ετών η νικήτρια Ρωσία επιχείρησε να δημιουργήσει μια Μεγάλη Βουλγαρία με τη συνθήκη του Αγίου Στεφάνου, Οι αντιδράσεις, ωστόσο, της Αγγλίας και της Γερμανίας οδήγησαν στη δημιουργία ενός εδαφικά περιορισμένου αυτόνομου βουλγαρικού κράτους (συνέδριο του Βερολίνου, 1878). Η Βουλγαρία απέκτησε την ανεξαρτησία της το Τι γνωρίζετε για την ανεξαρτησία της Ρουμανίας και του Μαυροβουνίου; Οι Ρουμάνοι κατοικούσαν στη Μολδαβία και τη Βλαχία και διεκδικούσαν από τα μέσα του 19 ου αιώνα, την εθνική τους ανεξαρτησία. Στα , οι δύο ηγεμονίες απέκτησαν κοινούς νόμους και ένοπλες δυνάμεις και εξέλεξαν τον ίδιο ηγεμόνα, τον Αλέξανδρο Κούζα. Αργότερα, ο Κούζα ανατράπηκε και αντικαταστάθηκε από τον Κάρολο Α', ο οποίος συμμάχησε με τη Ρωσία και κήρυξε την ανεξαρτησία της Ρουμανίας, που αναγνωρίστηκε επίσημα από το συνέδριο του Βερολίνου (1878). οι Μαυροβούνιοι ίδρυσαν ανεξάρτητο κράτος το 1878, στο συνέδριο του Βερολίνου. ΙστορίαΓ Γυμνασίου 41

43 ΕΝΟΤΗΤΑ 15Η: ΑΠΟΙΚΙΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΑΠΟΙΚΙΑΚΟΙ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΙ 1. Τι εννοούμε με τους όρους «ιμπεριαλισμό» και «αποικιοκρατία»; Ορισμένα από τα ευρωπαϊκά κράτη, που αναπτύχθηκαν πολύ με τον καπιταλισμό, άρχισαν να αναζητούν, περιοχές και εκτός Ευρώπης για να τις εκμεταλλευτούν. Το φαινόμενο ονομάστηκε ιμπεριαλισμός και εκφράστηκε με την απόκτηση αποικιών, την αποικιοκρατία, η οποία εκδηλώθηκε την περίοδο Ποια είναι τα κύρια αίτια της αποικιοκρατίας; Τα κύρια αίτια του φαινομένου είναι: Η ανάγκη των εκβιομηχανισμένων κρατών της Ευρώπης να βρουν νέες αγορές για τα βιομηχανικά προϊόντα τους, νέες πηγές πρώτων υλών(μεταλλεύματα, μαλλί, βαμβάκι) και καυσίμων (πετρέλαιο), νέες περιοχές επένδυσης των κεφαλαίων τους. Η απόκτηση αποικιών εξασφάλιζε στα ευρωπαϊκά κράτη τον έλεγχο των θαλασσών και τον εφοδιασμό των πολεμικών τους πλοίων. Αποτελούσε και παράγοντα ενίσχυσης του εθνικού γοήτρου. 3. Ποια κοινωνικά στρώματα προωθούσαν την αποικιακή πολιτική και γιατί; Η αποικιοκρατία ενδιέφερε τόσο την αστική τάξη όσο και ευρύτερα κοινωνικά στρώματα. Παράλληλα, η κατάκτηση αποικιών επιβεβαίωνε την «ανωτερότητα» των κατακτητών ενισχύοντας την εθνική τους αυταρέσκεια. 4. Ποιοι ήταν οι πρωτοπόροι της αποικιοκρατίας; : Οι πρωτοπόροι της αποικιακής επέκτασης υπήρξαν: Οι εξερευνητές, οι οποίοι, ανακάλυπταν νέες περιοχές και τις καταλάμβαναν στο όνομα της χώρας τους, Οι ιεραπόστολοι που διέδιδαν τον χριστιανισμό κι έτσι προετοίμαζαν το έδαφος για μια μονιμότερη ευρωπαϊκή παρουσία. Οι έμποροι που αναζητούσαν νέες αγορές 5. Ποιες μεθόδους χρησιμοποιούσε η αποικιακή πολιτική; Οι μέθοδοι της αποικιακής πρακτικής ήταν: Η κατάκτηση εδαφών και η καθυπόταξη των κατοίκων τους Η οικονομική διείσδυσησε ανεξάρτητα κράτη και η μετατροπή τους σε ημιαποικίες, τακτική που εφαρμόστηκε όπου ήταν αδύνατη η κατάκτηση. 6. Σε ποιες περιοχές εξαπλώθηκαν τα ευρωπαϊκά κράτη; Μ. Βρετανία: Ήταν η πιο ισχυρή αποικιακή δύναμη. Κατείχε ΙστορίαΓ Γυμνασίου 42

44 o αποικίες λευκών ( Καναδάς, Νέα Ζηλανδία, Αυστραλία) o αποικίες ντόπιων ( Ινδία, Πακιστάν, Αφγανιστάν, Νότια Αφρική) o στρατηγικά σημεία (Γιβραλτάρ, Μάλτα, Κύπρος) Γαλλία: Διέθετε αποικίες σε o Αφρική (Τυνησία, Αλγερία, Μαρόκο, Σενεγάλη, Μαυριτανία) o Άπω Ανατολή ( Ινδοκίνα: Βιετνάμ, Λάος, Καμπότζη) Αγγλία και Γαλλία άρχισαν να διεισδύουν και στην Κίνα. Βέλγιο, Ολλανδία, Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία, Γερμανία: Διέθεταν ένα μικρό αριθμό αποικιών. Ρωσία: Εποίκισε όλη τη Βόρεια Ασία και επεκτάθηκε ως τις ακτές του ειρηνικού ωκεανού. 7. Ποιες ήταν οι συνέπειες της αποικιοκρατίας για τις αποικίες; Οι κυριότερες συνέπειες για τις αποικίες ήταν: Ο πλούτος τους λεηλατήθηκε. Οι λαοί τους αντιμετωπίστηκαν σαν να ήταν κατώτεροι και μετατράπηκαν, σχεδόν, σε δούλους. Οι πολιτισμοί τους υποτιμήθηκαν. Οι αποικιοκράτες έφεραν στις αποικίες τη δική τους γλώσσα, τα δικά τους τεχνολογικά επιτεύγματα (σιδηρόδρομος, ατμόπλοιο), τη δική τους θρησκεία, και γενικά τον δικό τους τρόπο ζωής. 8. Ποια ήταν τα αποτελέσματα της αποικιακής εξάπλωσης για τους αποικιοκράτες; Τα αποτελέσματα για τους αποικιοκράτες ήταν ιδιαίτερα θετικά: Τα αποικιοκρατικά κράτη είδαν τη θέση τους να ενισχύεται Η Ευρώπη έγινε το κέντρο του κόσμου. Ο ευρωπαϊκός πολιτισμός θεωρήθηκε ανώτερος. Δημιουργήθηκε όμως ανταγωνισμός ανάμεσα στους αποικιοκράτες: η Γερμανία, θεωρούσε ότι είχε αδικηθεί στην αποικιακή διανομή και γι αυτό στράφηκε εναντίον της Αγγλίας και της Γαλλίας. ΙστορίαΓ Γυμνασίου 43

45 ΕΝΟΤΗΤΑ 16 Η : ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΗΠΕΙΡΟ, ΤΗΝ ΚΙΝΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΙΑΠΩΝΙΑ 1. Τι γνωρίζετε για τις επαναστάσεις στη Λατινική Αμερική; Η διάδοση του φιλελευθερισμού και η ανάδυση των εθνικών ιδεών στη Λατινική Αμερική οδήγησαν στις αρχές του 19 ου αιώνα, σε επαναστάσεις κατά της Ισπανικής και πορτογαλικής αποικιακής κυριαρχίας και στην ίδρυση ανεξάρτητων κρατών. Ηγετικές φυσιογνωμίες της επανάστασης ήταν ο Σιμόν Μπολιβάρ που απελευθέρωσε μεγάλο τμήμα της Λατινικής Αμερικής και προσπάθησε να δημιουργήσει συνομοσπονδία λατινοαμερικανικών κρατών, και ο Αργεντινός Χοσέ ντε Σαν Μαρτίν. 2. Ποια ήταν η οικονομική και πολιτική κατάσταση των κρατών της Λατινικής Αμερικής μετά την ανεξαρτησία τους; Οικονομία: Παρέμεινε για πολλά χρόνια αγροτική. Οι μεγάλοι γαιοκτήμονες είχαν τη γη και τη πολιτική εξουσία, ενώ οι αγρότες ζούσαν σε άθλιες συνθήκες. Πολιτική: Μετά την ανεξαρτησία ακολούθησε μια περίοδος μεγάλης αστάθειας. Σε κάποια κράτη εγκαθιδρύθηκαν δικτατορίες, που όξυναν, με την πολιτική τους, τα προβλήματα, οι οποίες ανατράπηκαν από τη μεξικανική επανάσταση των ετών με επικεφαλείς τους Εμιλιάνο Ζαπάτα και Πάντσο Βίγια. 3. Ποιοι παράγοντες βοήθησαν την οικονομική ανάπτυξη των ΗΠΑ και πώς εκφράστηκε αυτή; Στις ΗΠΑ, η ανάπτυξη ήταν ραγδαία επειδή υπήρχαν: πλούσιοι φυσικοί πόροι άφθονα εργατικά χέρια σχετικά υψηλό μορφωτικό επίπεδο σταθερότητα και ριψοκίνδυνη επιχειρηματική νοοτροπία οι ΗΠΑ κατάφεραν, στα μέσα του 190υ αιώνα, να εκτείνονται από τον Ατλαντικό έως τον Ειρηνικό ωκεανό. 4. Ποιοι λόγοι οδήγησαν στη σύγκρουση Βορείων και Νοτίων; Γύρω στα μέσα του 19 ου αιώνα οι σχέσεις μεταξύ βόρειων και νότιων πολιτειών οξύνθηκαν. Στο νότο, οι μεγάλοι γαιοκτήμονες διατηρούσαν φυτείες στις οποίες εργάζονταν μαύροι δούλοι. Στο βορρά, οι αστοί θεωρούσαν ότι η δουλεία εμπόδιζε τη βιομηχανική ανάπτυξη, ήταν ηθικά απαράδεκτη και έπρεπε να καταργηθεί. 5. Πότε έγινε ο πόλεμος Βορείων και Νοτίων; Μετά την εκλογή του πολέμιου της δουλείας Αβραάμ Λίνκολν ως προέδρου των ΙστορίαΓ Γυμνασίου 44

46 ΗΠΑ (1860), οι νότιες πολιτείες αποσχίστηκαν και συγκρότησαν νέο κράτος. Η κρίση οδηγήθηκε σε σκληρό εμφύλιο πόλεμο που έληξε με νίκη των Βορείων (1865). Η ενότητα των ΗΠΑ αποκαταστάθηκε και θεσμοθετήθηκε η κατάργηση της δουλείας, αν και χρειάστηκε να περάσουν πολλά χρόνια μέχρι την εφαρμογή αυτής της απόφασης. 6. Πώς εξελίχθηκε η ανάπτυξη των ΗΠΑ μετά τον εμφύλιο πόλεμο; Άρχισε η συστηματική διείσδυση των ΗΠΑ στη Λατινική Αμερικήμε τη μορφή, αρχικά, επένδυσης κεφαλαίων. Επίσης, φρόντιζαν να ελέγχουν και τα πολιτικά καθεστώτα της περιοχής. Έτσι, στις παραμονές του Α' Παγκόσμιου πολέμου (1914) οι ΗΠΑ είχαν τον οικονομικό έλεγχο ολόκληρης της αμερικανικής ηπείρου. Κορμός της αμερικανικής οικονομίας υπήρξε η βιομηχανία, που επεκτάθηκε αυτή την εποχή και στον αγροτικό νότο. Η άφιξη νέων μεταναστών και η ανάπτυξη του σιδηροδρόμου Την ίδια εποχή άρχισε και ο εποικισμός της αμερικανικής ενδοχώρας, η γνωστή «κατάκτηση της Δύσης», που συνοδεύτηκε από τον αφανισμό των ντόπιων Ινδιάνων. Στα τέλη του 19 ου αιώνα οι ΗΠΑ ανταγωνίζονταν τις οικονομικά αναπτυγμένες ευρωπαϊκές χώρες. 7. Ποια ήταν τα στάδια της δυτικής διείσδυσης στην Κίνα; Κατά το19ο αιώνα η Κίνα δέχτηκε τις επιθέσεις ισχυρών αποικιακών δυνάμεων (Αγγλία, Γαλλία, Ιαπωνία), Μια σειρά από στρατιωτικές ήττες την υποχρέωσαν να ανοίξει τις αγορές της στους δυτικούς εμπόρους. Οι Κινέζοι έχασαν, από τους Γάλλους, τον έλεγχο της Ινδοκίνας (1885) και, από τους Ιάπωνες, τον έλεγχο της Ταϊβάν (1895). η Ρωσία, η Γερμανία, η Μ. Βρετανία και η Γαλλία χώρισαν την Κίνα σε ζώνες επιρροής. 8. Ποια ήταν η αντίδραση της Κίνας στη δυτική επέκταση; Μορφές αντίδρασης σ αυτή την κατάσταση υπήρξαν το κίνημα των Τάιπινγκ και η επανάσταση του 1911, με την οποία καταργήθηκε η μοναρχία και καθιερώθηκε η προεδρική δημοκρατία. Η κατάσταση δεν άλλαξε ουσιαστικά. Η Κίνα παρέμεινε εύκολο θήραμα των αποικιοκρατών. 9. Τι αλλαγές σημειώθηκαν στην Ιαπωνία κατά τα μέσα του 19ου αιώνα; Λίγο μετά τα μέσα του 19 ου αιώνα άρχισαν να συντελούνται στην Ιαπωνία σημαντικές μεταρρυθμίσεις. Το παλαιό καθεστώς που στηριζόταν στους ισχυρούς ευγενείς κυβερνήτες γαιοκτήμονες ανατράπηκε, δόθηκε έμφαση στη βιομηχανία και υιοθετήθηκαν δυτικοί θεσμοί Ταυτόχρονα, η εκβιομηχάνιση γέννησε και τον ιμπεριαλισμό. ΙστορίαΓ Γυμνασίου 45

47 Εκτός από τον πόλεμο εναντίον της Κίνας (1895), η Ιαπωνία εκτόπισε τη Ρωσία από τη Μαντζουρία (βόρεια Κίνα) και κατέλαβε την Κορέα. ΙστορίαΓ Γυμνασίου 46

48 ΕΝΟΤΗΤΑ 17 Η ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ. Ο ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ ΩΣ ΚΥΒΕΡΝΗΤΗΣ 1. Τι γνωρίζετε για την άφιξη του Καποδίστρια στην Ελλάδα. Ποια η κατάσταση της Ελλάδας; Ο Καποδίστριας εκλέχτηκε κυβερνήτης της Ελλάδας από την Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας το 1827 και ήρθε στο Ναύπλιο το Η κατάσταση της Ελλάδας ήταν τραγική Ο λαός ήταν εξαθλιωμένος Ληστές και πειρατές έλεγχαν μεγάλες περιοχές της χώρας Ο αιγυπτιακός στρατός κατείχε τη ΝΔ Πελοπόννησο Ο τουρκικός μστρατός κατείχε εδάφη της Στερεάς Ελλάδας 2. Ποια μέτρα πήρε ο Καποδίστριας στη διοίκηση; Ο Καποδίστριας συγκέντρωσε όλες τις εξουσίες για να αντιμετωπίσει τα προβλήματα της χώρας 3. Ποια μέτρα πήρε ο Καποδίστριας στις ένοπλες δυνάμεις; Οργάνωσε τον τακτικό στρατό για να εκκαθαρίσει την Στερεά Ελλάδα από τον οθωμανικό στρατό και να αντιμετωπίσει τη ληστεία και την πειρατεία δημιούργησε τον Λόχο των Ευελπίδων οργάνωσε το πολεμικό ναυτικό και καταπολεμήθηκε η πειρατεία χάρη στη δράση του Μιαούλη. 4. Ποια μέτρα πήρε ο Καποδίστριας στην οικονομία; Ο Καποδίστριας ίδρυσε ένα κρατικό ταμείο με εισφορές Ελλήνων του εξωτερικού και φιλελλήνων Ίδρυσε τράπεζα Έκοψε νόμισμα, τον φοίνικα Εφάρμοσε λιτότητα στις δαπάνες Εκσυγχρόνισε την γεωργία με νέες καλλιέργειες (πατάτα) και μεθόδους 5. Ποια μέτρα πήρε ο Καποδίστριας στην εκπαίδευση; Ίδρυσε το ορφανοτροφείο της Αίγινας στο οποίο λειτούργησαν Τρία αλληλοδιδακτικά σχολεία, αντίστοιχα σημερινών δημοτικών τετραετούς φοίτησης Τρία ελληνικά, αντίστοιχα σημερινών γυμνασίων τριετούς φοίτησης Χειροτεχνεία, επαγγελματικές σχολές και Το πρότυπο σχολείο, που σπούδαζαν όσοι ήθελαν να γίνουν δάσκαλοι στα αλληλοδιδακτικά σχολεία Το Κεντρικόν Σχολείον, που φοιτούσαν όσοι θα σπούδαζαν σε πανεπιστήμια του ΙστορίαΓ Γυμνασίου 47

49 εξωτερικού Ίδρυσε στην Τίρυνθα το πρότυπο αγροκήπιο, γεωργική σχολή Ο Καποδίστριας δεν ίδρυσε πανεπιστήμιο, γιατί πίστευε ότι η εκπαίδευση θα έπρεπε να παρέχει τις βασικές γνώσεις και επαγγελματική κατάρτιση. 6. Τι γνωρίζετε για την ολοκλήρωση της επανάστασης το 1829; Στην Ελλάδα εκκρεμούσαν σοβαρά ζητήματα: Ο βαθμός ανεξαρτησίας του κράτους Ο καθορισμός των συνόρων και οι πολεμικές επιχειρήσεις που συνεχίζονταν Η τελευταία μάχη δόθηκε στη Πέτρα της Βοιωτίας στις 12 Σεπτεμβρίου, όπου οι ελληνικές δυνάμεις επικράτησαν με επικεφαλής τον Δ. Υψηλάντη. 7. Τι γνωρίζετε για το Πρωτόκολλο της Ανεξαρτησίας; Λίγο αργότερα με το Πρωτόκολλο της Ανεξαρτησίας Η Ελλάδα έγινε ανεξάρτητο κράτος Τα σύνορα στο βορρά ήταν η γραμμή Παγασητικού- Αμβρακικού Έτσι το ελληνικό κράτος περιελάμβανε την Πελοπόννησο, τη Στερεά Ελλάδα, τις Κυκλάδες, τα νησιά του Αργοσαρωνικού, την Εύβοια και τις Σποράδες. 8. Τι γνωρίζετε για την αντιπολίτευση κατά του Καποδίστρια και το τέλος του Κυβερνήτη; Ο Ιωάννης Καποδίστριας ήθελε να δημιουργήσει ένα συγκεντρωτικό κράτος. Στη πολιτική αυτή αντέδρασαν οι Πρόκριτοι, οι πλοιοκτήτες και οι Φαναριώτες Η Αγγλία και η Γαλλία ήταν αντίθετοι με τον Καποδίστρια επειδή τον θεωρούσαν όργανο της Ρωσίας Το 1831 έγιναν εξεγέρσεις και ο Μιαούλης ανατίναξε στον Πόρο τα δύο μεγαλύτερα πολεμικά πλοία Στην Ύδρα η εφημερίδα Απόλλων δημοσίευε άρθρα εναντίον του Κυβερνήτη Η ένταση κορυφώθηκε όταν ο Καποδίστριας φυλάκισε τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη. Στις 27 Σεπτεμβρίου ο αδερφός και ο γιός του Πετρόμπεη δολοφόνησαν τον Καποδίστρια. ΙστορίαΓ Γυμνασίου 48

50 ΕΝΟΤΗΤΑ 18 Η. ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΦΙΞΗ ΤΟΥ ΟΘΩΝΑ(1833) ΕΩΣ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ 3 ΗΣ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ Τι γνωρίζετε για την εκλογή και την άφιξη του Όθωνα στην Ελλάδα; Μετά την δολοφονία του Καποδίστρια ξέσπασε εμφύλιος πόλεμος στην Ελλάδα. Αυτό έκανε τις Δυνάμεις να επέμβουν και με τη συνθήκη του Λονδίνου να ορίσουν Βασιλιά της Ελλάδας τον 17 χρόνο Όθωνα ορίστηκε το πολίτευμα να είναι μοναρχία ακόμη οι Δυνάμεις έδωσαν δάνειο φράγκων στην Ελλάδα. 2. Ποιος ασκούσε την εξουσία μέχρι την ενηλικίωση του Όθωνα; Επειδή ο Όθωνας ήταν ανήλικος την εξουσία θα την ασκούσε, μέχρι την ενηλικίωσή του, η Αντιβασιλεία. Η Αντιβασιλεία είχε τρία μέλη: Τον Άρμανσμπέργκ που ήταν πρωθυπουργός και υπουργός εξωτερικών Τον Μάουερ που ήταν αρμόδιος για την εκπαίδευση, την εκκλησία και τη δικαιοσύνη και Τον Χάιντεκπου ήταν υπεύθυνος για τις ένοπλες δυνάμεις. 3. Ποιοι ήταν οι στόχοι της Αντιβασιλείας; Οι επιδιώξεις της Αντιβασιλείας ήταν Η εθνική ανεξαρτησία. Η βασιλική απολυταρχία και Το συγκεντρωτικό σύστημα διακυβέρνησης. 4. Ποιο ήταν το έργο της Αντιβασιλείας στη διοίκηση και στο στρατό; Στη διοίκηση η αντιβασιλεία χώρισε την Ελλάδα σε 10 νομούς και μετέφερε το 1834 την πρωτεύουσα από το Ναύπλιο στην Αθήνα. Ο στρατός στηρίχθηκε στους 3.500Βαυαρούς που είχαν έρθει στην Ελλάδα μαζί με τον Όθωνα. Οι Έλληνες αγωνιστές δεν έγιναν δεκτοί στις ένοπλες δυνάμεις και πολλοί στράφηκαν στη ληστεία. 5. Ποια ήταν η πολιτική της Αντιβασιλείας στη δικαιοσύνη και στην εκπαίδευση; Στη δικαιοσύνη ιδρύθηκαν δικαστήρια και συντάχθηκαν νέοι νόμοι Στην εκπαίδευση ιδρύθηκαν: ΑλληλοδιδακτικάΔημοτικά σχολεία Ελληνικά τριτάξια σχολεία Και τετρατάξια Γυμνάσια Το 1837 ιδρύθηκε Πανεπιστήμιο στην Αθήνα και το Πολυτεχνικό σχολείο. 6. Ποια ήταν η πολιτική της Αντιβασιλείας απέναντι στην Εκκλησία; ΙστορίαΓ Γυμνασίου 49

51 Η εκκλησία ορίστηκε αυτοκέφαλη, δηλαδή χωρίστηκε διοικητικά από το Οικουμενικό Πατριαρχείο και έκλεισαν τα μοναστήρια με μικρό αριθμό μοναχών. 7. Ποια ήταν η στάση των Ελλήνων απέναντι στην Αντιβασιλεία; Η στάση των Ελλήνων απέναντι στην Αντιβασιλεία αρχικά ήταν δύσπιστη και στη συνέχεια ήταν εχθρική. 8. Ποια ήταν τα αίτια, τα γεγονότα και το αποτέλεσμα της 3ης Σεπτεμβρίου1843; Τα αίτια της 3 ης Σεπτεμβρίου 1843 είναι ότι Η οικονομική κατάσταση των αγροτών χειροτέρευε Στην ύπαιθρο αναπτυσσόταν η ληστεία Η Ελλάδα δεν μπορούσε να ξεπληρώσει τα δάνειά της και Οι Δυνάμεις επέβαλλαν περικοπή των δαπανών. τα πρώτα θύματα των περικοπών ήταν οι στρατιωτικοί, οι οποίοι στράφηκαν εναντίον του Όθωνα Οι πολιτικοί όλων των κομμάτων ζητούσαν την παραχώρηση συντάγματος Έτσι τη νύχτα της 2 ης προς 3 η Σεπτεμβρίου 1843 δυνάμεις της φρουράς της Αθήνας και πολλοί πολίτες με επικεφαλής τον Δημήτριο Καλλέργη και τον Μακρυγιάννη συγκεντρώθηκαν έξω από τα ανάκτορα και απαίτησαν από τον Όθωνα σύνταγμα. Ο βασιλιάς στην αρχή αρνήθηκε αλλά στη συνέχεια προκήρυξε εκλογές για Εθνοσυνέλευση, που θα ψήφιζε σύνταγμα. ΙστορίαΓ Γυμνασίου 50