ΙΕΚ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11 ΚΑΝΟΝΕΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΜΗΧΑΝΗΜΑΤΩΝ

Transcript

1 ΙΕΚ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑ: Στέλεχος Υπηρεσιών Ασφαλείας Ημ/νια: 06/02/2014 ΕΞΑΜΗΝΟ: Α Χειμερινό Εισηγητής : Εμμανουήλ Νικόλαος Μάθημα: Υγιεινή και Ασφάλεια Εργασιακών Χώρων Ενότητα: Κεφάλαιο 11, 12, 13, 14 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11 ΚΑΝΟΝΕΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΜΗΧΑΝΗΜΑΤΩΝ Οι βασικοί κανόνες ασφαλείας των μηχανημάτων καθορίζονται από το Π.Δ. 395/94, όπου αναφέρονται οι βασικές υποχρεώσεις των εργοδοτών σχετικά με τον εξοπλισμό εργασίας. Σύμφωνα με το Π.Δ. αυτό, τα μηχανήματα θα πρέπει: α) να διαθέτουν κατάλληλα συστήματα ασφαλείας (π.χ. φωτοκύτταρα, προφυλακτήρες) β) να διαθέτουν όργανα ελέγχου λειτουργίας γ) να διαθέτουν διάταξη επείγουσας διακοπής λειτουργίας δ) να είναι σχεδιασμένα έτσι, ώστε να μειώνεται η επιβάρυνση του μυοσκελετικού συστήματος ε) να φέρουν πιστοποίηση CE (Ευρωπαϊκής Ένωσης) στ) να έχουν γραπτές οδηγίες ασφαλούς χρήσης, που θα αναφέρονται: στα απαιτούμενα προσόντα των χειριστών στα συστήματα ασφαλείας στις συνθήκες σωστής χρήσης του μηχανήματος στις έκτακτες καταστάσεις που μπορεί να προκύψουν απαιτούμενα Μ.Α.Π. Ειδ.: Στέλεχος Υπηρεσιών Ασφαλείας Σελίδα 1

2 Το Π.Δ. 31/1990 καθορίζει τους τύπους μηχανημάτων (π.χ. γερανοφόρα, περονοφόρα, διατρητικά κ.α.) για τα οποία απαιτείται ο χειριστής τους να έχει την ανάλογη άδεια μηχανοδηγού-χειριστή Α',Β',Γ και Δ' τάξης. Στους κανόνες ασφαλείας περιλαμβάνεται και η ορθή συντήρηση των μηχανών, βάσει των εξής προϋποθέσεων: τήρηση βιβλιαρίου προληπτικού ελέγχου εκτέλεση εργασιών επισκευής, μετατροπής, προληπτικού ελέγχου & συντήρησης του εξοπλισμού αποκλειστικά από αυτούς που έχουν αρμοδιότητα βάσει του Ν.6422/34. ύπαρξη και δεύτερου συντηρητή κατά τη διεξαγωγή εργασιών συντήρησης και δυνατότητα απεγκλωβισμού των συντηρητών σε περίπτωση ατυχήματος. παροχή μετά το τέλος των εργασιών γραπτής οδηγίας ασφαλούς συντήρησης ΚΕΦΑΛΑΙΟ 12 ΧΗΜΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ Χημική ουσία (chemical substance) ονομάζεται οποιαδήποτε υλική ουσία που βρίσκεται γύρω μας και κατ επέκταση στο Σύμπαν και αποτελεί ιδιαίτερο αντικείμενο μελέτης της Χημείας. Η "χημική ουσία" χρησιμοποιείται ή λαμβάνεται μετά από μια διαδικασία στη Χημεία. Απαντάται είτε ως στοιχείο, είτε ως ένωση. Μετά τα παραπάνω ως χημική ουσία μπορούμε να ονομάζουμε κάθε υλικό που έχει συγκεκριμένη ταυτότητα όπως για παράδειγμα ο σίδηρος, το αλάτι, η ζάχαρη, το λάδι, η παραφίνη, το οινόπνευμα κλπ. Καθετί που μας περιβάλλει είναι φτιαγμένο από χημικές ουσίες. Πολλές από αυτές τις ουσίες που ερχόμαστε καθημερινά σε επαφή (φάρμακα, καλλυντικά, καθαριστικά, χημικές ουσίες στο χώρο εργασίας) έχουν παρασκευαστεί από τον άνθρωπο. Επικίνδυνες χημικές ουσίες υπάρχουν τόσο στη χημική Ειδ.: Στέλεχος Υπηρεσιών Ασφαλείας Σελίδα 2

3 βιομηχανία, όσο και εκτός αυτής (π.χ. αμίαντος στα κτίρια, διαλύτες στη μεταλλουργία, παρασιτοκτόνα στη γεωργία, καυσαέρια στα συνεργεία). Οι χημικές ενώσεις (ουσίες) που χρησιμοποιούνται διεθνώς στους χώρους εργασίας υπερβαίνουν σήμερα τις εκατό χιλιάδες. Τα παρασκευάσματα (μίγματα ουσιών) είναι ασφαλώς πολύ περισσότερα. Είναι, συνεπώς, εξαιρετικά πολύπλοκο το πρόβλημα της αντιμετώπισης των κινδύνων για την υγεία και την ασφάλεια από τη χρήση και την αποθήκευση τέτοιων ουσιών. Κάθε ένωση (ουσία) χαρακτηρίζεται από ένα πλήθος ιδιοτήτων. Ο κίνδυνος για την υγεία και την ασφάλεια λαμβάνει διαφορετικές μορφές. Υπάρχουν ενώσεις τοξικές, εύφλεκτες, διαβρωτικές, καρκινογόνες κ.λπ. Ο απλούστερος τρόπος αντιμετώπισης των κινδύνων είναι η ταξινόμηση των ουσιών σε λίγες βασικές κατηγορίες και η κατάλληλη επισήμανσή τους με εύκολα αναγνωρίσιμα σύμβολα. Οι παράμετροι που καθορίζουν το πόσο επικίνδυνη είναι μια χημική ουσία είναι: 1) η οδός εισόδου στο σώμα 2) η ποσότητα & η δόση της εισερχόμενης ουσίας 3) η τοξικότητα της ουσίας 4) ο τρόπος απομάκρυνσης της ουσίας από το σώμα 5) οι βιολογικές μεταβλητές. Οδοί εισόδου: 1) διαμέσω του αναπνευστικού (η κυριότερη οδός) 2) διαμέσω του δέρματος ή των οφθαλμών 3) διαμέσω του πεπτικού συστήματος. Ειδ.: Στέλεχος Υπηρεσιών Ασφαλείας Σελίδα 3

4 Ποσότητα: καθορίζει αν η εισερχόμενη ουσία είναι επικίνδυνη για την υγεία ή όχι. Τοξικότητα: είναι το μέτρο της δυνατότητας μιας ουσίας να προκαλεί επιβλαβή ή τοξικά αποτελέσματα στον ανθρώπινο οργανισμό. Τρόπος απομάκρυνσης: κάποιες ουσίες αποβάλλονται αμετάβλητες, ενώ άλλες διασπώνται και ο οργανισμός αποβάλλει τα προϊόντα της διάσπασης. Τέλος, κάποιες ουσίες όπως ο γραφίτης, που εισέρχονται μέσω του αναπνευστικού στους πνεύμονες, παραμένουν για πάντα εκεί. Βιολογικές παράμετροι: είναι το φύλο, η ηλικία, η ατομική ευαισθησία. Καθορίζουν το βαθμό και τη σοβαρότητα της τοξικής δράσης μιας ουσίας. Η έκθεση σε μια τοξική ουσία μπορεί να είναι είτε αιφνίδια ή τυχαία (π.χ. εισπνοή ατμών οξέος, επαφή δέρματος με οργανικούς διαλύτες) ή επαναλαμβανόμενη (επαναλαμβανόμενες εκθέσεις για μεγάλο χρονικό διάστημα). Η τοξικότητα μπορεί να είναι οξεία (οφειλόμενη σε τυχαία υπερέκθεση) ή χρόνια. Η χρόνια τοξικότητα δίνει αποτελέσματα πολλά χρόνια μετά την πρώτη έκθεση και το αποτέλεσμα είναι μια επαγγελματική ασθένεια. Ανάλογα με την επίδρασή τους στον οργανισμό οι χημικές ουσίες ταξινομούνται σε: 1) τοξικές 2) πολύ τοξικές 3) επιβλαβείς 4) διαβρωτικές 5) ερεθιστικές 6) καρκινογόνες 7) μεταλλαξιγόνες Ειδ.: Στέλεχος Υπηρεσιών Ασφαλείας Σελίδα 4

5 8) τοξικές στην αναπαραγωγή. Εάν μια χημική ουσία ή ένα προϊόν ταξινομείται ως επικίνδυνο, ο παραγωγός ή ο εισαγωγέας υποχρεούται να τοποθετεί επισήμανση επικινδυνότητας στη συσκευασία. Στην ετικέτα πρέπει να αναγράφονται οι εξής πληροφορίες: το όνομα ή η εμπορική ονομασία της ουσίας τα στοιχεία του υπεύθυνου κυκλοφορίας της ονομασία των επικίνδυνων περιεχομένων αρ. Μητρώου Ευρωπαϊκής Ένωσης για ουσίες τυποποιημένες φράσεις επικινδυνότητας: σύμβολα κινδύνου ενδείξεις κινδύνου (φράσεις R) οδηγίες ασφάλειας (φράσεις S). Οι τυποποιημένες φράσεις επικινδυνότητας αποτελούν ενδείξεις του κινδύνου που παρουσιάζει η ουσία αυτή, καθώς και των μέτρων ασφαλείας που συνδέονται με αυτήν. Όσον αφορά τη χρήση στο χώρο εργασίας, στα δελτία ασφαλείας θα πρέπει να παρέχονται οδηγίες για το περιεχόμενο του προϊόντος, τις επιπτώσεις του στην υγεία, τα απαιτούμενα μέτρα και τον εξοπλισμό ατομικής προστασίας. ΣΤΕΡΕΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ Ορίζεται ως στερεό απόβλητο οποιοδήποτε υλικό είναι ανεπιθύμητο και δεν είναι αέριο ή υγρό. Τύποι στερεών αποβλήτων Η ταξινόμησή τους μπορεί να γίνει είτε ως προς τη φύση τους (τα υλικά που περιέχουν) είτε ως προς την πηγή προέλευσής τους. Με βάση το πρώτο σύστημα κατάταξης μπορούν να χωριστούν σε ραδιενεργά, χημικά (τοξικά, ευκόλως αντιδρώντα, διαβρωτικά), βιολογικά, εύφλεκτα, εκρηκτικά. Ειδ.: Στέλεχος Υπηρεσιών Ασφαλείας Σελίδα 5

6 Με βάση πάλι το πρώτο σύστημα κατάταξης διακρίνονται σε συμβατικά στερεά απόβλητα (conventional solid wastes) και επικίνδυνα στερεά απόβλητα (hazardous wastes) ή τοξικά (toxic). Με βάση το δεύτερο σύστημα κατάταξης διακρίνονται σε (απορρίμματα, σκουπίδια) και βιομηχανικά. οικιακά ΤΟΞΙΚΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ Με τον όρο τοξικά απόβλητα ή επικίνδυνα απόβλητα (ΕΠ.ΑΠ) εννοούμε εκείνα τα απόβλητα που περιέχουν ουσίες που χαρακτηρίζονται ως τοξικές, εκρηκτικές, εύφλεκτες, καρκινογόνες, ραδιενεργές, ερεθιστικές και μεταλλαξιογόνες καθώς και κάθε ουσία που μπορεί να προκαλέσει αλλοιώσεις στα νερά (επιφανειακά ή υπόγεια), τον αέρα ή το έδαφος. Τα πιο επικίνδυνα τοξικά απόβλητα είναι: ο αμίαντος, οι αρσενικούχες λάσπες, λάσπες με μόλυβδο, βαρέα μέταλλα, PCB s (κλοφέν), διοξίνες από καμένα ορυκτέλαια, πεντοξείδιο του Βαναδίου, λάσπες με πετρελαιοειδή, λάσπες από ελαιουργεία, χλωροφθορουδρογονάνθρακες από απόβλητα ψυκτικών ουσιών, τα νοσοκομειακά απόβλητα, τα χρησιμοποιημένα ορυκτέλαια, οι συσσωρευτές μολύβδου και οι ηλεκτρικές στήλες, τα βιομηχανικά απόβλητα (κυρίως από τους κλάδους της μεταλλουργίας, της διύλισης του αργού πετρελαίου και της παραγωγής χημικών προϊόντων και λιπασμάτων). ΟΙΚΙΑΚΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ Προέρχονται από την οικιακή δραστηριότητα. Είναι τρόφιμα και υπολείμματά τους, υλικά συσκευασίας και μικροαντικείμενα, τα οποία για οπουδήποτε λόγο θεωρούνται ότι έχουν κλείσει το χρόνο ζωής τους. Στα οικιακά στερεά απόβλητα συγκαταλέγονται και όσα στερεά απόβλητα βιοτεχνικών και δραστηριοτήτων συλλέγονται με τα κατά τόπους κεντρικά συστήματα συλλογής και διακομιδής απορριμμάτων. Ειδ.: Στέλεχος Υπηρεσιών Ασφαλείας Σελίδα 6

7 Η συλλογή τους γίνεται είτε με ατομική πρωτοβουλία, σε απομακρυσμένες περιοχές ή σε μικρούς οικισμούς, είτε με κεντρικό σύστημα (απορριμματοφόρα). Η διάθεσή τους γίνεται (κατά αύξουσα σειρά περιβαλλοντικής επιβάρυνσης) σε ειδικά σχεδιασμένο χώρο υγειονομικής ταφής σε χώρο απόθεσης και ταφής σε χώρο απόθεσης σε τυχαία σημεία. Ένα μικρό ποσοστό (περίπου 1-2% στη Δυτική Ευρώπη) των αποβλήτων που απορρίπτονται από τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις είναι ενδεχομένως επικίνδυνα. Σ' αυτά περιλαμβάνονται χρώματα, διαλύτες, φάρμακα, υλικά καθαρισμού και μπαταρίες. Με βάση τον προορισμό των αποβλήτων σε μια περιοχή, μερικά από αυτά τα επικίνδυνα οικιακά υλικά, πρέπει να συλλέγονται ξεχωριστά. Ο έλεγχος των χώρων διάθεσης αποβλήτων και των συνθηκών εργασίας των εργαζομένων κατά τη συλλογή των αποβλήτων είναι σημαντικότατος: Έχουν αναγνωριστεί ως πιθανοί κίνδυνοι για την υγεία οι αέριες εκπομπές στην ατμόσφαιρα στους χώρους καύσης και διαλογής αποβλήτων. Η χρησιμοποίηση μάσκας και ειδικών ενδυμάτων βοηθά στον περιορισμό των κινδύνων αυτών. Οι εργαζόμενοι σε χώρους διάθεσης αποβλήτων κινδυνεύουν να τραυματιστούν από αντικείμενα όπως οι σύριγγες, που επίσης μπορεί να αποτελούν εστίες μολύνσεων ή ασθενειών. Αν δεν ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα, οι ιοί του AIDS και της ηπατίτιδας Β και C μπορούν να μεταδοθούν με αυτό τον τρόπο. Η επαναχρησιμοποίηση ορισμένων αποβλήτων, όπως άδεια μπουκάλια, μπορεί να δημιουργήσει γενικότερα προβλήματα υγείας, αν αυτά δεν έχουν απολυμανθεί. Ειδ.: Στέλεχος Υπηρεσιών Ασφαλείας Σελίδα 7

8 Οι εργαζόμενοι σε χώρους, όπως αποτεφρωτήρες η χώρους υγειονομικής ταφής των απορριμμάτων (ΧΥΤΑ), πρέπει να εφοδιασθούν με εξοπλισμό κατάλληλο για την εργασία τους. Ο οποίος πρέπει τακτικά να ανανεώνεται, όπως επίσης και να εκπαιδευτούν κατάλληλα. Πρέπει επίσης να γίνονται τακτικοί έλεγχοι για την αποφυγή επιδημιών. Το μεθάνιο που εκλύεται στις ανεξέλεγκτες χωματερές, είναι εύφλεκτο και τα γειτονικά κτίρια κινδυνεύουν από διαρροή μεθανίου, το οποίο ενδεχόμενα να προκαλέσει έκρηξη γύρω από αυτές ή πυρκαγιά. Οι οδοκαθαριστές και οι εργαζόμενοι σε τέτοιους χώρους κινδυνεύουν, επειδή εργάζονται κάτω από συνθήκες, που ευνοούν την ανάπτυξη παθογόνων μικροοργανισμών και την αυτανάφλεξη λόγω υψηλών θερμοκρασιών. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 13 ΗΛΕΚΤΡΙΚΟ ΡΕΥΜΑ Ηλεκτρικό ρεύμα είναι η προσανατολισμένη κίνηση ηλεκτρικών φορτίων ή φορέων ηλεκτρικού φορτίου, κατά μήκος ενός ηλεκτροφόρου αγωγού. Ένα παρεμφερές φαινόμενο είναι το ρεύμα μετατόπισης, ποσότητα που σχετίζεται με την αλλαγή του ηλεκτρικού πεδίου. Μετριέται σε μονάδες μέτρησης της έντασης του ηλεκτρικού ρεύματος και αντιστοιχεί σε αυτό ένα μεταβαλλόμενο μαγνητικό πεδίο. Από τον ορισμό του ηλεκτρικού ρεύματος προκύπτει ότι για να εμφανιστεί χρειάζονται δύο προϋποθέσεις: Η ύπαρξη φορέων ηλεκτρικού φορτίου με ελευθερία κίνησης. Αίτιο για την προσανατολισμένη κίνηση των φορέων, δηλαδή κάποιο ηλεκτρικό πεδίο. Συνήθως τα ηλεκτρικά φορτία είναι ελεύθερα ηλεκτρόνια μεταλλικών αντικειμένων όπως στα καλώδια. Το ηλεκτρικό ρεύμα είναι η μεταφερόμενη ηλεκτρική ενέργεια. Το ηλεκτρικό ρεύμα προκαλεί τη θέρμανση των σωμάτων τα οποία διαρρέει. Συσκευές που λειτουργούν με βάση τα θερμικά Ειδ.: Στέλεχος Υπηρεσιών Ασφαλείας Σελίδα 8

9 αποτελέσματα του ηλεκτρικού ρεύματος είναι ο θερμοσίφωνας και η ηλεκτρική κουζίνα. Ανάλογα με την εξάρτηση της έντασης του ηλεκτρικού ρεύματος με το χρόνο διακρίνουμε το ηλεκτρικό ρεύμα σε διάφορα είδη. Υπάρχουν δύο κύρια είδη ηλεκτρικού ρεύματος: Συνεχές ρεύμα: Είναι το ηλεκτρικό ρεύμα που έχει μία συγκεκριμένη φορά. Συνήθως το συνεχές ρεύμα έχει σταθερό μέτρο έντασης, με το οποίο λειτουργούν τα περισσότερα κυκλώματα και το οποίο παράγουν οι μπαταρίες. Αυτά τα κυκλώματα είναι μικρά ηλεκτρικά κυκλώματα ή ηλεκτρονικά κυκλώματα. Επειδή έχει σταθερή ένταση, υποχρεωτικά παράγεται από σταθερή τάση, δεδομένου ότι το κύκλωμα δεν αλλάζει σημαντικά με την πάροδο του χρόνου. Εναλλασσόμενο ρεύμα: είναι το ρεύμα στο οποίο εναλλάσσεται η φορά, δηλαδή η φορά αλλάζει περιοδικά με το χρόνο. Συνήθως αυτή η μεταβολή είναι αρμονική συνάρτηση του χρόνου, οπότε έχει περίοδο και φάση, και με το οποίο λειτουργούν μεγάλα δίκτυα ηλεκτροδότησης. Ηλεκτροπληξία: είναι η ροή ηλεκτρικού ρεύματος μέσα από το σώμα και συμβαίνει όταν μεταξύ δύο σημείων του ανθρώπινου σώματος υπάρχει τάση ικανή, ώστε να επιτευχθεί ροή του ρεύματος διαπερνώντας την ηλεκτρική αντίσταση του σώματος. Κατηγορίες ατυχημάτων που οφείλονται στο ηλεκτρικό ρεύμα: Ειδ.: Στέλεχος Υπηρεσιών Ασφαλείας Σελίδα 9

10 1. Ηλεκτρικά ατυχήματα λόγω άμεσης επίδρασης του ηλεκτρικού ρεύματος στο ανθρώπινο σώμα 2. Έμμεση επαφή και πρόκληση εγκαυμάτων εξαιτίας μεγάλης εκλυόμενης θερμικής ενέργειας από ηλεκτρικό τόξο 3. Δευτερεύοντα ατυχήματα από ασθενή συνήθως ηλεκτρικά ρεύματα που μπορούν να προκαλέσουν π.χ. πτώση ή ολίσθηση λόγω πανικού Ηλεκτροπληξία μπορεί να προκληθεί με τους εξής τρόπους: Επαφή με τον ενεργοποιημένο αγωγό (ακροδέκτη) Επαφή με ενεργοποιημένο καλώδιο που είναι φθαρμένο εξαιτίας φυσιολογικής φθοράς ή χτυπημένο. Επαφή με ηλεκτρικό μηχανισμό που παρουσιάζει βλάβη, με αποτέλεσμα τη δημιουργία βραχυκυκλώματος. Εκφόρτιση στατικού ηλεκτρισμού. Βλάβες που μπορεί να προξενήσει το ηλεκτρικό ρεύμα στον άνθρωπο: Εγκαύματα στο σώμα λόγω επίδρασης του ηλεκτρικού τόξου (σε εγκαταστάσεις ισχύος υψηλής τάσης) Επικίνδυνα ρεύματα που ρέουν μέσα από το ανθρώπινο σώμα (μπορούν να προκαλέσουν ακόμη και το θάνατο). Δευτερογενή ατυχήματα από ασθενή συνήθως ηλεκτρικά ρεύματα που μπορούν να προκαλέσουν π.χ. Πτώση ή ολίσθηση λόγω πανικού. Η πιο επικίνδυνη για τη ζωή βλάβη που προκαλείται από το ηλεκτρικό ρεύμα είναι η μαρμαρυγή (καρδιακή αρρυθμία). Η σοβαρότητα των βλαβών που προκαλούνται από το ηλεκτρικό ρεύμα εξαρτάται από: την ένταση του ρεύματος τη χρονική διάρκεια του ρεύματος το δρόμο του ρεύματος μέσω του σώματος τη συχνότητα ή τη μορφή του ρεύματος (εναλασσόμενο ή συνεχές- AC/DC) Ειδ.: Στέλεχος Υπηρεσιών Ασφαλείας Σελίδα 10

11 την κατάσταση του σώματος (εξασθενημένο, ιδρωμένο, μετά από κατανάλωση μορφής) την υγρασία του χώρου την επιφάνεια επαφής & εξόδου του ρεύματος Η ένταση του ρεύματος που διαπερνά το ανθρώπινο σώμα (όταν η τάση είναι σταθερή) εξαρτάται από την αντίσταση του σώματος. Εξίσου σημαντικές είναι και η αντίσταση στο σημείο επαφής τόσο με τον αγωγό του ρεύματος, όσο και με το έδαφος. Μια εγκατάσταση θεωρείται ασφαλής για ανθρώπους, όταν η τάση λειτουργίας της δεν υπερβαίνει τα 50 V στο συνεχές ή εναλλασσόμενο ρεύμα (ενεργός τιμή) Τα γενικά μέτρα προστασίας από ηλεκτροπληξία που πρέπει να ισχύουν σε κάθε εγκατάσταση είναι: χαμηλή τάση λειτουργίας (<50 V), υποβιβασμένη τάση διπλή μόνωση περίφραξη ή περίβλημα στα κυκλώματα εγκατάσταση σε μονωμένο δάπεδο γαλβανική απομόνωση του κυκλώματος ουδετέρωση γείωση μέσω διακόπτη διαφυγής τάσης χρήση διακόπτη διαφυγής ρεύματος Οι άμεσες ενέργειες σε περίπτωση ηλεκτροπληξίας είναι: 1. Κατέβασε το γενικό διακόπτη 2. Απομάκρυνε τον παθόντα από το ηλεκτρικό ρεύμα χρησιμοποιώντας ένα αντικείμενο που είναι κακός αγωγός του ηλεκτρισμού (π.χ. ξύλο, ύφασμα) 3. Ξεκίνα καρδιοπνευμονική αναζωογόνηση (μαλάξεις καρδιάς και τεχνητή αναπνοή) 4. Τηλεφώνησε ταυτόχρονα στο Ε.Κ.Α.Β. (166) και στην Άμεση Επέμβαση (100) Ειδ.: Στέλεχος Υπηρεσιών Ασφαλείας Σελίδα 11

12 5. Συνέχισε τη προσπάθεια διάσωσης έως ότου αναλάβει ο γιατρός ή ο διασώστης του Ε.Κ.Α.Β. Τα προληπτικά μέτρα που πρέπει να παρθούν ώστε να έχουμε άμεση αντίδραση σε περίπτωση ηλεκτροπληξίας είναι: 1. Μάθε πού βρίσκεται ο γενικός διακόπτης του ρεύματος 2. Μάθε πού βρίσκεται το κοντινότερο τηλέφωνο και γνώριζε από μνήμης τα τηλέφωνα πρώτης ανάγκης 3. Άμεση Δράση: Ε.Κ.Α.Β.: Μάθε πού βρίσκονται φαρμακείο και πυροσβεστήρας 6. Μην κάνεις χειρισμούς προτού εντοπίσεις ποιοί αγωγοί είναι υπό τάση ΚΕΦΑΛΑΙΟ 14 ΣΤΑΤΙΚΟΣ ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΣ Στατικός ηλεκτρισμός ονομάζεται το ηλεκτρικό φορτίο (θετικό ή αρνητικό) που περιέχεται σε ένα αντικείμενο. Σε ξηρές μέρες παρατηρούμε ορισμένες φορές, όταν χτενιζόμαστε, ότι οι τρίχες από τα μαλλιά μας σηκώνονται και κολλάνε στην χτένα. Με την χτένα αυτή πολλές φορές μπορεί να σηκώσουμε και κομμάτια από χαρτιά. Αυτό είναι αποτέλεσμα του στατικού ηλεκτρισμού. Στατικός ηλεκτρισμός δημιουργείται κάθε φορά που δύο ανομοιογενή υλικά έρχονται σε επαφή και στη συνέχεια διαχωρίζονται. Λόγω της μεταξύ τους τριβής ηλεκτρόνια μεταπηδούν από το ένα υλικό στο άλλο, με αποτέλεσμα το υλικό που χάνει ηλεκτρόνια να φορτίζεται θετικά ενώ το άλλο να φορτίζεται αρνητικά. Έτσι δημιουργούνται θετικά και αρνητικά φορτία, παρόλο που το συνολικό φορτίο δεν αλλάζει. Τα φορτία μετακινούνται μέσα στο υλικό που βρίσκονται, εφόσον το υλικό είναι καλός αγωγός του ηλεκτρισμού. Αν όμως το υλικό είναι κακός αγωγός Ειδ.: Στέλεχος Υπηρεσιών Ασφαλείας Σελίδα 12

13 του ηλεκτρισμού, τότε τα φορτία παραμένουν στο υλικό για μεγάλο χρονικό διάστημα ως στατικός ηλεκτρισμός. Οι άνθρωποι, ιδιαίτερα όταν περπατάνε, βρίσκονται σε κατάσταση ηλεκτροστατικής φόρτισης. Το φορτίο συνήθως είναι πολύ μικρό και περνάει απαρατήρητο. Στην περίπτωση που το άτομο είναι γειωμένο είτε άμεσα είτε έμμεσα μέσω των παπουτσιών και του δαπέδου ή της υγρής ατμόσφαιρας, τότε το φορτίο διαρρέει και μπορεί να είναι μηδενικό. Η συσσώρευση στατικού φορτίου στο σώμα μπορεί να οδηγήσει σε δυσάρεστες εμπειρίες. Οι περισσότεροι άνθρωποι μπορεί να έχουν βιώσει μια ηλεκτροστατική εκκένωση, όταν άγγιξαν ένα μεταλλικό αντικείμενο αφού προηγουμένως περπατούσαν σε ένα χαλί. Η εκκένωση δημιουργείται όταν κάποιο μέρος του σώματος πλησιάσει σε ένα γειωμένο αγωγό. Η διαφορά δυναμικού ανάμεσα στο σώμα και τον αγωγό δημιουργεί ένα ηλεκτρικό πεδίο και μια ηλεκτρική εκκένωση. Παρόλα αυτά το ηλεκτροστατικό σοκ στο ανθρώπινο σώμα δε θεωρείται επικίνδυνο. Όπως γνωρίζουμε, το ηλεκτρικό ρεύμα χρειάζεται μια ολοκληρωμένη διαδρομή (κλειστό κύκλωμα) για να ρέει συνεχώς. Αυτό είναι ο λόγος που το σοκ που προκαλείται από στατικό ηλεκτρισμό είναι μια στιγμιαία εκκένωση. Η ροή των ηλεκτρονίων διαρκεί μέχρι τα στατικά φορτία να εξισωθούν ανάμεσα στα δύο σώματα. Ρεύματα τόσο μικρής αυτοπεριοριζόμενης διάρκειας σπάνια είναι επικίνδυνα για τον άνθρωπο. Αντίθετα, χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή ο χειρισμός ευαίσθητων ηλεκτρονικών διατάξεων ή η διαχείριση εύφλεκτων υλικών (λόγω του κίνδυνου να δημιουργηθεί σπινθήρας και να επακολουθήσει ανάφλεξη). Ειδική κατηγορία ηλεκτροστατικής εκκένωσης αποτελεί ο κεραυνός. Ειδ.: Στέλεχος Υπηρεσιών Ασφαλείας Σελίδα 13

14 Στατικός Ηλεκτρισμός στα Καύσιμα Ο στατικός ηλεκτρισμός παράγεται λόγω της ροής των προϊόντων πετρελαίου μέσα στις σωληνώσεις και τον υπόλοιπο εξοπλισμό. Λόγω της συνεχής επαφής του προϊόντος με τα τοιχώματα του αγωγού το καύσιμο φορτίζεται θετικά, ενώ ο αγωγός φορτίζεται αρνητικά. Τα ηλεκτρικά φορτία που δημιουργούνται είναι τόσο μεγαλύτερα όσο μεγαλύτερη γενικά είναι η τριβή (μεγαλύτερη παροχή, δίοδος του προϊόντος μέσα από στενές σωληνώσεις, φίλτρα, μετρητές, αντλίες, παφλασμός, τυρβώδης ροή, ύπαρξη ξένων σωμάτων πχ.σταγόνες νερού, σκουριά). Τα φορτία συσσωρεύονται τόσο στο καύσιμο όσο και στο περίβλημα (σωληνώσεις, δεξαμενές, βαρέλια, κέλυφος βυτιοφόρων). Όταν το υγρό ηρεμήσει, το ηλεκτρικό φορτίο του διαρρέει με ρυθμό που εξαρτάται από τη φύση και την αγωγιμότητά του και τελικά γίνεται πάλι ουδέτερο. Ο χρόνος που χρειάζεται για να ξαναγίνει ουδέτερο, ονομάζεται χρόνος ανακουφίσεως. Οι στατικοί σπινθήρες εκδηλώνονται όταν κατά την ροή, ο ρυθμός δημιουργίας στατικών φορτίων είναι μεγαλύτερος από τον ρυθμό διαρροής των φορτίων. Ειδ.: Στέλεχος Υπηρεσιών Ασφαλείας Σελίδα 14