Πράσινη βίβλος για τις συντάξεις

Transcript

1 MEMO/10/302 Βρυξέλλες, 7 Ιουλίου 2010 Πράσινη βίβλος για τις συντάξεις Γιατί η Επιτροπή δηµοσιεύει αυτή την πράσινη βίβλο τώρα; Τα ευρωπαϊκά συνταξιοδοτικά συστήµατα δέχονται πιέσεις εξαιτίας της γήρανσης του πληθυσµού που είναι αποτέλεσµα της αύξησης της µακροζωίας και της υπογεννητικότητας. Από το 2012 και µετά, ο ενεργός πληθυσµός στην Ευρώπη θα αρχίσει να συρρικνώνεται και εποµένως η πρόκληση είναι αναπόφευκτη. Πολλά κράτη µέλη έχουν προχωρήσει σε ποικίλου εύρους µεταρρυθµίσεις των συνταξιοδοτικών συστηµάτων τους για να αντιµετωπίσουν αυτή την πρόκληση, όµως η χρηµατοπιστωτική και οικονοµική κρίση έκανε την κατάσταση πιο δύσκολη και την ανάγκη για δράση πιο επιτακτική. Μέσα σε αυτές τις συνθήκες είναι η κατάλληλη στιγµή για να ξεκινήσει µια ανοιχτή συζήτηση σχετικά µε το εάν και πώς πρέπει να αναπτυχθεί το συνταξιοδοτικό πλαίσιο σε επίπεδο ΕΕ για να στηρίξει µε τον καλύτερο δυνατό τρόπο τα κράτη µέλη στο δύσκολο έργο που επιτελούν ώστε να εξασφαλίσουν ότι παρέχουν στους πολίτες τους επαρκείς, βιώσιµες και ασφαλείς συντάξεις και για σήµερα αλλά και για το αύριο. Ποιος είναι ο ρόλος της ΕΕ αναφορικά µε τις συντάξεις; Ο σχεδιασµός των συνταξιοδοτικών συστηµάτων ανήκει ως επί το πλείστον στην αρµοδιότητα των κρατών µελών και η πράσινη βίβλος δεν το αµφισβητεί αυτό. Το ρυθµιστικό πλαίσιο σε επίπεδο ΕΕ καλύπτει τέσσερα βασικά σηµεία: 1. ιασυνοριακός συντονισµός των συντάξεων κοινωνικής ασφάλισης για τη διευκόλυνση της ελεύθερης κυκλοφορίας των εργαζοµένων και της ισότιµης µεταχείρισης των εργαζοµένων που αλλάζουν χώρα. 2. ηµιουργία µιας εσωτερικής αγοράς για τα χρηµατοδοτούµενα επαγγελµατικά συστήµατα και θέσπιση των αναγκαίων ελάχιστων προδιαγραφών για τους κανόνες προληπτικής εποπτείας που στοχεύουν στην προστασία των ασφαλισµένων και των δικαιούχων. 3. Ελάχιστες εγγυήσεις σχετικά µε τις επαγγελµατικές συντάξεις και τα θεµελιωµένα δικαιώµατα σε περίπτωση αφερεγγυότητας των επιχειρήσεων ως χορηγών. 4. Οι κανόνες κατά των διακρίσεων ισχύουν, αν και µε κάποιες διαφοροποιήσεις, τόσο για τα θεσµοθετηµένα όσο και για τα ιδιωτικά συνταξιοδοτικά συστήµατα. Πέραν αυτών, υπάρχει µια διαδικασία συντονισµού (η ανοιχτή µέθοδος συντονισµού) που χρησιµοποιείται για να διευκολύνονται και να προωθούνται οι εθνικές µεταρρυθµίσεις, να γίνονται γνωστές σε όλους οι καλύτερες πρακτικές και να καθορίζονται υψηλού επιπέδου στόχοι και δείκτες. Σε επίπεδο ΕΕ οι συµφωνηµένοι στόχοι για τα συνταξιοδοτικά συστήµατα προβλέπουν ότι αυτά πρέπει να είναι επαρκή και βιώσιµα, αλλά και σύγχρονα και διαφανή. Στο έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής, που φέρει τον τίτλο «Νοµοθεσία της ΕΕ, κάλυψη και σχετικές πρωτοβουλίες» και συνοδεύει την πράσινη βίβλο, βρίσκονται περισσότερες λεπτοµέρειες για αυτό το θέµα. Υπάρχει, τέλος, ο τοµέας της διατηρησιµότητας των δηµόσιων οικονοµικών όπου η Συνθήκη απαιτεί από τα κράτη µέλη να εκτελούν κρατικούς προϋπολογισµούς που να µην θέτουν σε κίνδυνο τη λειτουργία της Οικονοµικής και Νοµισµατικής Ένωσης. Το Συµβούλιο

2 µπορεί να κάνει συστάσεις για τη λήψη διορθωτικών µέτρων (ιδίως στο πλαίσιο του συµφώνου σταθερότητας και ανάπτυξης) και στον τοµέα της κοινωνικής ασφάλισης εάν εκεί προκαλείται το πρόβληµα. Σε τι αποσκοπεί η πράσινη βίβλος; Με δεδοµένη τη γήρανση του πληθυσµού και τις πρόσθετες προκλήσεις που προέκυψαν εξαιτίας της χρηµατοπιστωτικής και της οικονοµικής κρίσης, η πράσινη βίβλος αναζητά τις απόψεις όλων των ενδιαφεροµένων στην ΕΕ σχετικά µε το εάν και µε ποιον τρόπο πρέπει να προσαρµοστεί το συνταξιοδοτικό πλαίσιο σε επίπεδο ΕΕ ώστε να στηρίζει µε τον καλύτερο δυνατό τρόπο τα κράτη µέλη στις προσπάθειες που καταβάλλουν για να διασφαλίσουν την επίτευξη του από κοινού συµφωνηµένου στόχου, δηλ. επαρκείς και βιώσιµες συντάξεις για τους πολίτες της ΕΕ. Ποια είναι τα κύρια θέµατα προς συζήτηση; Υπάρχουν τρία κύρια θέµατα που απορρέουν από τον πρωταρχικό στόχο των επαρκών, βιώσιµων και ασφαλών ευρωπαϊκών συνταξιοδοτικών συστηµάτων: 1. Πρώτον, πώς µπορούν σε επίπεδο ΕΕ να υποστηριχθούν καλύτερα τα κράτη µέλη που αναζητούν τρόπους για να εξισορροπήσουν τον χρόνο στην εργασία µε τον χρόνο στη σύνταξη, λαµβάνοντας υπόψη τις διαρθρωτικές αλλαγές στις κοινωνίες µας και στις αγορές εργασίας αλλά και την αύξηση του προσδόκιµου ζωής. Τούτο συνδέεται στενά µε τη στρατηγική «Ευρώπη 2020» για µια έξυπνη, βιώσιµη και χωρίς αποκλεισµούς ανάπτυξη. 2. εύτερον, το µέληµά µας είναι η εξάλειψη των εµποδίων στην κινητικότητα των εργαζοµένων, καθώς και των κεφαλαίων, που απορρέουν από τα συνταξιοδοτικά συστήµατα στα οποία περιλαµβάνονται και τα συστήµατα συµπληρωµατικής συνταξιοδότησης. 3. Και τρίτον, η κατοχύρωση της ασφάλειας των συντάξεων σήµερα και στο µέλλον. Εξετάζουµε τρόπους για να µετριαστεί ο κίνδυνος και η αστάθεια για τους εργαζόµενους και τους συνταξιούχους. Θέλουµε να εξασφαλίσουµε ότι τα χρηµατοδοτούµενα συνταξιοδοτικά συστήµατα είναι ασφαλή και ότι εµπεριέχουν τη σωστή ισορροπία µεταξύ αποδοτικότητας και ασφάλειας. Θέλει η Επιτροπή να θεσπίσει νέα νοµοθεσία; Πρόκειται για µια πράσινη βίβλο, εποµένως η Επιτροπή δεν διατυπώνει απολύτως συγκεκριµένες προτάσεις σε αυτό το στάδιο. Σε κάθε περίπτωση, όπως καθίσταται σαφές από το εν λόγω έγγραφο, πολλές πτυχές των συνταξιοδοτικών συστηµάτων υπάγονται στην αρµοδιότητα των κρατών µελών. Αλλά σε τοµείς όπου η ΕΕ έχει αρµοδιότητα να νοµοθετεί, είµαστε έτοιµοι να το πράξουµε (και ιδίως να αναθεωρήσουµε την κείµενη νοµοθεσία) εάν αυτό κριθεί σκόπιµο µε βάση τις απαντήσεις που θα λάβουµε κατά τη διάρκεια της διαβούλευσης. Συνιστά η Επιτροπή αυξήσεις των ορίων συνταξιοδότησης; Όχι. Ο καθορισµός των ορίων συνταξιοδότησης και η αύξηση του ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης είναι υπόθεση των κρατών µελών. Η πράσινη βίβλος δεν κάνει συγκεκριµένες συστάσεις και δεν περιέχει σχόλια για το συνταξιοδοτικό σύστηµα κανενός συγκεκριµένου κράτους µέλους. Ο σχεδιασµός των συνταξιοδοτικών συστηµάτων αποτελεί αρµοδιότητα των εθνικών κυβερνήσεων και σε όλη την Ευρώπη υπάρχει και λειτουργεί ένα ευρύ φάσµα διαφορετικών συστηµάτων. Η Επιτροπή αναγνωρίζει ότι οι πολίτες της ΕΕ ζουν περισσότερο, γεγονός που αποτελεί τεράστιο επίτευγµα. Ωστόσο, εάν οι άνθρωποι που ζουν περισσότερο δεν παρατείνουν και 2

3 τον εργασιακό τους βίο ή δεν αρχίσουν να καταβάλουν εισφορές για τη σύνταξή τους σε νωρίτερο στάδιο του εργασιακού βίου τους, είτε είναι πιθανό να πληγεί η επάρκεια των συντάξεων είτε θα σηµειωθεί µια δυσβάσταχτη αύξηση των συνταξιοδοτικών δαπανών. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η Επιτροπή ενθαρρύνει, και το έχει κάνει και στο παρελθόν (µέσω της ανοιχτής µεθόδου συντονισµού), τα κράτη µέλη να εξετάσουν πώς θα επιτευχθεί µια διατηρήσιµη ισορροπία µεταξύ του χρόνου παραµονής στην εργασία και του χρόνου διαβίωσης µετά τη συνταξιοδότηση, η οποία µπορεί να συνεπάγεται ταυτόχρονα περισσότερη εργασία και για µεγαλύτερο χρονικό διάστηµα. Προσπαθεί η Επιτροπή να αναγκάσει τους ανθρώπους να βγάλουν σύνταξη µε ιδιωτική ασφάλιση; Όχι. Για το θέµα αυτό αποφασίζουν τα κράτη µέλη. Η Επιτροπή δεν συνηγορεί υπέρ ενός συγκεκριµένου τύπου συνταξιοδοτικού συστήµατος. Η Επιτροπή αναγνωρίζει ότι οι ιδιωτικές και οι χρηµατοδοτούµενες συντάξεις παίζουν όλο και µεγαλύτερο ρόλο στο συνταξιοδοτικό εισόδηµα των πολιτών της ΕΕ σε πολλά κράτη µέλη. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή έχει στόχο να βοηθήσει και να ενθαρρύνει τα κράτη µέλη να σχεδιάσουν τα συστήµατα αυτού του είδους µε προσοχή ώστε να κατοχυρώσουν ότι είναι ασφαλή και µετριάζουν κατάλληλα τον κίνδυνο και την αστάθεια για να επιτευχθεί ο γενικός στόχος των επαρκών και βιώσιµων συνταξιοδοτικών συστηµάτων. εν υπάρχει αντίφαση ανάµεσα στα µεγαλύτερα ηλικιακά όρια συνταξιοδότησης και στα µέτρα για την αντιµετώπιση της ανεργίας των νέων; Οι αγορές εργασίας δεν είναι παιχνίδι µηδενικού αθροίσµατος όπου ο αριθµός των θέσεων εργασίας είναι καθορισµένος και όπου µια νέα θέση εργασίας είναι διαθέσιµη µόνον όταν κάποιος άλλος βγει στη σύνταξη. Αν ήταν έτσι τα πράγµατα, οι χώρες µε υψηλά όρια συνταξιοδότησης και πολλούς µεγαλύτερης ηλικίας ανθρώπους να παραµένουν ακόµα στην εργασία θα έπρεπε επίσης να έχουν πρόβληµα µε την ένταξη των νεότερων στην απασχόληση. Σαφώς και δεν συµβαίνει αυτό. Η πραγµατικότητα δείχνει ότι οι χώρες που έχουν υψηλότερα ποσοστά απασχόλησης στα άτοµα µεγαλύτερης ηλικίας εµφανίζουν και υψηλότερα ποσοστά απασχόλησης στους νεότερους. Αντίθετα, οι χώρες µε σχετικά χαµηλά ποσοστά απασχόλησης στα άτοµα µεγαλύτερης ηλικίας τείνουν να έχουν χειρότερες επιδόσεις και στη δηµιουργία ευκαιριών απασχόλησης για τους νέους. Η ανεργία των νέων δεν είναι ένα πρόβληµα που προκαλείται επειδή οι µεγαλύτερης ηλικίας εργαζόµενοι παραµένουν «για πάρα πολλά χρόνια» σε θέσεις εργασίας οι οποίες διαφορετικά θα δίνονταν σε νέους. Η ανεργία των νέων τείνει µάλλον να είναι συνέπεια της γενικής οικονοµικής ύφεσης και/ή των ελλείψεων στα εκπαιδευτικά συστήµατα και στις θεσµικές δοµές της αγοράς εργασίας. Η λύση για την ανεργία των νέων δεν βρίσκεται στο να βγάλουµε περισσότερους εργαζόµενους µεγαλύτερης ηλικίας σε πρόωρη σύνταξη, πράγµα που θα αύξανε ακόµα πιο πολύ και το βάρος της χρηµατοδότησης των συνταξιοδοτικών παροχών για τους νέους που ανήκουν στον ενεργό πληθυσµό. Η βελτίωση της κατάστασης για την απασχόληση των νέων απαιτεί µάλλον µια πιο περίπλοκη δέσµη µέτρων που κινούνται από την καλύτερη αντιστοίχιση των δεξιοτήτων των νέων µε τις απαιτήσεις της αγοράς εργασίας έως τις αποτελεσµατικότερες στρατηγικές δραστηριοποίησης και την εξάλειψη των θεσµικών εµποδίων στην πρόσληψη νέων. Στόχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι να συνεργαστεί στενά µε τα κράτη µέλη για την εφαρµογή πρακτικών λύσεων που θα εξασφαλίσουν την πλήρη συµµετοχή των νέων στην απασχόληση. 3

4 Θα προτείνει η Επιτροπή τη θέσπιση ενός συστήµατος εγγυήσεων για τις συνταξιοδοτικές παροχές; Είναι και αυτό ένα από τα αντικείµενα της διαβούλευσης. Τα συστήµατα αυτού του είδους πρέπει να εξεταστούν σε βάθος και µαζί µε την αναθεώρηση των κανόνων φερεγγυότητας για τα συνταξιοδοτικά ταµεία και των κανόνων της ΕΕ που στοχεύουν στην προστασία των δικαιωµάτων των εργαζοµένων όταν οι εργοδότες καταστούν αφερέγγυοι. Επιπλέον, πρέπει να διατηρηθεί η συνοχή µε τα συστήµατα προστασίας που βρίσκονται υπό αναθεώρηση ή προτάθηκαν στο πλαίσιο άλλων χρηµατοοικονοµικών αγορών, και ιδίως για τις τραπεζικές καταθέσεις, τα επενδυτικά προϊόντα και τα ασφαλιστήρια συµβόλαια. Ποιος ήταν ο αντίκτυπος της κρίσης στα συνταξιοδοτικά συστήµατα της ΕΕ; Η χρηµατοπιστωτική και οικονοµική κρίση έφερε σοβαρή επιδείνωση στην υποβόσκουσα πρόκληση της γήρανσης. είχνοντας ξεκάθαρα την αλληλεξάρτηση των διαφόρων συστηµάτων και αποκαλύπτοντας αδυναµίες στον σχεδιασµό ορισµένων από αυτά, η κρίση λειτούργησε σαν καµπανάκι κινδύνου για όλες τις συντάξεις. Τα µεγαλύτερα ποσοστά ανεργίας, η λιγότερη ανάπτυξη, τα υψηλότερα επίπεδα δηµόσιου χρέους και η αστάθεια των χρηµατοπιστωτικών αγορών έχουν δυσκολέψει ακόµα περισσότερο όλα τα συστήµατα στην προσπάθειά τους να ανταποκριθούν στις συνταξιοδοτικές υποσχέσεις. Αυτές οι επιπτώσεις έρχονται να προστεθούν στην υποβόσκουσα δηµογραφική πρόκληση που είναι ήδη µπροστά µας, πράγµα που σηµαίνει ότι οι δύσκολες µεταρρυθµίσεις στο συνταξιοδοτικό δεν µπορούν να αναβληθούν άλλο πια. Πώς επηρεάζουν οι συντάξεις την κινητικότητα των εργαζοµένων µέσα στην ΕΕ; Στην αγορά εργασίας του σήµερα οι άνθρωποι πρέπει να µπορούν να αλλάζουν εργασία εύκολα και χωρίς οικονοµικές αναποδιές. Οι εργοδότες πρέπει να µπορούν να προσλαµβάνουν το σωστό άτοµο µε τις κατάλληλες δεξιότητες. Και µέσα σε συνθήκες δηµογραφικής γήρανσης, οι άνθρωποι πρέπει να έχουν ευκαιρίες για να εργαστούν και να αποκτούν αλλά και να διατηρούν συνταξιοδοτικά δικαιώµατα, και όχι να τα χάνουν επειδή αλλάζουν θέση εργασίας. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο πρέπει να αντιµετωπίσουµε τα εµπόδια στην ελεύθερη κυκλοφορία που προκαλούν οι συνταξιοδοτικοί κανόνες. Πώς θα διεξαχθεί η διαβούλευση; Είναι µια ανοιχτή διαβούλευση, µε την οποία ζητούνται τα σχόλια όλων όσοι ενδιαφέρονται για το θέµα του τι µπορεί να κάνει η ΕΕ για να βοηθήσει στο να εξασφαλιστεί ότι οι συντάξεις είναι επαρκείς, βιώσιµες και ασφαλείς σήµερα και στο µέλλον. Οι ενδιαφερόµενοι µπορεί να είναι πολίτες, κοινωνικοί εταίροι, εθνικές κυβερνήσεις, φορείς εποπτείας των αγορών, ΜΚΟ, οργανώσεις εκπροσώπησης ατόµων µεγαλύτερης ηλικίας και παραγωγικών κλάδων, ιδίως συνταξιοδοτικών ταµείων και ασφαλιστικών εταιρειών. Με αυτή την πράσινη βίβλο, η Επιτροπή αναζητά απόψεις σχετικά µε το εάν και πώς θα επικαιροποιηθεί το συνταξιοδοτικό πλαίσιο σε επίπεδο ΕΕ, σεβόµενη παράλληλα το γεγονός ότι τα κράτη µέλη είναι κατ' εξοχήν αρµόδια για την οργάνωση των δικών τους συνταξιοδοτικών συστηµάτων. Η περίοδος διαβούλευσης θα διαρκέσει από τις 7 Ιουλίου 2010 έως τις 15 Νοεµβρίου 2010, πράγµα που προσφέρει στους πολίτες ένα διάστηµα πάνω από τέσσερις µήνες για να εξετάσουν τα ζητήµατα που έχουν τεθεί και να απαντήσουν. Όλοι µπορούν να συνεισφέρουν µέσω ενός διαδικτυακού ερωτηµατολογίου που είναι διαθέσιµο στην ακόλουθη διεύθυνση: Όσοι δεν έχουν πρόσβαση στο διαδίκτυο µπορούν να στείλουν τις απαντήσεις τους ταχυδροµικώς στη διεύθυνση: 4

5 European Commission Green Paper on Pensions consultation Directorate-General for Employment, Social Affairs & Equal Opportunities Unit E4 B Brussels Ποια είναι τα επόµενα βήµατα; Μετά τη λήξη της περιόδου διαβούλευσης η Επιτροπή θα συγκεντρώσει όλες τις απαντήσεις και θα δηµοσιεύσει περιληπτικό σηµείωµα. Όλες οι απαντήσεις θα αναρτηθούν και στο διαδίκτυο στο πλαίσιο της δέσµευσής µας για διαφάνεια, αν και όσοι στείλουν απαντήσεις µπορούν να ζητήσουν να παραµείνουν ανώνυµοι. Είναι πολύ νωρίς για να δοθούν συγκεκριµένες απαντήσεις ως προς τα επόµενα βήµατα, αφού αυτά θα εξαρτηθούν φυσικά από τα αποτελέσµατα της διαβούλευσης που ξεκινήσαµε. Πιθανές προσεγγίσεις µπορεί να είναι µια λευκή βίβλος και/ή χωριστές πρωτοβουλίες για ζητήµατα όπου έχει ήδη αναληφθεί κάποιο έργο πριν από την έκδοση της πράσινης βίβλου. Ωστόσο, δεν πρέπει να προδικάζονται τα αποτελέσµατα της διαβούλευσης για την πράσινη βίβλο, ενώ µπορεί να είναι εφικτή και η εφαρµογή άλλων µέσων για να δοθεί συνέχεια στο περιεχόµενο των απαντήσεων. Περισσότερες πληροφορίες IP/10/905 Πράσινη βίβλος και διαδικτυακή διαβούλευση: 5