30/4/2015. Γνωστική Ψυχολογία και Οικοδόμηση της Γνώσης

Transcript

1 Γνωστική Ψυχολογία και Οικοδόμηση της Γνώσης Το νόημα της γνωστικής ψυχολογίας Βασικά χαρακτηριστικά της γνωστικής επιστήμης Κύριες προσεγγίσεις στη μάθηση με προσανατολισμό γνωστικής ψυχολογίας: Ουσιαστική μάθηση, Ανακαλυπτική μάθηση,γνωστικός Κονστρουκτιβισμός Αντίληψη Μνήμη Μεταγνώση Παρουσίαση βασισμένη στο βιβλίο: Elliott, S. N., Kratochwill, T. R., Littlefield Cook, J., & Travers, J. F. (2008). Εκπαιδευτική Ψυχολογία. Αθήνα: Gutenberg. Το νόημα της γνωστικής ψυχολογίας Οι επιστήμονες της γνωστικής ψυχολογίας ασχολούνται με τη μελέτη: της μνήμης της προσοχής της αντίληψης της γλώσσας του λογισμού της επίλυσης προβλημάτων της δημιουργικότητας Πέντε βασικά χαρακτηριστικά της γνωστικής επιστήμης Γνωστική επιστήμη Α. Αναπαράσταση Ορισμός/χαρακτηριστικά: Η ανθρώπινη γνωστική δραστηριότητα εξηγείται με την αναπαράσταση του γιγνώσκειν μέσω εσωτερικών οντοτήτων. Παράδειγμα: Ο μαθητής έχει κάποια ιδέα ή εικόνα ενός γεγονότος ή ατόμου. Πέντε βασικά χαρακτηριστικά της γνωστικής επιστήμης Β. Ηλεκτρονικοί Υπολογιστές Ορισμός/χαρακτηριστικά: Ο υπολογιστής χρησιμοποιείται ως μοντέλο της ανθρώπινης επεξεργασίας πληροφοριών ή της ανθρώπινης σκέψης. Παράδειγμα: Ο υπολογιστής μπορεί να προγραμματιστεί για να αποθηκεύσει στη μνήμη του τεράστιες ποσότητες πληροφοριών. Πέντε βασικά χαρακτηριστικά της γνωστικής επιστήμης Γ. Μείωση έμφασης σε συναίσθημα, πλαίσιο, πολιτισμό και ιστορία Ορισμός/χαρακτηριστικά: ρ Οι έννοιες δεν θεωρούνται πρωταρχικής σημασίας στην κατανόηση των νοητικών διεργασιών. Παράδειγμα: Το πλαίσιο που περιβάλλει τη σκέψη του μαθητή δεν επηρεάζει ουσιαστικά τη βασική διεργασία της σκέψης. 1

2 Πέντε βασικά χαρακτηριστικά της γνωστικής επιστήμης Δ. Διεπιστημονικές μελέτες Ορισμός/χαρακτηριστικά: Είναι μια έμφαση που έδωσε η γνωστική ψυχολογία στις διεπιστημονικές μελέτες για την ανάπτυξη του τομέα. Παράδειγμα: Οι ερευνητές της ψυχολογίας και των νευροεπιστημών συνεργάζονται. Πέντε βασικά χαρακτηριστικά της γνωστικής επιστήμης Ε. Κλασικά φιλοσοφικά προβλήματα Ορισμός/χαρακτηριστικά: Τα παραδοσιακά φιλοσοφικά προβλήματα χρησίμευαν ως εφαλτήριο για τη μελέτη ζητημάτων στον τομέα της γνωστικής ψυχολογίας. Παράδειγμα: Μπορεί η σκέψη να αναπαριστάται στη χημεία του εγκεφάλου; Γνωστικές αναπαραστάσεις Γνωστική αναπαράσταση είναι η κωδικοποίηση των εξωτερικών γεγονότων ώστε να μπορούν να ανακτηθούν με εσωτερική μορφή. Αυτές οι εσωτερικές μορφές δεν είναι ακριβή αντίγραφα των εξωτερικών ερεθισμάτων, αλλά μπορούν να αλλοιωθούν σημαντικά και επηρεάζονται από προηγούμενες γνώσεις, πεποιθήσεις και εμπειρίες. Η διαδοχή της επεξεργασίας πληροφοριών Σχήματα Τα σχήματα είναι νοερά πλαίσια αναφοράς που τροποποιούν τις εισερχόμενες πληροφορίες, ώστε να ταιριάζουν με τις εμπειρίες και τις αντιλήψεις του ατόμου. Τα σχήματα είναι οι βάσεις της μνήμης και απορρέουν από προηγούμενες εμπειρίες, οι οποίες οργανώνονται με μοναδικό, ατομικό τρόπο. Η οργάνωση των πληροφοριών είναι βασικό συστατικό της μάθησης. Η μνήμη δεν είναι μια παθητική επανάληψη περασμένων γεγονότων. Δηλαδή, η μνήμη θεωρείται μια ανακατασκευή περασμένων γεγονότων και όχι μια απλή ανάκληση των γεγονότων αυτών. 2

3 Κύριες προσεγγίσεις στη μάθηση με προσανατολισμό γνωστικής ψυχολογίας 1. Ουσιαστική μάθηση David Ausubel Είναι η απόκτηση νέων νοημάτων. Διάκριση ανάμεσα σε: α. Μάθηση πρόσληψης: Αναφέρεται στη χρήση πληροφοριών με τη μορφή με την οποία έγιναν δεκτές χωρίς να τους έχει επιβληθεί νέα κατάταξη ή νόημα. Το εν δυνάμει ουσιαστικό υλικό αποκτά νόημα καθώς οι μαθητές το εσωτερικεύουν, αρκεί να μην το μαθαίνουν μηχανικά, να μην το αποστηθίζουν χωρίς να προσπαθούν να κατανοήσουν το νόημά του. β. Μάθηση ανακάλυψης: Οι μαθητές ανακαλύπτουν αυτό που πρέπει να μάθουν και το ανακατατάσσουν, ώστε να ενσωματωθεί στις υπάρχουσες γνωστικές δομές. Κύριες προσεγγίσεις στη μάθηση με προσανατολισμό γνωστικής ψυχολογίας 2. Μάθηση ανακάλυψης Jerome Bruner Μάθηση που συνεπάγεται την αναδιάταξη και μετατροπή του υλικού, η οποία οδηγεί στη βαθύτερη κατανόηση. Αυτή είναι μια σημαντική πτυχή της ουσιαστικής μάθησης. Οι μαθητές πρέπει να ανακαλύψουν αυτό που πρέπει να μάθουν και να το ανακατατάξουν, ώστε να ενσωματωθεί στις υπάρχουσες γνωστικές δομές. Η χρήση του σχήματος για την προαγωγή της κατανόησης και της μάθησης ΑΡΧΗ: H μάθηση συνεπάγεται την απόκτηση και την τροποποίηση σχημάτων. Η ουσιαστική μάθηση συντελείται όταν οι μαθητές ενσωματώνουν τις νέες πληροφορίες σε ένα ήδη υπάρχον σχήμα, ή όταν μπορούν να δημιουργούν νέα σχήματα κατ αναλογίαν με τα ήδη υπάρχοντα. ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ: Για να βοηθήσουν τους μαθητές στη δημιουργία σχημάτων, οι εκπαιδευτικοί πρέπει να τους παρουσιάζουν πολλές εκδοχές κάποιου πράγματος και να ζητούν από τους μαθητές να εντοπίζουν και να συζητούν τα κοινά χαρακτηριστικά αυτών των εκδοχών. ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ: Όταν το θέμα είναι καινούριο, οι εκπαιδευτικοί μπορούν να προκαλέσουν τα κατάλληλα σχήματα πριν το παρουσιάσουν, χρησιμοποιώντας εκ των προτέρων οργανωτές και προσπαθώντας να συνδέσουν τις νέες πληροφορίες με τις προηγούμενες εμπειρίες ή γνώσεις των μαθητών. Εκ των προτέρων οργανωτής Σημαντική έννοια του Ausubel. Είναι μια αφηρημένη, γενική θεώρηση των νέων πληροφοριών πριν πραγματοποιηθεί η πραγματική μάθηση. Παράδειγμα: Ο δάσκαλος συνοψίζει τα κύρια χαρακτηριστικά ενός κειμένου προτού οι μαθητές αρχίσουν την ανάγνωσή του. Αυτό το εισαγωγικό υλικό βοηθά τους μαθητές να ετοιμάσουν τις γνωστικές δομές τους για να ενσωματώσουν το εν δυνάμει ουσιαστικό υλικό που έχει νόημα. Οι οργανωτές είναι αποτελεσματικοί όταν χρησιμοποιούν τις βασικές ιδέες που υπάρχουν ήδη στις γνωστικές δομές των μαθητών, βοηθώντας τους να μειώσουν την εξάρτηση από την αποστήθιση. Είναι «γέφυρα» ανάμεσα σε αυτά που ήδη γνωρίζουν οι μαθητές και σε αυτά που πρέπει να μάθουν. 3

4 Κύριες προσεγγίσεις στη μάθηση με προσανατολισμό γνωστικής ψυχολογίας 3. Γνωστικός Κονστρουκτιβισμός Μια προσέγγιση στη μάθηση που υποστηρίζει ότι οι άνθρωποι, στην πραγματικότητα, κατασκευάζουν τις γνώσεις τους και ότι η πραγματικότητα καθορίζεται από τις εμπειρίες του γιγνώσκοντος, δηλαδή δεν υπάρχει αντικειμενικά και ανεξάρτητα από το άτομο. Έξι κύριες ιδέες του γνωστικού κονστρουκτιβισμού (1) Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε την αντικειμενική πραγματικότητα. Κατασκευάζουμε τη δική μας υποκειμενική κατανόηση των εμπειριών μας, ερμηνεύοντας τα πάντα υπό το πρίσμα των όσων έχουμε ήδη βιώσει και μάθει. (2) Η γνώση είναι υποκειμενική. Δεν υπάρχουν δύο άνθρωποι που να έχουν τις ίδιες εμπειρίες, την ίδια φυσιολογία ή το ίδιο περιβάλλον. Επομένως, δεν μπορούν δύο άνθρωποι να κατασκευάσουν την ίδια γνώση. Έξι κύριες ιδέες του γνωστικού κονστρουκτιβισμού (3) Οι γνώσεις δύο ανθρώπων μπορεί να «εκλαμβάνονται ως κοινές» στο βαθμό που οι γνωστικές τους κατασκευές λειτουργούν με τον ίδιο τρόπο σε συγκεκριμένες καταστάσεις. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι κατασκευές της γνώσης τους είναι οι ίδιες, μόνο ότι είναι αρκετά συμβατές ώστε να επιτρέπουν κοινή κατανόηση, κοινές προσδοκίες και κοινή συμπεριφορά. (4) Η γνώση κατασκευάζεται μέσω της διαδικασίας προσαρμογής στα γεγονότα και τις ιδέες που βιώνει κανείς. Έξι κύριες ιδέες του γνωστικού κονστρουκτιβισμού (5) Η κατασκευή της γνώσης επηρεάζεται από το περιβάλλον του ατόμου (φυσικό, κοινωνικό, ευρύτερο πολιτισμικό) και από τα σύμβολα ή τα υλικά που χρησιμοποιεί ή στα οποία έχει πρόσβαση. Τα σύμβολα και τα υλικά γίνονται «τα εργαλεία της σκέψης» και επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται, ερμηνεύει και λειτουργεί μέσα στο περιβάλλον του. (6) Ο όρος «ετοιμότητα για μάθηση» έχει διαφορετικό νόημα. Για τους γνωστικούς κονστρουκτιβιστές, τα άτομα είναι έτοιμα να μάθουν μια έννοια όταν οι γνωστικές τους κατασκευές είναι σε θέση να ενσωματώνουν κάποια πτυχή της έννοιας αυτής. Παραδοσιακή προσέγγιση: Η πρωταρχική έμφαση δίνεται στην ανάπτυξη βασικών δεξιοτήτων και στην οικοδόμηση ητης κατανόησης «από κάτω προς τα επάνω». Κονστρουκτιβιστική προσέγγιση: Η πρωταρχική έμφαση δίνεται στις «μεγάλες ιδέες» και στην ανάπτυξη της κατανόησης «εκ των άνω προς τα κάτω». Παραδοσιακή προσέγγιση: Οι δραστηριότητες της τάξης βασίζονται συνήθως στα βιβλία και στα τετράδια. Κονστρουκτιβιστική προσέγγιση: Οι δραστηριότητες της τάξης βασίζονται συνήθως στις πρωταρχικές πηγές δεδομένων και στο χειρισμό των υλικών. 4

5 Παραδοσιακή προσέγγιση: Οι μαθητές θεωρούνται παθητικοί αποδέκτες των πληροφοριών που παρέχει ο παντογνώστης εκπαιδευτικός. Κονστρουκτιβιστική προσέγγιση: Οι μαθητές θεωρούνται ότι αναζητούν ενεργά τη γνώση δημιουργώντας τη δική τους προσωπική κατανόηση των πληροφοριών. Παραδοσιακή προσέγγιση: Οι εκπαιδευτικοί θεωρούνται παντογνώστες και παρέχουν στους μαθητές πληροφορίες πάνω σε προκαθορισμένα θέματα. Κονστρουκτιβιστική προσέγγιση: Οι εκπαιδευτικοί θεωρούνται οδηγοί της μάθησης παρέχοντας βοήθεια, καθώς οι μαθητές αναπτύσσουν και απαντούν στις δικές τους ερωτήσεις πάνω σε θέματα ή/και δραστηριότητες που τους ενδιαφέρουν. Παραδοσιακή προσέγγιση: Υπάρχει ένας περιορισμένος αριθμός σωστών απαντήσεων και αυτές γίνονται αποδεκτές. Κονστρουκτιβιστική προσέγγιση: Οι υποθέσεις, ερωτήσεις και απόψεις των μαθητών γίνονται δεκτές και χρησιμοποιούνται για να καθοδηγήσουν την περαιτέρω μάθηση. Παραδοσιακή προσέγγιση: Οι μαθητές εργάζονται συνήθως ατομικά σε εργασίες που έχει αναπτύξει ο εκπαιδευτικός. Κονστρουκτιβιστική προσέγγιση: Οι μαθητές συχνά συνεργάζονται σε εργασίες που έχουν σχεδιάσει μόνοι τους. Παραδοσιακή προσέγγιση: Η αξιολόγηση γίνεται συνήθως χωριστά από τη διδασκαλία, παίρνοντας συχνά τη μορφή αντικειμενικών τεστ. Κονστρουκτιβιστική προσέγγιση: Η αξιολόγηση είναι συνήθως ενσωματωμένη στη διεργασία της μάθησης, λαμβάνοντας συχνά τη μορφή των παρατηρήσεων του εκπαιδευτικού, της επίδοσης των μαθητών, της παρουσίασης εργασιών και/ή της αυτ0 αξιολόγησης των μαθητών. Βασικές κατευθυντήριες γραμμές για την υιοθέτηση του κονστρουκτιβιστικού πλαισίου μέσα στην τάξη 1. Να θέτετε προβλήματα που να ενδιαφέρουν τους μαθητές. 2. Δομήστε τη γνώση γύρω από βασικές έννοιες. 3. Αναζητήστε και δώστε αξία στις απόψεις των μαθητών. 4. Προσαρμόστε τη διδακτέα ύλη στο τρέχον επίπεδο κατανόησης των μαθητών. 5. Αξιολογήστε τη μάθηση του μαθητή στο πλαίσιο της διδασκαλίας. 5

6 ΓΙΑΤΙ: Να οικοδομήσει και να αναδομήσει τη γνώση ΠΟΙΟΣ: Ο μαθητευόμενος Σε ένα συγκεκριμένο περιεχόμενο - ΠΕ ΙΟ ΠΩΣ: Στοχαζόμενος πάνω στον «εαυτό» και την εμπειρία ΤΙ: Βγάζοντας νόημα Σε ένα συγκεκριμένο ΠΛΑΣΙΟ Επεξεργασία πληροφοριών και απόκτηση γνώσεων Επεξεργασία πληροφοριών: Μια διεργασία της συλλογής πληροφοριών που περιλαμβάνει θέματα, όπως: προσοχή αντίληψη σκέψη μνήμη στρατηγικές επίλυσης προβλημάτων. Ο ρόλος της αντίληψης στη μάθηση Αντίληψη: Η διεργασία ή η ενέργεια να αντιλαμβάνεται κανείς πληροφορίες και να βγάζει νόημα από αυτές. Η αντίληψη εξαρτάται από τη μάθηση, την ωρίμανση, τα συναισθήματα, τις ανάγκες και τις αξίες. Οι άνθρωποι οργανώνουν τα σχετικά ερεθίσματα και αγνοούν τα μη σχετικά. Η αντίληψη δίνει νόημα στα συγκεκριμένα, άνευ νοήματος ερεθίσματα που διεγείρουν αρχικά την προσοχή. Το νόημα που δίνει το άτομο σε οποιοδήποτε ερέθισμα εξαρτάται από τον τρόπο με τον οποίο το άτομο το σχηματοποιεί. Ο τρόπος \που είναι δομημένα τα ερεθίσματα καθορίζει την ποιότητα της αντίληψης και, τελικά, την έννοια. Κύκλοι Gestalt Max Wertheimer, Wolfgang Köhler, Kurt Koffka Αντιληπτικές αρχές: (α) οι άνθρωποι έχουν την τάση να ομαδοποιούν οικεία αντικείμενα και (β) τα αντικείμενα που μοιάζουν σχηματίζουν φυσικές ομάδες. «Βλέπω έναν κύκλο με κουκίδες και μικρούς κύκλους μέσα του» Τι βλέπετε στα σχήματα αυτά; 6

7 Κατηγοριοποίηση της πληροφορίας για καλύτερη κατανόησή της Οι μαθητές αλληλεπιδρούν επιτυχώς με το περιβάλλον τους ανάλογα με την ικανότητά τους να οργανώνουν τις πληροφορίες. Με αυτή τη δεξιότητα, αποφεύγουμε την ανάγκη να ανταποκρινόμαστε ξεχωριστά για κάθε αντικείμενο του περιβάλλοντός μας. Κατηγοριοποίηση της πληροφορίας για καλύτερη κατανόησή της Οι Bruner, Goodnow και Austin (1956) συνόψισαν τη σπουδαιότητα της κατηγοριοποίησης των πληροφοριών ως εξής: 1. Η κατηγοριοποίηση μειώνει την πολυπλοκότητα του περιβάλλοντος. 2. Η κατηγοριοποίηση μας επιτρέπει να εντοπίζουμε τα αντικείμενα του κόσμου. 3. Η κατηγοριοποίηση επιτρέπει στους ανθρώπους να μειώσουν την ανάγκη της συνεχούς μάθησης. 4. Η κατηγοριοποίηση παρέχει οδηγίες για συντελεστική δραστηριότητα. 5. Η κατηγοριοποίηση ενισχύει την ταξινόμηση και τη συσχέτιση των κατηγοριών. Η μνήμη εν δράσει Magritte, Μνημοσύνη Η απόκτηση των εννοιών από μόνη της δεν αρκεί. Οι μαθητές πρέπει να θυμούνται αυτά που έχουν αποκτήσει. Μνήμη επειδοσίων: Η ανάσυρση προσωπικών εμπειριών μέσα σε συγκεκριμένο πλαίσιο ή χρονική περίοδο. Σημασιολογική μνήμη: Μνήμη απαραίτητη για τη χρήση της γλώσσας. Είναι η οργανωμένη γνώση που κατέχει το άτομο για τις λέξεις και άλλα λεκτικά σύμβολα. (Tulving, 1972) Η μνήμη εν δράσει Οι Atkinson και Shiffrin (1968) πρότειναν ένα σημαντικό μοντέλο της μνήμης επεισοδίων, το οποίο περιγράφει ένα σύστημα αποθήκευσης τριών σταδίων: I. Αισθητηριακή καταγραφή: Η ιδιαιτέρως επιλεκτική ικανότητα να διατηρούμε πληροφορίες στη μνήμη για σύντομα διαστήματα. II. Βραχύχρονη αποθήκευση: Η εργαζόμενη μνήμη στην οποία εμπλέκεται η συνείδηση. III. Μακρόχρονη αποθήκευση: Η πτυχή της μνήμης που διατηρεί συνειδητά και μη συνειδητά δεδομένα για μεγάλες χρονικές περιόδους. Συνδέεται με την ύπαρξη νοήματος. Αποθήκευση Ανάσυρση Αναγνώριση Αποθήκευση: Η πράξη της τοποθέτησης των πληροφοριών στη μνήμη, που συμβαίνει ως αποτέλεσμα της προσοχής, της κωδικοποίησης και της χρήσης στρατηγικών της μνήμης. Ανάσυρση: Η διεργασία της αναγνώρισης, ανάκλησης και ανακατασκευής όσων είχαμε προηγουμένως αποθηκεύσει στη μνήμη. Αναγνώριση: Η διεργασία της σύγκρισης μιας εισερχόμενης αναπαράστασης με μια αναπαράσταση που ήδη υπάρχει στη μνήμη. 7

8 : Η απώλεια προηγουμένως αποκτηθέντος υλικού από τη μνήμη. Salvador Dali, Η επιμονή της μνήμης Εξηγήσεις της λήθης: λόγω αχρηστίας ή εξασθένησης Προσκλητή λήθη ηή απωθημένη ηλήθη λόγω παρεμβολής λόγω απόσβεσης και αναδιοργάνωσης Η καμπύλη λήθης του Ebbinghaus λόγω αχρηστίας ή εξασθένησης: Οτιδήποτε έχουν μάθει οι μαθητές θα το ξεχάσουν αν δεν το χρησιμοποιούν. Είναι η υπόθεση της φθοράς του μνημονικού ίχνους (Ebbinghaus, 1885). Αν και δημοφιλής ερμηνεία, αμφισβητείται. Γιατί ορισμένες δεξιότητες, όπως το ποδήλατο, η κολύμβηση, η παγοδρομία δεν ξεχνιούνται, ακόμη και αν δεν τις εξασκούμε; Γιατί θυμόμαστε μερικές φορές πιο εύκολα κάτι που μάθαμε στο παρελθόν παρά κάτι που μάθαμε πρόσφατα; Παρόλα αυτά, ο χρόνος είναι επιβαρυντικός παράγοντας. Ο δάσκαλος πρέπει να κάνει συχνές, περιοδικές επαναλήψεις της ύλης. Προσκλητή λήθη ή απωθημένη λήθη: Ξεχνούμε λόγω δυσαρέσκειας, φόβου, άγχους που συνοδεύουν μια εμπειρία. Επέρχεται αμνησία. λόγω παρεμβολής: Το μεγαλύτερο μέρος της λήθης οφείλεται στο ότι η νέα μάθηση παρεμβάλλεται στην προηγούμενη μάθηση. Η παρεμβολή είναι αναδρομική (η παρεμβολή παράγεται από τη μάθηση που πραγματοποιείται μετά το γεγονός της μνήμης), ή προδρομική (η παρεμβολή παράγεται από τη μάθηση που πραγματοποιείται πριν από το γεγονός της μνήμης). λόγω απόσβεσης και αναδιοργάνωσης: Λόγω αχρηστίας και έλλειψης ενίσχυσης, οι μαθητές ξεχνούν μια καταγραφή. Όταν αναγκάζονται να την ανακαλέσουν, εφαρμόζουν τις νεοαποκτηθείσες εμπειρίες και μετασχηματίζουν την αρχική καταγραφή έτσι ώστε να ταιριάζει ή να μην ταιριάζει στο αρχικό ερέθισμα. 8

9 Πώς ο εκπαιδευτικός μειώνει τη λήθη 1. Κατανεμημένη εξάσκηση (μέρος της γνώσης) έναντι της μαζικής εξάσκησης. 2. Περιοδικές επαναλήψεις της ύλης, αμέσως μετά τη μάθηση, σε μικρά διαστήματα, αυξάνοντας σταδιακά τη χρονική διάρκεια μεταξύ των επαναλήψεων. Επαναλήψεις με νόημα. 3. Μείωση των παρεμβολών, με τον κατάλληλο προγραμματισμό των μαθημάτων, ώστε το ένα μάθημα να ενισχύει το άλλο χωρίς να παρεμβάλλεται το ένα στο άλλο. Πώς ο εκπαιδευτικός μειώνει τη λήθη 4. Ερωτήσεις ανάκλησης, που ενισχύουν τη συγκλίνουσα νόηση στην εισαγωγή ενός θέματος, όταν απαιτείται η αφομοίωση των δεδομένων, και ερωτήσεις με ενδείξεις, που ενισχύουν την αποκλίνουσα δημιουργική σκέψη και δίνονται όταν έχει εμπεδωθεί ένα θέμα, για να προαχθεί η επίλυση προβλημάτων. Αρνητική μεταβίβαση: Όταν κάτι που κάποτε έχει μάθει το άτομο εμποδίζει τη μάθηση ή την απόδοση σε μεταγενέστερο χρόνο. Θετική μεταβίβαση: Όταν κάτι που έχει μάθει το άτομο σε μια συνθήκη το βοηθά να μάθει ή να αποδώσει σε μια άλλη συνθήκη. Αναπόληση: το φαινόμενο κατά το οποίο μετά από ανάπαυση η μνήμη φαίνεται να βελτιώνεται. Για παράδειγμα, μετά από 30 μελέτης ορθογραφίας 20 λέξεων, οι μαθητές μπορούν να γράψουν 15. Το επόμενο πρωί μπορούν να γράψουν 17. Δύσκολα εξηγείται: ίσως η αρχική λήθη να είναι αποτέλεσμα κόπωσης που επηρεάζει τη συγκράτηση. Θυμόμαστε πιο εύκολα όσα είναι στην αρχή και στο τέλος. Η λήθη των μεσαίων πληροφοριών μάλλον οφείλεται στην παρεμβολή. Ο εκπαιδευτικός πρέπει να ενθαρρύνει τους μαθητές να οργανώνουν τις μεσαίες πληροφορίες με τρόπο που να έχει νόημα για αυτούς, π.χ. να επιλέξουν κάτι που τους αρέσει, να φανταστούν μια εικόνα από αυτό, να χρησιμοποιήσουν λέξεις για να φτιάξουν εικόνα κ.λπ. 9

10 Το πρόβλημα της παρεμβολής Έργα Συγκράτηση Α. Έργο 1 Έλεγχος Έργου 1 Β. Έργο 1 Έργο 2 Έλεγχος Έργου 1 Γ. Έργο 1 Έργο 2 Έλεγχος Έργου 2 Η παρεμβολή αντιμετωπίζεται όταν το προς μάθηση υλικό έχει νόημα και είναι οργανωμένο. Μεταγνώση Μεταγνώση: Η ικανότητα να σκέφτεται κανείς τη σκέψη του. Μεταγνωστική γνώση: Η γνώση του ατόμου και οι πεποιθήσεις του για μεταγνωστικά θέματα, τις οποίες κέρδισε από τις εμπειρίες του και τις αποθήκευσε στη μακρόχρονη μνήμη. Μεταγνωστικές εμπειρίες: Γνωστικές ή συναισθηματικές εμπειρίες που σχετίζονται με γνωστικές δραστηριότητες. (Flavell, 1985) Από τον γνωστικό στον κοινωνικο-πολιτισμικό κονστρουκτιβισμό Βίντεο 10