Δπραξηζηψ ηνπο θίινπο κνπ θαη ηδηαίηεξα ην Φαλνχξε γηα ηελ ζρεδίαζε ηνπ εμψθπιινπ θαη ην Γηψξγν γηα ηελ πνιχηηκε βνήζεηα ηνπ.

Transcript

1

2 - 2 -

3 ΔΤΥΑΡΙΣΙΔ Θα ήζεια ζην ζεκείν απηφ λα επραξηζηήζσ φινπο φζνπο βνήζεζαλ ζηελ νινθιήξσζε ηεο ηειηθήο κνπ εξγαζίαο θαη κνηξάζηεθαλ καδί κνπ ηνπο πξνβιεκαηηζκνχο κνπ, ηα άγρε θαη ηηο ακθηβνιίεο κνπ. Δπραξηζηψ ζεξκά ηνλ επηβιέπνληα θαζεγεηή κνπ Γξ. Γ. Ακίηζε γηα ηελ επθαηξία πνπ κνπ έδσζε λα εξγαζζψ ζην ζπγθεθξηκέλν ζέκα, ηελ ακέξηζηε ζπκπαξάζηαζε θαη ηε ζπλεξγαζία καο θαζ φιε ηε δηάξθεηα εθπφλεζεο ηεο εξγαζίαο απηήο. Σνλ επραξηζηψ ηδηαίηεξα γηα ηηο ρξήζηκεο ζπκβνπιέο θαη ηηο εχζηνρεο ππνδείμεηο ηνπ πνπ ππήξμαλ θαζνξηζηηθέο γηα ηελ πινπνίεζε ηνπ φινπ εγρεηξήκαηνο. Δπραξηζηψ ηνπο εθπξνζψπνπο ησλ θνξέσλ πνπ κε δέρηεθαλ ζεξκά ζηνπο ρψξνπο εξγαζίαο ηνπο θαη κνπ παξαρψξεζαλ ζπλεληεχμεηο, ζπκβάιινληαο κε ηνλ ηξφπν απηφ ζηελ πξαγκαηνπνίεζε απηήο ηεο εξγαζίαο. Δπραξηζηψ ηνπο θίινπο κνπ θαη ηδηαίηεξα ην Φαλνχξε γηα ηελ ζρεδίαζε ηνπ εμψθπιινπ θαη ην Γηψξγν γηα ηελ πνιχηηκε βνήζεηα ηνπ. Σηο ζεξκφηεξεο θαη απφ θαξδηάο επραξηζηίεο κνπ φκσο ζα ήζεια λα ηηο εθθξάζσ ζηε κεηέξα κνπ γηα ην γφληκν φλνκα ηεο θφξεο πνπ κνπ ράξηζε θαη γηα ηε ζπλερή θαη άνθλε ππνζηήξημή ηεο ζε θάζε βήκα ηεο δσήο κνπ

4 ΠΔΡΗΛΖΦΖ Ζ κεηαλάζηεπζε απνηειεί ζήκεξα αλακθίβνιε πξαγκαηηθφηεηα ζε φια ηα θξάηε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Ζ θνηλσληθή έληαμε ηνπ κεηαλαζηεπηηθνχ πιεζπζκνχ, ν νπνίνο είλαη αξθεηά δηαθνξεηηθφο απφ ρψξα ζε ρψξα, είλαη κηα ζεζκηθή θαη θνηλσληθή πξφθιεζε γηα φιε ηελ Δπξσπατθή Έλσζε. Ζ δηαθνξεηηθφηεηα ε νπνία ραξαθηεξίδεη ηε κεηαλαζηεπηηθή πξαγκαηηθφηεηα ζηελ θάζε ρψξα αληαλαθιάηαη εμίζνπ ζην είδνο θαη ην εχξνο ησλ εληαμηαθψλ πξαθηηθψλ ηεο θνηλσλίαο ππνδνρήο. Ο ηξφπνο κε ηνλ νπνίν νη κεηαλάζηεο εληάζζνληαη ζηηο θνηλσλίεο θαη ηα δηιιήκαηα πνπ αθνινπζνχλ ζηελ πνξεία δηακφξθσζεο απηψλ ησλ θνηλσληθψλ δηεξγαζηψλ ζε πνιηηηθή είλαη ζε κεγάιν βαζκφ ηνπηθφ θαηλφκελν. Ζ ζεκαζία ηεο «ηνπηθήο δηάζηαζεο» ζηνλ ηνκέα ηεο πνιηηηθήο ηεο έληαμεο ησλ κεηαλαζηψλ έρεη αξγά αιιά ζηαδηαθά απμεζεί ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε. Ζ έληαμε ησλ κεηαλαζηψλ ζεσξείηαη ζηελά ζπλδεδεκέλε κε ηελ αξρή ηεο επηθνπξηθφηεηαο θαη ε Σνπηθή Απηνδηνίθεζε ε πιένλ αξκφδηα λα δψζεη ηαρχηεξεο θαη απνηειεζκαηηθφηεξεο απαληήζεηο ζην πιαίζην κηαο πνιπεπίπεδεο δηαθπβέξλεζεο. Σα ηειεπηαία ρξφληα θαη ζηελ Διιάδα ε ζπδήηεζε γηα ηελ θνηλσληθή έληαμε ησλ κεηαλαζηψλ βξίζθεηαη ζην επίθεληξν ηνπ δεκφζηνπ δηαιφγνπ. Ζ Πνιηηεία θαιείηαη λα αλαιάβεη ηελ επζχλε θαη λα αληηκεησπίζεη ηηο πξνθιήζεηο πνπ ζέηνπλ ηα λέα δεδνκέλα αλαπηχζζνληαο κηα λέα ζηξαηεγηθή θαη έλα λέν κνληέιν, νινθιεξσκέλεο πξνζέγγηζεο ηεο θνηλσληθήο έληαμεο ησλ κεηαλαζηψλ, κε νπζηαζηηθή απνθέληξσζε αξκνδηνηήησλ θαη έκθαζε ζην ηνπηθφ επίπεδν πνπ αλαδεηθλχεηαη ζε επίπεδν θιεηδί απηήο ηεο πξνζέγγηζεο. ην πιαίζην απηφ ε Σνπηθή Απηνδηνίθεζε απνηειεί ρψξν άζθεζεο ζπλνιηθήο εληαμηαθήο πνιηηηθήο, δηαδξακαηίδνληαο θπξίαξρν ξφιν ζην ζρεδηαζκφ, ηελ νξγάλσζε, ην ζπληνληζκφ, ηε ιεηηνπξγία θαη βησζηκφηεηα ηνπ λένπ απηνχ κνληέινπ

5 ABSTRACT Migration today is a common reality in all EU countries. Although migrant stocks appear to differ from country to country, their social integration constitutes an institutional and social challenge for the entire European Union. The diversity that characterizes each country s migration reality is reflected in the type and scope of its integration practices. Furthermore, the ways that migrants become integrated in their host societies and the dilemmas that stem out of these processes and become formulated into policy, is largely a local phenomenon. The relevance of the local dimension in migrant integration policy has slowly, but progressively, increased at European Union level. As the integration of migrants is considered to be closely associated with the principle of subsidiarity, local government appears as best suited for providing faster and more effective responses. In Greece, recently, the argument for the social integration of migrants has been placed at the centre of policy debates. The State needs to take responsibility and face the challenges posed by new migration conditions by developing a holistic strategy and a new model for the social integration of migrants. Following these lines, substantial devolution of powers and a new focus on local level are necessary. In this context, local government may become the framework for the sound implementation of comprehensive integration policies, playing a leading role during planning, organizing and coordinating the operation and the sustainability of this new model

6 ΠΗΝΑΚΑ ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΧΝ ΔΤΥΑΡΗΣΗΔ ΠΔΡΗΛΖΦΖ ABSTRACT ΠΗΝΑΚΑ ΤΝΣΜΖΔΧΝ ΚΑΗ ΤΝΣΟΜΟΓΡΑΦΗΧΝ ΔΗΑΓΧΓΖ Αληηθείκελν θαη ηφρνη ηεο Δξγαζίαο Μεζνδνινγία Δθπφλεζεο ηεο Δξγαζίαο Γηάξζξσζε ησλ Κεθαιαίσλ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1: ΣΟ ΠΛΑΗΗΟ ΣΖ ΔΡΓΑΗΑ Δπηιέγνληαο θαη νκαδνπνηψληαο ηηο ρψξεο Σν Θεσξεηηθφ πιαίζην ηεο θνηλσληθήο έληαμεο Πξνζεγγίζεηο θαη παξαδνρέο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2:Ζ ΚΟΗΝΧΝΗΚΖ ΔΝΣΑΞΖ ΜΔΣΑΝΑΣΧΝ ΣΟ ΠΛΑΗΗΟ ΣΖ ΔΤΡΧΠΑΗΚΖ ΔΝΧΖ Οη επξσπατθέο πνιηηηθέο θαη ηα κέζα Σα εξγαιεία νξηδφληηαο εθαξκνγήο Oη θάζεηνη κεραληζκνί Οξγαληζκνί ηερληθήο ππνζηήξημεο ησλ θνηλνηηθψλ ζηξαηεγηθψλ έληαμεο Ζ Αλνηρηή Μέζνδνο πληνληζκνχ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: Ζ ΥΔΖ ΣΟΠΗΚΟΣΖΣΑ ΚΑΗ ΚΟΗΝΧΝΗΚΖ ΔΝΣΑΞΖ Πξνζεγγίδνληαο ηελ έλλνηα ηνπ «ηνπηθνχ» Ο δξφκνο πξνο ηε ζεζκηθή θαηνρχξσζε ηεο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο. ζηελ Δ.Δ Μνληέια Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο ζηελ Δ.Δ Κνηλσληθή έληαμε θαη Σνπηθή Απηνδηνίθεζε Ο ξφινο ηεο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο ζηελ θνηλσληθή έληαμε ησλ κεηαλαζηψλ Ζ πεξίπησζε ηεο Γαλίαο Ζ πεξίπησζε ηνπ Ζλσκέλνπ Βαζηιείνπ Ζ πεξίπησζε ηεο Οιιαλδίαο Ζ πεξίπησζε ηεο Ηζπαλίαο Ζ πεξίπησζε ηεο Ηηαιίαο Ζ πεξίπησζε ηεο Πνξηνγαιίαο ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4: ΟΗ ΚΑΛΔ ΠΡΑΚΣΗΚΔ Οξίδνληαο ηηο θαιέο πξαθηηθέο Οη θαιέο πξαθηηθέο ζε επίπεδν Γηεζλψλ Οξγαληζκψλ Οξηζκφο ησλ θαιψλ πξαθηηθψλ ζε επίπεδν Δ.Δ Οη θαιέο πξαθηηθέο ζε εζληθφ επίπεδν

7 4.2. Ζ Δπξσπατθή εκπεηξία θαιψλ πξαθηηθψλ έληαμεο ζε ηνπηθφ επίπεδν Ζ δαληθή εκπεηξία Ζ εκπεηξία ηνπ Ζλσκέλνπ Βαζηιείνπ Ζ νιιαλδηθή εκπεηξία Ζ ηζπαληθή εκπεηξία Ζ ηηαιηθή εκπεηξία Ζ πνξηνγαιηθή εκπεηξία ΚΔΦΑΛΑΗΟ 5:Ζ ΚΟΗΝΧΝΗΚΖ ΔΝΣΑΞΖ ΜΔΣΑΝΑΣΧΝ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ Σν ηζρχνλ ζεζκηθφ πιαίζην ηεο θνηλσληθήο έληαμεο κεηαλαζηψλ Ο ξφινο ησλ Ο.Σ.Α. ζηελ θνηλσληθή έληαμε ησλ κεηαλαζηψλ Ζ ειιεληθή εκπεηξία θνηλσληθήο έληαμεο κέζα απφ ηνπο ειιεληθνχο Γήκνπο Οη θαιέο πξαθηηθέο ηνπ Γήκνπ πθεψλ-νεάπνιεο Οη θαιέο πξαθηηθέο ηνπ Γήκνπ Αζελαίσλ Ζ θαιή πξαθηηθή ηνπ Γήκνπ Κνξπδαιινχ Οη θαιέο πξαθηηθέο ηνπ Γήκνπ Ακαξνπζίνπ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 6. Ζ ΔΡΔΤΝΑ ΠΔΓΗΟΤ Μεζνδνινγία ηεο έξεπλαο Σν πιηθφ ησλ ζπλεληεχμεσλ ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΣΑ ΠΟΡΗΜΑΣΑ ΣΖ ΤΓΚΡΗΣΗΚΖ ΔΡΔΤΝΑ ΑΞΗΟΠΟΗΖΖ ΤΠΔΡΔΘΝΗΚΧΝ ΚΑΛΧΝ ΠΡΑΚΣΗΚΧΝ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ ΒΑΗΚΟΗ ΑΞΟΝΔ ΔΝΟ ΝΔΟΤ ΜΟΝΣΔΛΟΤ ΚΟΗΝΧΝΗΚΖ ΔΝΣΑΞΖ ΜΔΣΑΝΑΣΧΝ Δ ΣΟΠΗΚΟ ΔΠΗΠΔΓΟ ΑΝΣΗ ΔΠΗΛΟΓΟΤ ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ Πξσηνγελείο Πεγέο Βηβιία Άξζξα Γηαδηθηπαθέο πεγέο ΠΑΡΑΡΣΖΜΑΣΑ ΛΗΣΑ ΤΝΔΝΣΔΤΞΔΧΝ ΟΓΖΓΟ ΤΝΔΝΣΔΤΞΖ ΦΟΡΜΑ ΤΠΟΒΟΛΖ ΚΑΛΧΝ ΠΡΑΚΣΗΚΧΝ / EQUAL - ΔΚΣ ΦΟΡΜΑ ΤΠΟΒΟΛΖ ΚΑΛΧΝ ΠΡΑΚΣΗΚΧΝ / ΔΤΡΧΠΑΗΚΖ ΔΠΗΣΡΟΠΖ

8 ΠΗΝΑΚΑ ΤΝΣΜΖΔΧΝ ΚΑΗ ΤΝΣΟΜΟΓΡΑΦΗΧΝ Α.Μ. άξζ. ΓΟΜ / ΗΟΜ Δ.Δ. Δ.Κ.Ο. Δ.Κ.Σ. Δ.Σ.Δ. Δ.Σ.Π. Δ.Τ..Δ.Κ.Σ. ΔΓΔλ ΔΠΑ H.B. ΗΜΔΠΟ Κ.Β.Α. ΚΓΚ ΚηΠ Μ.Κ.Ο ΟΟΑ Ο.Π.Γ. Ο.Σ.Α..Δ.Μ. Σ.Α. Αλνηρηή Μέζνδνο πληνληζκνχ άξζξν Γηεζλήο Οξγαληζκφο Μεηαλάζηεπζεο / International Organisation for Migration Δπξσπατθή Έλσζε Δππαζείο / Δπάισηεο Κνηλσληθά Οκάδεο Δπξσπατθφ Κνηλσληθφ Σακείν Δπξσπατθφ Σακείν Έληαμεο Δπξσπατθφ Σακείν Πξνζθχγσλ Δηδηθή Τπεξεζία πληνληζκνχ Δπξσπατθνχ Κνηλσληθνχ Σακείνπ Δζληθφ ρέδην Γξάζεο γηα ηελ Κνηλσληθή Έληαμε Δζληθφ ηξαηεγηθφ Πιαίζην Αλαθνξάο Ζλσκέλν Βαζίιεην Ηλζηηηνχην Μεηαλαζηεπηηθήο Πνιηηηθήο Κνηλέο Βαζηθέο Αξρέο Κψδηθαο Γήκσλ θαη Κνηλνηήησλ Κνηλσλία ησλ Πνιηηψλ Με Κπβεξλεηηθή Οξγάλσζε Οξγαληζκφο Οηθνλνκηθήο πλεξγαζίαο & Αλάπηπμεο Οινθιεξσκέλν Πξφγξακκα Γξάζεο Οξγαληζκφο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο πκβνχιηα Έληαμεο Μεηαλαζηψλ Σνπηθή Απηνδηνίθεζε ΤΠ.Δ.Α.Ζ.Γ. Τπνπξγείν Δζσηεξηθψλ Απνθέληξσζεο & Ζιεθηξνληθήο Γηαθπβέξλεζεο π.η.ρ. Υ.Δ.Α.Γ. ππήθννη ηξίησλ ρσξψλ Υψξνο Διεπζεξίαο Αζθάιεηαο & Γηθαηνζχλεο - 8 -

9 ΔΗΑΓΧΓΖ Ζ κεηαλάζηεπζε ζπληζηά κηα ζχλζεηε πξαγκαηηθφηεηα πνπ αγγίδεη ην ζχλνιν ησλ παξακέηξσλ πνπ ζπγθξνηνχλ κηα ζχγρξνλε θνηλσλία ππνδνρήο κεηαλαζηψλ. Ζ πνιηηηθή γηα ηε κεηαλάζηεπζε απνηειεί κέξνο ηεο ζπλνιηθήο πνιηηηθήο γηα ηελ θνηλσλία, ηελ νηθνλνκία θαη ηελ θνηλσληθή ζπλνρή. Τπφ απηή ηελ έλλνηα ε θνηλσληθή έληαμε ησλ κεηαλαζηψλ ζεσξείηαη σο θξίζηκν πεδίν αλάπηπμεο θαη άζθεζεο δεκφζηαο πνιηηηθήο πνπ αθνξά ηε δηαζθάιηζε ηεο θνηλσληθήο ζπλνρήο θαη ηεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο θαη πξνυπνζέηεη ην ζρεδηαζκφ θαη ηελ εθαξκνγή νινθιεξσκέλεο θαη απνηειεζκαηηθήο πνιηηηθήο. Με ηελ νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή θξίζε λα επεξεάδνπλ / δηακνξθψλνπλ ηελ ειιεληθή θαη ηελ επξσπατθή πξαγκαηηθφηεηα, ε ζπδήηεζε πεξί θνηλσληθήο έληαμεο ησλ κεηαλαζηψλ ιακβάλεη ζήκεξα κηα ζρεδφλ πξνθιεηηθή δηάζηαζε. Ζ έληαμε λνείηαη σο παξαρψξεζε επεξγεηήκαηνο ή αλαγθαίν θαθφ. Χζηφζν, ε εκπεηξία άιισλ ρσξψλ απφ ηε καθξφρξνλε παξακνλή κεγάισλ ηκεκάησλ ηνπ, κνλίκσο εγθαηεζηεκέλνπ, ελεξγνχ πιεζπζκνχ ηνπο ζην θνηλσληθφ πεξηζψξην αιιά θαη νη αλεζπρεηηθέο εθδειψζεηο ησλ ζπλεπεηψλ ηέηνηαο πεξηζσξηνπνίεζεο θαη ζηελ Διιάδα, θαζηζηνχλ ζαθέο φηη ε πξνψζεζε ηεο θνηλσληθήο έληαμεο ησλ κεηαλαζηψλ, πεξηζζφηεξν θη απφ κεραληζκφ θνηλσληθήο ζπλνρήο, απνηειεί έλα αίηεκα πνπ απνξξέεη απφ ηελ ππνρξέσζε κηαο δεκνθξαηηθήο πνιηηείαο λα αλαγλσξίδεη θαη λα εγγπάηαη ηελ πιήξε ζπκκεηνρή ζηελ θνηλσληθή δσή ηεο, φισλ φζσλ ζπκβάιινπλ ζε απηή πξαγκαηηθά θαη ζε κφληκε βάζε. ην πιαίζην απηφ, «ην ηνπηθφ» αλαδεηθλχεηαη σο θαη εμνρήλ ρψξνο εθαξκνγήο ηεο δεκνθξαηηθήο επηηαγήο θαη επίηεπμεο ηεο θνηλσληθήο ζπλνρήο θαη ηεο αιιειεγγχεο. Ζ Σνπηθή Απηνδηνίθεζε σο ζεζκηθή αξρή θαη νη δπλάκεηο ηνπ ηνπηθνχ επηπέδνπ σο εηαίξνη, θαινχληαη λα αλαιάβνπλ ηελ επζχλε θαη λα αληηκεησπίζνπλ ηηο πξνθιήζεηο πνπ ζέηνπλ ηα λέα δεδνκέλα ησλ νηθνλνκηθψλ ζπζρεηηζκψλ θαη ησλ θνηλσληθψλ ζρεκαηηζκψλ. ρεδηάδνληαο θαη πινπνηψληαο βηψζηκεο θαη απνηειεζκαηηθέο πνιηηηθέο θνηλσληθήο έληαμεο, εληαγκέλεο ζε επξχηεξεο ζηξαηεγηθέο, ην ηνπηθφ επίπεδν απνηειεί ην επίπεδν-θιεηδί γηα ηελ άζθεζε απηψλ ησλ πνιηηηθψλ

10 1. Αληηθείκελν θαη ηφρνη ηεο Δξγαζίαο Αληηθείκελν ηεο εξγαζίαο απνηειεί ε δηεξεχλεζε θαη θαηαγξαθή ηεο εκπεηξίαο ζηελ άζθεζε ησλ πνιηηηθψλ θνηλσληθήο έληαμεο ησλ κεηαλαζηψλ, κέζσ ηεο παξέκβαζεο ηεο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο (ζην εμήο Σ.Α.) θαη ηεο αιιειεπίδξαζεο κεηαμχ ησλ ηνπηθψλ δηθηχσλ ζε επξσπατθφ θαη εζληθφ επίπεδν. Ο βαζηθφο ζηφρνο ηεο εξγαζίαο είλαη λα αλαδείμεη ηηο θχξηεο πξνθιήζεηο θαη λα δηεξεπλήζεη ηηο δπλαηφηεηεο δεκηνπξγίαο ελφο λένπ κνληέινπ άζθεζεο θνηλσληθήο έληαμεο κεηαλαζηψλ απφ ηελ ειιεληθή Σ.Α., εκπινπηίδνληαο έηζη ηε γεληθφηεξε ζπδήηεζε ζρεηηθά κε ηελ θνηλσληθή έληαμε ησλ κεηαλαζηψλ ζηε ρψξα. Δηδηθφηεξνπο ζηφρνπο ηεο εξγαζίαο απνηεινχλ: Ζ δηεξεχλεζε ησλ πνιηηηθψλ ζε επίπεδν Δ.Δ. πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ θνηλσληθή έληαμε ησλ κεηαλαζηψλ. Ζ αλάδεημε ηεο ζεκαληηθφηεηαο ηνπ ηνπηθνχ επηπέδνπ. Ζ απνηχπσζε ηνπ ξφινπ ηεο Σ.Α. ζηελ άζθεζε πνιηηηθήο θνηλσληθήο έληαμεο κεηαλαζηψλ ζε αληηπξνζσπεπηηθέο ρψξεο ηεο Δ.Δ. θαη ε αλάδεημε ζρεηηθψλ θαιψλ πξαθηηθψλ. Ζ δηεξεχλεζε ηεο εζληθήο πνιηηηθήο θαη ησλ θαιψλ πξαθηηθψλ πνπ εθαξκφδνληαη απφ ηελ ειιεληθή Σ.Α. Ζ θξηηηθή θαη ζπγθξηηηθή απνηίκεζε ηεο εκπεηξίαο ζε επξσπατθφ θαη ειιεληθφ επίπεδν. Ζ δηεξεχλεζε ησλ δπλαηνηήησλ κεηαθνξάο επξσπατθψλ θαιψλ πξαθηηθψλ ζηελ ειιεληθή πξαγκαηηθφηεηα. Ζ ηεθκεξίσζε ησλ απαξαίηεησλ πξνυπνζέζεσλ γηα ηε δηακφξθσζε ελφο λένπ κνληέινπ άζθεζεο θνηλσληθήο έληαμεο κεηαλαζηψλ ζε ηνπηθφ επίπεδν

11 2. Μεζνδνινγία Δθπφλεζεο ηεο Δξγαζίαο Ζ πξνζέγγηζε ηνπ αληηθεηκέλνπ ηεο έξεπλαο είλαη νιηζηηθή, ππεξεζληθή θαη πνιχπιεπξε. Δμεηάδεη ην δήηεκα ηεο θνηλσληθήο έληαμεο ησλ κεηαλαζηψλ σο θνηλσληθφ θαηλφκελν, θαη σο αληηθείκελν πνιηηηθήο ην νπνίν ζπλνδεχεηαη θαη ζπλδπάδεηαη κε αληίζηνηρεο πξαθηηθέο. Μειεηά ην θαηλφκελν θαζψο θαη ηηο πνιηηηθέο αληηκεηψπηζήο ηνπ εληφο θαη εθηφο ησλ εζληθψλ νξίσλ, κέζσ ηεο πξνζέγγηζεο ηεο πξαγκαηηθφηεηαο άιισλ επξσπατθψλ ρσξψλ ζην πιαίζην ηεο Σ.Α. θαη ηνπ ηνπηθνχ επηπέδνπ ηεο Δ.Δ. Χο κέζνδνη δηεξεχλεζεο ζηελ παξνχζα εξγαζία ρξεζηκνπνηήζεθαλ: 1. Ζ αμηνπνίεζε γξαπηψλ δεπηεξνγελψλ πεγψλ πνιιαπιήο πξνέιεπζεο ε νπνία πεξηέιαβε: α) αλαδήηεζε βηβιηνγξαθίαο: κε ζηφρν ηελ ζπγθέληξσζε θαη αμηνπνίεζε δηεζλνχο θαη ειιεληθήο βηβιηνγξαθίαο ζε ζέκαηα θνηλσληθήο έληαμεο κεηαλαζηψλ. Ζ αλαδήηεζε πξαγκαηνπνηήζεθε ζε βηβιηνζήθεο παλεπηζηεκηαθψλ ηδξπκάησλ θαη ζρνιψλ (Παλεπηζηήκην Αζελψλ, Πάληεην Παλεπηζηήκην, ΔΚΓΓΑ), βηβιηνζήθεο εξεπλεηηθψλ θέληξσλ (ΔΚΚΔ) θαη δεκφζηεο βηβιηνζήθεο (Δζληθή Βηβιηνζήθε), β) δηαδηθηπαθή αλαδήηεζε: κέζσ ηνπ δηαδηθηχνπ θαη επηκέξνπο ειεθηξνληθψλ βηβιηνζεθψλ, βάζεσλ θαη ηζηνηφπσλ. 2. Ζ δηελέξγεηα πξσηνγελνχο πνηνηηθήο έξεπλαο κε ηε δηεμαγσγή 20 εκη-δνκεκέλσλ ζπλεληεχμεσλ ζηε βάζε νδεγνχ-εξσηεκαηνινγίνπ, κε πςειφβαζκα ζηειέρε θνξέσλ δηακφξθσζεο ηεο θνηλσληθήο έληαμεο - ζε θεληξηθφ θαη ηνπηθφ επίπεδν ζηελ θνηλσλία ησλ πνιηηψλ θαη ζηελ επηζηεκνληθή θνηλφηεηα. θνπφ ησλ ζπλεληεχμεσλ δελ απνηέιεζε ε ζπιινγή πνζνηηθψλ δεδνκέλσλ γηα αλάιπζε αιιά ε απφπεηξα πνηνηηθήο δηεξεχλεζεο θαη ζπκβνιήο ζηελ θξηηηθή απεηθφληζε, ησλ δπζθνιηψλ, ησλ πξνβιεκάησλ, ησλ πξνθιήζεσλ πνπ ε θνηλσληθή έληαμε ησλ κεηαλαζηψλ εκθαλίδεη θαζψο επίζεο θαη ε δηαηχπσζε πξνηάζεσλ αλαθνξηθά κε ηηο πξννπηηθέο βειηίσζήο ηεο. ην Παξάξηεκα 1 παξαηίζεηαη ε ιίζηα ησλ πιεξνθνξεηψλ θαη ζην Παξάξηεκα 2 ν νδεγφο ησλ ζπλεληεχμεσλ

12 3. Γηάξζξσζε ησλ Κεθαιαίσλ Ζ εξγαζία δηαξζξψλεηαη ζηα εμήο θεθάιαηα: ην θεθάιαην 1 νξηνζεηείηαη ην πιαίζην ηεο εξγαζίαο. Παξνπζηάδνληαη ηα θξηηήξηα νκαδνπνίεζεο ησλ ρσξψλ, γίλνληαη νη αλαγθαίεο ζεσξεηηθέο πξνζεγγίζεηο γηα ηελ ελλνηνιφγεζε ηεο θνηλσληθήο έληαμεο θαη ηηο παξακέηξνπο πνπ ηελ πξνζδηνξίδνπλ θαη ζπκθσλνχληαη νη παξαδνρέο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο. Σν θεθάιαην 2 εζηηάδεη ζηηο πνιηηηθέο θαη ηα κέζα / εξγαιεία πνπ ε Δπξσπατθή Έλσζε αλέπηπμε ζηελ πνξεία πξνο ηελ νξηνζέηεζε κηαο επξσπατθήο πνιηηηθήο θνηλσληθήο έληαμεο ησλ ππεθφσλ ηξίησλ ρσξψλ. ην θεθαιαίν 3 πξνζεγγίδεηαη ε ζρέζε ηεο «ηνπηθφηεηαο» θαη ηεο θνηλσληθήο έληαμεο ησλ κεηαλαζηψλ, δίλνληαο ηδηαίηεξε έκθαζε ζην ξφιν ηεο Σ.Α σο θνξέα άζθεζεο εληαμηαθήο πνιηηηθήο κεηαλαζηψλ ζηηο ππν εμέηαζε ρψξεο. Σν θεθάιαην 4 αλαθέξεηαη ζηηο θαιέο πξαθηηθέο ηηο νπνίεο αξρηθά επηρεηξεί λα νξίζεη ελψ ζηε ζπλέρεηα παξαηεξεί ηνλ ηξφπν ζχκπξαμεο θαη δξάζεο φινπ ηνπ ηνπηθνχ επηπέδνπ κέζα απφ ηελ θαηαγξαθή ηεο εκπεηξία ησλ θαιψλ πξαθηηθψλ έληαμεο κεηαλαζηψλ ζηηο εμεηαδφκελεο ρψξεο. ην θεθάιαην 5 πεξηγξάθεηαη ην ηζρχνλ ζεζκηθφ πιαίζην ηεο θνηλσληθήο έληαμεο ησλ κεηαλαζηψλ ζηελ Διιάδα ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο δπλαηφηεηεο πνπ δίλνληαη κέζα απφ απηφ γηα άζθεζε πνιηηηθήο έληαμεο απφ ηελ Σ.Α. Δπίζεο παξνπζηάδνληαη θαιέο πξαθηηθέο έληαμεο απφ ηελ Σ.Α. ζηε ρψξα, κέζα απφ ηηο νπνίεο επηρεηξείηαη ε θαηαλφεζε ηνπ ηξφπνπ κε ηνλ νπνίν ε έληαμε δηακνξθψλεηαη ζηηο ηνπηθέο θνηλσλίεο. ην θεθάιαην 6 παξαηίζεληαη ηα απνηειέζκαηα ηεο πνηνηηθήο έξεπλαο πνπ πινπνηήζεθε ζηα πιαίζηα ηεο εξγαζίαο, αλαθέξεηαη ε κεζνδνινγία ηεο θαη ζπλνςίδνληαη ηα βαζηθά ζεκεία ησλ ζπλεληεχμεσλ πνπ δηελεξγήζεθαλ θαηά ηε δηάξθεηά ηεο. Σέινο ζηα πκπεξάζκαηα επηρεηξείηαη κηα θξηηηθή απνηίκεζε θαη ζχγθξηζε κεηαμχ ησλ εκπεηξηψλ ησλ αλαθεξφκελσλ ρσξψλ, εμεηάδνληαη νη δπλαηφηεηεο θαη πξνυπνζέζεηο κεηαθνξάο επξσπατθψλ θαιψλ πξαθηηθψλ ζηελ ειιεληθή πξαγκαηηθφηεηα θαη πξνηείλεηαη έλα λέν κνληέιν έληαμεο ζε ηνπηθφ επίπεδν δηεξεπλψληαο ηηο πξνυπνζέζεηο πνπ απαηηνχληαη γηα ηε δηακφξθσζή ηνπ

13 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1: ΣΟ ΠΛΑΗΗΟ ΣΖ ΔΡΓΑΗΑ 1.1. Δπηιέγνληαο θαη νκαδνπνηψληαο ηηο ρψξεο Ζ επξσπατθή εκπεηξία ησλ πνιηηηθψλ έληαμεο κεηαλαζηψλ κπνξεί ζαθέζηαηα λα εκπινπηίζεη ηνλ δηάινγν γηα ηηο πνιηηηθέο έληαμεο ζηε ρψξα. Σα ζπκπεξάζκαηα πνπ εμάγνληαη απφ ηε κειέηε ηεο εκπεηξία άιισλ ρσξψλ είλαη ηδηαίηεξα πνιχηηκα ζηελ πεξίπησζε ησλ πνιηηηθψλ έληαμεο, νη νπνίεο εκθαλίδνπλ κεγάιε πνηθηιία απφ ρψξα ζε ρψξα. ηελ παξνχζα εξγαζία γίλεηαη, κεηαμχ άιισλ, πξνζπάζεηα εμέηαζεο θαη θαηαγξαθήο θαιψλ πξαθηηθψλ έληαμεο κεηαλαζηψλ πνπ εθαξκφζηεθαλ ζε επηά (7) ρψξεο κέιε ηεο Δ.Δ. Οη ρψξεο είλαη: ε Γαλία, ε Διιάδα, ην Ζλσκέλν Βαζίιεην (ζην εμήο ΖΒ), ε Ηζπαλία, ε Ηηαιία, ε Οιιαλδία θαη ε Πνξηνγαιία. Ζ επηινγή ησλ ρσξψλ έγηλε βάζεη θξηηεξίσλ θαη νδήγεζε ζε κηα ηππνινγία θαη ζηελ θαηάηαμε ησλ ρσξψλ ζε ηξείο (3) νκάδεο. Θα πξέπεη λα ηνληζηεί ηδηαίηεξα φηη ε ζρεηηθή νκαδνπνίεζε δελ ηειεί ππφ απζηεξά θξηηήξηα θαη δηαρσξηζηηθέο γξακκέο. Αθφκα θαη κεηαμχ ησλ νκαδνπνηεκέλσλ ρσξψλ εκθαλίδνληαη δηαθνξέο, θαζψο ε κεηαλαζηεπηηθή ηζηνξία ησλ θξαηψλ δελ νκνηάδεη απφιπηα ελψ θαζέλα απφ απηά πηνζεηεί ηελ δηθή ηνπ «εζληθή θηινζνθία» ζε φ,ηη αθνξά ην δήηεκα ηεο ελζσκάησζεο / έληαμεο ησλ κεηαλαζηεπηηθψλ πιεζπζκψλ (Favell, 1998). Δπηπξφζζεηα ε θάζε θνηλσλία ππνδνρήο νξηνζεηεί δηθαητθά ην πξφηππν ηεο θαη ην πεξηερφκελν ησλ δηθαησκάησλ πνπ παξέρνληαη ζηνπο κεηαλάζηεο 1, πξνζδηνξηδφκελν απφ ηζηνξηθέο εκπεηξίεο, ηδενινγηθέο θαη θηινζνθηθέο ζεσξήζεηο, ζηφρνπο κεηαλαζηεπηηθήο πνιηηηθήο ηεο θπβέξλεζεο θαη δηεζλείο ππνρξεψζεηο ηεο ρψξαο (Παπαδνπνχινπ, 2007, 2011, Κφληεο, 2004). ηα πιαίζηα ηεο παξνχζαο εξγαζία γίλεηαη πξνζπάζεηα παξνπζίαζεο θαη φρη ζχγθξηζεο ησλ θαιψλ πξαθηηθψλ πνπ έρνπλ λα επηδείμνπλ νη επηιερζείζεο ρψξεο. Σνχην πξνθχπηεη δηφηη ε φπνηα ζχγθξηζε, ζα εκθάληδε πςειφ βαζκφ επηζθάιεηαο αθνχ φπσο ζεκεηψλνπλ νη Jordan θαη Duvell (2003) «..ππάξρεη εγγελήο αδπλακία ηεο ζπλνιηθήο απεηθφληζεο αθφκα θαη ηνπ ίδηνπ ηνπ θαηλνκέλνπ ηεο κεηαλάζηεπζεο θαζψο δελ είλαη έλα εληαίν θαηλφκελν κε κηα θεληξηθή ζεκαζία θαη κηα ζπλνιηθή αηηηνινγία». Αθφκα, κεγάιεο δηαθνξέο εκθαλίδνληαη θαη κεηαμχ ησλ επίζεκσλ νξηζκψλ ηεο θαηάζηαζεο ελφο αηφκνπ θαη ζηελ πξαγκαηηθή ζέζε ηνπ ζηελ νηθνλνκία θαη θνηλσλία ηεο ρψξαο ππνδνρήο. Σέινο ε ζηαηηζηηθή απεηθφληζε ηνπ θαηλφκελνπ ηεο κεηαλάζηεπζεο αιιά θαη ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ 1 Καηά ηελ θηιειεχζεξε εθδνρή αλαγλσξίδνληαη ζε φια ηα κέιε ηεο θνηλσλίαο κφλν αηνκηθά δηθαηψκαηα, πνπ θαηνρπξψλνληαη ζπληαγκαηηθψο, πεξηνξίδνπλ ηε δξάζε ηεο πιεηνλφηεηαο θαη εθθξάδνληαη κε ηελ θξαηηθή νπδεηεξφηεηα σο πξνο ηε κεηαρείξηζε ησλ πνιηηψλ. Καηά ηελ θνηλνηηζηηθή εθδνρή αλαγλσξίδνληαη ζπιινγηθά δηθαηψκαηα ζηηο δηάθνξεο εζλνηηθέο νκάδεο ή άιιεο κεηνλφηεηεο ζπλζέηνπλ ην θξαηηθφ κφξθσκα (Κφληεο, 2001)

14 δξάζεσλ έληαμεο, ππαθνχεη θάπνηεο θνξέο ζε εζληθέο ζθνπηκφηεηεο παξά ζε δηεζλή πξφηππα 2 (Σξηαληαθπιιίδνπ θαη Γξψπα, 2009), ελψ απνπζηάδεη κηα ηππνπνίεζε δεηθηψλ έληαμεο θαη γεληθφηεξεο νξηνζέηεζεο ηεο απφδνζεο ησλ αληίζηνηρσλ πνιηηηθψλ (Entzinger and Biezeveld 2003). Α) Με θξηηήξην ηηο κεηαλαζηεπηηθέο εκπεηξίεο ησλ ρσξψλ Παξαδνζηαθέο ρψξεο ππνδνρήο:(ζβ, Οιιαλδία). Υψξεο κε καθξά κεηαλαζηεπηηθή ηζηνξία, ε νπνία ζπλδέεηαη κε ην απνηθηνθξαηηθφ παξειζφλ ηνπο αιιά νθείιεηαη θαη ζηηο ειιείςεηο εξγαηηθνχ δπλακηθνχ πνπ εκθαλίζηεθαλ κεηαπνιεκηθά. Οη ρψξεο απηέο αλήθνπλ ζηνλ αλεπηπγκέλν βηνκεραληθφ Βνξξά θαη ην κεηαλαζηεπηηθφ ηνπο πξφηππν μεθηλά κε ηε κνξθή ηεο νηθνλνκηθήο κεηαλάζηεπζεο (Έκθε-Πνπινπνχινπ, 2007) ελψ ζηε ζπλέρεηα εγθαζίζηαληαη ζηαδηαθά φιν θαη πεξηζζφηεξνη κεηαλάζηεο κε ηηο νηθνγέλεηεο ηνπο ζηε βάζε ηνπ δηθαηψκαηνο ηεο νηθνγελεηαθήο επαλέλσζεο. Απφ ηε δεθαεηία ηνπ 1990 αξρίδνπλ λα ζεκεηψλνπλ κία ζηξνθή πξνο νινέλα θαη πην πεξηνξηζηηθέο πνιηηηθέο εηζφδνπ 3. ήκεξα θαινδερνχκελνη ζηηο ελ ιφγσ ρψξεο είλαη κφλν νη κεηαλάζηεο πςειήο εμεηδίθεπζεο (Σξηαληαθπιιίδνπ θαη Γξψπα, 2009). Σαπηφρξνλα νη πξνθιήζεηο κε ηηο νπνίεο έξρνληαη, νη ρψξεο απηέο αληηκέησπεο, αθνξνχλ ηελ θαηαπνιέκεζε ηνπ θνηλσληθνχ απνθιεηζκνχ θαη ηεο πεξηζσξηνπνίεζεο ησλ κεηαλαζηψλ δεχηεξεο θαη ηξίηεο γεληάο, πξνβιεκαηηζκνχο γηα ζέκαηα αζθάιεηαο (Gropas, 2008), ηελ άλνδν ησλ θφκκαηα ηεο άθξαο Γεμηάο ε νπνία δηεθδηθεί ή/θαη ζπκκεηέρεη ζηελ πνιηηηθή εμνπζία (Μπαγθαβφο θαη Παπαδνπνχινπ, 2003). H Γαλία παξαδνζηαθά, δελ ζεσξείηαη ρψξα κεηαλάζηεπζεο 4. Απηφ νθείιεηαη ζηνλ ζρεηηθά νκνηνγελή πιεζπζκφ ησλ 5,4 εθαηνκκπξίσλ, ζηελ ηζρπξή αίζζεζε ηεο εζληθήο ηαπηφηεηαο θαη ζην γεγνλφο φηη, κέρξη πξφζθαηα, νη κεηαλαζηεπηηθέο ξνέο ήηαλ κέηξηεο. Δπηπιένλ, ην θξάηνο πξφλνηαο ζρεδηάζηεθε κε βάζε κηα πνιηηηζκηθά φκνηα αζηηθή ηάμε, θαη ε νηθνλνκία ηεο ρψξαο, κπφξεζε λα πξνζαξκνζηεί ζε κηα πνηθηιία απφ δηεζλείο πξνθιήζεηο κε ηελ αμηνπνίεζε ησλ ζεζκψλ νη νπνίνη δεκηνπξγήζεθαλ θαη ιεηηνπξγνχζαλ γχξσ απφ έλα ηζρπξφ αίζζεκα πνιηηεηαθήο αιιειεγγχεο. Οη πεξηζζφηεξνη κεηαλάζηεο ζηε Γαλία πξνεξρφηαλ απφ άιιεο ζθαλδηλαβηθέο θαη δπηηθέο ρψξεο, ελψ θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ 20νπ 2 ηελ Βξεηαλία κεηά ηελ πνιηηνγξάθεζή ηνπο, νη κεηαλάζηεο δηαγξάθνληαη απηφκαηα απφ ηηο ζρεηηθέο ζηαηηζηηθέο, ελψ ζηελ Οιιαλδία ηεξνχληαη «νινθιεξσκέλα» αξρεία, φπνπ θαηαγξάθνπλ ηνπο γεγελήο πνιίηεο, ηνπο πνιίηεο κε μέλε θαηαγσγή θαη φζνπο δελ είλαη πνιίηεο. 3 ηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1970, νη ρψξεο απηέο ηεξκάηηζαλ ηηο πνιηηηθέο πξνζέιθπζεο ηνπ μέλνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ κεηά ηελ νηθνλνκηθή επηβξάδπλζε πνπ πξνθάιεζαλ νη πεηξειατθέο θξίζεηο εθείλεο ηεο πεξηφδνπ. 4 Καηά ηε δηάξθεηα ησλ ηειεπηαίσλ έμη αηψλσλ, ε Γαλία έρεη βηψζεη ηε κεηαλάζηεπζε ζηε ρψξα, κηθξψλ νκάδσλ θαη αηφκσλ, φπσο νη Οιιαλδνί αγξφηεο ζηηο αξρέο ηνπ 16νπ αηψλα θαη νη Δβξαίνη απφ δηάθνξεο ρψξεο ηεο Δπξψπεο ηνλ 17ν αηψλα

15 αηψλα ε κεηαλάζηεπζε πξσηαξρηθά απνηειείην απφ πνιιαπιά θχκαηα πξνζθχγσλ 5 θαη γηα κηα ζχληνκε πεξίνδν απφ ηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1960 κέρξη ην 1973, Γαληθέο εηαηξίεο θαινχζαλ κηθξφ αξηζκφ ησλ απνθαινχκελσλ «θηινμελνχκελσλ εξγαδφκελσλ». Έηζη ε Γαλία κεηαηξάπεθε ζηαδηαθά ζε ρψξα κεηαλάζηεπζεο (Hedetoft, 2006). Καζψο φιν θαη πεξηζζφηεξνη πξφζθπγεο άξρηζαλ λα θζάλνπλ απφ ρψξεο ηνπ ηξίηνπ θφζκνπ, ππήξμε κηα αιιαγή πνιηηηθήο. Απφ ην 1999 εθάξκνζε πξνγξάκκαηα θνηλσληθήο έληαμεο ελψ ν επαλαπαηξηζκφο έγηλε αλαπφζπαζην κέξνο ησλ πξνγξακκάησλ πξνζσξηλήο δηακνλήο. Απφ ην 2001, νη πξφζθπγεο απνζαξξχλνληαη απφ ην λα ππνβάινπλ αίηεζε αζχινπ, θαη νη αξηζκνί έρνπλ κεησζεί δξακαηηθά. Νέεο ρψξεο ππνδνρήο (Διιάδα 6, Ηηαιία, Ηζπαλία, Πνξηνγαιία). Υψξεο πνπ βξίζθνληαη ζηελ γεσγξαθηθή πεξηθέξεηα ηεο Δ.Δ. νη νπνίεο κεηαηξάπεθαλ απφ ρψξεο πξνέιεπζεο ζε ρψξεο ππνδνρήο κεηαλαζηψλ (King, 1997). Δμέιημε πνπ αληαλαθιά ηελ σο έλα βαζκφ ζηαδηαθή βειηίσζε ηεο νηθνλνκηθήο θαηάζηαζεο θαη ησλ ζπλζεθψλ δηαβίσζεο ηνπο. Σα κεηαλαζηεπηηθά ηνπο ξεχκαηα επεξεάζηεθαλ θαζνξηζηηθά απφ ηελ θαηάξξεπζε ησλ θνκκνπληζηηθψλ θαζεζηψησλ ηεο Κεληξηθήο θαη Αλαηνιηθήο Δπξψπεο (Μνπζνχξνπ 2003) ελψ ε παγθνζκηνπνίεζε ησλ κεηαλαζηεπηηθψλ ξνψλ ζηε δεθαεηία ηνπ 2000 επεξέαζε ζεκαληηθφηαηα ηηο ρψξεο ηνπ Νφηνπ 7. Ζ κεηαλαζηεπηηθή ηνπο εκπεηξία ραξαθηεξίδεηαη απφ ηελ απνπζία νινθιεξσκέλσλ πνιηηηθψλ κεηαλάζηεπζεο, δειαδή πνιηηηθψλ κε καθξνπξφζεζκε πξνζέγγηζε ζηα ζέκαηα εηζφδνπ θαη ελζσκάησζεο ησλ κεηαλαζηψλ (Σξηαληαθπιιίδνπ θαη Γξψπα, 2009). Οη ρψξεο ηνπ Δπξσπατθνχ Νφηνπ ζπγθεληξψλνπλ κεγάιν αξηζκφ κεηαλαζηψλ ρσξίο ραξηηά θαζψο ζπληειεί ζε απηφ θαη ε δπζθνιία ειέγρνπ θαη επηηήξεζεο ησλ ζαιαζζίσλ θαη ρεξζαίσλ ζπλφξσλ ηνπο. Δπηπξφζζεηα νη ρψξεο απηέο ραξαθηεξίδνληαη απφ δηαδνρηθά πξνγξάκκαηα λνκηκνπνίεζεο, (Μπαγθαβφο θαη Παπαδνπνχινπ, 2003 Σξηαληαθπιιίδνπ θαη Γξψπα, 2009) ελψ εκθαλίδνπλ παξφκνηεο θνηλσληθέο θαη νηθνλνκηθέο ηδηαηηεξφηεηεο θαη ζεζκηθέο εγγελείο αδπλακίεο (αλεπηπγκέλε 5 Οη δχν Παγθφζκηνη Πφιεκνη έθεξαλ πνιινχο Αλαηνιηθνεπξσπαίνπο, Δβξαίνπο, Γεξκαλνχο θαη ζηε Γαλία. ηε δεθαεηία ηνπ 1970, ε Γαλία δέρζεθε πξφζθπγεο απφ ηε Υηιή θαη ην Βηεηλάκ, θαηά πάζα πηζαλφηεηα πεξίπνπ άηνκα εηεζίσο. Ο Φπρξφο Πφιεκνο, ε θαηάξξεπζε ησλ απηνθξαηνξηψλ, νη νκνζπνλδίεο, θαη νη ζπγθξνχζεηο ζηε Μέζε Αλαηνιή νδήγεζαλ ζηελ άθημε πνιιψλ λέσλ νκάδσλ ζηε δεθαεηία ηνπ 1990, θπξίσο Ρψζσλ, Οχγγξσλ, Βφζλησλ, Ηξαλψλ, Ηξαθηλψλ, θαη θαηνίθσλ ηνπ Ληβάλνπ. 6 Ζ Διιάδα αλ θαη ζηε βηβιηνγξαθία ζπγθαηαιέγεηαη ζηηο λέεο ρψξεο ππνδνρήο έρεη δερζεί θαηά ηε δεθαεηία ηνπ 1920 πεξίπνπ 1,4 εθαηνκκχξηα Μηθξαζηάηεο, ελψ δέρηεθε θαη έλα δεχηεξν θχκα πεξίπνπ πξνζθχγσλ απφ ηελ Κσλζηαληηλνχπνιε ηε δεθαεηία ηνπ 1950 (Καζζηκάηε, 2003). 7 Ζ αχμεζε ηεο αζηηθνπνίεζεο, ε κείσζε ηνπ θφζηνπο ηεο κεηαλάζηεπζεο, ε δηακφξθσζε λέσλ κεηαλαζηεπηηθψλ δηθηχσλ, ε πνιηηηθή αζηάζεηα, νη θιηκαηηθέο αιιαγέο, είλαη θάπνηνη απφ ηνπο ιφγνπο πνπ ζπληεινχλ ζηελ αχμεζε ησλ παγθφζκησλ κεηαλαζηεπηηθψλ ξνψλ. χκθσλα κε ηνλ Γηεζλή Οξγαληζκφ Μεηαλάζηεπζεο, ν αξηζκφο ησλ πξνζθχγσλ ην 2009 ήηαλ 15,2 εθαηνκκχξηα

16 παξανηθνλνκία 8, επειημία ησλ παξαγσγηθψλ δηαδηθαζηψλ δηεπξπκέλν πξσηνγελή ηνκέα παξαγσγήο) (King, 1997, Veikou and Triandafyllidou, 2000). Β) Με θξηηήξην ην κνληέιν ηεο πνιηηηζκηθήο έληαμεο ησλ κεηαλαζηψλ πνπ πηνζεηνχλ 9 Υψξεο πνπ αθνινχζεζαλ ην πνιππνιηηηζκηθφ κνληέιν έληαμεο κεηαλαζηψλ (multicultural model) (ΖΒ, Οιιαλδία) (Favell, 1998). Με ηελ παξαδνρή ηεο κεηαλάζηεπζεο σο κφληκεο, νη ρψξεο απηέο αλαγλψξηζαλ ηνπο κεηαλαζηεπηηθνχο πιεζπζκνχο σο πιήξε κέιε ηεο θνηλσλίαο ππνδνρήο ε νπνία ζεβφηαλ, δερφηαλ θαη πξνζηάηεπε ηελ δηαθνξεηηθή πνιηηηζκηθή ηαπηφηεηά ηνπο πξνζπαζψληαο κέζα απφ ηελ ακνηβαία θαηαλφεζε λα δηαθπιάμεη ηελ αξκνληθή ζπλχπαξμε. Δκθαλίδνπλ πξνεγκέλεο πνιηηηθέο ελζσκάησζεο θαη εηδηθά πξνγξάκκαηα γηα δηαθνξεηηθέο εζλνηηθέο θνηλφηεηεο (Hollifield, 1997 Rex, 1991). ήκεξα ζηηο ρψξεο απηέο, ππάξρεη έληνλε ακθηζβήηεζε γηα ηα νθέιε θαη ηελ επηηπρία ησλ πνιηηηθψλ ελζάξξπλζεο ηεο πνιππνιηηηζκηθφηεηαο (Manning, 2011, Time, 2011, Guardian, 2011) ελψ ν δεκφζηνο δηάινγνο γηα ηε κεηαλάζηεπζε επηθεληξψλεηαη θπξίσο ζην δήηεκα ηεο θνηλσληθήο ή θνηλνηηθήο ζπλνρήο, κε ηελ έληαμε λα απνθηά ζηαδηαθά ππνρξεσηηθφ ραξαθηήξα (Carrera, 2006). Έληαμε κέζα απφ ην θξάηνο πξφλνηαο: (Γαλία 10 ). ηε Γαλία ην θξάηνο πξφλνηαο ζεσξήζεθε σο κέζν γηα ηελ απνηειεζκαηηθή έληαμε. Απφ ην Β Π.Π. ε Γαλία, αλέπηπμε έλα ηζρπξφηαην θξάηνο πξφλνηαο, ην νπνία βαζίδεηαη ζε πςειά επίπεδα δεκφζηαο, θνηλσληθήο πξνζηαζίαο (πγεηνλνκηθή πεξίζαιςε, εθπαίδεπζε, επηδφκαηα αλεξγίαο, ζπληάμεηο γήξαηνο θιπ.), πξνζηηφ ζε φινπο ηνπο πνιίηεο θαη ηνπο θαηνίθνπο ηεο ρψξαο. Σα παξαπάλσ απνηεινχλ παξάγνληεο θεληξηθήο ζεκαζίαο γηα ηε θαηαλφεζε ηεο έληαμεο ζηε Γαλία. Ζ έκθαζε δφζεθε ζηελ πξνζπάζεηα επηπνιηηηζκνχ ησλ κεηαλαζηψλ, ην ζπληνκφηεξν δπλαηφλ, κέζσ ηνπ 8 Ο ΟΟΑ ζε έθζεζε ηνπ γηα ηελ Διιάδα (Ηνχιηνο 2009) αλαθέξεη φηη ην κέγεζνο ηεο παξανηθνλνκίαο εθηηκάηαη κεηαμχ 25% θαη 37% ηνπ ΑΔΠ. (OECD, 2009 δηαζέζηκν ζην η.ε.6/9/2011). Δλψ ζχκθσλα πάληα κε ηνλ ΟΟΑ αθνινπζνχλ Ηηαιία κε 22,2%, ε Ηζπαλία 19,8 θαη ε Πνξηνγαιία, φπνπ ε παξανηθνλνκία θηάλεη ην 19,7% (OECD Economic Surveys: European Union 2009). 9 ηελ επηζηεκνληθή βηβιηνγξαθία εκθαλίδεηαη πιεζψξα ηππνινγηψλ κνληέισλ πνιηηηζκηθήο έληαμεο ελδεηθηηθά ν Hollifield (1997) δηαθξίλεη α) ην κνληέιν ηνπ θηινμελνχκελνπ εξγάηε (the guestworker model) β) ην αθνκνησηηθφ κνληέιν (assimilation model) γ) ην κνληέιν ησλ εζλνηηθψλ κεηνλνηήησλ (ethnic minority model), ν Castles (1995) δηαθξίλεη α) ην κνληέιν ηνπ δηαθνξηθνχ απνθιεηζκνχ (the model of social exclusion) β) ην αθνκνησηηθφ κνληέιν (the assimilation model) γ) ην πινπξαιηζηηθφ κνληέιν (the pluralist model) ελψ o Berry (2003) δηαθξίλεη α) ην κνληέιν ηεο ελαξκφληζεο (integration) β) ηεο αθνκνίσζεο (assimilation) γ) ηνπ δηαρσξηζκνχ (separation) δ) ηεο πεξηζσξηνπνίεζεο (marginalization). Γηα ηηο αλάγθεο ηεο παξνχζαο νκαδνπνίεζεο επηιέρζεθε ε ηππνπνίεζε ηνπ Favell (1998) ε νπνία ζχκθσλα κε ηνπο Entzinger and Biezeveld (2003) θαη ηνλ Brubaker (2003), ζεσξείηαη φηη εκθαλίδεη ηηο ιηγφηεξεο αδπλακίεο, ζε ζρέζε κε ηππνπνηήζεηο άιισλ ζπγγξαθέσλ, αθνχ πξνθχπηεη απφ ζχγθξηζε πνιιψλ ρσξψλ ελψ ηαπηφρξνλα ηα ραξαθηεξηζηηθά πνπ απνδίδεη ν Favell ζε θάζε κνληέιν ηεο ηππνινγίαο ηνπ είλαη δηαθξηηά ζηηο ρψξεο πνπ εληάζζνληαη ζε θαζέλα απφ απηά. 10 ηε Γαλία θαιιηεξγείηαη παξαδνζηαθά ε απην-εηθφλα ηεο αλνρήο, παξφιε ηελ εληχπσζε πνπ άθεζε πίζσ ηεο ε «θξίζε ησλ θφκημ» ην

17 δεκφζηνπ ειέγρνπ, ησλ ζεζκηθψλ παξεκβάζεσλ, ηεο επέθηαζεο ηεο ηζφηεηαο ζηελ θάιπςε ησλ «παιαηψλ» πνιηηψλ, θαζψο θαη ησλ λενεηζεξρνκέλσλ. Σελ ίδηα ζηηγκή, ζεκείν αλαθνξάο ηεο επηηπρνχο έληαμεο είλαη ε αηνκηθή έληαμε θαη ε πνιηηηζκηθή αθνκνίσζε ζηα ήζε ηεο Γαλίαο. Σν Γαληθφ πνιηηηθφ ζχζηεκα - ζε αληίζεζε κε ηα ζπζηήκαηα ησλ άιισλ ζθαλδηλαβηθψλ ρσξψλ - δελ έρεη ηελ ίδηα βάζε γηα ηελ αλαγλψξηζε ησλ κεηνλνηήησλ θαη κφλν ζε εμαηξεηηθέο πεξηπηψζεηο πξνρσξά ζε ζεζκηθέο ξπζκίζεηο πξνθεηκέλνπ λα αλαγλσξίζεη δηθαηψκαηα θαη πνιηηηζηηθέο αμηψζεηο ζηε βάζε ηνπ status ησλ κεηνλνηήησλ. Τπφ απηή ηελ έλλνηα, ε Γαλία νκνηάδεη κε ηε Γαιιία: ηζφηεηα, θνζκηθφ θξάηνο θαη αθνκνίσζε (Goul Andersen, 2006). Υψξεο πνπ πξνζεγγίδνπλ ην αθνκνησηηθφ κνληέιν έληαμεο (Δπξσπατθφο Νφηνο) (Favell, 1998). Οη ρψξεο ηνπ Δπξσπατθνχ Νφηνπ δελ εληάζζνληαη μεθάζαξα ζην αθνκνησηηθφ κνληέιν ηνπ νπνίνπ αληηπξνζσπεπηηθή ρψξα είλαη ε Γαιιία. ην δίπνιν φκσο αθνκνίσζε - πνιππνιηηηζκηθφηεηα θηλνχληαη πξνζαλαηνιηζκέλα θαη βξίζθνληαη εγγχηεξα ζην πξψην εκθαλίδνληαο ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά 11. Βαζίζηεθαλ θπξίσο ζην ξεπνπκπιηθαληθφ κνληέιν, πνπ εμνκνηψλεη ηα δηθαηψκαηα ησλ κεηαλαζηψλ κε απηά ησλ γεγελψλ πιεζπζκψλ ρσξίο λα ζεσξεί ηνπο κεηαλάζηεο σο ηδηαίηεξεο πνιηηηζκηθέο νκάδεο κε ζπγθεθξηκέλα πνηνηηθά ραξαθηεξηζηηθά θαη ζπκθέξνληα. Δκθαλίδνπλ πεξηνξηζκέλεο θαη επηθπιαθηηθέο πνιηηηθέο έληαμεο νη νπνίεο ελαξκνλίδνληαη ζε απηφ πνπ ε Δ.Δ. φξηζε σο «θνηλσληθή έληαμε» κεηά ην 2000, ελψ ην κεγαιχηεξν κέξνο ησλ πνιηηηθψλ ηνπο πξαγκαηνπνηήζεθε κέζα απφ λνκνζεηηθέο ξπζκίζεηο (Μπαγθαβφο θαη Παπαδνπνχινπ, 2003, ΗΜΔΠΟ 2006, Σξηαληαθπιιίδνπ θαη Γξψπα, 2009). ήκεξα ν δεκφζηνο δηάινγνο γηα ηελ κεηαλάζηεπζε επηθεληξψλεηαη ζε ζέκαηα ειέγρνπ, εγθιεκαηηθφηεηαο θαη θφβσλ απψιεηαο ηεο ππνηηζέκελεο εζληθήο πνιηηηζκηθήο νκνηνκνξθίαο (Gropas, 2008). 11 ηηο ρψξεο ηνπ Νφηνπ αιιά θαη ζε φιε ζρεδφλ ηελ Δπξψπε, ζήκεξα δελ ππάξρνπλ μεθάζαξα κνληέια έληαμεο αιιά πνιηηηθέο θαη πξνγξάκκαηα πνπ ζην ζχλνιφ ηνπο δείρλνπλ κηα ηάζε πξνο ηελ αθνκνίσζε ή ηελ πνιππνιηηηζκηθφηεηα. πρλά, κηα αιιαγή ηεο θπβέξλεζεο ή ηεο λνκνζεζίαο κπνξεί λα αιιάμεη ηηο θαηεπζπληήξηεο γξακκέο; ηνπ κνληέινπ ηεο έληαμεο ζηελ ρψξα. ηηο πεξηζζφηεξεο επξσπατθέο ρψξεο εκθαλίδεηαη λα ππάξρεη έλα κείγκα ησλ κνληέισλ, ην νπνίν πξνζδηνξίδεηαη απφ ηελ έλλνηα (πρ 11 Κ.Β.Α.) θαη ηηο δξάζεηο (πρ Δγρεηξίδηα Έληαμεο) πνπ ε Δπξσπατθή Έλσζε επηδεηθλχεη αλαθνξηθά κε ηελ έληαμε ησλ κεηαλαζηψλ (Moya, 2010)

18 1.2. Σν ζεσξεηηθφ πιαίζην ηεο θνηλσληθήο έληαμεο Ζ ελλνηνινγηθή εμάληιεζε ησλ φξσλ ηεο ελζσκάησζεο θαη ηεο έληαμεο είλαη ηνπιάρηζηνλ δπζρεξήο. Ζ δπζρέξεηα νθείιεηαη φρη κφλν ζηελ πνιιαπιφηεηα ησλ νξηζκψλ πνπ απνδίδνληαη ζηνπο ελ ιφγσ φξνπο, αιιά θαη ζε απηήλ θαζ απηήλ ηελ θαηά πεξίπησζε επηινγή ηνπο. Δλζσκάησζε, έληαμε, αθνκνίσζε, επηπνιηηηζκφο είλαη νη ζπρλφηεξα ρξεζηκνπνηνχκελεο έλλνηεο. Οη φξνη ελ γέλεη πεξηγξάθνπλ ηηο δηαδηθαζίεο θαη ην βαζκφ ζπκκεηνρήο ηνπ αηφκνπ ζε έλα θνηλσληθφ ζχζηεκα. ηελ πεξίπησζε ησλ κεηαλαζηψλ απηέο νη δηαδηθαζίεο θαζνξίδνληαη απφ ηηο ζπλζήθεο αλαζχζηαζεο ηεο ζρέζεο ηνπ αηφκνπ κε ηελ θνηλσλία ππνδνρήο θαη ηνπο φξνπο ζπκκεηνρήο ζε απηήλ. Πξφθεηηαη γηα πνιηηηθέο πνπ θαζνξίδνπλ ζε ζεκαληηθφ βαζκφ ηηο δηαδηθαζίεο άξλεζεο νξηζκέλσλ αμηψλ, αλαθνξηθά κε ηελ άζθεζε θαζεκεξηλψλ δξαζηεξηνηήησλ θαη ηελ πηνζέηεζε εθείλσλ πνπ αξκφδνπλ πεξηζζφηεξν ζηηο ζπλζήθεο θαη ηνπο φξνπο δηαβίσζεο ζηε ρψξα ππνδνρήο (Γεκνπιάο θαη Παπαδνπνχινπ, 2004). Ζ θαηαγσγή ηνπ φξνπ ηεο ελζσκάησζεο (integration) απνδίδεηαη ζηνλ ζπγγξαθέα Emile Durkheim θαη ζην έξγν ηνπ «Οη θνηλσληθέο αηηίεο ηεο απηνθηνλίαο 12» φκσο ν φξνο εμειίρζεθε ζ έλαλ ηδηαίηεξα αζαθή φξν γηαηί ε ρξήζε ηνπ ζπλαληάηαη ηφζν ζην επηζηεκνληθφ φζν θαη ζην πνιηηηθφ ιεμηιφγην 13. Ζ απνηθηνθξαηία αθήλεη σο θιεξνδφηεκα ηελ λνκηκνπνίεζε ησλ φξσλ επηπνιηηηζκφο (acculturation) θαη αθνκνίσζε (assimilation). Ζ πηνζέηεζε ησλ πνιηηηζκηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ νξίζηεθε αλάινγα κε ηνπο ζπγγξαθείο, σο «επηπνιηηηζκφο», «αθνκνίσζε» ή «πνιηηηζκηθή ελζσκάησζε». Ζ δηαδηθαζία ζπκκεηνρήο ζηα δηάθνξα επίπεδα ηνπ θνηλσληθνχ βίνπ νξίζηεθε σο «ελζσκάησζε», «θνηλσληθή ελζσκάησζε» ή «δνκηθή ελζσκάησζε 14» ε νπνία ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο πξνυπνζέηεη ηελ πιήξε απνδνρή ησλ 12 Ζ πξψηε έθδνζε ηνπ βηβιίνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ζην Παξίζη ην Γηα ηνλ Durkheim «ε δηαδηθαζία ηεο θνηλσληθήο ελζσκάησζεο είλαη ε ζεκειηψδεο δηαδηθαζία ζχζηαζεο ησλ θνηλσληψλ καο αιιά θαη ζπκκεηνρήο καο ζε απηέο». Απηφ δειαδή πνπ νλφκαδε ελζσκάησζε ηεο θνηλσλίαο (integration de la société) θαη ελζσκάησζε ζηελ θνηλσλία ((integration α la société) (Schnapper, 2007). 13 Ζ Schnapper (1998) αλαθέξεη πσο πξέπεη λα γίλεηαη δηάθξηζε ηεο πνιηηηθήο απφ ηελ θνηλσληνινγηθή ρξήζε ηνπ φξνπ. ηελ νπζία πξφθεηηαη γηα ηνλ ίδην φξν πνπ αθνινχζεζε δπν «θαξηέξεο», κηα επηζηεκνληθή θαη κηα πνιηηηθή. Ο επηζηεκνληθφο φξνο εξκελεχηεθε σο ε ζεκειίσζε ηεο δηαδηθαζίαο ζχζηαζεο ησλ θνηλσληψλ καο ελψ ν πνιηηηθφο φξνο, γλψξηζε κεηαβνιέο αλάινγα κε ηελ πνιηηηθφ-νηθνλνκηθή ζπγθπξία θαη εμππεξέηεζε ηδενινγηθά ηηο ζρεδηαδφκελεο θαη εθαξκνδφκελεο πνιηηηθέο ελζσκάησζεο. 14 Ζ ιεγφκελε πνιηηηθή ηεο αθνκνίσζεο αξρηθά ζπλεπαγφηαλ φρη ηελ θαηάξγεζε ησλ ηδηαηηεξνηήησλ ησλ πξφζθαηα κεηαλαζηεπζάλησλ πιεζπζκψλ αιιά ηνλ πεξηνξηζκφ ηνπο ζηελ ηδησηηθή ζθαίξα θαη ηελ απνθπγή έθθξαζεο ηνπο ζην δεκφζην βίν. Πξνζδηνξίδνληαλ θπξίσο απφ ηελ αλαζχλζεζε ησλ αμηψλ ηεο ρψξαο ππνδνρήο κε ηε δηακφξθσζε ελφο λένπ κείγκαηνο πνπ ζπλεπάγεηαη ηελ ηζφηηκε παξνπζία ησλ δηαθνξεηηθψλ εζλνηηθψλ ηαπηνηήησλ. Ζ εληνλφηαηε φκσο θξηηηθή πνπ δέρζεθε ν φξνο ηεο αθνκνίσζεο (assimilation) σο δηαδηθαζία πνπ θαηαζηξέθεη ηνλ πνιηηηζκφ ησλ ρσξψλ πξνέιεπζεο ησλ κεηαλαζηψλ, ζπλέδεζε ηελ έλλνηα κε ηελ απνηθηνθξαηία, ηνλ εζληθηζκφ θαη ηνλ ηκπεξηαιηζκφ θαη έηζη ν φξνο «παξεμεγήζεθε» θαη θνξηίζηεθε αξλεηηθά (Schnapper, 2007)

19 αμηψλ ηεο ρψξαο ππνδνρήο, θαζψο θαη ηελ πιήξε άξλεζε ηεο εθ ηεο γέλλεζεο δηαθνξεηηθήο εζλνηηθήο ηαπηφηεηαο (Παπαδνπνχινπ, 2011, Berry, 1997). Γηα πξψηε θνξά ν φξνο ζπζρεηίδεηαη κε ην θαηλφκελν ηεο κεηαλάζηεπζεο θαη ηνπο φξνπο ζπκκεηνρήο ησλ κεηαλαζηψλ ζηελ θνηλσλία ππνδνρήο απφ ηελ ρνιή ηνπ ηθάγν 15. Απφ εδψ έιθνπλ ηελ θαηαγσγή ηνπο ηα δπν βαζηθά ππνδείγκαηα πξαγκάηεπζεο ηεο ελζσκάησζεο ησλ κεηαλαζηψλ ζηε ρψξα ππνδνρήο ζηε κεηαπνιεκηθή Δπξψπε. Καηά ην πξψην, ηελ «θνηλσληθν-δνκηθή πξνζέγγηζε», ελζσκάησζε (integration) είλαη ε ζπκκεηνρή ησλ κεηαλαζηψλ ζηηο θνηλσληθν-νηθνλνκηθέο δνκέο (επάγγεικα, εθπαίδεπζε, θαηνηθία, εηζφδεκα, αγνξά εξγαζίαο, κεηαλαζηεπηηθφ θαζεζηψο, θιπ) ηεο ρψξαο ππνδνρήο, ελψ ε αθνκνίσζε (assimilation) ζπληζηά ηελ πξνζαξκνγή ησλ κεηαλαζηψλ ζην πνιηηηζκηθφ ζχζηεκα ηεο ρψξαο ππνδνρήο (αμίεο, ζπκκεηνρή ζε νξγαλψζεηο, δηεζλνηηθέο επαθέο θ.ά.) (Park et al, 1964, Gordon, 1964). Καηά ην δεχηεξν ππφδεηγκα, ηελ «αηνκηθηζηηθή πξνζέγγηζε», σο ελζσκάησζε νξίδεηαη ε δηαδηθαζία πνιηηηζκηθήο εμνκνίσζεο ηνπ κεηαλάζηε κε ηνλ εκεδαπφ κέζα απφ κνλνκεξή πξνζαξκνγή ηνπ πξψηνπ, ζην πνιηηηζκηθφ ζχζηεκα ηεο ρψξαο ππνδνρήο (Park et al, 1964, Gordon, 1964). ηελ ειιεληθή βηβιηνγξαθία ν Κφληεο νξίδεη ηελ ελζσκάησζε 16 σο κηα ζχλζεηε δηαδηθαζία κέζσ ηεο νπνίαο ν κεηαλάζηεο γίλεηαη κέινο ηεο λέαο θνηλσλίαο θαη «..σο δπλακηθή πνξεία πξνο κηα επηζπκεηή θαηάζηαζε απνπζίαο δηαθξίζεσλ κεηαμχ ζπγθξίζηκσλ νκάδσλ (σο πξνο ην θχιιν, ηελ ειηθία, ηελ εθπαίδεπζε θηι.) εκεδαπψλ θαη αιινδαπψλ, ζεσξψληαο πσο ε ελζσκάησζε αλαθέξεηαη ζηελ ηζφηηκε ζπκκεηνρή ηνπο ζηελ θνηλσληθή, νηθνλνκηθή, πνιηηηθή, πνιηηηζηηθή δσή ηεο ρψξαο» (Κφληεο, 2001:190). Παξάιιεια νη Entzinger and Biezeveld νξηνζεηνχλ ηελ θνηλσληθή έληαμε (social inclusion, insertion social) ζην πιαίζην ηεο θνηλσληθν-νηθνλνκηθή δηάζηαζεο ηεο ελζσκάησζεο πνπ αλαθέξεηαη ζηνπο 15 Δπξφθεηην γηα ην βηβιίν ησλ Thomas and Znaniecki (1920), The Polish Peasant in Europe and America. Οη δπν ζπγγξαθείο ήζειαλ λα απνδείμνπλ φηη ε ζπρλά εχζξαπζηε πλεπκαηηθή θαηάζηαζε ησλ κεηαλαζηψλ δελ νθείιεηε ζηε θπιή ηνπο θαη ζε βηνινγηθνχο παξάγνληεο,, αιιά ζπλδέεηαη άκεζα κε ηηο θνηλσληθέο αιιαγέο πνπ επήιζαλ ζηελ θαζεκεξηλή ηνπο δσή σο ζπλέπεηα ηεο κεηαλάζηεπζεο. 16 Γηα ηνλ Κφληε, (2001), ε ελζσκάησζε εκθαλίδεηαη λα έρεη ηέζζεξηο ηνπιάρηζηνλ δηαζηάζεηο: ηελ νηθνλνκηθή, ηελ θνηλσληθή, ηελ πνιηηηθή θαη ηελ πνιηηηζκηθή ελψ άιινη ζεσξεηηθνί φπσο ν Castles, (1997) θαη ν Berry, (1995), αλαθέξνληαη ζηηο ηξεηο δηαζηάζεηο ηεο ελζσκάησζεο ηνπνζεηψληαο ζε κηα παξάιιειε πνξεία κε ηηο ηξεηο δηαζηάζεηο, ηελ δηάζηαζε ηεο πνιηηηζκηθήο ελζσκάησζεο ππφ ηελ έλλνηα ηεο δηαπνιηηηζκηθφηεηαο. Γηα ηνπο Γεκνπιά, (2004), Μπαγθαβφ θαη Παπαδνπνχινπ (2003), Schnapper (2007), ν φξνο θνηλσληθή ελζσκάησζε (integration) απνηειεί ην πξντφλ πνιηηηθήο εξκελείαο θαη θνηλσληθήο δηαπξαγκάηεπζεο αλάινγα κε ηελ πνιηηηθή θαη νηθνλνκηθή ζπγθπξία αιιά θαη ηηο ηδηαηηεξφηεηεο θαη ηηο επαηζζεζίεο ηεο εθάζηνηε θνηλσλίαο. Σαπηφρξνλα εληνπίδνπλ ηηο νπζηαζηηθέο δηαθνξέο κεηαμχ ησλ φξσλ θαη ησλ δηαδηθαζηψλ «θνηλσληθήο έληαμεο» θαη «θνηλσληθήο ελζσκάησζεο» ζηε βάζε ησλ ελλνηψλ ηνπ δεκφζηνπ θαη ηδησηηθνχ βίνπ. Έηζη φινη νη ηνκείο ηεο θαζεκεξηλήο δσήο ηνπ αηφκνπ πνπ άπηνληαη ηνπ δεκφζηνπ βίνπ ηνπ (ε γιψζζα, ε απαζρφιεζε, ε θαηνηθία, θαη ε εθπαίδεπζε), απνηεινχλ ηνπο βαζηθνχο παξάγνληεο θνηλσληθήο έληαμεο. Αληίζεηα ε ζθαίξα ηνπ ηδησηηθνχ βίνπ θαη ν ηξφπνο νξγάλσζεο ηνπ ηδησηηθνχ ρψξνπ φπσο νηθνγέλεηα, ζξεζθεία, πνιηηηζκηθέο δηαζηάζεηο θαζψο θαη νη δξαζηεξηφηεηεο ηνπ αηφκνπ κέζα ζε απηήλ παξαπέκπνπλ ζηελ θνηλσληθή ελζσκάησζε θαη ζαθψο ππνδειψλνπλ κηα δηαθνξεηηθή ζρέζε κε ηε ρψξα ππνδνρήο θαη ηνπο θαηνίθνπο ηεο

20 ηνκείο ηεο απαζρφιεζεο, ηνπ επίπεδνπ ηνπ εηζνδήκαηνο, ηεο ζηέγαζεο. ηεο εθπαίδεπζεο θαη ηεο θνηλσληθήο αζθάιεηαο (Entzinger and Biezeveld, 2003 ). Πεξεηαίξσ, ζχκθσλα κε ηνλ Ακίηζε (2006), ν φξνο ηεο θνηλσληθήο έληαμεο (social inclusion, social insertion) ζπλδέεηαη κε απηφλ ηνπ θνηλσληθνχ απνθιεηζκνχ (social exclusion), ηεο ζχλζεηεο δειαδή δηαδηθαζίαο απνμέλσζεο απφ ηνλ νηθνλνκηθφ θαη θνηλσληθφ ηζηφ κηαο ρψξαο 17. Απφ ηα παξαπάλσ δηαπηζηψλεηαη πσο νη κνξθέο έληαμεο είλαη πνηθίιεο θαη πνιιαπιέο. Γελ ππάξρεη κηα θαη δεδνκέλε έληαμε. Ζ θνηλσλία δελ πξνσζεί ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο κηα δηαδηθαζία έληαμεο πνπ λα είλαη θνηλψο απνδεθηή, αιιά πνιιέο, δηαθνξεηηθέο θαη θακηά θνξά αιιεινζπγθξνπφκελεο κνξθέο ηεο 18. Οη φξνη παξαπέκπνπλ ζε δηαθνξεηηθήο έληαζεο θαηλφκελα φρη μεθάζαξα νξηνζεηεκέλα. Ζ έληαμε σο δηαδηθαζία ζπκκεηνρήο ζηελ εζληθή θνηλσλία ιακβάλεη δηαθνξεηηθέο δηαζηάζεηο θαη πεξηερφκελν θαη ειέγρεηαη κε δηαθνξεηηθά θξηηήξηα ζε θάζε πεξίπησζε ελψ νη παξάγνληεο πνπ ζπλήζσο αλαιχνληαη σο παξάγνληεο έληαμεο δελ βξίζθνληαη ζην ίδην επίπεδν ζπνπδαηφηεηαο νχηε έρνπλ ηα ίδηα απνηειέζκαηα γηα ηνπο κεηαλαζηεπηηθνχο πιεζπζκνχο. Σν ηη είλαη θαη ην ηη δελ είλαη απνδεθηφ απφ κηα θνηλσλία απνηειεί πάληα πξντφλ πνιηηηθήο εξκελείαο αιιά θαη θνηλσληθήο ή κε απνδνρήο Πξνζεγγίζεηο θαη παξαδνρέο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο Πξνο απνθπγή κηαο αηέξκνλεο ζπδήηεζεο γηα ηηο ιεπηέο δηαρσξηζηηθέο γξακκέο κεηαμχ νξηζκψλ θαη ελλνηψλ θαη γηα ηηο αλάγθεο ηεο εξγαζίαο γίλνληαη δεθηά ηα εμήο: Ζ κεηαλαζηεπηηθή πνιηηηθή 19 πξνζεγγίδεηαη κε βάζε ην ζπγθεθξηκέλν εζληθφ πιαίζην αλαθνξάο θαη ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο αθνξά θαη πιεπξέο θνηλσληθήο πνιηηηθήο. ηνλ άμνλα 17 Ζ θνηλσληθή έληαμε απνζθνπεί ζηνλ ππεξθεξαζκφ ησλ δπζρεξεηψλ αμηνπνίεζεο ηεο θνηλσληθήο ηδηφηεηαο ηνπ πνιίηε, ηεο άζθεζεο ησλ δεμηνηήησλ θαη ηθαλνηήησλ ηνπ αηφκνπ, θαζψο θαη ζηελ κείσζε αληζνηήησλ πνπ ζπλεπάγνληαη ηελ απνμέλσζε ηνπ αηφκνπ απφ ηελ ηδησηηθή αγνξά θαη θπξίσο ηελ αγνξά εξγαζίαο, ηηο ππεξεζίεο θαη ηηο παξνρέο ηνπ Κνηλσληθνχ Κξάηνπο, ηνπο πνιηηηθνχο/λνκηθνχο ζεζκνχο κηαο θνηλσλίαο. Τπφ απηή ηε ζεψξεζε ν φξνο ηεο θνηλσληθήο έληαμεο ζεκαηνδνηεί θαη πεξηγξάθεη ηηο πνιηηηθέο θνηλσληθήο έληαμεο θαη επαλέληαμεο, (ηεο Δ.Δ.) θαη αλαθέξεηαη θπξίσο ζηηο εππαζείο θνηλσληθά νκάδεο (Δ.Κ.Ο) επεξεάδνληαο ζεκαληηθά ηηο αληηιήςεηο γηα ηελ πξνζηαζία ηνπο θαη εηζάγνληαο ξηδηθέο κεηαβνιέο ζηε ιεηηνπξγία ησλ ζχγρξνλσλ θξαηψλ πξφλνηαο (Ακίηζεο, 2006). 18 Ζ Παπαδνπνχινπ (2007) αλαθέξεη ην παξάδεηγκα ηεο πνιπγακίαο ε νπνία είλαη αλεθηή ζηηο κνπζνπικαληθέο θνηλσλίεο αιιά δελ αλαγλσξίδεηαη ζην πιαίζην ησλ ζχγρξνλσλ δπηηθψλ θνηλσληψλ. Ζ πξαθηηθή απηή απνηειεί πξνζβνιή ηεο δεκφζηαο ηάμεο γη απηέο ηηο θνηλσλίεο θαη νη κεηαλάζηεο πνπ ηελ «κεηαθέξνπλ» ζηηο θνηλσλίεο ππνδνρήο ιφγσ πνιηηηζκηθήο θαη ζξεζθεπηηθήο ηαπηφηεηαο, αληηκεησπίδνπλ ζνβαξέο πηζαλφηεηεο πεξηζσξηνπνίεζεο, αλ θαη κηιάκε θαζαξά γηα ηελ ηδησηηθή ζθαίξα ηνπ αηφκνπ. ε θάζε πεξίπησζε, απηνί νη κεηαλάζηεο δελ ζεσξνχληαη «ελζσκαησκέλνη» ζηελ θνηλσλία ππνδνρήο. 19 Ζ ζχγρξνλε κεηαλαζηεπηηθή πνιηηηθή νξίδεηαη σο ην ζχλνιν ησλ κέηξσλ θαη ησλ πηνζεηεκέλσλ θνηλσληθψλ πξαθηηθψλ νη νπνίεο αθελφο ξπζκίδνπλ θαη ειέγρνπλ ηνπο φξνπο εηζφδνπ, απαζρφιεζεο, παξακνλήο θαη αλαρψξεζεο ησλ κε πνιηηψλ κηαο θνηλσλίαο θαη αθεηέξνπ δηακνξθψλνπλ πνιηηηθέο πξνο αληηκεηψπηζε ησλ ήδε εγθαηεζηεκέλσλ κεηαλαζηεπηηθψλ πιεζπζκψλ (Παπαδνπνχινπ, 2003)

21 απηφ αληηζηνηρνχλ νη ιεγφκελεο πνιηηηθέο έληαμεο πνπ αθνξνχλ, ηνπο ήδε εγθαηεζηεκέλνπο κεηαλαζηεπηηθνχο πιεζπζκνχο, θαζψο θαη ηνπο λενεηζεξρφκελνπο θαη αθνξνχλ επηκέξνπο εζληθέο πνιηηηθέο φπσο ε εθπαηδεπηηθή πνιηηηθή, ε πνιηηηθή απαζρφιεζεο, ε πνιηηηθή ζηέγαζεο, πγείαο, πξφλνηαο θηι (Παπαδνπνχινπ, 2003). Δηδηθφηεξα κε ηνλ φξν θνηλσληθή έληαμε (social inclusion, insertion social) λνείηε ε θνηλσληθν-νηθνλνκηθή δηάζηαζεο ηεο ελζσκάησζεο θαη ε δηαδηθαζία πξφζβαζεο θαη ζπκκεηνρήο ζηνπο ηνκείο ηεο απαζρφιεζεο, ηεο ζηέγαζεο, ηεο εθπαίδεπζεο, ηεο πγείαο θαη ηεο θνηλσληθήο αζθάιεηαο θαη πεξηιακβάλεη αιινδαπνχο πιεζπζκνχο πνπ βξίζθνληαη ή θηλδπλεχνπλ λα βξεζνχλ ζε θαηάζηαζε θνηλσληθνχ απνθιεηζκνχ (Entzinger and Biezeveld, 2003, Ακίηζεο, 2006). ηα θξάηε κέιε ηεο Δ.Δ. ε κεηαλαζηεπηηθή πνιηηηθή θαζνξίδεηαη κε βάζε ηηο αλάγθεο ηεο αγνξάο εξγαζίαο. ηηο ρψξεο θαη ηηο θνηλσλίεο απηέο ην επάγγεικα θαη ην είδνο ηεο απαζρφιεζεο απνηεινχλ έλαλ απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο πξνζδηνξηζηηθνχο παξάγνληεο ηεο ηαπηφηεηάο ηνπ αηφκνπ. ην πιαίζην απηφ, γίλεηαη δεθηφ πσο ε επαγγεικαηηθή απαζρφιεζε ηνπ κεηαλάζηε απνηειεί πξσηαξρηθφ κνριφ έληαμεο ζηελ θνηλσλία ππνδνρήο. Σέινο ε νπνία αλαθνξά ζηελ Σνπηθή Απηνδηνίθεζε αθνξά ηνπο Γήκνπο, ελψ ε παξαπνκπή ζε κεηαλάζηεο άηνκα ή/θαη νκάδεο, ηνπο λνκίκσο δηακέλνληεο ζηελ ρψξα ππνδνρήο θαζψο θαη ηνπο αλαγλσξηζκέλνπο πνιηηηθνχο πξφζθπγεο χκθσλα κε ηε χκβαζε ηεο Γελεχεο 1951 άξζ.1 Α 2 ν φξνο πξφζθπγαο εθαξκφδεηαη επί «παληφο πξνζψπνπ πνπ ιφγσ δηθαηνινγεκέλνπ θφβνπ δίσμεσο ιφγσ θπιήο, ζξεζθείαο, εζληθφηεηαο, θνηλσληθήο ηάμεσο ή πνιηηηθψλ πεπνηζήζεσλ βξίζθεηαη εθηφο ηεο ρψξαο ηεο νπνίαο έρεη ηελ ππεθνφηεηα θαη δελ δχλαηαη ή, ιφγσ ηνπ θφβνπ ηνχηνπ, δελ επηζπκεί λα απνιαχε ηεο πξνζηαζίαο ηεο ρψξαο ηαχηεο, ή εάλ κε έρνλ ππεθνφηεηα ηηλά θαη επξηζθφκελνλ ζπλεπεία ηνηνχησλ γεγνλφησλ εθηφο ηεο ρψξαο ηεο πξνεγνχκελεο ζπλήζνπο απηνχ δηακνλήο, δελ δχλαηαη ή, ιφγσ ηνπ θφβνπ ηνχηνπ, δελ επηζπκεί λα επηζηξέςεη εηο ηαχηελ..». Ζ χκβαζε ηεο Γελεχεο θπξψζεθε απφ ηελ Διιάδα κε ην λ.δ. 3989/

22 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2: Ζ ΚΟΗΝΧΝΗΚΖ ΔΝΣΑΞΖ ΜΔΣΑΝΑΣΧΝ ΣΟ ΠΛΑΗΗΟ ΣΖ ΔΤΡΧΠΑΗΚΖ ΔΝΧΖ 2.1. Οη επξσπατθέο πνιηηηθέο θαη ηα κέζα Μεηαπνιεκηθά θαη θαζ φιε ηε δηάξθεηα ηεο «έλδνμεο ηξηαθνληαεηίαο» ( ) ε αγνξά εξγαζίαο δεκηνπξγνχζε έλα πξνζηαηεπηηθφ πέπιν θνηλσληθήο ζπκκεηνρήο γηα φινπο, γεγελήο θαη κεηαλάζηεο, ππφ ηνλ φξν ηεο ζπκκεηνρήο ηνπο ζηελ αγνξά εξγαζίαο. κσο κε ην ηέινο απηήο ηεο πεξηφδνπ, ε έιιεηςε θνηλσληθνπνίεζεο κέζα απφ ηε κηζζσηή εξγαζία επαλέθεξε δξηκχηεξν ην πξφβιεκα ηεο θνηλσληθήο ελζσκάησζεο ησλ εππαζψλ πιεζπζκψλ θαη ηδηαίηεξα ησλ κεηαλαζηεπηηθψλ πιεζπζκψλ. Οη δεθαεηίεο ηνπ 1980 θαη ηνπ 1990 ραξαθηεξίδνληαη απφ ηε κείσζε ηεο ξνήο ηεο εηζφδνπ κεηαλαζηψλ - εξγαηψλ, ηελ έμαξζε ηεο ζπλεπαγφκελεο ιαζξνκεηαλάζηεπζεο, ηηο κεηαλαζηεπηηθέο θηλήζεηο κέζσ ηεο νηθνγελεηαθήο επαλέλσζεο θαη ηελ φμπλζε ησλ δεηθηψλ αλεξγίαο (Παπαδνπνχινπ, 2007). ε κηα πξνζπάζεηα επίιπζεο απηψλ ησλ πξνβιεκάησλ εηζέξρεηαη θαη ε Δπξσπατθή Έλσζε, ε νπνία πηνζεηεί ηνλ φξν ηεο «θνηλσληθήο έληαμεο» πξνζπαζψληαο, θαηαξρήλ λα πεξηνξίζεη ηηο πνιηηηθέο παξέκβαζεο ζηνπο κεηαλάζηεο, ζηνλ ρψξν ηεο ζπκκεηνρήο ζηελ αγνξά εξγαζίαο. ηελ πνξεία ηνπ ρξφλνπ φκσο πνιηηηθή θνηλσληθή έληαμεο κεηαλαζηψλ ζε θνηλνηηθφ επίπεδν ζεκαίλεη πνιηηηθή θαηαπνιέκεζεο ηνπ θνηλσληθνχ απνθιεηζκνχ, κέζσ ηεο πηνζέηεζεο ηνπ Υάξηε Θεκειησδψλ Γηθαησκάησλ ηεο Δ.Δ. 21 θαη ηεο αλάπηπμεο κηαο ζεηξάο λνκηθψλ εξγαιείσλ νξηδφληηαο εθαξκνγήο, θάζεησλ κεραληζκψλ άζθεζεο ζπκπιεξσκαηηθψλ αξκνδηνηήησλ (ζην πεδίν ηεο θνηλσληθήο έληαμεο) θαη δνκψλ ηερληθήο ζηήξημεο ησλ θνηλνηηθψλ δξάζεσλ γηα ηελ έληαμε ησλ κεηαλαζηψλ (Ακίηζεο, 2006) Σα εξγαιεία νξηδφληηαο εθαξκνγήο 22 Γηα ηελ πξννδεπηηθή εγθαζίδξπζε ελφο Xψξνπ Eιεπζεξίαο Aζθάιεηαο & Γηθαηνζχλεο (Υ.Δ.Α.Γ) ε πλζήθε ηνπ Άκζηεξληακ (1 Μαΐνπ 1999) πξνέβιεςε ηε ζέζπηζε κέηξσλ γηα ηελ εμαζθάιηζε ηεο ειεχζεξεο θπθινθνξίαο ησλ πξνζψπσλ, ζε ζπλδπαζκφ κε ζπλνδεπηηθά κέηξα πνπ αθνξνχλ ηνλ έιεγρν ζηα εμσηεξηθά ζχλνξα, ην άζπιν, ηε κεηαλάζηεπζε θαη ηε δηαθχιαμε ησλ δηθαησκάησλ ησλ ππεθφσλ ηξίησλ ρσξψλ. Σν 21 Ο Υάξηεο Θεκειησδψλ Γηθαησκάησλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο (Charter of Fundamental Rights of the European Union) (2000/C364/01) εγθξίζεθε ζηε χλνδν Κνξπθήο ηεο Νίθαηαο ηεο 7εο Γεθεκβξίνπ Απνηειεί έλαλ θαηάινγν αηνκηθψλ, πνιηηηθψλ, θνηλσληθψλ θαη νηθνλνκηθψλ δηθαησκάησλ πνπ είηε πξνβιέπνληαη ζε ηζρχνπζεο Γηεζλείο πλζήθεο θαη πκβάζεηο είηε ζεζκνζεηνχληαη γηα πξψηε θνξά ζην ππεξεζληθφ πιαίζην πξνζηαζίαο ησλ δηθαησκάησλ (Ακίηζεο, 2006). 22 ηελ θαηεγνξία απηή εκπίπηνπλ θνηλνηηθέο λνκηθέο πξάμεηο πνπ δεκηνπξγνχλ ππνρξεψζεηο ζηα θξάηε κέιε θαη αληίζηνηρεο αμηψζεηο ζε φζνπο εκπίπηνπλ ζην πεδίν εθαξκνγήο ησλ λνκηθψλ πξάμεσλ (Ακίηζεο, 2006)

23 Δπξσπατθφ πκβνχιην θαηά ηελ εηδηθή ζχλνδφ ηνπ ζην Σάκπεξε (15 θαη 16 Οθησβξίνπ 1999), έζεζε ηηο αξρηθέο βάζεηο κηαο θνηλήο επξσπατθήο πνιηηηθήο γηα ηε κεηαλάζηεπζε θαη ην άζπιν. Μεηαμχ άιισλ ζπκθσλήζεθε θαη ε αλάγθε δηακφξθσζεο κηαο δπλακηθήο εληαμηαθήο πνιηηηθήο ζηε βάζε ηεο ηζφηηκεο κεηαρείξηζεο ησλ π.η.ρ. πνπ δηακέλνπλ λφκηκα ζην έδαθνο ησλ θξαηψλ, απφ ηελ νπνία ζα απνξξένπλ δηθαηψκαηα θαη ππνρξεψζεηο ζπγθξίζηκα κε απηά ησλ πνιηηψλ ηεο Δ.Δ. Έηζη ζεκεηψζεθε ε απαξρή ηεο πνξείαο δεκηνπξγίαο κηαο θνηλήο επξσπατθήο εληαμηαθήο πνιηηηθήο κε δεζκεπηηθνχ ραξαθηήξα αιιά άθξσο βνεζεηηθήο θαη ζπληνληζηηθήο ζε ζρέζε κε ηηο εληαμηαθέο πξνζπάζεηεο ησλ θξαηψλ κειψλ. Σαπηφρξνλα ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ δηακφξθσζε ηεο θνηλήο εληαμηαθήο πνιηηηθήο ζα δηαδξακαηίζνπλ ηα δεζκεπηηθήο ηζρχνο θείκελα φπσο: ε Οδεγία 2000/43/ΔΚ «πεξί εθαξκνγήο ηεο αξρήο ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο πξνζψπσλ αζρέησο θπιεηηθήο ή εζλνηηθήο ηνπο θαηαγσγήο» ζηνπο ηνκείο ηεο απαζρφιεζεο, ηεο εξγαζίαο, ηεο ζπκκεηνρήο ζε ζσκαηεία θαη επαγγεικαηηθέο νξγαλψζεηο, θαζψο θαη ζηελ εθπαίδεπζε, ηηο θνηλσληθέο παξνρέο θαη ηελ πξφζβαζε ζηε δηάζεζε θαη παξνρή αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ πνπ δηαηίζεληαη ζην θνηλφ θαη ε Οδεγία 2000/78/ΔΚ 23 «γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ησλ δηαθξίζεσλ ιφγσ ζξεζθείαο ή πεπνηζήζεσλ, εηδηθψλ αλαγθψλ, ειηθίαο ή γελεηήζηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ». Δπίζεο ε Οδεγία 2003/86/ΔΚ 24 «ζρεηηθά µε ην δηθαίσµα νηθνγελεηαθήο επαλέλσζεο» κε ηελ νπνία θαζνξίδνληαη θνηλνί θαλφλεο γηα ηελ άζθεζε ηνπ δηθαηψκαηνο ηεο νηθνγελεηαθήο επαλέλσζεο απφ π.η.ρ. πνπ δηακέλνπλ λνκίκσο ζηελ επηθξάηεηα ησλ θξαηψλ κειψλ ηεο Δ.Δ. Ζ Οδεγία θαζνξίδεη ηνπο φξνπο ππφ ηνπο νπνίνπο κπνξεί λα αζθείηαη ην δηθαίσκα νηθνγελεηαθήο επαλέλσζεο αλαγλσξίδνληάο ηελ σο απαξαίηεην κέζν πξνθεηκέλνπ 23 Βάζε θαη ησλ δπν Οδεγηψλ απνηειεί ε πλζήθε Δ.Κ θαη ην άξζξν 13. ην εζληθφ δίθαην ηεο Διιάδαο ελζσκαηψζεθαλ κε ην λ.3304/2005. Οη ξπζκίζεηο ησλ δπν Οδεγηψλ κεηαμχ άιισλ επηδηψθνπλ λα θαηαπνιεκήζνπλ ηα θαηλφκελα ηφζν ηεο άκεζεο φζν θαη ηεο έκκεζεο δηάθξηζεο, εηο βάξνο ησλ κεηαλαζηψλ, ην ξαηζηζκφ, θαη ηελ μελνθνβία ηδίσο ζηνλ ρψξν εξγαζίαο, ζηα ζρνιεία, ζηε ζηέγαζε, ζηελ πγεία, ζηηο θνηλσθειείο ππεξεζίεο, ζηα κέζα καδηθήο ελεκέξσζεο θαη ζηελ πνιηηηθή. Δπηδηψθνπλ ηελ ελίζρπζε ηνπ ακνηβαίνπ ζεβαζκνχ θαη ηεο θαηαλφεζεο ησλ νκνηνηήησλ θαη δηαθνξψλ κεηαμχ ησλ δχν πιεπξψλ, θαζψο θαη ηε δηεπθφιπλζε ηεο πξφζβαζεο ζηελ πιεξνθφξεζε, ιακβάλνληαο ππφςε φηη ε πξνψζεζε ησλ ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ, ησλ ίζσλ επθαηξηψλ γηα φινπο θαη ε απνπζία δηαθξίζεσλ απνηεινχλ θεληξηθά ζηνηρεία ηεο έληαμεο Οη Οδεγίεο νξγαλψλνπλ, ζηηο βαζηθέο ηνπο γξακκέο, έλα ζχλζεην θαη ελ κέξεη θαηλνθαλέο πιέγκα κεραληζκψλ πξνζηαζίαο ηνπ ζηγφκελνπ πξνζψπνπ, πνπ ππεξβαίλεη θαηά πνιχ ην παξαδνζηαθφ πξφηππν επηβνιήο θπξψζεσλ ζε εμαηνκηθεπκέλεο πεξηπηψζεηο. Πξνβιέπνπλ δηεπξπκέλεο δηνηθεηηθέο θαη πνηληθέο θπξψζεηο, κεηαζέηνπλ ηελ έκθαζε ζηε δηακεζνιαβεηηθή δξάζε εηδηθψλ δεκφζησλ θνξέσλ γηα ηελ πξνψζεζε ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο, ζηε δξαζηεξηνπνίεζε ηεο θνηλσλίαο ησλ πνιηηψλ, ηφζν ζε επίπεδν επαηζζεηνπνίεζεο ηνπ θνηλνχ φζν θαη εθπξνζψπεζεο ησλ ζηγνκέλσλ, ζηελ πξφβιεςε εηδηθψλ ζηξαηεγηθψλ πινπνίεζεο γηα ηελ πξνψζεζε ηνπ ζεζκνζεηεκέλνπ θνηλσληθνχ δηαιφγνπ, θαζψο θαη ζηελ αλάιεςε ζεηηθψλ κέηξσλ (Ακίηζεο, 2006, Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην, 2006). 24 Βάζε ηεο Οδεγίαο 2003/86/Δ.Κ απνηειεί ε πλζήθε E.Κ θαη ην άξζ.63, παξ.3. Ζ Οδεγία εθαξκφδεηαη απφ φια ηα θξάηε κέιε, εθηφο απφ ην Ζλσκέλν Βαζίιεην, ηελ Ηξιαλδία θαη ηελ Γαλία. Ζ Διιάδα ηελ ελζσκάησζε κε ην Π.Γ.131/

24 λα θαηαζηεί δπλαηφο ν νηθνγελεηαθφο βίνο θαη ε Οδεγία 2003/109/ΔΚ 25 «ζρεηηθά µε ην θαζεζηψο ππεθφσλ ηξίησλ ρσξψλ νη νπνίνη είλαη επί µαθξφλ δηαµέλνληεο» κε ηελ νπνία εηζάγεηαη έλα νινθιεξσκέλν θαζεζηψο ηνπ επί καθξφλ δηακέλνληνο, ην νπνίν παξέρεη ζηνπο π.η.ρ. απμεκέλε πξνζηαζία θαη πεξηζζφηεξα δηθαηψκαηα θαη ηνπο επηθπιάζζεη ίζε κεηαρείξηζε κε ηνπο εκεδαπνχο ζε έλα επξχ θάζκα ηνκέσλ ηνπ νηθνλνκηθνχ θαη θνηλσληθνχ γίγλεζζαη ηεο ρψξαο ππνδνρήο Οη θάζεηνη κεραληζκνί 26 Σν Πξφγξακκα «ΙΝΣΙ-Integration of third country nationals» απνηέιεζε έλα πξφγξακκα ρξεκαηνδφηεζεο ηεο Δ.Δ. γηα ηηο πξνπαξαζθεπαζηηθέο δξάζεηο πνπ πξνσζνχλ ηελ έληαμε ησλ π.η.ρ. ζηα θξάηε κέιε ηεο. ηφρνη ηνπ: ε πξνψζεζε ηνπ δηαιφγνπ κε ηελ θνηλσλία ησλ πνιηηψλ (ζην εμήο ΚηΠ), ε αλάπηπμε κνληέισλ έληαμεο, ε αλαδήηεζε θαη αμηνιφγεζε ησλ βέιηηζησλ πξαθηηθψλ ζηνλ ηνκέα ηεο έληαμεο θαη ε δεκηνπξγίαο δηθηχσλ ζε επξσπατθφ επίπεδν. Σν ΗΝΣΗ ήηαλ ελεξγφ απφ ην 2003 έσο ην 2006, ρξεκαηνδφηεζε 64 έξγα/δξάζεηο πνζνχ ζπλνιηθνχ χςνπο 18 εθαη. αληηπξνζσπεχνληαο κηα λέα πξνζέγγηζε ζηελ αληηκεηψπηζε ησλ ζεκάησλ έληαμε ησλ π.η.ρ. ζε επξσπατθφ επίπεδν ( η.ε. 15/7/2011). Σν Πνιπεηέο Πξόγξακκα ηεο Υάγεο, (COM(2005) 184 ηειηθφ) εγθξίζεθε απφ ην Δπξσπατθφ πκβνχιην ηεο 4εο θαη 5εο Ννεκβξίνπ 2004, θαη πεξηειάκβαλε 10 πξνηεξαηφηεηεο ηεο Δ.Δ. γηα ηελ ελίζρπζε ηνπ Υ.Δ.Α.Γ. γηα ην ρξνληθφ δηάζηεκα , παξέρνληαο έλα λέν, λνκνζεηηθήο πνξείαο νδεγφ πνιηηηθήο γηα ηελ ελ ιφγσ πεξίνδν. Σν πξφγξακκα πεξηγξάθεη ηελ έληαμε σο κεγάιεο πνιηηηθήο ζεκαζίαο πεδίν. Σν 2005 εγθξίζεθε απφ ην πκβνχιην ην ρέδην Γξάζεο γηα ηελ εθαξκνγή ηνπ πξνγξάκκαηνο ηεο Υάγεο 27. Σν ρέδην αθηέξσλε εηδηθφ θεθάιαην ζηελ ελζσκάησζε π.η.ρ. ην νπνίν πξνέβιεπε: 25 Βάζε ηεο Οδεγίαο 2003/109/Δ.Κ απνηειεί ην άξζ. 63 παξ.4 ηεο πλζήθεο Δ.Κ. θαη ελζσκαηψζεθε απφ ηελ Διιάδα κε ην Π.Γ 150/2006. Απφ ηηο δπν Οδεγίεο (2003/86/ΔΚ θαη 2003/109/Δ.Κ) γίλεηαη αληηιεπηή ηφζν ε ζπνπδαηφηεηα ηνπ νηθνγελεηαθνχ βίνπ φζν θαη ε ζηαζεξφηεηα ηνπ θαζεζηψηνο ηεο επί καθξφλ δηακνλήο αθνχ θαη ηα δπν ζπκβάιινπλ ζηε δεκηνπξγία αηνκηθήο, θνηλσληθήο θαη πνιηηηζηηθήο ζηαζεξφηεηαο θαη αζθάιεηαο δηεπθνιχλνληαο έηζη ηελ ελζσκάησζε ησλ π.η.ρ. ζηα θξάηε κέιε, γεγνλφο πνπ επηηξέπεη εμάιινπ ηελ πξνψζεζε ηεο νηθνλνκηθήο θαη θνηλσληθήο ζπλνρήο πνπ απνηειεί ζεκειηψδε ζηφρν ηεο Δ.Δ. (Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην, 2006). Θα πξέπεη λα ζεκεησζεί πσο θεληξηθή θηινζνθία ησλ Οδεγηψλ ήηαλ ε ππαγσγή φζν ην δπλαηφλ κεγαιχηεξνπ αξηζκνχ αιινδαπψλ ζε κηα δηαδηθαζία θνηλσληθήο έληαμεο κε απψηεξν ζθνπφ ηελ νκαιή ζπκβίσζε κεηαλαζηψλ θαη γεγελψλ (Carrera, 2008). 26 Πξφθεηηαη γηα δξάζεηο πνπ απνβιέπνπλ είηε ζηελ άκεζε ελίζρπζε ζπγθεθξηκέλσλ νκάδσλ πνπ αληηκεησπίδνπλ πξνβιήκαηα απνθιεηζκνχ, είηε ζηελ πξνψζεζε εθαξκνγήο δεζκεπηηθψλ θνηλνηηθψλ λνκηθψλ πξάμεσλ, κε βάζε ηελ πνιηηηθή παξαδνρή ησλ νξγάλσλ ηεο Δ.Δ. φηη ε θνηλνηηθή λνκνζεζία δελ κπνξεί λα ιεηηνπξγήζεη σο απνθιεηζηηθφ εξγαιείν γηα ηελ εμάιεηςε ηνπ απνθιεηζκνχ (Δπξσπατθή Δπηηξνπή, 2000). 27 Σν ελ ιφγσ ρέδην Γξάζεο (2005/C 198/01) ρξεζίκεπζε σο πιαίζην αλαθνξάο γηα ηηο εξγαζίεο ηεο Δπηηξνπήο θαη ηνπ πκβνπιίνπ θαηά ηελ πεξίνδν Πεξηειάκβαλε ρξνλνδηάγξακκα γηα ηε ιήςε θαη ηελ