ΟΡΘΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΕΚΘΕΣΗΣ ΑΣΘΕΝΩΝ ΣΕ ΙΟΝΤΙΖΟΥΣΑ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ ΓΙΑ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΟΥΣ ΣΚΟΠΟΥΣ: ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΠΥΡΗΝΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ

Transcript

1 ΕΝΩΣΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ «Ο ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΣ» ΟΡΘΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΕΚΘΕΣΗΣ ΑΣΘΕΝΩΝ ΣΕ ΙΟΝΤΙΖΟΥΣΑ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ ΓΙΑ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΟΥΣ ΣΚΟΠΟΥΣ: ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΠΥΡΗΝΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ Πριφτάκης Δημήτρης, Πυρηνικός Ιατρός 30 Ιανουαρίου 2018

2 Διαγνωστική Πυρηνική Ιατρική Μη επεμβατική Στοχευμένη Λειτουργική In vivo απεικόνιση φυσιολογικών μηχανισμών ή παθολογικών μεταβολών στο ανθρώπινο σώμα. Απαραίτητη η χορήγηση ραδιοφαρμάκου (ενδοφλέβια, per os, ενδοδερμική)

3 Ραδιοφάρμακα Ραδιοφάρμακο = ραδιενέργεια + φάρμακο δηλ. μία βιολογικά δραστική ουσία επισημασμένη με κάποιο ραδιενεργό ισότοπο Το κάθε ισότοπο εκδηλώνει ένα είδος διάσπασης του ατομικού πυρήνα, που οδηγεί στην απελυθέρωση ενέργειας με τη μορφή σωματιδίων (ακτινοβολία α, β) ή φωτονίων (ακτινοβολία γ)

4 Ιοντίζουσα ακτινοβολία Διαγνωστικά ισότοπα Πυρηνικής Ιατρικής: φωτόνια kev ( 201 Tl) ( 18 F) > 13.6 ev (ελάχιστη ενέργεια ιονισμού) Ιονισμός ατόμων Βιολογικές επιδράσεις (ανεπιθύμητες)

5 Για την ελαχιστοποίηση των ανεπιθύμητων βιολογικών επιδράσεων απαραίτητη η υιοθέτηση πρακτικών, οι οποίες πρέπει να στηρίζονται στις βασικές αρχές και να προσαρμόζονται ανάλογα με: το είδος της έκθεσης τις συνθήκες της έκθεσης Ορθές πρακτικές = αποτελεσματική ασφάλεια και προστασία

6 Βασικές αρχές ακτινοπροστασίας Αρχή της αιτιολόγησης (justification) Μεγαλύτερο όφελος σε σχέση με την επιβάρυνση Δεν υπάρχει εναλλακτική χωρίς έκθεση Αρχή της βελτιστοποίησης (optimization) Η ελάχιστη δυνατή έκθεση ώστε να επιτευχθεί το επιθυμητό διαγνωστικό αποτέλεσμα ALARA / ALARP (As Low As Reasonably Applicable / Practicable) Αρχή των ορίων δόσεων (dose constraint) Δεν έχει εφαρμογή στην έκθεση των ασθενών

7 Παραπομπή Λήψη ιστορικού Προετοιμασία δόσης ρ/φ Χορήγηση ρ/φ Αναμονή Απεικόνιση Αποδέσμευση Αιτιολόγηση Βελτιστοποίηση Αποφυγή ατυχήματος

8 Αιτιολόγηση Όφελος > κίνδυνος Δεν υπάρχει εναλλακτική εξέταση χωρίς ιοντίζουσα ακτινοβολία ΟΡΘΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ: Συνταγογράφηση από τον θεράποντα ιατρό Επιβεβαίωση της αιτιολόγησης από τον πυρηνικό ιατρό Ειδικές κατηγορίες ασθενών: Μη αυτοεξυπηρετούμενα άτομα Παιδιά Έγκυες

9 Αιτιολόγηση παιδιά Αυξημένος κίνδυνος στοχαστικών επιδράσεων (καρκίνος) σε σχέση με τους ενήλικες Δεν υπάρχει διαγνωστική εξέταση της Πυρηνικής Ιατρικής που να αντενδείκνυται σε παιδιά εφ όσον: Το όφελος είναι αδιαμφισβήτητα μεγαλύτερο από τον κίνδυνο Δεν υπάρχει εναλλακτική εξέταση χωρίς ιοντίζουσα ακτινοβολία Γίνει βελτιστοποίηση της δόσης ΟΡΘΗ ΠΡΑΚΤΙΚΗ: Να ακολουθούνται οι κατευθυντήριες οδηγίες για τις παιδιατρικές εφαρμογές της Πυρηνικής Ιατρικής

10 Αιτιολόγηση Εγκυμοσύνη Αυξημένος κίνδυνος στοχαστικών επιδράσεων στο κύημα, ειδικά από ραδιοφάρμακα που διέρχονται του πλακούντα (π.χ. 131 Ι). Τα περισσότερα ραδιοφάρμακα με 99m Tc δεν προκαλούν υψηλές δόσεις στο κύημα. ΟΡΘΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ: Προειδοποιητικά σήματα στην είσοδο και στους χώρους του τμήματος Ιστορικό / τεστ κυήσεως Διενέργεια μόνο των απολύτως απαραίτητων εξετάσεων, που δεν μπορούν να περιμένουν μέχρι το τέλος της κυήσεως και για τις οποίες δεν υπάρχει εναλλακτική χωρίς ιοντίζουσα ακτινοβολία Βελτιστοποίηση της δόσης Να ακολουθούνται οι κατευθυντήριες οδηγίες

11 Αιτιολόγηση Εγκυμοσύνη Παράδειγμα εξέτασης που διενεργείται σε έγκυες: σπινθηρογράφημα πνευμόνων για πιθανή πνευμονική εμβολή Σοβαρή και επείγουσα κατάσταση Μικρή ακτινική επιβάρυνση στο κύημα αλλά και στο μαστό, ειδικά με την διενέργεια κατάλληλων πρωτοκόλλων και την χορήγηση μειωμένων δόσεων Παράδειγμα εξέτασης που αποφεύγεται / αντενδείκνυται σε έγκυες: σπινθηρογράφημα αιμάτωσης μυοκαρδίου Οι συνήθεις ενδείξεις δεν είναι επείγουσες Υπάρχουν εναλλακτικές εξετάσεις χωρίς ιοντίζουσα ακτινοβολία π.χ. U/S

12 Αιτιολόγηση Εγκυμοσύνη «Ο τερματισμός της εγκυμοσύνης είναι μία προσωπική απόφαση (της μητέρας) που επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες. Δόσεις στο κύημα κάτω από 100mGy δεν πρέπει να θεωρούνται λόγος για τερματισμό της εγκυμοσύνης.» ICRP 84 Ενδεικτικές δόσεις στο κύημα από διαγνωστικές εξετάσεις Πυρηνικής Ιατρικής: Σπινθηρογράφημα πνευμόνων: mgy PET με 7mCi FDG: 4.7 mgy

13 Βελτιστοποίηση στόχοι Όφελος (max) > κίνδυνος (min) Επιλογή κατάλληλου ραδιοφαρμάκου Επιλογή της κατάλληλης δόσης (ειδικές κατηγορίες) Προστασία των οργάνων που δεν εξετάζονται π.χ. DaTscan Σωστή χορήγηση, απεικόνιση και επεξεργασία (αποφυγή «ατυχημάτων») Αποφυγή εξετάσεων σε έγκυες πλην εξαιρέσεων Ισχυρή αιτιολόγηση και βέλτιστη δόση σε παιδιά Σωστές οδηγίες για μητέρες που θηλάζουν

14 Ορθές πρακτικές βελτιστοποίησης Σωστή ταυτοποίηση των ασθενών Σωστή καταγραφή των στοιχείων των ασθενών Γραπτό και επικαιροποιημένο πρωτόκολλο για κάθε διαγνωστική εξέταση Προσαρμογή δόσης (βάρος, παιδιά) Ρύθμιση της λήψης εικόνων ώστε να εξασφαλίζεται η καλύτερη δυνατή ποιότητα με την ελάχιστη δυνατή δόση Αποφυγή ραδιομόλυνσης στην γ κάμερα Ενυδάτωση του ασθενούς Ενημέρωση και κατανοητές οδηγίες στον ασθενή

15 Βελτιστοποίηση έγκυες Ραδιοφάρμακα που δεν διέρχονται του πλακούντα Χαμηλότερες δόσεις = μεγαλύτερος χρόνος εξέτασης Δεν χρειάζεται δοσιμετρία του κυήματος στις διαγνωστικές εξετάσεις, παρά μόνο σε εσφαλμένες χορηγήσεις

16 Βελτιστοποίηση θηλασμός Διακοπή του θηλασμού: 3 εβδομάδες για 131 Ι, 67 Ga, 201 Tl 12 ώρες για 99m Tc, 18 F

17

18 Συμπεράσματα Όλο το προσωπικό ενός τμήματος Πυρηνικής Ιατρικής (γιατροί, νοσηλεύτριες, φυσικοί, ραδιοφαρμακοποιοί, τεχνολόγοι, γραμματείς) είναι υπεύθυνοι και συμβάλλουν όταν ακολουθούν ορθές πρακτικές στην ελαχιστοποίηση της ακτινικής έκθεσης των ασθενών που υπόκεινται σε διαγνωστικές εξετάσεις Απαραίτητη προϋπόθεση: κατάλληλο υλικοτεχνικό, οικονομικό, διοικητικό και εκπαιδευτικό υπόβαθρο

19 Ορθές πρακτικές στην υβριδική απεικόνιση (SPECT/CT, PET/CT) Χαμηλής δόσης CT για attenuation correction και ανατομικό εντοπισμό Προσαρμογή παραμέτρων ανάλογα με το μέγεθος του σώματος Σωστή τοποθέτηση Εξασφάλιση ακινησίας του ασθενούς Αποφυγή επανάληψης Εντοπισμένες λήψεις (SPECT/CT)

20 Πηγές Radiation protection and dose optimization: a technologist s guide, EANM publication Applying radiation safety standards in nuclear medicine, IAEA Safety Reports Series No 40, Radiation protection and safety of radiation sources: International Basic Safety Standards, IAEA Safety Standards Series No GSR Part 3, Pahade JK et al. Imaging pregnant patients with suspected pulmonary embolism: what the radiologist needs to know, Radiographics 29:3, , FDG PET/CT: EANM procedure guidelines for tumor imaging: version 2.0, EANM publication Pregnancy and medical radiation, ICRP publication 84, 2000.

21 ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ!!!