ΤΟ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ( )

Transcript

1 ΤΟ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ( ), σελ. 1 ΤΟ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ( )

2 ΤΟ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ( ), σελ. 2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ... 3 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΟΡΙΣΜΟΙ ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ ΠΗΓΕΣ ΠΗΓΕΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

3 ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΤΟ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ( ), σελ. 3 ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΤΑ ΤΟ 19 ο ΑΙΩΝΑ / ΕΙΣΑΓΩΓΗ Πότε κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του 1821 Προέλευσηπροορισμός από Οθωμανική Αυτοκρατορία προς επαναστατημένη Ελλάδα Αίτια 1. από Μ.Ασία : φόβος - ανασφάλεια (τρομοκρατικές ενέργειες Τούρκων για πρόληψη εξεγέρσεων) 2. από ηπειρωτική Ελλάδα, νησιά Αιγαίου : συνέπεια της αποτυχίας της Επανάστασης και όχι οργανωμένοι διωγμοί Αποτελέσματα 1. διαμόρφωσαν το δημογραφικό χάρτη της ανεξάρτητης Ελλάδας 2. Συνετέλεσαν στη γνωριμία και πνευματική αλληλεπίδραση των Ελλήνων μεταξύ τους 3. Βοήθησαν στη συγκρότηση του νέου ελληνικού κράτους (συγκέντρωση και συγχώνευση ελληνικών πληθυσμών στο νέο κράτος) ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΤΑ ΤΟΝ 20 ο ΑΙΩΝΑ / ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σύγκριση με 19 ο αι. Συχνότερα και πιο πολυάριθμα τα προσφυγικά ρεύματα στις πρώτες δεκαετίες του 20 ου αιώνα. Αίτια πολεμικές συγκρούσεις, εχθρότητα βαλκανικών χωρών Το τελευταίο και μαζικότερο προσφυγικό ρεύμα Ξεριζωμός των Ελλήνων Μ.Ασίας και Αν. Θράκης το 1922 (μικρασιατική καταστροφή) >>> μεγάλος αριθμός ( ) και οριστική εκδίωξη Τα πρώτα προσφυγικά ρεύματα του 20 ου αιώνα (έως το 1914) από Ανατολική Ρωμυλία λόγω βιαιοπραγιών Βουλγάρων (Μακεδονικός Αγώνας) 2. απέλαση Ελλήνων Ρουμανίας (Κουτσοβλαχικό ζήτημα) μετά τους Βαλκανικούς 3. από Βουλγαρία, Δ. Θράκη, Αν. Μακεδονία και σερβικές περιοχές (1913, Συνθήκη 4. από Ρωσία (περιοχή Καυκάσου) στην Κ. Μακεδονία (το ρεύμα αναχαιτίστηκε από ελ. Βουκουρεστίου) Κυβέρνηση) Α.1. Ο ΔΙΩΓΜΟΣ ΤΟΥ 1914 (Ο ΠΡΩΤΟΣ ΔΙΩΓΜΟΣ) Η Ελληνική παρουσία στη Μ.Ασία (αίτιο) Ο τουρκικός εθνικισμός (αίτιο) Η μεθόδευση και η έναρξη των διωγμών η αντίδραση της ελληνικής πλευράς Μορφές καταπίεσης Ελλήνων Συνέπειες Μακραίωνη Αραίωση ελ. πληθυσμών μετά τον 12 ο αιώνα (εξισλαμισμοί) >>> ενίσχυσή τους 18 ο και 19 ο αιώνα (μεταναστεύσεις από Ελλάδα) Οικονομική, πνευματική άνθηση, κοινοτική και εκπαιδευτική οργάνωση Αφύπνιση στα τέλη 19 ου αιώνα-ενίσχυση μετά την εδαφική συρρίκνωση Οθ. Αυτοκρατορίας (Βαλκανικοί-Α Π.Π.) Εχθρότητα κατά μειονοτήτων (Έλληνες-Αρμένιοι : κυρίαρχοι στο εμπόριο-βιομηχανία) Εκκρεμεί η αναγνώριση της ελ. κυριαρχίας στα νησιά Αιγαίου (ελληνοτουρκική ένταση) Αρχές 1914 : μεταναστεύσεις μουσουλμάνων Σερβίας, Βουλγαρίας, Ελλάδας προς Μ.Ασία + έναρξη Α Π.Π. >>> πρόσχημα εκδίωξης Ελλήνων Διωγμοί Ελλήνων Αν. Θράκης Δ.Μ.Ασίας (Μάιος) πρόσχημα εκκένωσης για στρατιωτικούς λόγους καθοδήγηση Γερμανών προηγήθηκε ανθελληνική εκστρατεία στον τουρκικό τύπο και καταπίεση Ελλήνων (λεηλασίες, δολοφονίες) Οικ. Πατριαρχείο κηρύττει την Ορθόδοξη Εκκλησία σε διωγμό-κλείνει εκκλησίες-σχολεία Διπλωματικές ενέργειες ελ. κυβέρνησης για ανταλλαγή-μικτή Επιτροπή (δεν λειτούργησε λόγω εισόδου Τουρκίας στον πόλεμο) 1. Έκτακτες επιβαρύνσεις και επιτάξεις ειδών 2. Εμπόδια στο ελ. εμπόριο 3. Εκτοπίσεις πληθυσμών στο εσωτερικό της Μ. Ασίας 4. Τάγματα εργασίας 5. Σύλληψη και εκτέλεση λιποτακτών μετά την κατάργηση της εξαγοράς της θητείας Κύμα φυγής προς Ελλάδα Εγκατάσταση Μουσουλμάνων στα ελ. σπίτια Επέκταση διωγμών ως το 1918 και σε άλλες περιοχές (Μαρμαράς, Πόντος)

4 ΤΟ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ( ), σελ ΑΛΛΑ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΑ ΡΕΥΜΑΤΑ ( ) έτος προέλευση αιτία Μετά την κατάληψή της από Βουλγάρους (Α Π.Π.) Από Αν.Μακεδονία 1918 : επιστροφή-υπηρεσία Ανοικοδομήσεως Αν. Μακεδονίας Αμοιβαία μετανάστευση 50,000 Μετά τη συνθήκη του Νεϊγύ και το Σύμφωνο περί αμοιβαίας Βουλγάρων από Ελλάδα-30,000 μεταναστεύσεως Ελλάδος και Βουλγαρίας Ελλήνων από Βουλγαρία (+20,000 προ της Συνθήκης) Από Ρωσία στα λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας και στην Ελλάδα (και Αρμένιοι-Ρώσοι) Ρωσική Επανάσταση (1917) κατάληψη ρωσικών επαρχιών από Τούρκους Από Βόρειο Ήπειρο (μετά την ίδρυση του αλβανικού κράτους) Από Ρουμανία Πεδίο πολεμικών συγκρούσεων Νοτιοδυτική Μ. Ασία, Υπό ιταλική κατοχή Αϊδίνιο, εσωτερικό Μ. Ασίας (έναρξη μικρασιατικού πολέμου) κ. εξής Δωδεκάνησα Υπό ιταλική κατοχή Συνολικά 800,000 ως το 1920 Με δικά τους μέσα ή με βοήθεια κράτους Τόποι προορισμού : Αθήνα, Πειραιάς, Θεσσαλονίκη, Μακεδονία, νησιά Αν. Αιγαίου, Κρήτη, Βόλος, Πάτρα, νησιά Αργοσαρωνικού Α.3. Η ΠΕΡΙΘΑΛΨΗ ( ) Αρχικά έργο εθελοντών Επιτροπές Υπ. Εσωτερικών : διανομή τροφίμων, ιματισμού, οικονομική βοήθεια Έσοδα από εράνους, δωρεές, κρατική επιχορήγηση 1914 : Οργανισμός στη Θεσσαλονίκη : εγκατάσταση σε εγκαταλειμμένα χωριά Κ. και Αν. Μακεδονίας, συσσίτιο, προσωρινή στέγη, ιατρική περίθαλψη κατά το Διχασμό ( ) : Ανωτάτη Διεύθυνσις Περιθάλψεως στη Θεσσαλονίκη Ιούλιος 1917 (μετά την επικράτηση Βενιζέλου) : Υπουργείο Περιθάλψεως περίθαλψη και για οικογένειες εφέδρων και θυμάτων πολέμου : πιο οργανωμένη περίθαλψη παρά τον πόλεμο 450,000 δέχτηκαν περίθαλψη Η μέριμνα περιλάμβανε : 1. Χρηματικό βοήθημα (ιδίως ιερείς, δάσκαλοι, επιμελείς μαθητές) 2. Συσσίτιο (Πατριωτικό ίδρυμα) 3. Ιατρική περίθαλψη-διορισμός γιατρών, φαρμακοποιών, μαιών 4. Φάρμακα-νοσηλεία 5. Στέγαση σε προσωρινά καταλύματα 6. Ενδύματα-κλινοσκεπάσματα 7. Βοήθεια για εύρεση εργασίας 8. Δωρεάν μετακίνηση Α.4. Η ΠΑΛΙΝΝΟΣΤΗΣΗ Από το τέλος του Α Π.Π. (τέλος 1918) Οκτώβριος 1918 : Πατριαρχική Επιτροπή στην ΚΠολη για επαναπατρισμό εκτοπισμένων Τμηματικά επέστρεψαν αρχικά οι πιο εύποροι και από ορισμένες μόνο περιοχές της Δ. Μ. Ασίας Ως το τέλος του 1920 σχεδόν όλοι στη Μ. Ασία και Αν. Θράκη Οι περισσότεροι επέστρεψαν μετά την απόβαση του ελλ. Στρατού στη Σμύρνη (Μάιος 1919) Συνθήκες άσχημες-καταστροφές σπιτιών, εκκλησιών, σχολείων-εγκατάσταση Μουσουλμάνων Ίδρυση Υπηρεσίας Παλιννοστήσεως και Περιθάλψεως (Ύπατη Αρμοστεία Σμύρνης) Μετά την Καταστροφή (Αύγουστος 1922) ξανά πρόσφυγες

5 ΤΟ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ( ), σελ. 5 Β.1.Η ΕΞΟΔΟΣ Η μικρασιατική εκστρατεία και καταστροφή 15 Μαίου 1919 : ο ελληνικός στρατός στη Σμύρνη επέκταση ζώνης κατοχής 24 Ιουλίου 1920 : Συνθήκη Σεβρών (η περιοχή της Σμύρνης παραχωρείται στην Ελλάδα) Νοέμβριος 1920 : ήττα Βενιζέλου στις εκλογές-αντιβενιζελική κυβέρνηση Δεκέμβριος 1920 : επιστροφή Κωνσταντίνου-οι σύμμαχοι εγκαταλείπουν την Ελλάδα-ισχυροποίηση εθνικιστών Κεμάλ Αύγουστος 1922 : μικρασιατική καταστροφή μεγάλο προσφυγικό ρεύμα προς Ελλάδα Οι πρόσφυγες : Συνολικά πρόσφυγες ( Αρμένιοι) Έλληνες Αν. Θράκης : προθεσμία ενός μηνόςπήραν κινητή περιουσία τους Διώξεις στη βορειοδυτική Μ.Ασία (Προποντίδα)-Πορείες αιχμαλώτων και ομήρων ετών προς εσωτερικό Μ.Ασίας κακουχίεςασιτία-θάνατος αρκετοί Έλληνες του Πόντου στη Ρωσία Έλληνες Χερσονήσου Καλλίπολης έφυγαν αργότερα Μετά την καταστροφή πρόσφυγες από Βουρλά, Αϊβαλί, Μοσχονήσια (και Σμύρνη) Πριν από την καταστροφή : Έλληνες Μ. Ασίας (από Πόντο, Κιλικία, Καππαδοκία) κατέφυγαν στη Σμύρνη ή Ελλάδα Έλληνες παρέμειναν στην Καππαδοκία, Κ. και Ν. Μ. Ασία ήρθαν στην Ελλάδα με φροντίδα Μικτής επιτροπής

6 Οι συνθήκες διαβίωσης κατά το πρώτο διάστημα Άθλιες συνθήκες διαβίωσης (πρόχειρη στέγαση-υποσιτισμός) επιδημίες-αρρώστιες (ελονοσία, τύφος, γρίπη, φυματίωση) Πολλοί θάνατοι προσφύγων από τον πρώτο κιόλας χρόνο μειωμένος αριθμός γεννήσεων μετανάστευση σε άλλες χώρες ΤΟ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ( ), σελ. 6 Β.2.ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ Η απογραφή του 1928 ( ) δεν αποδίδει την πραγματικότητα : ήταν πολλοί περισσότεροι ( ) Οι πρόσφυγες ήταν και ψυχικά τραυματισμένοι (απώλεια δικών τους, πατρίδας) Η φροντίδα κατά το πρώτο διάστημα κρατική φροντίδα για διατροφή, προσωρινή στέγαση, ιατρική περίθαλψη ιδιωτικές πρωτοβουλίες ξένες φιλανθρωπικές οργανώσεις : έρανοι, συσσίτια, διανομή ψωμιού, ρουχισμού κά. Κρατικοί φορείς που ανέλαβαν την περίθαλψη το πρώτο διάστημα Υπουργείο Περιθάλψεως (έκτακτο προσωπικό) Ταμείο Περιθάλψεως Προσφύγων (Νοέμβριος 1922) : ξύλινα παραπήγματα αυτοσχέδιες κατασκευές (γύρω από πόλεις, πλατείες, οικόπεδα) χρησιμοποίηση στεγασμένων χώρων (σχολεία, εκκλησίες, τζαμιά, θέατρα, στρατώνες, δημ. κτίρια, αποθήκες, υπόγεια) επίταξη σπιτιών κατοικίες Η δυσκολία προσαρμογής των προσφύγων κατά το πρώτο διάστημα Αρχικά θεωρούσαν προσωρινή τη διαμονή τους στην Ελλάδα-έλπιζαν σε επιστροφή Καθυστέρηση κοινωνικής και οικονομικής ένταξής τους-ταύτισης με γηγενείς Μετά τη συνθήκη της Λοζάννης (1923- ανταλλαγή πληθυσμών) συνειδητοποιούν ότι δεν θα γυρίσουν και ενσωματώνονται

7 ΤΟ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ( ), σελ. 7 Β.3.Η ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΗΣ ΛΟΖΑΝΗΣ ΚΑΙ Η ΑΝΤΑΛΛΑΓΗ ΤΩΝ ΠΛΗΘΥΣΜΩΝ Η ελληνοτουρκική Σύμβαση ανταλλαγής πληθυσμών Ελλάδας Τουρκίας (30 Ιανουαρίου 1923) Όροι Σύμβασης 1. υποχρεωτική ανταλλαγή Ελλήνων Ορθοδόξων Τουρκίας- Τούρκων Μουσουλμάνων Ελλάδας 2. ισχύει και για τους ήδη πρόσφυγες και για όσους είχαν παραμείνει στις εστίες τους 3. αναδρομική ισχύς για μετακινήσεις από έναρξη Α Βαλκανικού πολέμου (18 Οκτωβρίου 1912) 4. εξαιρούνται Έλληνες ΚΠολης και Ίμβρου-Τενέδου Μουσουλμάνοι Δυτικής Θράκης οι ανταλλάξιμοι (=μετακινούμενοι Έλληνες και Τούρκοι) : 5. αποβάλλουν την παλιά ιθαγένεια και παίρνουν την ιθαγένεια της χώρας που εγκαθίστανται 6. μπορούν να μεταφέρουν κινητή περιουσία 7. δικαιούνται ως αποζημίωση περιουσία ίσης αξίας με αυτήν που εγκατέλειψαν 8. Η Μικτή Επιτροπή Ανταλλαγής τους διευκολύνει στη μετακίνηση Η ανταλλαγή ήταν μαζική και υποχρεωτική (οι προηγούμενες παρόμοιες συμφωνίες είχαν εθελοντικό χαρακτήρα) Οι αντιδράσεις και η σκοπιμότητα Πρόσφυγες αντίθετοι (συλλαλητήρια), γιατί έχαναν ελπίδα επιστροφής - Αντιδράσεις προσφύγων πικρία Βενιζέλος και Κεμάλ : 1. Διασφάλιζαν και αναγνώριζαν τα νέα σύνορα 2. Επιτυγχανόταν εθνική ομοιογένεια (και στις δυο χώρες) Σκοπιμότητα υπογραφής της σύμβασης 3. Μπορούσαν απρόσκοπτα να ασχοληθούν με την εσωτερική μεταρρύθμιση και ανάπτυξη 4. Συμφωνούσε η Κοινωνία των Εθνών Η Μικτή Επιτροπή Ανταλλαγής Ιδρύθηκε βάσει του άρθρου 11 της Σύμβασης Έδρα η Κωνσταντινούπολη Ένδεκα μέλη (4 Έλληνες-4 Τούρκοι-3 από ουδέτερες χώρες) Αρμοδιότητες : 1. καθορισμός τρόπου μετανάστευσης 2. Εκτίμηση ακίνητης περιουσίας ανταλλαξίμων (ώστε να δοθεί η προβλεπόμενη αποζημίωση) ΧΑΡΤΗΣ ΤΗΣ ΑΝΤΑΛΛΑΓΗΣ ΠΛΗΘΥΣΜΩΝ ΕΛΛΑΔΑΣ-ΤΟΥΡΚΙΑΣ ΒΑΣΕΙ ΤΗΣ ΣΥΜΒΑΣΗΣ ΤΗΣ ΛΟΖΑΝΗΣ (30/1/1923) Εξαιρούμενες περιοχές : Δ. Θράκη, Κπολη, Ίμβρος, Τένεδος,

8 ΤΟ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ( ), σελ. 8 Γ.1.Η ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΣ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ (Ε.Α.Π.) Η Ε.Α.Π. Ίδρυση από Κοινωνία των Εθνών, Σεπτέμβριος 1923 Αυτόνομος οργανισμός με πλήρη νομική υπόσταση Έδρα Αθήνα Αποστολή : παραγωγική απασχόληση και οριστική στέγαση προσφύγων Τα μέσα που διέθεσε η ελληνική κυβέρνηση στην Ε.Α.Π. 1. Ιδιοκτησίες Τούρκων ανταλλαξίμων και Βουλγάρων Κτήματα απαλλοτριωμένα (αγροτική μεταρρύθμιση-νόμος 1917) - Μοναστηριακή γη (σύνολο στρέμματα) 2. Οικόπεδα μέσα ή γύρω από πόλεις για ανέγερση συνοικισμών 3. Δύο εξωτερικά δάνεια (1924, 1928) 4. Προσωπικό Υπ. Γεωργίας και Υπ. Προνοίας και Αντιλήψεως Παράμετροι που έλαβε υπόψη της η Ε.Α.Π. για την αποκατάσταση των προσφύγων απασχόληση ίδια με αυτήν που είχαν στην πατρίδα τους- εγκατάσταση καλλιεργητών δημητριακών στη Μακεδονία - 1.Διάκριση σε αστούς και αγρότες Δ. Θράκη, καπνοπαραγωγών στην Αν. Μακεδονία-Δ. Θράκη, αμπελουργών στην Κρήτη, σηροτρόφων στο Σουφλί-Έδεσσα κά. οι πρόσφυγες που έρχονταν από την ίδια περιοχή να 2.Τόπος προέλευσης εγκατασταθούν μαζί (Νέα Σμύρνη, Νέα Φιλαδέλφεια, Νέα Μουδανιά,, Νέα Αλικαρνασσός) σε λίγες περιπτώσεις έγινε δυνατό 1. μουσουλμανικά κτήματα 3.Αντικειμενικές συνθήκες 2. Η αγροτική αποκατάσταση ήταν ταχύτερη και λιγότερο δαπανηρή 3.α.Δόθηκε βάρος στη γεωργία (αγροτική 3. Η αγροτική παραγωγή ήταν η βάση της ελλ. οικονομίας αποκατάσταση), γιατί: 4. Πολιτική σκοπιμότητα : αποφυγή κοινωνικών αναταραχών (γεωργοί μικροϊδιοκτήτες πιο συντηρητικοί από εργατικό προλεταριάτο) 3.β.Προτεραιότητα στην εγκατάσταση στη Μακεδονία και Δυτική Θράκη, γιατί : Προβλήματα : Οι παραπάνω παράμετροι δεν εφαρμόστηκαν πάντοτε Κινητικότητα προσφύγων : μετακινήσεις για καλύτερες συνθήκες Πολλοί αστοί πρόσφυγες αποκαταστάθηκαν ως αγρότες και αντίστροφα, για να επωφεληθούν Άλλοι φορείς που ασχολήθηκαν με την αποκατάσταση Ταμείο Περιθάλψεως Προσφύγων ( ) Υπουργείο Προνοίας και Αντιλήψεως (από το 1925) Υπουργείο Γεωργίας ΕΑΠ λειτούργησε ως το Υπήρχαν εκεί τα εγκαταλειμμένα κτήματα Μουσουλμάνων και Βουλγάρων >>> γρήγορη αποκατάσταση και αύξηση παραγωγής 2. Κάλυψη δημογραφικού κενού (από αποχώρηση Μουσουλμάνων-Βουλγάρων, απώλειες πολέμων)- εποικισμός παραμεθόριων περιοχών Πρόσφυγες από τη Μ. Ασία προς τον Πειραιά

9 ΤΟ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ( ), σελ. 9 Γ.2.Η ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ έργο της ΕΑΠ στόχος η δημιουργία μικρών γεωργικών ιδιοκτησιών εγκατάσταση σε παραχωρούμενος κλήρος (χωράφι) εγκαταλελειμμένα χωριά νέους συνοικισμούς προσαρτημένους σε χωριά νέους αμιγώς προσφυγικούς συνοικισμούς ποίκιλλε (σε μέγεθος) ανάλογα με : μέγεθος οικογένειας ποιότητα εδάφους είδος της καλλιέργειας δυνατότητα άρδευσης ήταν συνήθως τεμάχια αγρών σε διαφορετικές τοποθεσίες (όχι ενιαία έκταση) η διανομή κλήρου αρχικά προσωρινή οριστική μετά την κτηματογράφηση Παραχωρούνταν και στέγη (σπίτι), εργαλεία, σπόροι, λιπάσματα και ζώα. (εκτός του κλήρου) Κτίσματα (σπίτια) δύο δωμάτια, μία αποθήκη και ένας σταύλος σύστημα ανέγερσης απευθείας από την ΕΑΠ (εργολαβία) πληρωμή κλήρου τίτλος από τους ίδιους τους πρόσφυγες με χορήγηση οικοδομικών υλικών (αυτεπιστασία). με δόσεις μετά τη διάλυση της ΕΑΠ (1930) τα χρέη εισέπραττε η Αγροτική Τράπεζα. Αρχικά : τίτλος απλής κατοχής. μετά την αποπληρωμή του χρέους : τίτλος πλήρους κυριότητας Γ.3.Η ΑΣΤΙΚΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Διαφορές με αγροτική αποκατάσταση 1. Την ανέλαβε περισσότερο το κράτος (η ΕΑΠ έδωσε οικονομική βοήθεια σε επιχειρήσεις) 2. περιλάμβανε μόνο στέγαση (όχι εργασία) 3. συνάντησε περισσότερα εμπόδια : 1. μεγάλος αριθμός προσφύγων 2. λίγα τα ανταλλάξιμα (μουσουλμανικά) σπίτια στις πόλεις 3. καθυστέρηση κρατικών οικιστικών προγραμμάτων (πολιτική ανωμαλία - κακή οικονομική κατάσταση) 4. περιπλάνηση αστών προσφύγων από πόλη σε πόλη σε αναζήτηση εργασίας, όπως : «μεροκάματα» σε οικοδομές, εργοστάσια, βιοτεχνίες πλανόδιοι ναυτεργάτες εργάτες σε δημόσια έργα Οι αστικοί συνοικισμοί (επέκταση των πόλεων όπου εγκαταστάθηκαν οι πρόσφυγες) Καισαριανή, Βύρωνας, Νέας Ιωνία, Koκκινιά μικρές κατοικίες ανεγέρθηκαν από εργολάβους ή τους ίδιους τους πρόσφυγες έλλειψη έργων υποδομής άλλοι τρόποι στέγασης : προσφυγικοί οικοδομικοί συνεταιρισμοί άτοκα δάνεια σε προσφυγικές οικογένειες για στέγαση Η στέγαση των εύπορων προσφύγων νοίκιασαν ή αγόρασαν κατοικίες (ανάμειξη με γηγενείς ) ίδρυση οικισμών με δική τους πρωτοβουλία : ίδρυση οικοδομικού συνεταιρισμού αγορά έκτασης σε προνομιούχο περιοχή οικοδόμηση αστικών κατοικιών καλής ποιότητας. (Νέα Σμύρνη -Καλλίπολη ) Οι άποροι πρόσφυγες χωρίς αποκατάσταση πρόχειρες κατασκευές στις παρυφές παλαιών οικισμών παραγκουπόλεις αθλιότητα

10 ΤΟ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ( ), σελ. 10 Δ.1.Η ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΗ ΤΩΝ ΑΝΤΑΛΛΑΞΙΜΩΝ Βάσει Σύμβασης Λοζάνης οι ανταλλάξιμοι δικαιούνται ως αποζημίωση περιουσία ίσης αξίας με αυτήν που εγκατέλειψαν Ποιοι φορείς ανέλαβαν την εκτίμηση των περιουσιών που εγκαταλείφθηκαν Η λύση της προσωρινής εκτίμησης Διαδικασία προσωρινής εκτίμησης Διαδικασία οριστικής εκτίμησης Μικτή Επιτροπή Γενική Διεύθυνση Ανταλλαγής Πληθυσμών (1924-Υπ. Γεωργίας) Γραφεία Ανταλλαγής Πληθυσμών (κατά τόπους) Λόγω καθυστέρησης της εκτίμησης >>> προκαταβολή από Εθνική Τράπεζα ως την τελική/οριστική αποζημίωση >>> προσωρινή εκτίμηση Δηλώσεις προσφύγων στα Γραφεία Ανταλλαγής Εξέταση δηλώσεων από ειδικές επιτροπές προσφύγων (συμπατριώτες ενδιαφερομένων) Δυνατότητα αναθεώρησης σε Ανώτατο Συμβούλιο Πρωτοβάθμιες Επιτροπές Εκτίμησης Δευτεροβάθμιες Επιτροπές Εκτίμησης (για ενδεχόμενα προβλήματα) Δύσκολο το έργο της εκτίμησης-υπονόμευση από Τουρκία Δ.2.Η ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Οι ελληνοτουρκικές συμφωνίες ως το 1930 (ρύθμισαν τα επίμαχα θέματα-δεν εφαρμόστηκαν ποτέ) Σύμβαση Άγκυρας (Ιούνιος 1925 ) Συμφωνία Αθηνών (Δεκέμβριος 1926) Ιουνίου Οκτωβρίου 1930 (3 συμφωνίες) Πρόσκαιρη βελτίωση ελληνοτουρκικών σχέσεων Αντιδράσεις προσφύγων Οι ελληνοτουρκικές συμφωνίες του 1930 επάνοδος Φιλελευθέρων στην εξουσία Βενιζέλος επιθυμεί ρύθμιση οικονομικών διαφορών και αναγνώριση εδαφικού καθεστώτος >> διαπραγματεύσεις με Τουρκία Συμφωνία Αγκυρας (οικονομικό σύμφωνο) : 1. ρυθμίζει ζήτημα Ελλήνων ΚΠολης - μουσουλμάνων Θράκης και φυγάδων 2. ορίζει ότι οι ανταλλάξιμες περιουσίες ανήκουν στο δημόσιο (ελ. και τουρκ. αντίστοιχα) 3. προβλέπει αμοιβαία απόσβεση οικονομικών υποχρεώσεων Ελλάδας-Τουρκίας 1. Σύμφωνο Φιλίας, ουδετερότητας και διαιτησίας 2. Πρωτόκολλο για περιορισμό ναυτικών εξοπλισμών 3. Σύμβαση Εμπορίου, εγκατάστασης και ναυτιλίας (δυνατότητα ταξιδιών ή εγκατάστασης στο άλλο κράτος) Οι προσδοκίες διαψεύστηκαν Όχι τριβές για μεγάλο διάστημα (επιδίωξη Βενιζέλου) Συμψηφισμός περιουσιών (αμοιβαία απόσβεση), γιατί οι ελληνικές περιουσίες ήταν μεγαλύτερες από τουρκικές. Παρακράτηση 25% προκαταβολής Άρνηση διακανονισμού προσφυγικών χρεών Οι πρόσφυγες εγκαταλείπουν εκλογικά τον Βενιζέλο >>> ήττα στις εκλογές 1932 και 1933

11 ΤΟ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ( ), σελ. 11 Ε.1.Η ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ Αποτίμηση του έργου της αποκατάστασης : δυσχέρειες και ευνοϊκοί παράγοντες Αντικειμενικές δυσχέρειες 1. Δεινή οικονομική κατάσταση 2. Πολιτικές περιστάσεις (= πολιτική αστάθεια) 3. Ελλιπής κρατική οργάνωση 4. Τεράστιος αριθμός προσφύγων Παράγοντες που βοήθησαν την επιτυχία του έργου της Ε.Α.Π. («τιτάνιο»-κυρίως ) Γενική αποτίμηση : 1. Η Ε.Α.Π. υπό διεθνή έλεγχο (ΚΤΕ) >>> αποστασιοποιημένη από ελληνική πολιτική ζωή >>>αποτελεσματικότερη 2. Παραχώρηση από κράτος υλικών μέσων και ανθρώπινου δυναμικού σπουδαίο το συνολικό έργο το σημαντικότερο επίτευγμα του νέου ελληνικού κράτους (παρά τη βιασύνη, εμπειρισμό, προχειρότητα και εξυπηρέτηση άμεσων αναγκών ή πολιτικών σκοπιμοτήτων = μειονεκτήματα) Παράγοντες που δυσχέραναν την ενσωμάτωση των προσφύγων 1. Η ανομοιογενής σύνθεση των προσφύγων = διαφορές μεταξύ προσφύγων : Κοινωνικής προέλευσης, πολιτιστικές, διαλεκτικές- γλωσσικές διαφορετικός ο ρυθμός ενσωμάτωσης : o εύποροι πρόσφυγες : ευκολότερη ανάμειξη με γηγενείς, o μεγάλη μάζα προσφύγων (μέση και κατώτερη τάξη) : αργή αφομοίωση 2.Ψυχικός τραυματισμός 3.Άγχος επιβίωσης και βελτίωσης ζωής 4.Παράπονα για κρατική αντιμετώπιση: I. Η Σύμβαση Ανταλλαγής της Λοζάνης (1923) και το ελληνοτουρκικό σύμφωνο (1930) παραβίασε βασικά δικαιώματα προσφύγων II. Αποζημιώθηκαν κατά ένα μέρος μόνο III. Η ανταλλάξιμη περιουσία δεν περιήλθε πάντα σε αυτούς, αλλά και σε ντόπιους, γιατί : παραβιάστηκαν νόμοι για απαγόρευση μεταβίβασης μουσουλμανικής περιουσίας () δεν υπήρχε κτηματολόγιο και τίτλοι δύσκολη η οριοθέτηση-περίφραξη το κράτος παραχώρησε ανταλλάξιμα και σε γηγενείς ακτήμονες ή ευαγή ιδρύματα 5.Παράπονα για αντιμετώπιση γηγενών : διάσταση προσφύγων-γηγενών Η διάσταση μεταξύ γηγενών προσφύγων Βασική αιτία Διαφορά νοοτροπίας προσφύγων-γηγενών Οι αλληλοκατηγορίες Κατηγορίες κατά προσφύγων : ήθος (ροπή προς διασκέδαση-κοσμοπολιτισμός - συμπεριφορά γυναικών), αμφισβήτηση ελληνικότητας Κατηγορίες κατά γηγενών : χαμηλό μορφωτικό-πολιτιστικό επίπεδο Πώς εκφράστηκε η διάσταση κατά τομείς Οικονομική ζωή Ανταγωνισμός στην αγορά εργασίας, ιδιοκτησία γης, επιχειρηματικές δραστηριότητες Οι πρόσφυγες απέκτησαν ελληνική ιθαγένεια και πολιτικά δικαιώματα Πολιτική ζωή Εντάχθηκαν στο κόμμα Φιλελευθέρων (Βενιζελικοί) >> οι αντιβενιζελικοί τους μισούσαν Οι πρόσφυγες των συνοικισμών απομονωμένοι όχι μικτοί γάμοι Οι πρόσφυγες εκτός συνοικισμών σε επικοινωνία με γηγενείς- ανάμειξη-μικτοί γάμοι Κοινωνική ζωή Υποτιμητική σημασία του όρου «πρόσφυγας» Η διάσταση ως τη δεκαετία του 1940

12 ΤΟ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ( ), σελ. 12 Ε.2.ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΦΙΞΗ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ Σταμάτησαν οι ελληνοτουρκικές προστριβές (ανταλλαγή) Καλές σχέσεις για τρεις δεκαετίες (ως το Κυπριακό, δεκαετία 1950) ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΕΘΝΟΛΟΓΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ / ΕΘΝΟΛΟΓΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ Αύξηση πληθυσμού (20% μεταξύ ) Αύξηση αστικοποίησης (διπλασιασμός πληθυσμού πρωτεύουσας) Διαμόρφωση ενιαίου πολεοδομικού συγκροτήματος Αθήνας-Πειραιά (συνοικισμοί) Διόγκωση αστικών κέντρων Εθνολογική ομοιογένεια : μη Έλληνες Ορθόδοξοι : 20%(1920) > 6% (1928) Αύξηση ελληνικού πληθυσμού Δ. Θράκης-Ηπείρου Πλήρης εξελληνισμός Κρήτης-Λέσβου-Λήμνου Μεγάλη μεταβολή στην εθνολογική σύσταση της Μακεδονίας : μη Έλληνες Ορθόδοξοι : 48%(1920) >12%(1928)>>> σημαντική για διατήρηση εδαφικής ακεραιότητας Ελλάδας κατοχύρωση και ενσωμάτωση στον εθνικό κορμό νέων περιοχών (που προσαρτήθηκαν με τους Βαλκανικούς) Εποικισμός παραμεθόριων περιοχών Βόρειας Ελλάδας ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ (Αρχικά δυσβάστακτο φορτίο μεσοπρόθεσμα ωφέλησαν) Αναδιάρθρωση καλλιεργειών Πολλαπλασιασμός αγροτικής παραγωγής (διπλασιασμός >>> επάρκεια σε σιτηρά) Αύξηση καλλιεργούμενων εκτάσεων (κατά 50% ) Αμειψισπορά πολυκαλλιέργεια Στήριξη μικρής ιδιοκτησίας Μεγάλα κρατικά εγγειοβελτιωτικά έργα (Μακεδονία) για εξασφάλιση νέων εκτάσεων Εισαγωγή νέων καλλιεργειών επέκταση παλαιών (καπνός, βαμβάκι, σιτηρά) Ποιοτική και ποσοτική βελτίωση κτηνοτροφίας-πτηνοτροφίας Ανάπτυξη δενδροκομίας-σηροτροφίας-αλιείας : διπλασιασμός βιομηχανικών μονάδων, αλλά διατήρηση παραδοσιακών δομών λειτουργίας Νέο, ειδικευμένο, φθηνό εργατικό δυναμικό Διεύρυνση καταναλωτικής αγοράς Δράση ικανών επιχειρηματιών-βιομηχάνων-μεγαλεμπόρων από Μ.Ασία και ΚΠολη Ένταξη γυναικών στον ενεργό πληθυσμό ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ Μετέφεραν μακραίωνη παράδοσή τους και επηρέασαν την πολιτιστική εξέλιξη Διαμόρφωσαν ελληνική ταυτότητα Διέπρεψαν στα γράμματα και τέχνες : Σεφέρης, Βενέζης, Πολίτης, Θεοτοκάς, Δούκας, Κόντογλου, Καλομοίρης Λαϊκή μουσική: επηρέασε λαϊκή αστική μουσική (ρεμπέτικο) οργανοπαίχτες-τραγουδιστές από Μ.Ασία κυριάρχησαν ως 1940

13 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΤΟ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ( ), σελ. 13 ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΤΑ ΤΟ 19 Ο ΑΙΩΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σωστό-λάθος και διόρθωση 1. Κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του 1821 σημειώθηκαν οι πρώτες μεταναστεύσεις Ελλήνων από τη Μ.Ασία, την ηπειρωτική Ελλάδα και τα νησιά του Αιγαίου προς την επαναστατημένη Ελλάδα. 2. Οι πρώτες μεταναστεύσεις Ελλήνων από τη Μ.Ασία οφείλονταν σε οργανωμένο τουρκικό σχέδιο εκρίζωσης του Ελληνισμού. 3. Οι πρώτοι πρόσφυγες συνετέλεσαν στη διαμόρφωση της πληθυσμιακής σύστασης του νέου ελληνικού κράτους. Συμπλήρωση ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΤΑ ΤΟΝ 20 Ο ΑΙΩΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1906 μετά τους Βαλκανικούς (1913, Συνθήκη Βουκουρεστίου) Προσφυγικά ρεύματα ως το από λόγω βιαιοπραγιών Βουλγάρων (στη διάρκεια του ) 2. απέλαση Ελλήνων ( λόγω ζητήματος) 1. από,, και περιοχές που πήρε η 2. από (περιοχή ) στην (το ρεύμα αναχαιτίστηκε από την ελ. Κυβέρνηση) A.1. Ο ΔΙΩΓΜΟΣ ΤΟΥ 1914 (Ο ΠΡΩΤΟΣ ΔΙΩΓΜΟΣ) Σωστό λάθος και διόρθωση 1. Η τουρκική εθνική συνείδηση αφυπνίστηκε στα τέλη 19 ου αιώνα και ενισχύθηκε ιδιαίτερα μετά την εδαφική συρρίκνωση Οθ. Αυτοκρατορίας (τέλος Βαλκανικών). 2. Αιτία του διωγμού του 1914 αποτέλεσε και η εκκρεμότητα της αναγνώρισης της ελληνικής κυριαρχίας στα νησιά Αιγαίου από την Τουρκία, που προκάλεσε ελληνοτουρκική ένταση. 3. Οι ελληνικοί πληθυσμοί της Μ. Ασίας πύκνωσαν μετά τον 12 ο αιώνα, ενώ το 18 ο και 19 ο αι. μειώθηκαν λόγω εξισλαμισμών. 4. Στις αρχές του 1914 οι κυβερνήσεις των βαλκανικών χωρών εξεδίωξαν μουσουλμάνους από τη Σερβία, Βουλγαρία και Ελλάδα, οι οποίοι μετανάστευσαν προς τη Μ.Ασία. 5. Οι διπλωματικές ενέργειες της ελληνικής κυβέρνησης για ανταλλαγή των πληθυσμών στη διάρκεια του διωγμού του 1914 απέδωσαν καρπούς. 6. Η Μικτή Επιτροπή δεν λειτούργησε λόγω της εισόδου της Τουρκίας στον Α Παγκόσμιο Πόλεμο. Συμπλήρωση Μορφές καταπίεσης Ελλήνων από Τούρκους κατά το διωγμό του Έκτακτες και ειδών 2. Εμπόδια στο 3. πληθυσμών στο εσωτερικό της Μ. Ασίας Σύλληψη και εκτέλεση μετά την κατάργηση της A.2. ΆΛΛΑ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΑ ΡΕΥΜΑΤΑ Συμπλήρωση έτος Περιοχές προέλευσης αιτία 1916 Από κατάληψή της από επιστροφή το (πότε;) 1919 Αμοιβαία μετανάστευση Βουλγάρων - Ελλήνων Μετά τη συνθήκη του και το Σύμφωνο Από στα λιμάνια της (1917) κατάληψη ρωσικών

14 ΤΟ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ( ), σελ και στην επαρχιών από 1914 Από (λόγω ίδρυσης αλβανικού κράτους που περιέλαβε την περιοχή αυτή) 1919 Από Πεδίο πολεμικών συγκρούσεων 1919 Από Υπό ιταλική κατοχή 1919 Από, (έναρξη μικρασιατικού πολέμου) 1912 κ. Από Υπό ιταλική κατοχή εξής A.3. Η ΠΕΡΙΘΑΛΨΗ A.4. Η ΠΑΛΛΙΝΟΣΤΗΣΗ Συμπλήρωση Οι υπηρεσίες που ασχολήθηκαν με την περίθαλψη και παλιννόστηση των προσφύγων ως τα 1921 : Πότε έργο Οργανισμός Υπηρεσία Παλλινοστήσεως και Περιθάλψεως Υπουργείο Περιθάλψεως Πατριαρχική Επιτροπή Ανωτάτη Διεύθυνσις Περιθάλψεως Να αντιστοιχίσεις τα γεγονότα με τις χρονολογίες Β.1. Η ΕΞΟΔΟΣ i. 15 Μαίου ο ελληνικός στρατός στη Σμύρνη επέκταση ζώνης κατοχής ii. 24 Ιουλίου ήττα Βενιζέλου στις εκλογές-αντιβενιζελική κυβέρνηση iii. Νοέμβριος Συνθήκη Σεβρών (η περιοχή της Σμύρνης παραχωρείται στην Ελλάδα) iv. Δεκέμβριος μικρασιατική καταστροφή μεγάλο προσφυγικό ρεύμα προς Ελλάδα v. Αύγουστος επιστροφή Κωνσταντίνου-οι σύμμαχοι εγκαταλείπουν την Ελλάδαισχυροποίηση εθνικιστών Κεμάλ Συμπλήρωση i. Οι Έλληνες της πήραν προθεσμία ενός μηνός και τους δόθηκε έτσι η δυνατότητα να πάρουν μαζί τους την κινητή περιουσία τους. ii. Μετά την καταστροφή πρόσφυγες από τα, το και τα, κατέφυγαν στην Ελλάδα. iii. Αρκετοί Έλληνες του κατέφυγαν μετά την καταστροφή στη. iv. Έλληνες που παρέμειναν μετά την καταστροφή στην και την, ήρθαν στην Ελλάδα το με τη φροντίδα της. v. Ήδη πριν από την καταστροφή Έλληνες της Μ. Ασίας (από τον, την και την ) κατέφυγαν στη ή την. vi. Διώξεις Ελλήνων έγιναν μετά την καταστροφή στη (_περιοχή ). Αιχμάλωτοι και όμηροι ετών που οδηγήθηκαν προς το, πέθαναν από τις κακουχίες και την ασιτία. vii. Οι Έλληνες της Χερσονήσου της έφυγαν αργότερα. Β.2. ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ Ερωτήσεις μελέτης 1. Ποιος ήταν ο συνολικός αριθμός των προσφύγων που κατέφυγαν στην Ελλάδα και ποιες οι συνθήκες διαβίωσής τους το πρώτο διάστημα της άφιξής τους 2. Πώς αντιμετωπίστηκαν οι ανάγκες των προσφύγων της μικρασιατικής καταστροφής κατά το πρώτο διάστημα;

15 ΤΟ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ( ), σελ Πώς αντιμετώπιζαν οι πρόσφυγες την παραμονή τους στην Ελλάδα πριν και μετά την υπογραφή της Σύμβασης Ανταλλαγής της Λοζάνης; Σωστό-λάθος και διόρθωση 1. Οι πρώτες απογραφές των προσφύγων καταγράφουν αριθμό μεγαλύτερο από τον πραγματικό. 2. Η ελονοσία και ο τύφος θέριζαν τους πρόσφυγες στις πόλεις. 3. Με την άφιξη των προσφύγων το έργο της αποκατάστασης των προσφύγων ανέλαβε η Μικτή Επιτροπή. 4. Το Ταμείο Περιθάλψεως Προσφύγων ιδρύθηκε το Νοέμβριο του Η υπογραφή της Σύμβασης της Λοζάνης κράτησε ζωντανή την ελπίδα των προσφύγων για επιστροφή στις χαμένες τους πατρίδες. Πολλαπλής επιλογής Το Ταμείο Περιθάλψεως Προσφύγων Ιδρύθηκε το Νοέμβριο του 1922 Ιδρύθηκε το Δεκέμβριο του 1922 Εγκατέστησε τους πρόσφυγες σε ξύλινα παραπήγματα και αυτοσχέδιες κατασκευές Εγκατέστησε τους πρόσφυγες σε νέους συνοικισμούς και προσφυγικές πολυκατοικίες Χρησιμοποίησε κάθε διαθέσιμο στεγασμένο χώρο (σχολεία, εκκλησίες, τζαμιά, θέατρα, στρατώνες, δημ. κτίρια, αποθήκες, υπόγεια) Έκανε επιτάξεις σπιτιών Έκανε επιτάξεις εκκλησιών και τζαμιών Β.3.Η ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΗΣ ΛΟΖΑΝΗΣ ΚΑΙ Η ΑΝΤΑΛΛΑΓΗ ΤΩΝ ΠΛΗΘΥΣΜΩΝ Συμπλήρωση Οι όροι της Σύμβασης της Λοζάνης ήταν οι εξής : 1. ανταλλαγή των της Τουρκίας_και των της Ελλάδας 2. Η Σύμβαση ισχύει και για τους και για όσους 3. Η Σύμβαση έχει ισχύ για όλες τις μετακινήσεις από ( ) 4. Της ανταλλαγής εξαιρούνται οι και οι οι ανταλλάξιμοι : 5. αποβάλλουν και παίρνουν 6. μπορούν να 7. δικαιούνται 8. Η τους διευκολύνει στη μετακίνηση Σωστό-λάθος και διόρθωση 1. Η ανταλλαγή ήταν μαζική και υποχρεωτική, ενώ οι προηγούμενες παρόμοιες συμφωνίες είχαν εθελοντικό χαρακτήρα. 2. Οι πρόσφυγες οργάνωσαν συλλαλητήρια υπέρ της υπογραφής της Σύμβασης, διότι τους ικανοποιούσε ο όρος περί αποζημιώσεως. 3. Με την υπογραφή της Σύμβασης οι ηγεσίες Ελλάδος και Τουρκίας διασφάλιζαν και αναγνώριζαν τα νέα σύνορα και επιτύγχαναν την εθνική ομοιογένεια. 4. Η οικονομική ανάπτυξη της Ελλάδας στα χρόνια του Μεσοπολέμου οφείλεται και στην υπογραφή της Σύμβασης της Ανταλλαγής. 5. Η Μ.Ε.Α. ιδρύθηκε βάσει του άρθρου 11 της Σύμβασης 6. Η Μ.Ε.Α. είχε ως έδρα της την Κωνσταντινούπολη και 14 μέλη. 7. Έργο της Μ.Ε.Α. ήταν ο καθορισμός του τρόπου μετανάστευσης και η καταβολή της προβλεπόμενης αποζημίωσης. Συμπλήρωσης Η σκοπιμότητα της υπογραφής της σύμβασης της Λοζάνης

16 ΤΟ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ( ), σελ. 16 Βενιζέλος και Κεμάλ : 1. Διασφάλιζαν και αναγνώριζαν 2. Επιτυγχανόταν και στις δυο χώρες 3. Μπορούσαν απρόσκοπτα να ασχοληθούν με 4. Συμφωνούσε η Η Μικτή Επιτροπή Ανταλλαγής 1. Ιδρύθηκε βάσει του 2. Έδρα 3. Είχε μέλη ( Έλληνες- Τούρκοι- από ουδέτερες χώρες) 4. Αρμοδιότητες της ήταν: Α. Β. Γ.1.Η ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΣ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ (Ε.Α.Π.) Συμπλήρωση Η ΕΑΠ ιδρύθηκε από την τον του Ήταν οργανισμός με πλήρη. Έδρα της ήταν η και αποστολή της η και η των προσφύγων. Τα μέσα που διέθεσε η ελληνική κυβέρνηση στην Ε.Α.Π. : 5. Ιδιοκτησίες και, κτήματα, και γη. (σύνολο στρέμματα) 6. μέσα ή γύρω από πόλεις για ανέγερση 7. Δύο εξωτερικά (, ) 8. Προσωπικό Υπουργείου και Υπουργείου Πολλαπλής επιλογής Παράμετροι που έλαβε υπόψη της η Ε.Α.Π. για την αποκατάσταση των προσφύγων ήταν : Η διάκριση σε εύπορους και άπορους πρόσφυγες Η διάκριση σε αστούς και αγρότες Ο τόπος εγκατάστασης Ο τόπος προέλευσης Οι αντικειμενικές συνθήκες Ο ψυχικός τραυματισμός των προσφύγων Η ΕΑΠ έδωσε βάρος στην αγροτική αποκατάσταση, γιατί: ήταν ταχύτερη και λιγότερο δαπανηρή θα βελτιωνόταν το βιοτικό επίπεδο των προσφύγων Η αγροτική παραγωγή ήταν η βάση της ελλ. οικονομίας Θα αποφεύγονταν οι κοινωνικές ανισότητες. Θα αποφεύγονταν οι κοινωνικές αναταραχές Η ΕΑΠ έδωσε προτεραιότητα στην εγκατάσταση στη Μακεδονία και Δυτική Θράκη, γιατί : Στις περιοχές αυτές οι αυτόχθονες κάτοικοι ήταν πιο φιλόξενοι και έτσι θα δημιουργούνταν λιγότερα προβλήματα αποδοχής των προσφύγων Υπήρχαν εκεί τα εγκαταλειμμένα κτήματα Μουσουλμάνων και Βουλγάρων και θα εξασφαλιζόταν έτσι γρήγορη αποκατάσταση και αύξηση της παραγωγής. Οι περιοχές αυτές ήταν κατάλληλες για καλλιέργεια δημητριακών, που ήταν απαραίτητη για την επίλυση του επισιτιστικού προβλήματος της χώρας. Οι πρόσφυγες προτιμούσαν τις περιοχές αυτές λόγω του πιο υγιεινού κλίματος. Θα καλυπτόταν το δημογραφικό κενό των περιοχών εκείνων και θα εποικίζονταν παραμεθόριες περιοχές Σωστό λάθος και διόρθωση 1. Το Ταμείο Περιθάλψεως Προσφύγων λειτούργησε ως το 1930.

17 ΤΟ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ( ), σελ Η ΕΑΠ λειτούργησε ως το Αμπελοπαραγωγοί πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν στο Σουφλί και στην Έδεσσα. 4. Η ΕΑΠ προσπάθησε να εγκαταστήσει πρόσφυγες με κοινή καταγωγή στην ίδια περιοχή. 5. Την αποκατάσταση των προσφύγων διευκόλυνε η μεγάλη κινητικότητα των προσφύγων. 6. Η αστική αποκατάσταση ήταν πιο δαπανηρή από την αγροτική. Γ.2.Η ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Συμπλήρωσης Οι πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν σε, νέους προσαρτημένους σε και νέους. Πολλαπλής επιλογής Ο παραχωρούμενος κλήρος ποίκιλλε (σε μέγεθος) ανάλογα με : Το μέγεθος της οικογένειας των προσφύγων την περιοχή εγκατάστασης την οικονομική κατάσταση των προσφύγων την ποιότητα εδάφους τις κλιματικές συνθήκες της περιοχής το είδος της καλλιέργειας τη δυνατότητα άρδευσης την προσδοκώμενη παραγωγή Σωστό-λάθος και διόρθωση 1. Οι παραχωρούμενοι κλήροι ήταν συνήθως τεμάχια αγρών σε διαφορετικές τοποθεσίες 2. η διανομή κλήρου ήταν από την αρχή οριστική. 3. εκτός του κλήρου παραχωρούνταν και στέγη, χρήματα για τα πρώτα έξοδα εγκατάστασης, εργαλεία, σπόροι, λιπάσματα και ζώα. 4. Τα κτίσματα αποτελούνταν από τρία δωμάτια, μία αποθήκη και ένα σταύλο. 5. Τα σπίτια χτίζονταν είτε με το σύστημα της είτε με 6. Η πληρωμή του κλήρου γινόταν είτε με δόσεις είτε με πληρωμή όλου του χρέους στην Αγροτική Τράπεζα μετά τη διάλυση της ΕΑΠ (1930). 7. Οι πρόσφυγες ελάμβαναν αρχικά τίτλο απλής κατοχής και μετά την αποπληρωμή του χρέους τίτλο πλήρους κυριότητας Γ.3.Η ΑΣΤΙΚΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Αντιστοίχιση Διαφορές αστικής - αγροτικής αποκατάστασης Αγροτική 1. Περιλάμβανε κλήρο και στέγη 2. Ήταν έργο της ΕΑΠ 3. Την ανέλαβε περισσότερο το κράτος (η ΕΑΠ έδωσε οικονομική βοήθεια σε επιχειρήσεις) Αστική 4. περιλάμβανε μόνο στέγαση (όχι εργασία) 5. συνάντησε περισσότερα εμπόδια 6. ήταν πιο γρήγορη και λιγότερη δαπανηρή Σωστό-λάθος και διόρθωση 1. Στις πόλεις ήταν μεγάλος ο αριθμός των προσφύγων και λίγα τα ανταλλάξιμα (μουσουλμανικά) σπίτια. 2. Λόγω της οικονομικής ανάπτυξης της χώρας τα κρατικά οικιστικά προγράμματα υλοποιήθηκαν γρήγορα. 3. Οι προσφυγικοί συνοικισμοί χτίστηκαν ως επέκταση των πόλεων όπου εγκαταστάθηκαν οι πρόσφυγες και διέθεταν τις απαραίτητες εγκαταστάσεις υποδομής. 4. Αρκετοί πρόσφυγες ίδρυσαν προσφυγικούς οικοδομικούς συνεταιρισμούς ή έλαβαν άτοκα στεγαστικά δάνεια. 5. Καισαριανή, Βύρωνας, Νέα Ιωνία, Koκκινιά, Ν. Σμύρνη, Καλλίπολη ήταν οι κυριότεροι προσφυγικοί συνοικισμού που ανήγειρε το κράτος. 6. Στην αποκατάσταση των προσφύγων δεν έπαιξαν ρόλο οι μεταξύ τους κοινωνικές ανισότητες.

18 ΤΟ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ( ), σελ. 18 Δ.1.Η ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΗ ΤΩΝ ΑΝΤΑΛΛΑΞΙΜΩΝ Σωστό-λάθος και διόρθωση 1. Βάσει της Σύμβασης της Λοζάνης οι ανταλλάξιμοι δικαιούνταν ως αποζημίωση περιουσία ίσης αξίας με αυτήν που εγκατέλειψαν 2. Λόγω καθυστέρησης της εκτίμησης πρκρίθηκε η λύση να καταβληθεί προκαταβολή της αποζημίωσης από την Αγροτική Τράπεζα. 3. Οι δικαιούχοι αποζημίωσης υπέβαλλαν δηλώσεις στο Υπουργείο Περιθάλψεως. 4. Η εξέταση των δηλώσεων γινόταν από ειδικές επιτροπές προσφύγων αποτελούμενες από συμπατριώτες των ενδιαφερομένων. 5. Η οριστική εκτίμηση γινόταν από Πρωτοβάθμιες Επιτροπές Εκτίμησης, ενώ Δευτεροβάθμιες Επιτροπές Εκτίμησης τις επανεξέταζαν αν υπήρχαν προβλήματα. 6. Το έργο της εκτίμησης βοηθήθηκε από την Τουρκία. Συμπλήρωση Ποιοι φορείς ανέλαβαν την εκτίμηση των περιουσιών που εγκαταλείφθηκαν Αντιστοίχιση Ιούνιος 1925 Δεκέμβριος Ιουνίου Οκτωβρίου 1930 Δ.2.Η ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ 1. Συμφωνία Αγκυρας 2. Σύμβαση Εμπορίου, εγκατάστασης και ναυτιλίας 3. Σύμβαση Άγκυρας 4. Σύμφωνο Φιλίας, ουδετερότητας και διαιτησίας 5. Πρωτόκολλο για περιορισμό ναυτικών εξοπλισμών 6. Συμφωνία Αθηνών 7. επάνοδος Φιλελευθέρων στην εξουσία Σωστό-λάθος και διόρθωση 1. Η Συμφωνία της Αγκυρας ρύθμιζε το ζήτημα των Ελλήνων της Κ/Πολης, των μουσουλμάνων της Θράκης και των φυγάδων 2. Το Σύμφωνο Φιλίας, ουδετερότητας και διαιτησίας όριζε ότι οι ανταλλάξιμες περιουσίες ανήκουν στο ελληνικό και τουρκικό δημόσιο αντίστοιχα. 3. Η Συμφωνία των Αθηνών προέβλεπε αμοιβαία απόσβεση των οικονομικών υποχρεώσεων Ελλάδας-Τουρκίας 4. Οι πρόσφυγες θεωρούσαν άδικο το συμψηφισμό των περιουσιών Ελλήνων και Μουσουλμάνων ανταλλάξιμων, γιατί οι ελληνικές περιουσίες ήταν μεγαλύτερες από τουρκικές. 5. Η Εθνική Τράπεζα παρακράτησε το 35% της προκαταβολής της αποζημίωσης των ανταλλαξίμων. 6. Το ελληνικό δημόσιο δέχθηκε το διακανονισμό των προσφυγικών χρεών. 7. Η Σύμβαση Εμπορίου, εγκατάστασης και ναυτιλίας του 1930 έδινε τη δυνατότητα ταξιδιών ή εγκατάστασης στο άλλο κράτος (Ελλάδα ή Τουρκία αντίστοιχα). 8. Σημαντικό μέρος του προσφυγικού πληθυσμού εγκατέλειψε εκλογικά τον Βενιζέλο στις εκλογές του 1932 και Αντιστοίχιση Συμφωνία Αγκυρας Σύμφωνο Φιλίας, ουδετερότητας και διαιτησίας Πρωτόκολλο για περιορισμό ναυτικών εξοπλισμών Σύμβαση Εμπορίου, εγκατάστασης και ναυτιλίας 1. ρυθμίζει ζήτημα Ελλήνων ΚΠολης - μουσουλμάνων Θράκης και φυγάδων 2. ορίζει ότι οι ανταλλάξιμες περιουσίες ανήκουν στο δημόσιο (ελ. και τουρκ. αντίστοιχα) 3. προβλέπει αμοιβαία απόσβεση οικονομικών υποχρεώσεων Ελλάδας-Τουρκίας 4. Παρέχει τη δυνατότητα ταξιδιών ή εγκατάστασης στο άλλο κράτος Σωστό-λάθος και διόρθωση Ε.1.Η ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ

19 ΤΟ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ( ), σελ Η δεινή οικονομική κατάσταση και η πολιτική αστάθεια της περιόδου δυσχέραναν το έργο της αποκατάστασης των προσφύγων. 2. Το πρόβλημα της αποκατάστασης των προσφύγων αντιμετωπίστηκε με επιτυχία παρά τον τεράστιο αριθμό τους. 3. Η βιασύνη, ο εμπειρισμός, η προχειρότητα και η εξυπηρέτηση άμεσων αναγκών ή πολιτικών σκοπιμοτήτων αποτέλεσαν σημαντικά προβλήματα του έργου της αποκατάστασης των προσφύγων 4. Η Ε.Α.Π. παρά το ότι ήταν υπό διεθνή έλεγχο δεν κατόρθωσε να αποστασιοποιηθεί από την ελληνική πολιτική ζωή, γεγονός που μείωσε την αποτελεσματικότητά της. 5. Η παραχώρηση από το κράτος υλικών μέσων και ανθρώπινου δυναμικού στην ΕΑΠ βοήθησε σημαντικά το έργο της αποκατάστασης των προσφύγων. 6. Το κύριο μέρος της αποκατάστασης των προσφύγων συντελέστηκε μεταξύ Οι εύποροι πρόσφυγες δυσκολεύτηκαν να αναμειχθούν με τους γηγενείς, ενώ αντίθετα οι μεγάλη μάζα των προσφύγων αφομοιώθηκε ευκολότερα. 8. Οι πρόσφυγες θεωρούσαν ότι η Σύμβαση Ανταλλαγής της Λοζάνης (1923) και το ελληνοτουρκικό σύμφωνο (1930) παραβίασαν βασικά δικαιώματά τους. 9. Το κράτος αποζημίωσε πλήρως τους πρόσφυγες. 10. Η ανταλλάξιμη περιουσία περιήλθε μόνο στους πρόσφυγες. 11. Οι πρόσφυγες απέκτησαν με την άφιξή τους- την ελληνική ιθαγένεια και πλήρη πολιτικά δικαιώματα 12. Η διάσταση μεταξύ προσφύγων και γηγενών ήταν εμφανής ως τη δεκαετία του Πολλαπλής επιλογής Η ανομοιογενής σύνθεση των προσφύγων οφειλόταν σε διαφορές : Κοινωνικής προέλευσης (=πλούσιοι - φτωχοί, αστοί-αγρότες κλπ) Πολιτιστικές Διαλεκτικές- γλωσσικές ( τουρκόφωνοι) Ιδεολογικές Τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετώπιζε η μεγάλη μάζα των προσφύγων ήταν : Η στέρηση των πολιτικών τους δικαιωμάτων. Η ψυχική τους οδύνη, λόγω της απώλειας της πατρίδας και των δικών τους Η απαγόρευση απόκτησης ιδιοκτησίας. Το άγχος της επιβίωσης και της βελτίωσης της ζωής τους Η αντιμετώπιση τους από το κράτος. Οι συχνά κακές μεταξύ τους σχέσεις. Η αντιμετώπιση τους από τους γηγενείς. Γιατί η ανταλλάξιμη περιουσία δεν περιήλθε μόνο στους πρόσφυγες : Γιατί παραβιάστηκαν οι υπάρχοντες προ του 1922 νόμοι που απαγόρευαν τη μεταβίβαση μουσουλμανικής περιουσίας σε ντόπιους. Γιατί εφαρμόστηκαν οι υπάρχοντες προ του 1922 νόμοι που επέτρεπαν τη μεταβίβαση μουσουλμανικής περιουσίας σε ντόπιους. Γιατί υπήρχε έλλειψη κτηματολογίου και ξεκάθαρων τίτλων ιδιοκτησίας. Γιατί η οριοθέτηση και η περίφραξη των ιδιοκτησιών ήταν δύσκολη Γιατί η οριοθέτηση και η περίφραξη των ιδιοκτησιών ήταν αδύνατη με τα μέσα της εποχή. Γιατί το κράτος παραχώρησε ανταλλάξιμα και σε γηγενείς ακτήμονες ή ευαγή ιδρύματα Το κράτος αρνήθηκε την παραχώρηση ανταλλάξιμων. Η διάσταση μεταξύ γηγενών - προσφύγων Βασική αιτία της διάστασης μεταξύ γηγενών - προσφύγων ήταν η διαφορά καταγωγής. Οι πρόσφυγες κατηγορούνταν από τους γηγενείς για τη ροπή τους προς τη διασκέδαση, τον κοσμοπολιτισμό τους και τη συμπεριφορά των γυναικών τους. Οι πρόσφυγες κατηγορούνταν από τους γηγενείς για την έλλειψη εργατικότητας που τους χαρακτήριζε. Οι γηγενείς έθεταν υπό αμφισβήτηση την ελληνικότητα των προσφύγων. Οι γηγενείς κατηγορούνταν από τους πρόσφυγες για το χαμηλό μορφωτικό και πολιτιστικό τους επίπεδο. Οι γηγενείς κατηγορούνταν από τους πρόσφυγες για την αυστηρότητα των ηθών τους.. Αντιστοίχιση Πώς εκφράστηκε η διάσταση προσφύγων και γηγενών κατά τομείς

20 Οικονομική ζωή Πολιτική ζωή Κοινωνική ζωή ΤΟ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ( ), σελ Ανταγωνισμός στην αγορά εργασίας, στην ιδιοκτησία γης και στις επιχειρηματικές δραστηριότητες 2. Οι αντιβενιζελικοί μισούσαν τους πρόσφυγες γιατί εντάχθηκαν στο κόμμα Φιλελευθέρων 3. Οι πρόσφυγες των συνοικισμών ήταν απομονωμένοι και δεν έκαναν μικτούς γάμους 4. Οι εκτός συνοικισμών πρόσφυγες είχαν στενότερη επικοινωνία με τους γηγενείς και οι μικτοί γάμοι μεταξύ τους ήταν συχνοί 5. Ο όρος «πρόσφυγας» απέκτησε υποτιμητική σημασία Ε.2.ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΦΙΞΗ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ Σωστό-λάθος και διόρθωση 1. Οι ελληνοτουρκικές σχέσεις διατηρήθηκαν φιλικές για πέντε δεκαετίες. 2. Με την άφιξη των προσφύγων ο πληθυσμός της Ελλάδας αυξήθηκε κατά 35% μεταξύ Με την άφιξη των προσφύγων ο πληθυσμός της πρωτεύουσας διπλασιάστηκε. 4. Με την ανέγερση των προσφυγικών συνοικισμών δημιουργήθηκε το ενιαίο πολεοδομικό συγκρότημα της Θεσσαλονίκης. 5. Το ποσοστό των μη Ελλήνων Ορθοδόξων κατοίκων της ελληνικής επικράτειας το 1920 ανερχόταν σε 20%, ενώ το 1928 μειώθηκε σε 6%. 6. Το ποσοστό των μη Ελλήνων Ορθοδόξων κατοίκων της Μακεδονίας το 1920 ανερχόταν σε 48%, ενώ το 1928 μειώθηκε σε 13%. 7. Ο εξελληνισμός της Κρήτης, της Λέσβου, της Χίου και της Λήμνου ήταν πλήρης. 8. Η εθνική ομοιογένεια που προέκυψε με την άφιξη των προσφύγων συνετέλεσε στην κατοχύρωση και ενσωμάτωση στον εθνικό κορμό των νέων περιοχών που προσαρτήθηκαν μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους. Συμπλήρωση αριθμητικών δεδομένων ΠΟΣΟΣΤΟ Αύξηση πληθυσμού Ελλάδας ( ) Αύξηση πληθυσμού πρωτεύουσας Μη Έλληνες Ορθόδοξοι Ελλάδας 1920 Μη Έλληνες Ορθόδοξοι Ελλάδας 1928 Μη Έλληνες Ορθόδοξοι Μακεδονίας 1920 Μη Έλληνες Ορθόδοξοι Μακεδονίας 1928 αύξηση αγροτικής παραγωγής μεταξύ Αύξηση καλλιεργούμενων εκτάσεων μεταξύ Αύξηση αριθμού βιομηχανικών μονάδων μεταξύ Πολλαπλής επιλογής Συνέπειες από την άφιξη των προσφύγων στην αγροτική οικονομία Αναδιάρθρωση καλλιεργειών διπλασιασμός αγροτικής παραγωγής μεταξύ διπλασιασμός αγροτικής παραγωγής μεταξύ τριπλασιασμός αγροτικής παραγωγής μεταξύ επάρκεια σε σιτηρά Αύξηση καλλιεργούμενων εκτάσεων κατά 50% μεταξύ Αύξηση καλλιεργούμενων εκτάσεων κατά 50% μεταξύ Αύξηση καλλιεργούμενων εκτάσεων κατά 70% μεταξύ Εφαρμογή αμειψισποράς Εφαρμογή μονοκαλλιέργειας Εφαρμογή πολυκαλλιέργειας Στήριξη μεγάλης ιδιοκτησίας Στήριξη μικρής ιδιοκτησίας Μεγάλα κρατικά εγγειοβελτιωτικά έργα κυρίως στη Μακεδονία για εξασφάλιση νέων εκτάσεων Εισαγωγή νέων καλλιεργειών περιορισμός παλαιών καλλιεργειών (καπνός, βαμβάκι, σιτηρά) επέκταση παλαιών καλλιεργειών (καπνός, βαμβάκι, σιτηρά)