ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΠΕΡΙΟ ΙΚΟ ΕΚ Ι ΕΤΑΙ ΚΑΘΕ ΥΟ ΜΗΝΕΣ Εκδότης και υπεύθυνος: Μάνος Τσελίκας ιεύθυνση: Οδός Τέω 1, Πατήσια, Τ.Κ , ΑΘΗΝΑ Τηλ.

Transcript

1 ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΠΕΡΙΟ ΙΚΟ ΕΚ Ι ΕΤΑΙ ΚΑΘΕ ΥΟ ΜΗΝΕΣ Εκδότης και υπεύθυνος: Μάνος Τσελίκας ιεύθυνση: Οδός Τέω 1, Πατήσια, Τ.Κ , ΑΘΗΝΑ Τηλ , αρ. τ. 88, εκ Ιανουάριος παλιά τεύχη, άρθρα κλπ. στο

2 2 Ξενιτειά του κ. Αναστασίου, Αρχιεπισκόπου Αλβανίας λόγος του Θεού προσέλαβε την ανθρώπινη φύση και ενσωματώθηκε στην Ο ανθρώπινη ιστορία. Αυτό το συγκλονιστικό γεγονός γιορτάζουμε τα Χριστούγεννα: Ο αιώνιος Θεός, «ὁ Ὤν, γέγονεν ὅ οὐκ ἤν δι ἡμάς καί μή εκστάς τῆς φύσεως μετέσχε τοῦ ἡμετέρου φυράματος». Παράλληλα όμως με το κεντρικό θεολογικό και ανθρωπολογικό του νόημα, το Γεγονός αυτό συνδέεται με επιμέρους χαρακτηριστικές λεπτομέρειες που φωτίζουν διάφορες πλευρές της ανθρώπινης ζωής, όπως η εμπειρία της ξενιτειάς. Στα πρώτα του ήδη χρόνια ο Ιησούς Χριστός, η Παναγία Μητέρα Του και ο δίκαιος Ιωσήφ πήραν τον μακρύ δρόμο προς την Αίγυπτο (Ματθ. 2: 14), θωρακισμένοι με απόλυτη εμπιστοσύνη στην πρόνοια και τη προστασία του Θεού. Νήπιο λοιπόν ακόμη, ο Ιησούς έζησε ως ξένος σε ξένη χώρα. Συμμερίστηκε και αγίασε και αυτή τη μορφή της ζωής, που αναρίθμητοι άνθρωποι βιώνουν μέχρι τις μέρες μας. Αργότερα, κατά τη δημόσια δράση Του, ο Χριστός τόνισε το χρέος σεβασμού και ενδιαφέροντος για τους ξένους. Μιλώντας μάλιστα για τα έσχατα της ιστορίας, ταυτίστηκε μαζί τους. Στην τελική Κρίση κατά τη Δευτέρα Παρουσία Του, ως βασικό κριτήριο που θα επηρεάσει οριστικά την αξιολόγηση των ανθρώπων, προσδιόρισε τη στάση τους έναντι των ξένων: «Ξένος ἤμην καί συνηγάγετέ με» ή, για όσους αδιαφόρησαν γι αυτή την υποχρέωση, «Ξένος ἤμην καί οὐ συνηγάγετέ με» (Ματθ. 25: 35, 43). Ο Ιησούς βρέθηκε στη θέση του «ξένου» τόσο στην αρχή όσο και στο τέλος της ζωής του. Ένας ύμνος παρουσιάζει τον ευσχήμονα βουλευτή Ιωσήφ, να ζητεί από τον Πιλάτο το Σώμα του σταυρωθέντος Χριστού με αυτά τα λόγια: «Δός μοι τούτον τον ξένον, τον ἀπό βρέφους ὡς ξένον ξενωθέντα», «ὅν Ἑβραίοι» και οι κατά καιρούς ποικίλοι εχθροί Του «τῷ φθόνῳ ἀπεξένωσαν κόσμῳ». Πολλοί συναντούν στον τόπο τους ανθρώπους που άφησαν την πατρίδα τους πιεζόμενοι από διάφορες ανάγκες επιβιώσεως. Ποικίλοι φόβοι, καχυποψίες, ανησυχίες για το διαφορετικό και το ξένο, καιροφυλακτούν για να κλείσουν τις καρδιές. Όσοι αληθινά πιστεύουμε στο Χριστό ας μη λησμονούμε ότι ο σεβασμός προς τον ξένο αντανακλάται στον ίδιο το Χριστό, ο οποίος παραστατικά ταυτίστηκε μαζί του. Εκτός όμως από τους κατά τεκμήριο «ξένους» στην εποχή μας συχνά τοποθετούμε στην κατηγορία του ξένου ακόμη και ανθρώπους γνωστούς και κοντινούς. Τους αποξενώνουμε, τους απομονώνουμε και καταλήγουμε να βλέπουμε σαν «ξένο» ακόμη και το διπλανό μας. Η τάση αποξενώσεως ερημώνει τη ζωή μας. Όπως οι κλιματολογικές αλλαγές στον πλανήτη επεκτείνουν ολοένα τις ερήμους, με ανάλογο τρόπο και οι σύγχρονες κοινωνικές αλλαγές ερημώνουν τις ανθρώπινες σχέσεις, ιδιαιτέρως στις πόλεις. Και οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν τους άλλους παθητικά, αδιάφορα, σαν ξένους, και αφήνουν τον εαυτό τους να βυθίζεται στη μοναξιά. (αποσπάσματα από παλιό άρθρο της «Καθημερινής»)

3 Στον Ζαν Μαρί Γκουστάβ Λε Κλεζιό το Νόμπελ Λογοτεχνίας Σ τον Γάλλο συγγραφέα Ζαν Μαρί Γκουστάβ Λε Κλεζιό απονεμήθηκε την Πέμπτη το Νόμπελ Λογοτεχνίας για το 2008, σύμφωνα με ανακοίνωση της σουηδικής ακαδημίας. Η ακαδημία χαρακτηρίζει τον επίλεκτό της ως «συγγραφέα νέων ξεκινημάτων, ποιητικής περιπέτειας και αισθησιακής έκστασης, εξερευνητή της ανθρωπότητας, πέρα και κάτω από τον κυρίαρχο πολιτισμό». Λίγο μετά την ανακοίνωση του ονόματός του, ο Γάλλος συγγραφέας δήλωσε «βαθύτατα συγκινημένος». «Είναι μεγάλη τιμή για μένα» πρόσθεσε σε συνέντευξη που παραχώρησε στον δημόσιο σουηδικό ραδιοσταθμό, προσθέτοντας ότι ευχαριστεί «ειλικρινά την Ακαδημία Νόμπελ» και πως «ανυπομονεί να βρεθεί στη Στοκχόλμη και να ευχαριστήσει τα μέλη της Ακαδημίας». Ερωτηθείς αν θεωρεί εαυτόν Γάλλο ή γαλλόφωνο συγγραφέα, ο Λε Κλεζιό, ο οποίος πέρασε τα παιδιά του χρόνια στον Μαυρίκιο και στη Νιγηρία, απάντησε: «Δεν πιστεύω ότι μπορεί κανείς να κάνει μια τέτοια διάκριση. Γεννήθηκα στη Γαλλία, ο πατέρας μου ήταν Βρετανός, είμαι ένα κράμα, όπως πολλοί άνθρωποι στην Ευρώπη». Ο Ζαν Μαρί Γκουστάβ Λε Κλεζιό γεννήθηκε στις 13 Απριλίου 1940 στη γαλλική Νίκαια, ενώ οι γονείς του κατάγονταν από την πρώην γαλλική αποικία του Αγίου Μαυρικίου. Σε ηλικία οκτώ ετών ο Λε Κλεζιό εφυγε με τους γονείς του για τη Νιγηρία, όπου ο πατέρας του εργάστηκε ως γιατρός στη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Ολοκλήρωσε το μεταπτυχιακό του στο πανεπιστήμιο της Εξ-Αν-Προβάνς και το διδακτορικό του για τη σύγχρονη ιστορία του Μεξικού στο πανεπιστήμιο της Περπινιάν. Έχει διδάξει στα πανεπιστήμια της Μπανγκόκ, της Πόλης του Μεξικού, της Βοστόνης, του Όστιν και της Αλμπουκέρκης. Από νωρίς ο Λε Κλεζιό ξεχώρισε ως συγγραφέας με οικολογικές ανησυχίες, προσανατολισμό που δείχνουν και τα βιβλία του Terra Amata (1967), Le Livre des fuites (1969), La guerre (1970), Les géants (1973). Η καταξίωση ήρθε το 1980 με το βιβλίο Desert, για το οποίο τιμήθηκε και από τη Γαλλική Ακαδημία. Στο βιβλίο υπάρχουν υπέροχες εικόνες ενός χαμένου πολιτισμού της βορειοαφρικανικής ερήμου σε αντίθεση με την απεικόνιση της Ευρώπης ιδωμένης μέσα από τα μάτια ενός ανεπιθύμητου πρόσφυγα από την Αλγερία. ΠΗΓΗ: Reuters Δέκα χρόνια αργότερα η οικογένεια επέστρεψε στη Νίκαια, όπου τελείωσε το σχολείο. Έκανε σπουδές πάνω στην αγγλική γλώσσα στο Πανεπιστήμιο του Μπρίστολ και πήρε το πρώτο του πτυχίο στη φιλολογία από το πανεπιστήμιο της Νίκαιας.

4 Ό,τι και να χαθεί με τα χρόνια Ας φυλάξουμε τα Χριστούγεννα σαν κάτι λαμπρό. Όποιες αμφιβολίες κι αν μας δέρνουν, κι όποιοι φόβοι. Ας κρατάμε καλά μία μέρα, έχοντας στο νου τη σημασία της για τις καρδιές των ανθρώπων. Ας ξαναβρούμε την παιδική μας πίστη. ~Grace Noll Crowell Να θυμάσαι: το μεγαλύτερο δώρο δεν βρίσκεται σε κανένα μαγαζί ούτε στα δέντρα, αλλά στην καρδιά των αληθινών φίλων. Η ζωή είναι το πρώτο δώρο. Η αγάπη είναι το δεύτερο. Και η κατανόηση είναι το τρίτο. ΡΗΤΑ Οι άνθρωποι θα ξεχάσουν τι είπες. Οι άνθρωποι θα ξεχάσουν τι έκανες. Αλλά δεν θα ξεχάσουν τι τους έκανες να αισθανθούν. Να δίνεις τόπο. Αυτό θα πει να δώσεις θέση στο λεωφορείο ή να αφήσεις κάποιον να προηγηθεί στην ουρά. Θα πει να ανοίξεις το σπίτι σου και να δεχθείς τους γείτονες. Ή απλώς να αφήσεις τους άλλους να είναι όποιοι θέλουν να είναι. Μην τους κρίνεις τόσο γρήγορα. Αύξησε το επίπεδο αποδοχής σου γι αυτούς. Αν έχεις γνώση, άφησε και τους άλλους ν ανάψουν το κερί τους. Η αγάπη έρχεται, όταν βρίσκεις καιρό να καταλάβεις και να φροντίσεις κάποιον άλλο. Μη βάζεις όρια στον εαυτό σου. Πολλοί περιορίζουν τον εαυτό τους σε αυτό που πιστεύουν ότι μπορεί να κάνουν. Μπορεί να πας όσο μακριά σου επιτρέπει το μυαλό σου. Αυτό που πιστεύεις μπορείς να το επιτύχεις. Στρέψε την προσοχή σου στον εαυτό σου και φυλάξου από το να κρίνεις τις πράξεις των άλλων, γιατί ο επικριτικός άνθρωπος εργάζεται πρόχειρα και κάνει συχνά λάθη Ενώ κρίνοντας τον εαυτό μας, εξετάζοντας και απογράφοντας τη ζωή μας, καμιά φορά κάνουμε ωφέλιμα πράγματα. Στο σύμπαν υπάρχουν πράγματα γνωστά και πράγματα άγνωστα και ανάμεσά τους υπάρχουν πόρτες. ~ William Blake Η στενοχώρια δεν αδειάζει το αύριο από τη λύπη του. Αδειάζει το σήμερα από τη δύναμή του. Φέρε μια καρδιά που ποτέ δεν μισεί. Φέρε ένα χαμόγελο που δεν σβήνει. Το άγγιγμα σου να μην βλάπτει. Η φιλία σου να μην αποτυγχάνει. Έλα να απλώνουμε το χέρι μας και να παίρνουμε τα δώρα του κόσμου, δώρα χαράς και ομορφιάς κάθε μέρα. Έχω μάθει ότι το να έχεις καλό σύζυγο είναι ένα από τα πιο καθαρά δώρα του Θεού, γιατί πρόκειται για αγάπη, δηλαδή για κάτι ανεκτίμητο.

5 Δεν φοβάμαι τον θάνατο Συνέντευξη του Αλεξάντερ Σολζενίτσιν στο γερμανικό περιοδικό Spiegel (2006) 5 Ερ. Αλεξάντερ Ισάγιεβιτς, όταν ήρθαμε μέσα σάς βρήκαμε να εργάζεστε. Φαίνεται πως ακόμα και στην ηλικία των 88, ακόμα νιώθετε αυτή την ανάγκη για εργασία, αν και η υγεία σας δεν σας επιτρέπει να τριγυρνάτε στο σπίτι. Από πού πηγάζει αυτή η δύναμή σας; Από τότε που γεννήθηκα είχα μία εσωτερική κλίση στο να γράφω. Και έχω πάντα αφιερώσει τον εαυτό μου με χαρά στην εργασία -- στην εργασία και τον αγώνα. Ερ. Υπάρχουν 4 τραπέζια σε αυτόν τον χώρο και μόνο. Στο νέο σας βιβλίο «Τα αμερικανικά χρόνια μου», το οποίο θα τυπωθεί στην Γερμανία αυτό το φθινόπωρο, αναπολείτε ότι γράφατε ακόμα και όταν περπατούσατε μέσα στο δάσος. Όταν ήμουν στο γκούλαγκ, μερικές φορές έγραφα μέχρι και σε πέτρινους τοίχους. Συνήθιζα να γράφω σε κομμάτια χαρτί, μετά τα απομνημόνευα και κατέστρεφα τα χαρτιά. Ερ. Και η δύναμή σας δεν σας εγκατέλειψε ακόμα και σε στιγμές τεράστιας απελπισίας; Ναι, δεν με εγκατέλειψε. Συχνά σκεπτόμουν: όποια και αν πρόκειται να είναι η κατάληξη, ας είναι. Και τότε τα πράγματα εξελίσσονταν όλα καλά. Φαίνεται ότι κάτι καλό βγήκε από αυτό το σκεπτικό. Ερ. Δεν είμαι σίγουρος αν είχατε την ίδια γνώμη όταν τον Φεβρουάριο του 1945 η στρατιωτική μυστική υπηρεσία συνέλαβε τον λοχαγό Σολζενίτσιν στην Ανατολική Πρωσία, γιατί στα γράμματά του από το μέτωπο, ο Σολζενίτσιν δεν κολάκευε τον Ιωσήφ Στάλιν, και η ποινή για αυτό ήταν 8 χρόνια στα στρατόπεδα συγκεντρώσεως. Συνέβη νοτίως του Βόρμντιτ. Είχαμε μόλις διαφύγει από μία γερμανική περικύκλωση και βαδίζαμε πριν την Καινιξβέργη (το σημερινό Καλίνινγκραντ) όταν συνελήφθην. Ήμουν πάντα αισιόδοξος. Και επέμενα και καθοδηγούμουν από τις απόψεις μου. Ερ. Ποιές απόψεις; Φυσικά οι απόψεις μου εξελίχθηκαν κατά την διάρκεια του χρόνου. Αλλά πάντα πίστευα σε ότι έκανα και ποτέ δεν έδρασα ενάντια στην συνείδησή μου. Ερ. 13 χρόνια πριν όταν επιστρέψατε από την εξορία, ήσασταν απογοητευμένος όταν είδατε την νέα Ρωσία. Απορρίψατε ένα βραβείο από τον Γκορμπατσόφ, και επίσης αρνηθήκατε να δεχθείτε ένα βραβείο που ο Γιέλτσιν επιθυμούσε να σας δώσει. Ωστόσο τώρα αποδεχθήκατε το κρατικό βραβείο που σας απένειμε ο Πούτιν, πρώην αρχηγός της υπηρεσίας πληροφοριών FSB, της οποίας η προκάτοχος KGB σας εδίωξε και σας κατήγγειλε τόσο βίαια. Πως συνδυάζονται όλα αυτά; Το βραβείο του 1990 μου προτάθηκε όχι από τον Γκορμπατσόφ, αλλά από το υπουργικό συμβούλιο της Ρωσικής Σοβιετικής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας, τότε μέλους της ΕΣΣΔ. Το βραβείο θα ήταν για «Το Αρχιπέλαγος των Γκουλάγκ». Το αρνήθηκα γιατί δεν μπορούσα να δεχτώ τιμές για ένα βιβλίο γραμμένο με το αίμα εκατομμυρίων ανθρώπων. Το 1998 η χώρα βρισκόταν σε θλιβερή κατάπτωση και ο κόσμος μόλις επιβίωνε. Τότε ήταν που έγραψα το βιβλίο «Η Ρωσία σε κατάρρευση». Ο Γιέλτσιν έβγαλε διάταγμα να τιμηθώ με το ανώτατο κρατικό βραβείο. Απάντησα ότι δεν μπορούσα να δεχτώ ένα βραβείο από μια κυβέρνηση που οδήγησε τη χώρα σε τέτοια καταφρόνια και χάος. Το τωρινό κρατικό βραβείο δεν μου απονεμήθηκε προσωπικά από τον πρόεδρο αλλά από μια ομάδα ανωτάτων λειτουργών και ειδικών. Το Συμβούλιο Επιστημών έκανε την πρόταση και το Πολιτιστικό Συμβούλιο, στο οποίο μετέχουν μερικοί από τους πιο αξιόλογους ανθρώπους που έχει η Ρωσία, όλοι τους αυθεντίες στον κλάδο τους, ενέκριναν την πρόταση. Ο πρόεδρος, ως αρχηγός του κράτους, επιδίδει τα βραβεία. Αποδεχόμενος το βραβείο εξέφρασα την ελπίδα ότι η πικρή ρωσική εμπειρία, την οποία μελετώ και περιγράφω σε όλη μου την ζωή, να είναι για μας ένα μάθημα που θα μας συγκρατήσει από τον εθνικό κατήφορο. Όσο για τον Βλαντίμιρ Πούτιν ναι, ήταν αξιωματικός των μυστικών υπηρεσιών, δεν ήταν όμως ανακριτής της KGB, δεν ήταν διοικητής στρατοπέδου γκουλάγκ. Το να υπηρετείς στην Υπηρεσία Πληροφοριών και μάλιστα στο εξωτερικό δεν είναι κάτι το αρνητικό για οποιαδήποτε χώρα καμία φορά μάλιστα είναι άξιο τιμής και σεβασμού. Μήπως και ο πατέρας Μπους δεν ήταν αρχηγός της CIA μιαν εποχή; Ερ. Σε όλη σας την ζωή καλείτε τις αρχές να μετανοήσουν για τα εκατομμύρια των θυμάτων των γκουλάγκ και του κομμουνιστικού τρόμου. Εισακούσθηκε πράγματι αυτή η έκκληση; Έχω αρχίσει να συνηθίζω το γεγονός ότι, σε όλον τον κόσμο, η δημόσια μετάνοια είναι η λιγότερο αποδεκτή επιλογή για τον σύγχρονο πολιτικό. Ερ. Ο σημερινός Ρώσος πρόεδρος είπε ότι η κατάρρευση της Σοβιετικής Ενώσεως ήταν η μεγαλύτερη γεωπολιτική καταστροφή του 20ου αιώνα. Λέει ότι είναι καιρός να σταματήσει αυτή η μαζοχιστική μελαγχολία για το παρελθόν, ειδικά καθώς υπάρχουν προσπάθειες «από το εξωτερικό», όπως το θέτει, να προκληθούν αδικαιολόγητες τύψεις στους Ρώσους. Αυτό δεν βοηθά αυτούς που θέλουν να ξεχασθεί ό,τι συνέβη κατά την διάρκεια του Σοβιετικού παρελθόντος της χώρας; Υπάρχει μία αυξανόμενη ανησυχία σε όλο τον κόσμο ως προς το πως οι ΗΠΑ θα χειριστούν τον νέο τους ρόλο ως μόνη υπερδύναμη του κόσμου, η οποία έγινε ως αποτέλεσμα των γεωπολιτικών αλλαγών. Όσο για την «μελαγχολία για το παρελθόν», δυστυχώς αυτή η σύγχυση μεταξύ «Σοβιετικού» και «Ρωσικού», εναντίον της οποίας μιλούσα τόσο συχνά την δεκαετία του 1970, δεν έχει ξεπεραστεί ούτε στην Δύση, ούτε στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες, ούτε στις πρώην Σοβιετικές δημοκρατίες. Η παλαιά πολιτική γενιά στις κομμουνιστικές χώρες δεν ήταν έτοιμη για μετάνοια, ενώ η νέα γενιά είναι απλώς πολύ χαρούμενη για να αναφέρει παράπονα και να εκτοξεύει κατηγορίες, με την σημερινή Μόσχα ως έναν βολικό στόχο. Συμπεριφέρονται σαν να απελευθερώθηκαν από μόνοι τους ηρωικώς και να ζουν μία νέα ζωή τώρα, ενώ η Μόσχα έχει παραμείνει κομμουνιστική. Παρ' όλα αυτά, τολμώ να ελπίζω ότι αυτή η μη-υγιής φάση θα τελειώσει σύντομα, ότι όλοι οι λαοί που έζησαν κάτω από τον κομμουνισμό θα αντιληφθούν ότι ο κομμουνισμός ευθύνεται για τις πιο πικρές σελίδες της ιστορίας τους.

6 6 Ερ. Συμπεριλαμβανομένων και των Ρώσων; Αν ρίχναμε όλοι μία σοβαρή ματιά στην ιστορία μας, τότε δεν θα βλέπαμε αυτή την νοσταλγική συμπεριφορά προς το Σοβιετικό παρελθόν, η οποία κυριαρχεί τώρα ανάμεσα στο τμήμα της κοινωνίας μας που επηρεάστηκε λιγότερο από αυτό. Ούτε οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και οι πρώην δημοκρατίες της ΕΣΣΔ θα νιώθουν την ανάγκη να δουν στην ιστορική Ρωσία την αιτία των ατυχιών τους. Κανείς δεν πρέπει να τα αποδίδει αυτά στην «άρρωστη ψυχολογία» των Ρώσων, όπως συχνά γίνεται στην Δύση. Όλα αυτά τα καθεστώτα στην Ρωσία μπορούσαν να επιβιώσουν μόνο επιβάλλοντας έναν αιματηρό τρόμο. Πρέπει να αντιληφθούμε ξεκάθαρα πως μόνο η εθελοντική και συνειδητή αποδοχή από έναν λαό του σφάλματός του μπορεί να εξασφαλίσει την επούλωση ενός έθνους. Αντιθέτως οι αδιάκοπτες παρατηρήσεις από το εξωτερικό είναι αντιπαραγωγικές. Ερ. Η αποδοχή από κάποιον της ενοχής του προϋποθέτει ότι έχει αρκετή πληροφορία για το παρελθόν του. Ωστόσο οι ιστορικοί διαμαρτύρονται ότι τα αρχεία της Μόσχας δεν είναι τόσο προσβάσιμα τώρα, όπως ήταν κατά την διάρκεια της δεκαετίας του Το πράγμα δεν είναι τόσο απλό. Ωστόσο, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι σε ό,τι αφορά τα αρχεία σημειώθηκε μια επανάσταση στη Ρωσία τα 20 τελευταία χρόνια. Άνοιξαν χιλιάδες φάκελοι, οι ερευνητές έχουν σήμερα πρόσβαση σε εκατοντάδες και χιλιάδες έγγραφα, που ήταν άλλωστε απόρρητα. Εκατοντάδες μονογραφίες, που έφεραν αυτά τα έγγραφα στη δημοσιότητα, κυκλοφορούν ελεύθερα. Αλλά μαζί με τα αποχαρακτηρισμένα έγγραφα υπάρχουν πολλά άλλα που ουδέποτε πέρασαν από την αρμόδια επιτροπή αποχαρακτηρισμού και όμως δημοσιεύθηκαν Τελευταία, ευτυχώς, κανένας δεν μπορεί να αποφύγει την διαδικασία αποχαρακτηρισμού. Δυστυχώς αυτή η διαδικασία διαρκεί περισσότερο από όσο κάποιος θα ήθελε. Οι φάκελοι όμως των πιο σημαντικών κρατικών αρχείων, των Εθνικών Αρχείων της Ρωσικής Ομοσπονδίας (GARF), είναι προσιτοί όπως και την δεκαετία του Η FSB έστειλε στην GARF φακέλους, ερευνώμενους για εγκλήματα, στο τέλος της δεκαετίας του Αυτά τα έγγραφα παραμένουν διαθέσιμα σε πολίτες και ερευνητές. Το η GARF δημοσίευσε την επτάτομη «Ιστορία των γκουλάγκ του Στάλιν», στην οποία συνεργάστηκα, και βεβαιώνω ότι πρόκειται για έργο τόσο πλήρες και αξιόπιστο όσο μπορεί να γίνει. Ερευνητές από όλο τον κόσμο τώρα στηρίζονται σε αυτά τα βιβλία. Ερ. Πριν από περίπου 90 χρόνια, η Ρωσία συγκλονίστηκε πρώτα από την επανάσταση του Φεβρουαρίου του 1917 και κατόπιν από την Οκτωβριανή Επανάσταση. Σε αυτά τα γεγονότα περιστρέφονται όλα τα έργα σας. Αλλά πριν από λίγα χρόνια υποστηρίξατε ότι ο κομμουνισμός δεν ήταν αποτέλεσμα του προηγούμενου ρωσικού πολιτικού καθεστώτος, ότι η μπολσεβίκικη επανάσταση έλαβε χώρα λόγω της αδύνατης κυβέρνησης Κερένσκι το Αν κάποιος ακολουθήσει αυτή την γραμμή σκέψης, τότε ο Λένιν δεν ήταν παρά ένα τυχαίο πρόσωπο το οποίο κατάφερε να έρθει στη Ρωσία και να καταλάβει την εξουσία με τη γερμανική υποστήριξη. Σας έχουμε καταλάβει σωστά; Όχι, δεν με έχετε καταλάβει. Μόνο μια εξαιρετική προσωπικότητα μπορεί να μετατρέψει την ευκαιρία σε πραγματικότητα. Ο Λένιν και ο Τρότσκι ήταν εξαιρετικά σοβαροί και δυναμικοί πολιτικοί, οι οποίοι κατόρθωσαν σε σύντομο χρονικό διάστημα να εκμεταλλευθούν την αδυναμία της κυβέρνησης Κερένσκι. Αλλά επιτρέψτε μου να σας διορθώσω: η Οκτωβριανή Επανάσταση είναι ένας μύθος που γέννησαν οι νικητές, οι μπολσεβίκοι, και κατάβρόχθισαν όλοι οι προοδευτικοί κύκλοι της Δύσεως. Στις 25 Οκτωβρίου 1917 σημειώθηκε ένα βίαιο πραξικόπημα στο Πέτρογκραντ. Σχεδιάστηκε σοφά, τέλεια, από τον Λέον Τρότσκι ο Λένιν εξακολουθούσε να κρύβεται, για να μην συλληφθεί και οδηγηθεί σε δίκη επί προδοσία. Αυτό που ονομάζουμε Ρωσική Επανάσταση του 1917 ήταν στην πραγματικότητα η επανάσταση του Φεβρουαρίου. Οι ρίζες αυτής της επανάστασης βρίσκονται στις συνθήκες της προεπαναστατικής Ρωσίας και ποτέ δεν έχω πει κάτι διαφορετικό. Η επανάσταση του Φεβρουαρίου είχε βαθιές ρίζες το έχω δείξει αυτό στο βιβλίο «Ο κόκκινος τροχός». Πρώτη ρίζα η μακρόχρονη αμοιβαία απέχθεια μεταξύ εκείνων που βρίσκονταν στην εξουσία και της μορφωμένης κοινωνίας, η αμοιβαία έλλειψη εμπιστοσύνης που έκανε αδύνατη κάθε συνδιαλλαγή, κάθε δημιουργική λύση των κρατικών προβλημάτων. Επομένως τη μεγαλύτερη ευθύνη έχουν οι αρχές: ποιος άλλος παρά ο καπετάνιος φταίει όταν εξοκείλει ένα καράβι; Συνεπώς μπορείτε πράγματι να πείτε ότι η επανάσταση του Φεβρουαρίου ως προς τα αίτιά της ήταν «το αποτέλεσμα του προηγούμενου ρωσικού πολιτικού καθεστώτος». Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι ο Λένιν ήταν ένα τυχαίο πρόσωπο. Σε καμία περίπτωση. Ή ότι η οικονομική παρουσία του Κάιζερ Γουλιέλμου δεν είχε συνέπειες. Αλλά δεν υπήρχε τίποτε από την φύση της Ρωσίας στην Οκτωβριανή Επανάσταση. Αντίθετα, τσάκισε την Ρωσία. Η ερυθρά τρομοκρατία, την οποία εξαπέλυσαν οι αρχηγοί της, η απόφασή τους να πνίξουν τη Ρωσία στο αίμα, είναι η πρώτη και μεγαλύτερη απόδειξη για αυτό.. Ερ. Κατά την γνώμη μας, από όλα τα έργα σας, το βιβλίο «Το Αρχιπέλαγος των γκουλάγκ» είχε την μεγαλύτερη απήχηση στο κοινό. Σε αυτό το βιβλίο δείχνετε την μισανθρωπική φύση της Σοβιετικής δικτατορίας. Κοιτάζοντας το παρελθόν σήμερα, μπορείτε να πείτε σε ποιο βαθμό έχει συμβάλλει στην ήττα του κομμουνισμού στον κόσμο; Δεν πρέπει να απευθύνετε αυτή την ερώτηση σε εμένα ένας συγγραφέας δεν μπορεί να κάνει τέτοιες εκτιμήσεις. Ερ. Για να παραφράσουμε κάτι που είπατε κάποτε, η Ρωσία έπρεπε να υποστεί την σκοτεινή ιστορία του 20ου αιώνα για χάρη της ανθρωπότητας. Έχουν οι Ρώσοι μάθει από τις 2 επαναστάσεις και τις συνέπειές τους; Φαίνεται ότι αρχίζουν. Ο μεγάλος αριθμός δημοσιεύσεων και ταινιών για την ιστορία του 20ου αιώνα αν και ποικίλης ποιότητας είναι ένδειξη μίας αύξουσας ζήτησης. Σχετικώς πρόσφατα, το κρατικό κανάλι «Ρωσία» παρουσίασε μία σειρά βασισμένη στα έργα του Βαρλάμ Σαλάμωφ, δείχνοντας την φοβερή, απάνθρωπη αλήθεια για τα στρατόπεδα του Στάλιν. Η σειρά δεν ήταν «μαλακωμένη». Και, για παράδειγμα, από τον τελευταίο Φεβρουάριο έχω εκπλαγεί και εντυπωσιαστεί από τις μεγάλης κλίμακας, θερμές και μακρές συζητήσεις που έχει προκαλέσει το παλαιότερα γραφθέν και τώρα επαναδημοσιευθέν άρθρο μου για την επανάσταση του Φεβρουαρίου. Χάρηκα που είδα την μεγάλη

7 7 ποικιλία απόψεων, συμπεριλαμβανομένων και αυτών που ήταν αντίθετες με τις δικές μου, καθώς δείχνουν την προθυμία να καταλάβουμε το παρελθόν, χωρίς το οποίο δεν μπορεί να υπάρξει μέλλον με νόημα. Ερ. Ποιά είναι η γνώμη σας για την διακυβέρνηση του Πούτιν σε σύγκριση με τους προκατόχους του Γιέλτσιν και Γκορμπατσόφ; Η διακυβέρνηση του Γκορμπατσόφ ήταν πολιτικώς απίστευτα αφελής, άπειρη και ανεύθυνη προς την χώρα. Δεν ήταν διακυβέρνηση, αλλά απερίσκεπτη απάρνηση της εξουσίας. Με την σειρά του ο θαυμασμός της Δύσεως μόνο ενίσχυσε την πίστη του Γκορμπατσόφ ότι η προσέγγισή του ήταν σωστή. Αλλά ας είμαστε ξεκάθαροι ότι ήταν ο Γκορμπατσόφ, και όχι ο Γιέλτσιν, όπως πολλοί σήμερα ισχυρίζονται, ο οποίος πρώτος έδωσε ελευθερία λόγου και κινήσεως στους πολίτες της χώρας. Η περίοδος του Γιέλτσιν χαρακτηρίζεται από μία όχι λιγότερο ανεύθυνη συμπεριφορά προς την ζωή του λαού, αλλά με άλλους τρόπους. Στην βιασύνη του να έχει ιδιωτική, αντί για κρατική, ιδιοκτησία όσο το δυνατόν γρηγορότερα, ο Γιέλτσιν ξεκίνησε μία μαζική, πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων εκποίηση της εθνικής περιουσίας. Επιδιώκοντας να κερδίσει την υποστήριξη των τοπικών ηγετών, ο Γιέλτσιν καλούσε ευθέως σε απόσχιση και πέρασε νόμους οι οποίοι παρείχαν το δικαίωμα και ενθάρρυναν την κατάρρευση του Ρωσικού κράτους. Αυτό, φυσικά, στέρησε από την Ρωσία τον ιστορικό της ρόλο, για τον οποίον είχε αγωνιστεί τόσο σκληρά, και μείωσε το κύρος της στην διεθνή κοινότητα. Όλα αυτά έγιναν δεκτά με ακόμα πιο θερμές επευφημίες από την Δύση. Ο Πούτιν κληρονόμησε μία λεηλατημένη και σαστισμένη χώρα, με φτωχό και ηττοπαθή λαό. Και άρχισε να κάνει ότι ήταν δυνατό μία αργή και σταδιακή αποκατάσταση. Αυτές οι προσπάθειες ούτε παρατηρήθηκαν, ούτε εκτιμήθηκαν αμέσως. Σε κάθε περίπτωση, δύσκολα βρίσκει κανείς παραδείγματα στην ιστορία, όπου βήματα από μία χώρα για την αποκατάσταση της ισχύος της αντιμετωπίστηκαν ευνοϊκά από άλλες κυβερνήσεις. Ερ. Έχει γίνει σταδιακά ξεκάθαρο σε όλους ότι η σταθερότητα της Ρωσίας είναι προς όφελος της Δύσεως. Αλλά υπάρχει ένα πράγμα που μας εκπλήσσει ιδιαίτερα: όταν μιλάτε για την ορθή μορφή διακυβερνήσεως για την Ρωσία, πάντα μιλάτε υπέρ της τοπικής αυτοδιοικήσεως και αντιπαραθέτετε αυτό το μοντέλο με την Δυτική δημοκρατία. Μετά από 7 χρόνια διακυβερνήσεως του Πούτιν, παρατηρούμε το εντελώς αντίθετο φαινόμενο: η ισχύς συγκεντρώνεται στα χέρια του Προέδρου, τα πάντα περιστρέφονται γύρω από αυτόν. Ναι, πάντα επιμένω στην ανάγκη για τοπική αυτοδιοίκηση στην Ρωσία, αλλά πότε δεν αντιπαρέθεσα αυτό το μοντέλο στην Δυτική δημοκρατία. Το αντίθετο, προσπαθώ να πείσω τους συμπατριώτες μου αναφέροντας το παράδειγμα άκρως αποτελεσματικών συστημάτων τοπικής αυτοδιοίκησης στην Σουηδία και την Νέα Αγγλία, τα οποία αμφότερα τα είδα από πρώτο χέρι. Στην ερώτησή σας συγχέετε την τοπική αυτοδιοίκηση (η οποία είναι δυνατή μόνο στο πλέον λαϊκό επίπεδο, όταν οι άνθρωποι ξέρουν τους εκλεγμένους αξιωματούχους προσωπικά) με την κυριαρχία λίγων δεκάδων περιφερειακών κυβερνητών, οι οποίοι κατά την περίοδο Γιέλτσιν συνεργάζονταν μετά χαράς με την ομοσπονδιακή κυβέρνηση στην καταπίεση κάθε πρωτοβουλίας τοπικής αυτοδιοικήσεως. Σήμερα συνεχίζω να είμαι ιδιαίτερα ανήσυχος από την αργή και αναποτελεσματική ανάπτυξη της τοπικής αυτοδιοικήσεως. Αλλά έχει επιτέλους αρχίσει να συμβαίνει. Την εποχή του Γιέλτσιν, η τοπική αυτοδιοίκηση στην πραγματικότητα απαγορευόταν στο ρυθμιστικό επίπεδο, ενώ το «κάθετο κράτος» (δηλ. η συγκεντρωτική και εκ των άνω διακυβέρνηση του Πούτιν) παραχωρεί όλο και περισσότερες εξουσίες στον τοπικό πληθυσμό. Δυστυχώς, αυτή η διαδικασία δεν είναι ακόμα συστηματική στον χαρακτήρα της. Μα δεν υπάρχει σχεδόν καθόλου αντιπολίτευση. Φυσικά, η αντιπολίτευση είναι απαραίτητη και επιθυμητή για την υγιή ανάπτυξη κάθε χώρας. Δεν μπορείτε να βρείτε σχεδόν κανέναν στην αντιπολίτευση, εκτός από τους κομμουνιστές, όπως και τα χρόνια του Γιέλτσιν. Ωστόσο, όταν λέτε «δεν υπάρχει σχεδόν καθόλου αντιπολίτευση», πιθανότατα εννοείτε τα δημοκρατικά κόμματα της δεκαετίας του Αλλά ρίξτε μία αντικειμενική ματιά στην κατάσταση: υπήρξε μία ραγδαία πτώση του βιοτικού επιπέδου την δεκαετία του 1990, η οποία επηρέασε τα 3/4 των Ρωσικών οικογενειών, όλα αυτά «υπό το δημοκρατικό λάβαρο». Δεν είναι έκπληξη συνεπώς ότι ο πληθυσμός πλέον δεν συντάσσεται υπό αυτό το λάβαρο. Και τώρα οι ηγέτες αυτών των κομμάτων δεν μπορούν ούτε να συμφωνήσουν για την κατανομή των υπουργείων στην «σκιώδη κυβέρνηση». Είναι λυπηρό που δεν υπάρχει ακόμα μία δημιουργική, ξεκάθαρη και μεγάλης κλίμακας αντιπολίτευση στην Ρωσία. Η αύξηση και η ανάπτυξη μίας αντιπολιτεύσεως, όσο και η ωρίμανση των άλλων δημοκρατικών θεσμών, θα απαιτήσει περισσότερο χρόνο και εμπειρία. Ερ. Κατά την τελευταία μας συνέντευξη, επικρίνατε τους εκλογικούς κανόνες για τους βουλευτές της Δούμας (Κοινοβουλίου), επειδή μόνο οι μισοί από αυτούς εκλέγονται στις περιφέρειές τους, ενώ οι άλλοι μισοί, βουλευτές των πολιτικών κομμάτων, κυριαρχούν. Μετά την εκλογική μεταρρύθμιση που έκανε ο πρόεδρος Πούτιν, δεν υπάρχουν καθόλου άμεσοι βουλευτές. Είναι αυτό ένα βήμα προς τα πίσω; Ναι, πιστεύω ότι είναι λάθος. Είμαι ένας πεπεισμένος και συνεπής επικριτής του «κομματικο-κοινοβουλευτισμού». Είμαι υπέρ ανεξάρτητων εκλογών των αληθινών αντιπροσώπων του λαού, οι οποίοι θα είναι υπόλογοι στις περιφέρειές τους και τις συνοικίες τους και οι οποίοι σε περίπτωση μηικανοποιητικής επιδόσεως θα μπορούν να ανακληθούν. Καταλαβαίνω και σέβομαι την δημιουργία ομάδων με βάση οικονομικές, συνεργασιακές, εδαφικές, μορφωτικές, επαγγελματικές και βιομηχανικές αρχές, αλλά δεν βλέπω κάτι οργανικό στα πολιτικά κόμματα. Οι πολιτικοί δεσμοί μπορεί να είναι ασταθείς και πολύ συχνά έχουν ιδιοτελή απώτερα κίνητρα. Ο Λέων Τρότσκυ το είπε με ακρίβεια κατά την Οκτωβριανή επανάσταση: «Ένα κόμμα που δεν αγωνίζεται για την κατάκτηση της εξουσίας δεν αξίζει τίποτα». Μιλάμε για την επιδίωξη οφέλους για το ίδιο το κόμμα εις βάρος του υπολοίπου λαού. Αυτό μπορεί να συμβεί είτε αν η κατάληψη της εξουσίας είναι ειρηνική, είτε όχι. Ψηφίζοντας για απρόσωπα κόμματα και τα προγράμματά τους είναι ένα εσφαλμένο υποκατάστατο για τον μόνο πραγματικό τρόπο εκλογής των αντιπροσώπων του λαού: ψήφος από ένα πραγματικό πρόσωπο για έναν πραγματικό υποψήφιο. Αυτό είναι το νόημα πίσω από την λαϊκή αντιπροσώπευση.

8 8 Ερ. Παρά τα μεγάλα έσοδα από τις εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου, παρά την ανάπτυξη μίας μεσαίας τάξεως, υπάρχει ένα απέραντο χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών στην Ρωσία. Τι μπορεί να γίνει για να βελτιωθεί η κατάσταση; Πιστεύω ότι το χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών είναι ένα άκρως επικίνδυνο φαινόμενο στην Ρωσία και χρειάζεται την άμεση προσοχή του κράτους. Αν και πολλές περιουσίες συσσωρεύθηκαν κατά τα χρόνια του Γιέλτσιν μέσω λεηλασίας, ο μόνος λογικός τρόπος για να διορθωθεί η κατάσταση σήμερα δεν είναι η δίωξη των μεγάλων επιχειρήσεων οι σημερινοί ιδιοκτήτες προσπαθούν να τις λειτουργήσουν όσο πιο αποτελεσματικά μπορούν αλλά να δοθεί χώρος στις μεσαίες και μικρές επιχειρήσεις να αναπνεύσουν. Αυτό σημαίνει προστασία των πολιτών και των μικρών επιχειρηματιών από τον αυθαίρετο νόμο και την διαφθορά. Σημαίνει επένδυση των εσόδων από τους εθνικούς φυσικούς πόρους στην εθνική υποδομή, την παιδεία και την υγεία. Και πρέπει να μάθουμε να το κάνουμε χωρίς αισχρές κλοπές και καταχρήσεις. Ερ. Χρειάζεται η Ρωσία μία εθνική ιδέα και μία τέτοια πως θα μπορούσε να είναι; Ο όρος «εθνική ιδέα» είναι ασαφής. Ένας μπορεί να τον αντιληφθεί ως μία ευρύτερη κοινή αντίληψη μεταξύ του λαού ως προς τον επιθυμητό τρόπο ζωής στην χώρα τους, μία ιδέα που κυριαρχεί στον πληθυσμό. Μία ενωτική αντίληψη όπως αυτή θα μπορούσε να είναι χρήσιμη, αλλά δεν πρέπει ποτέ να δημιουργείται τεχνητά ή να επιβάλλεται από πάνω προς τα κάτω από τους κυβερνώντες. Κατά τις τελευταίες ιστορικές περιόδους αυτές οι αντιλήψεις έχουν αναπτυχθεί στην Γαλλία, για παράδειγμα μετά τον 18ο αιώνα, στο Ηνωμένο Βασίλειο, τις ΗΠΑ, την Γερμανία, την Πολωνία κ.α. Όταν η συζήτηση για την «ανάπτυξη μίας εθνικής ιδέας» ξεκίνησε απερίσκεπτα στην μετασοβιετική Ρωσία, προσπάθησα να ρίξω κρύο νερό σε αυτή με την αντίρρηση ότι, μετά από όλες τις συντριπτικές απώλειες που είχαμε υποστεί, θα ήταν αρκετό να έχουμε μόνο έναν στόχο: την συντήρηση ενός θνήσκοντος λαού. Ερ. Αλλά η Ρωσία συχνά βρίσκει τον εαυτό της μόνο. Πρόσφατα οι σχέσεις μεταξύ της Ρωσίας και της Δύσεως έγιναν κάπως ψυχρότερες (ακόμα...), και αυτό συμπεριλαμβάνει τις ρωσο-ευρωπαϊκές σχέσεις. Ποιος είναι ο λόγος; Ποιες είναι οι δυσκολίες της Δύσεως στην κατανόηση της σύγχρονης Ρωσίας; Μπορώ να αναφέρω πολλούς λόγους, αλλά οι πιο ενδιαφέροντες είναι ψυχολογικοί, δηλ. η κατάρρευση των ελπίδων εμπρός στην πραγματικότητα. Αυτό συνέβη τόσο στη Ρωσία όσο και στη Δύση. Όταν το 1994 επέστρεψα στη Ρωσία, ο λαός είχε σχεδόν θεοποιήσει τη Δύση και τα κράτη της. Εννοείται πως αυτό δεν οφείλονταν σε πραγματική γνώση ή σε ενσυνείδητη επιλογή, αλλά σε μια φυσική αποστροφή στο μπολσεβίκικο καθεστώς και στην αντιδυτική προπαγάνδα του. Οι διαθέσεις άρχισαν να αλλάζουν με τους άγριους βομβαρδισμούς της Σερβίας από το ΝΑΤΟ. Είναι γεγονός ότι όλα τα στρώματα της ρωσικής κοινωνίας συγκλονίστηκαν βαθιά από εκείνους τους βομβαρδισμούς. Η κατάσταση χειροτέρευσε όταν το ΝΑΤΟ άρχισε να εξαπλώνει την επιρροή του και να απορροφά τις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες στη δομή του. Αυτό ήταν ιδιαίτερα οδυνηρό με την περίπτωση της Ουκρανίας, μιας χώρας που η εγγύτητά της στη Ρωσία καθορίζεται από το ότι εκατομμύρια οικογενειακοί δεσμοί βρέθηκαν αιφνιδίως σε διαφορετικές χώρες. Με μια κονδυλιά, αυτές οι οικογένειες διαμελίστηκαν και χωρίστηκαν από μία νέα διαχωριστική γραμμή, το σύνορο ενός στρατιωτικού συνασπισμού. Έτσι, η αντίληψη ότι η Δύση είναι κυρίως «ο ιππότης της Δημοκρατίας» αντικαταστάθηκε από την απογοητευτική αντίληψη ότι ο ρεαλισμός, συνήθως κυνικός και ιδιοτελής, αποτελεί την καρδιά της δυτικής πολιτικής. Για πάρα πολλούς Ρώσους αυτό ήταν η μέγιστη απογοήτευση, η συντριβή του ιδανικού τους. Την ίδια στιγμή η Δύση απολάμβανε τη νίκη της ύστερα από έναν εξαντλητικό Ψυχρό Πόλεμο και παρακολουθούσε αμέριμνη την 15χρονη αναρχία στη Ρωσία του Γκορμπατσόφ και του Γιέλτσιν. Μέσα σε εκείνες τις συνθήκες ήταν εύκολο να πιστέψει η Δύση, ότι η Ρωσία έγινε κάτι σαν τριτοκοσμική χώρα και ότι θα παρέμενε τέτοια για πάντα. Όταν όμως η Ρωσία άρχισε να ανακτά κάποια δύναμη ως οικονομία και ως κράτος, η αντίδραση της Δύσης ήταν ο πανικός, ίσως υποσυνείδητος, βασισμένος σε κάποιες φοβίες. Ερ. Η Δύση το συσχέτισε με την πρώην υπερδύναμη, την Σοβιετική Ένωση. Κάτι που είναι πολύ κακό. Αλλά ακόμα και πριν από αυτό, η Δύση εξαπατούσε τον εαυτό της ή ίσως βολικά αγνοούσε την πραγματικότητα θεωρώντας την Ρωσία ως μία νεαρή δημοκρατία, ενώ στην πραγματικότητα δεν υπήρχε καθόλου δημοκρατία. Φυσικά η Ρωσία δεν είναι ακόμη δημοκρατική χώρα, μόλις άρχισε να οικοδομεί τη δημοκρατία. Αλλά είναι λάθος να κατηγορείται για έλλειμμα δημοκρατίας, για λάθη και για παραβιάσεις της δημοκρατίας. Δεν ήταν όμως η Ρωσία που έτεινε χείρα βοηθείας στη Δύση μετά τις 11 Σεπτεμβρίου; Μόνο η ψυχολογική υστέρηση ή μια καταστροφική έλλειψη διορατικότητας μπορεί να εξηγήσει την παράλογη άρνηση της Δύσης να δεχθεί την ανυπόκριτη ρωσική προσφορά. Αλλά και όταν οι ΗΠΑ δέχτηκαν την ρωσική βοήθεια στο Αφγανιστάν, άρχισαν να ζητούν όλο και περισσότερα πράγματα. Όσο για την Ευρώπη, οι ισχυρισμοί της για την Ρωσία είναι ξεκάθαρα συνέπεια κάποιων εντελώς αβάσιμων φόβων για την ενέργεια. Δεν είναι όμως σήμερα πολυτέλεια για την Δύση να παραμερίζει τη Ρωσία, ιδιαίτερα εν όψει νέων απειλών; Στην τελευταία μου συνέντευξη πριν επιστρέψω στην Ρωσία, είχα δηλώσει: «αν δούμε βαθιά στο μέλλον, κάποια στιγμή στον 21ο αιώνα η Ευρώπη και η Αμερική θα προστρέξουν στην Ρωσία για σύμμαχο, όταν θα έχουν μεγάλες ανάγκες». Ερ. Έχετε διαβάσει Γκαίτε, Σίλλερ και Χάινε στο πρωτότυπο, στα Γερμανικά, και πάντα ελπίζατε ότι η Γερμανία θα ήταν κάτι σαν γέφυρα μεταξύ της Ρωσίας και του υπόλοιπου κόσμου. Πιστεύετε ότι οι Γερμανοί μπορούν ακόμα να παίξουν αυτόν τον ρόλο; Το πιστεύω. Υπάρχει κάτι προκαθορισμένο στην αμοιβαία έλξη μεταξύ της Γερμανίας και της Ρωσίας. Ειδάλλως, αυτή η έλξη δεν θα είχε επιβιώσει δύο φρικτών Παγκοσμίων Πολέμων. Ερ. Ποιοί Γερμανοί ποιητές, συγγραφείς και φιλόσοφοι σας επηρέασαν περισσότερο; Ο Σίλλερ και ο Γκαίτε ήταν πολύ επίκαιροι κατά την παιδική και εφηβική μου ηλικία. Αργότερα με τράβηξε ο Σέλινγκ. Έχω σε υψηλή εκτίμηση την μεγάλη Γερμανική μουσική παράδοση.

9 9 Δεν μπορώ να φανταστώ την ζωή μου χωρίς τον Μπαχ, τον Μπετόβεν και τον Σούμπερτ. Ερ. Η Δύση δεν ξέρει σχεδόν τίποτα για την σύγχρονη Ρωσική λογοτεχνία. Ποια είναι, κατά την γνώμη σας, η κατάσταση στην Ρωσική λογοτεχνία σήμερα; Οι περίοδοι ραγδαίων και ριζικών αλλαγών ποτέ δεν ήταν ευνοϊκές για την λογοτεχνία. Τα σημαντικά έργα, για να μην αναφερθώ στα μεγάλα έργα, σχεδόν πάντα και παντού δημιουργήθηκαν σε περιόδους σταθερότητας, καλής ή κακής. Η σύγχρονη Ρωσική λογοτεχνία δεν είναι εξαίρεση. Ο μορφωμένος αναγνώστης σήμερα ενδιαφέρεται περισσότερο για έργα άλλα από μυθιστορήματα απομνημονεύματα, βιογραφίες και ντοκιμαντέρ-πεζογραφήματα. Ωστόσο, πιστεύω ότι η δικαιοσύνη και η συνείδηση δεν θα σκορπίσουν στους τέσσερεις ανέμους, αλλά θα παραμείνουν οι βάσεις της Ρωσικής λογοτεχνίας, ώστε να είναι χρήσιμη στην διαύγεια του πνεύματος μας και στην ενίσχυση της κατανόησής μας. Ερ. Η ιδέα της επιρροής του Ορθόδοξου Χριστιανισμού στον Ρωσικό κόσμο παρατηρείται σε όλα τα έργα σας. Ποιες είναι οι ηθικές περγαμηνές της Ρωσικής Εκκλησίας; Νομίζουμε ότι σήμερα μετατρέπεται σε κρατική Εκκλησία, όπως ήταν αιώνες πριν θεσμός που στην πράξη νομιμοποιεί τον ηγέτη του Κρεμλίνου ως αντιπρόσωπο του Θεού. Αντιθέτως, πρέπει να εκπλαγούμε που η Εκκλησία της ανέκτησε μία κάπως ανεξάρτητη θέση κατά τα πολύ λίγα χρόνια από τότε που απελευθερώθηκε από την ολική υποτέλεια στην κομμουνιστική κυβέρνηση. Μην ξεχνάτε τι τρομερό φόρο αίματος πλήρωσε η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία επί σχεδόν όλον τον 20 ο αιώνα. Η Εκκλησία τώρα σηκώνεται από τα γόνατά της. Το νέο μετασοβιετικό κράτος τώρα μαθαίνει να σέβεται την Εκκλησία ως έναν ανεξάρτητο θεσμό. Για παράδειγμα, το «κοινωνικό δόγμα» της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας πηγαίνει πολύ μακρύτερα από τα κυβερνητικά προγράμματα. Πρόσφατα ο μητροπολίτης Κύριλλος, εξέχων παρουσιαστής των θέσεων της Εκκλησίας, έκανε επανειλημμένες εκκλήσεις για την μεταρρύθμιση του φορολογικού συστήματος. Οι απόψεις του είναι αρκετά διαφορετικές από αυτές της κυβερνήσεως, παρ όλα αυτά τις εκφράζει δημοσίως, στην κρατική τηλεόραση. Όσο για την «νομιμοποίηση της κεφαλής του Κρεμλίνου», εννοείτε την νεκρώσιμη ακολουθία για τον Γιέλτσιν και την απόφαση να μην γίνει μία πολιτική κηδεία; Και αυτό. Μάλλον ήταν ο μόνος τρόπος να ελεγχθεί η δημόσια οργή, που δεν έχει ακόμα υποχωρήσει πλήρως, και να αποφευχθούν οι πιθανές εκδηλώσεις οργής κατά την ταφή. Αλλά δεν βλέπω κανέναν λόγο να γίνει η τελετή το νέο πρωτόκολλο για τις κηδείες όλων των Ρώσων προέδρων στο μέλλον. Όσον αφορά το παρελθόν, η Εκκλησία μας πραγματοποιεί συνεχώς προσευχές για την ανάπαυση των ψυχών των θυμάτων των κομμουνιστικών σφαγών στο Μπούτοβο κοντά στην Μόσχα, στα νησιά Σολοβέτσκυ και σε άλλους τόπους μαζικών ταφών. Ερ. Το 1987 στην συνέντευξή σας με τον ιδρυτή του Σπίγκελ Ρούντολφ Αουγκστάιν είπατε ότι είναι πραγματικά δύσκολο να μιλήσεις για την θρησκεία δημοσίως. Τι σημαίνει η πίστη για εσάς; Για εμένα η πίστη είναι το θεμέλιο και το στήριγμα της ζωής. Ερ. Φοβάστε τον θάνατο; Όχι, δεν φοβάμαι τον θάνατο πλέον. Όταν ήμουν νέος ο πρόωρος θάνατος του πατέρα μου έριξε μία σκιά πάνω μου πέθανε στην ηλικία των 27 και φοβόμουν μην πεθάνω πριν όλα μου τα λογοτεχνικά σχέδια γίνουν πραγματικότητα. Αλλά μεταξύ 30 και 40 ετών η συμπεριφορά μου προς τον θάνατο έγινε μάλλον ψύχραιμη και ισορροπημένη. Το θεωρώ ως ένα φυσικό, αλλά όχι το τελευταίο, ορόσημο της υπάρξεως κάποιου. Όπως και να έχει, σας ευχόμαστε πολλά έτη δημιουργικής ζωής. Όχι, όχι. Μην το κάνετε, αρκετά. Αλεξάντερ Ισάγιεβιτς, σε ευχαριστούμε για αυτή την συνέντευξη. Ό ΣΚΟΝΗ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗ ταν η σκόνη μαζεύεται στο μικρό αυτοκίνητο Κούπερ, ο Scott Wade το χρησιμοποιεί ως καμβά για να δημιουργήσει προσωρινά έργα τέχνης. Ανάμεσα στα άλλα έκανε και ένα αντίγραφο του γνωστού έργου του C.M. Coolidge «Φίλος στην Ανάγκη», που είναι πιο γνωστό ως «Οι σκύλοι που παίζουν πόκερ». Ο Wade χρησιμοποίησε το δάχτυλό του και άλλα εργαλεία. Ζωγράφισε αντίγραφα τιμητικά τού πίνακα «Αστροφώτιστη νύχτα» του βαν Γκόγκ και της «Μόνας Λίζας» του Λεονάρντο ντα Βίντσι. Ο Wade μένει σ ένα χωματόδρομο του San Marcos (Μεξικό), που του λερώνει το πίσω παράθυρο του αυτοκινήτου και του δίνει την ευκαιρία να κάνει τα ζωγραφικά του έργα. Ο Wade είναι περήφανος για τα έργα του, αν και η πρώτη βροχή τα διαλύει.

10 Η σελίδα της Ξένιας (επιμελείται η Σίρλεϋ Σώντερς) Οι ατυχήσαντες Γιατί μερικοί άντρες προτιμούν να έχουν σκύλο παρά σύζυγο. 1. Όσο πιο πολύ αργήσεις, τόσο ο σκύλος σου χαίρεται που σε βλέπει. 2. Οι σκύλοι δεν το προσέχουν, αν τους φωνάξεις με άλλο όνομα. 3. Οι σκύλοι είναι ευχαριστημένοι, αν αφήνεις πολλά πράγματα στο πάτωμα. 4. Οι γονείς των σκύλων δεν σου κάνουν επίσκεψη. 5. Οι σκύλοι δεν έχουν αντίρρηση να υψώνεις τη φωνή σου για να υπογραμμίσεις κάτι. 6. Δεν χρειάζεται να περιμένεις το σκύλο σου. Είναι έτοιμος για αναχώρηση όλο το εικοσιτετράωρο. 7. Οι σκύλοι διασκεδάζουν όταν πάνε για κυνήγι ή ψάρεμα, οι γυναίκες όχι. 8. Ο σκύλος σου δεν θα σε ξυπνήσει τη νύχτα να σε ρωτήσει «Αν πεθάνω, θα πάρεις άλλο σκύλο;» 9. Το σκύλο δεν τον πειράζει να τον βάλεις στο πίσω μέρος του αγροτικού αυτοκινήτου. 10. Τέλος ο σκύλος δεν σου παίρνει τα μισά σου πράγματα όταν φύγεις από το σπίτι.

11 11 Τ ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΑΓΑΠΗΣ ΚΑΙ ΘΑΡΡΟΥΣ Τόση καλοσύνη! ον Απρίλιο του 2007 το Τοπικό Συμβούλιο της Οκλαχόμα πέρασε μια διάταξη σχετική με το φόρο κατοικιδίων ζώων. Ο φόρος αυξήθηκε πολύ για τα μη δηλωμένα ζώα. Αν δεν κατέγραφες το ζώο σου μέσα σε ορισμένη προθεσμία, θα πλήρωνες κάθε χρόνο μεγαλύτερο τέλος. Ένα Σάββατο πήγα να δηλώσω το σκύλο μου. Ο άντρας μου έλειπε στρατιώτης σε μετεκπαίδευση, κι έτσι έπρεπε να πάρω μαζί τα τέσσερα παιδιά μου. Βρήκαμε μια μακριά ουρά. Αρχίσαμε γνωριμία με με ένα ζευγάρι που ήταν πριν από μας και ένα στρατιώτη πίσω μας. Είπαμε ιστορίες για τα ζώα μας κα το ζευγάρι έπαιζε με τα παιδιά μου. Μετά από μισή ώρα άρχισε να ψιχαλίζει. Ανέβασα τις κουκούλες στο κεφάλι των παιδιών μου και σκέπασα καλύτερα το μωρό με τα κουβέρτες του. Τα δυο μεγάλα στάθηκαν κοντά μου και τα άλλα πήγαν κάτω από το υπόστεγο. Φοβήθηκα ότι, αν ξαναερχόμουν την επομένη, η σειρά θα ήταν ακόμα μεγαλύτερη. Τοτε μια κυρία μπροστά πήρε τα παιδιά μου κάτω από την ομπρέλλα της. Σε λίγα λεπτά η βροχή έγινε δυνατή. Ο στρατιώτης πρότεινε να βάλει τα παιδιά μου μέσα στο αμάξι του και να τους βάλει να βλέπουν μια ταινία. Όμως πώς μπορούσα να αφήσω τα παιδιά μου στο αυτοκίνητο ενός ξένου, ενώ ήμουν υποχρεωμένη να μένω στη θέση μου στην ουρά; Η κυρία μπροστά μου προθυμοποιήθηκε να κοιτάζει τα παιδιά στο αμάξι, ενώ ο άντρας της κρατούσε τη θέση στη σειρά. Ο στρατιώτης πήγε στο αμάξι του, άναψε τη θέρμανση, έβαλε μια ταινία Ντίσνεϋ και ξαναγύρισε. Η κυρία έβαλε μέσα στο αυτοκίνητο και τα άλλα παιδιά που ήταν στην ουρά. Τώρα είχα να φροντίσω το μωρό. Είχε βραχεί και το πήρα μέσα στη ζακέτα μου. Άρχισε να κλαίει και όλοι από μπροστά γύριζαν να δουν. Αισθανόμουν αμήχανη και χαζή. Γιατί δεν είχα πάρει ομπρέλλα; Γιατί δεν πήρα μπέημπυ-σίττερ; Έπρεπε να φύγω και να ξανάρθω. Ξαφνικά κάποιος φώναξε: «Κυρία βάλτε μέσα το μωρό!» Νόμισα πως μου έλεγε να πάω σπίτι. της Jennifer Knopf Αλλά μίλησαν και άλλοι και με ενθάρρυναν να μπω στο γραφείο. Εκεί όμως χωρούσαν μόνο τρία άτομα και αυτό σήμαινε ότι άλλοι θα έμεναν έξω. Δίστασα, αλλά όλοι μου έκαναν δρόμο να περάσω. Μέσα στο γραφείο μού έδωσαν τη μόνη καρέκλα που υπήρχε. Όποιος έμπαινε κοίταζε να δει αν το μωρό ήταν εντάξει. Όπως περίμενα, μια γυναίκα πλησίασε να δηλώσει δυο ζώα. Έβγαλε το μπλοκ επιταγών και τότε της είπαν ότι δέχονταν μόνο μετρητά και ότι αν πήγαινε σε αυτόματο μηχάνημα να πάρει χρήματα, θα έχανε τη σειρά της. Μια άλλη κυρία της έδωσε μετρητά και πήρε την επιταγή. Η γυναίκα δέχτηκε με απορία και ευγνωμοσύνη. Τότε ήρθε η σειρά μου. Πλήρωσα γρήγορα και πήρα τα χαρτιά μου. Έξω τα παιδιά μου περίμεναν μέσα στο ζεστό αυτοκίνητο. Ευχαρίστησα και το στρατιώτη και την κυρία που πρόσεχε τα παιδιά μου. Και πήγα σπίτι εντυπωσιασμένη για την τόση καλοσύνη που μου έδειξαν και όχι μόνο σε μένα. Σχόλιο μεταφραστή: Φαίνεται ότι στην Β. Αμερική λόγω του κυριαρχούντος ατομισμού οι πράξεις αυτές εκπλήσσουν. Είναι βεβαίως πάντα αξιέπαινες και στη χώρα μας και τώρα πια όχι τόσο αυτονόητες. Μ. Τ.

12 12 ΙΑΤΡΙΚΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΜΑΣΤΙΧΑΣ Єκτός από τη χρήση της ως αρωματικό πρόσθετο σε τρόφιμα και ποτά, η παραδοσιακή ιατρική χρησιμοποιεί εδώ και αιώνες τη μαστίχα και το μαστιχέλαιο για την αντιμετώπιση παθολογικών συμπτωμάτων, χωρίς να έχει αναφερθεί κάποια τοξικότητα στον άνθρωπο. Στην αρχαιότητα Οι πρώτες αναφορές για τις θεραπευτικές και καλλωπιστικές ιδιότητες της μαστίχας Χίου έγιναν από τον Ιπποκράτη (5ος αι. π.χ.) τον σπουδαιότερο αρχαίο Έλληνα γιατρό, και συνεχίστηκαν και στους επόμενους αιώνες από γιατρούς, φαρμακοποιούς και βοτανολόγους (Διοσκουρίδη, Ορειβάσιο, Αέτιο, Γαληνό, Πλίνιο, Θεόφραστο, Παύλο της Αίγινας). Την θεωρούσαν ευεργετική για την ανθρώπινη υγεία και τις απέδιδαν πολλές ιδιότητες. Για παράδειγμα, ο Μάρκελος Εμπειρικός (4ος- 5ος αιώνας π.χ.) δίνει συνταγή για φλόγωση του στομάχου, των εντέρων και του συκωτιού. Ο Ορειβάσιος Σαρδηνίας (4ος αιώνας π.χ.) αναφέρει ότι η μαστίχα είναι φάρμακο για τις κοιλιακές αναταραχές και την ανορεξία, για την ουροδόχο κύστη και το στομάχι, τα δόντια και την ουλίτιδα, καθώς και για την προστασία από τα ηλιακά εγκαύματα. Ο Γαληνός (2ος αιώνας π.χ.) λέει ότι θεραπεύει τον χρόνιο βήχα. Ο Σκριμπόνιους Λάργκους (1ος αιώνας π.χ.) αναφέρεται στο ότι η μαστίχα είναι καλή για στομάχι, τα έντερα και το συκώτι. Ο Διοσκουρίδης (1 ος αιώνας μ.χ) πατέρας της φαρμακολογίας, γιατρός και βοτανολόγος, του οποίου το έργο «Περί ύλης ιατρικής» δεν είχε ξεπεραστεί ως τον 16 ο αι., κάνει εκτεταμένη αναφορά στις ιδιότητες της μαστίχας και του μαστιχέλαιου. Ο Αέτιος (6 ος αιώνας μ.χ.) τη θεωρεί ιδανική για τη θεραπεία των κοιλιακών πόνων και των εμετών και ότι προσφέρει καθαρή αναπνοή, ρυθμίζει την υγρασία του στόματος και βοηθάει να σταθεροποιηθούν τα χαλαρά δόντια. Ο Παύλος της Αίγινας (17 ος αιώνας μ.χ.) την αναφέρει ως πανάκεια, δηλαδή ως φάρμακο για κάθε είδους πόνο. Ο ίδιος κατέγραψε και την πρώτη συνταγή για την κατασκευή οδοντόπαστας. Αλλά και ο προφήτης Μωάμεθ στο Κοράνι συνιστά τη χρήση της μαστίχας, ίσως και αυτός να είναι ο λόγος της μεγάλης κατανάλωσης της από τον Ισλαμικό κόσμο. Σήμερα Σήμερα, η διεθνής επιστημονική κοινότητα έρχεται να επιβεβαιώσει και να εξηγήσει με σύγχρονα τεχνολογικά μέσα τις ιστορικά καταγεγραμμένες ιατροφαρμακευτικές ιδιότητες της μαστίχας Χίου. Η μαστίχα φαίνεται να παίζει καθοριστικό ρόλο στην πρόληψη και τη θεραπεία παθήσεων του πεπτικού συστήματος (έλκος, νόσος Crohn, δυσπεψία κ.ά.). Οι μελέτες που διεξήγαγαν αρχικά Βρετανοί ερευνητές επισημαίνουν ότι ακόμα και ένα γραμμάριο μαστίχας ημερησίως (που θα χορηγείται επί δύο εβδομάδες) είναι ικανό να καταστείλει τη δράση του «ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού», που είναι ο κύριος υπεύθυνος για το έλκος. Πρόσφατα ανακοινώθηκαν και τα πρώτα ευεργετικά αποτελέσματα σε ασθενείς που πάσχουν από τη χρόνια νόσο του Crohn (ιδιοπαθής φλεγμονώδης νόσος του εντέρου), ύστερα από χορήγηση σκόνης μαστίχας Χίου σε μορφή κάψουλας. Τα αποτελέσματα ήταν θεαματικά, αναφέρει ο κ. Τριανταφυλλίδης, διευθυντής της γαστρεντερολογικής κλινικής του Γενικού Κρατικού Νοσοκομείου Νίκαιας. Η μαστίχα μείωσε σημαντικά τον δείκτη δραστικότητας της νόσου, αλλά το πιο εντυπωσιακό είναι ότι δεν παρουσιάστηκε καμία παρενέργεια. Στο ελεανολικό οξύ της μαστίχας αποδίδεται η ισχυρή αντιφλεγμονώδης δράση της. Έτσι η μαστίχα δρα επουλωτικά λύοντας τις φλεγμονές συγκεκριμένων οργάνων, αρχίζοντας από περιοδοντίτιδες, οισοφαγίτιδες, γαστρίτιδες, δωδεκαδακτυλικό έλκος μέχρι τις κολίτιδες και τις αιμορροΐδες. Το μάσημα της τσίχλας με μαστίχα διευκολύνει την πέψη με την αντανακλαστική έκκριση σιέλου και γαστρικού υγρού. Στην οδοντιατρική Η δεύτερη πιο συνηθισμένη χρήση της μαστίχας συνδέεται από την αρχαιότητα με τη στοματική υγιεινή. Η σύγχρονη έρευνα επιβεβαιώνει ότι το μάσημα μαστίχας Χίου, σε αντίθεση με τις κοινές τσίχλες, προκαλεί μεγαλύτερη διέγερση σάλιου με αποτέλεσμα τον περιορισμό της ανάπτυξης βακτηρίων στη στοματική κοιλότητα και την αύξηση της αίσθησης φρεσκάδας και καθαρότητας στο στόμα. Επιπλέον, όπως απέδειξαν πρόσφατες μελέτες, η συστηματική χρήση της μαστίχας Χίου περιορίζει το σχηματισμό οδοντικής μικροβιακής πλάκας, παρουσιάζοντας εξαιρετικά ενδιαφέρουσα αντιμικροβιακή δράση που συναγωνίζεται αυτή των αντιβιοτικών. Γι αυτό αποτελεί σήμερα συστατικό οδοντόκρεμας και στοματικών διαλυμάτων για τη στοματική καθαριότητα, αντισηψία και υγιεινή. Επιγραμματικά η μάσηση μαστίχας: Δίνει ευωδιά στο στόμα και καταπολεμά την κακοσμία, αυξάνει τη ροή του σάλιου εξασφαλίζοντας έτσι προστασία στα δόντια και τους ιστούς του στόματος, επιταχύνει την επούλωση

13 13 ελκών του στόματος, καταπολεμεί τις στοματίτιδες και εμποδίζει την ανάπτυξη ουλίτιδας και περιοδοντίτιδας. Η μαστίχα δρα και κατά ορισμένων ιών. Πρόκειται για μία εντελώς ιδιόρρυθμη ιδιότητα της μαστίχας που δεν συναντάται σε κανένα σχεδόν παρασκεύασμα. Η δράση της δηλαδή σε δυο εντελώς διαφορετικούς μικροοργανισμούς, βακτήρια και ιούς. Από τους ιούς που αναφέρονται στις έρευνες κατά των οποίων η μαστίχα είναι αποτελεσματική, είναι ο ιός του έρπητα, μιας μόλυνσης που εκδηλώνεται στο δέρμα, στα χείλη, κυρίως, αλλά και στα γεννητικά όργανα. Ασπίδα στις καρδιοπάθειες Τα τελευταία χρόνια με ιδιαίτερο ενδιαφέρον μελετάται η χρήση της μαστίχας στην αντιμετώπιση της αυξημένης χοληστερόλης και των τριγλυκεριδίων. Σύμφωνα με τους ειδικούς, τα αντιοξειδωτικά εκχυλίσματα της μαστίχας (πολυφαινόλες κ.ά.) παρεμποδίζουν το σχηματισμό αθηρωματικής πλάκας στις αρτηρίες, δηλαδή προστατεύουν από τις καρδιοπάθειες. Σημαντική είναι και η επίδρασή της στο ήπαρ όπου φαίνεται να ενεργοποιεί την απορρόφηση της χοληστερόλης, μειώνοντας έτσι τη συγκέντρωσή της στο αίμα. Η ωφέλεια της μαστίχας δεν είναι μόνο ότι μειώνει τη χοληστερίνη και το λόγο χοληστερίνης προς HDL, που είναι ο αθηρωματικός δείκτης επικινδυνότητας, αλλά μειώνει την Lp (a) λιποπρωτεΐνη, που, επειδή καθορίζεται γενετικά, δεν υπάρχουν φάρμακα που να την επηρεάζουν. Στον καρκίνο: Έχει δειχτεί η αντιοξειδωτική δράση της μαστίχας και πρόσφατα η προ-αποπτωτική της δράση σε ανθρώπινα κύτταρα καρκίνου του εντέρου. Το μαστιχέλαιο είναι ένα μίγμα βιολογικά δραστικών ουσιών και έχει την ικανότητα να παρεμποδίζει τον κυτταρικό πολλαπλασιασμό και την επιβίωση διαφόρων τύπων καρκινικών κυττάρων και την αγγειογένεση, δηλαδή τη δημιουργία νέων αγγείων από προϋπάρχοντα κύτταρα, μια διαδικασία αναγκαία και απαραίτητη για την ανάπτυξη των πρωτογενών όγκων και των μεταστάσεών τους σε άλλα όργανα. Στη χειρουργική Η μαστίχα, όπως και το παράγωγό της κολοφώνιο (η ρητινώδης ουσία που απομένει μετά την απομάκρυνση του αιθέριου ελαίου από την μαστίχα) χρησιμοποιούνται για την παρασκευή χειρουργικών νημάτων. Τα ράμματα αυτά απορροφώνται από τον οργανισμό και δεν χρειάζεται επέμβαση κοπής. Σε άλλες χρήσεις Χρησιμοποιείται σε αλοιφές ενάντια στα εγκαύματα, στα κρυοπαγήματα, σε δερματικές παθήσεις και στην παρασκευή εμπλάστρων. Επίσης η μαστίχα, λόγω των τερπενίων, έχει ισχυρές αντιοξειδωτικές ιδιότητες. Ψυχολογικά η μάσηση μαστίχας προκαλεί χαλάρωση του οργανισμού με την εκφόρτιση συναισθημάτων. Το έστειλε η Παρασκευή Σαραντοπούλου ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ Ο μεγάλος φιλέλληνας, πρόξενος των ΗΠΑ, Γεώργιος Χόρτον Σ τις 11 Οκτωβρίου 1859 γεννήθηκε ένας μεγάλος φιλέλληνας, ο George Horton. Σε μας είναι γνωστός από το βιβλίο του 'The Blight of Asia', ( «Η Κατάρα της Ασίας», πρώτη μετάφραση Γιώργου Λ. Τσελίκα, έκδοση των σωματείων «Εστία Νέας Σμύρνης», Ένωση Σμυρναίων», Θρακικόν Κέντρον και «Εταιρεία Θρακικών Μελετών», 1980). Λίγοι Έλληνες γνωρίζουν το λογοτεχνικό του έργο που αποτελείται από 20 βιβλία.. Η αγάπη του για την κλασική Ελλάδα φάνηκε όταν επισκέφτηκε το Μουσείο του Λούβρου και άρχισε να μιλάει στα ελληνικά αγάλματα. Και όταν ανέβηκε στην Ακρόπολη και σταμάτησε η καρδιά του μπροστά στην ομορφιά του Παρθενώνα. Τέλος η αγάπη του για τον Ελληνισμό φαίνεται στα λόγια του για την Καρυάτιδα, ότι «το κορίτσι κλαίει και θέλει να γυρίσει κοντά στις αδελφές της». Το 1907 ο George Horton άφησε τη θέση του ως προξένου στην Ελλάδα και επισκέφτηκε 47 πόλεις των ΗΠΑ, για να πει στους Αμερικανούς με διαλέξεις ότι οι Έλληνες είναι άμεσοι απόγονοι των Αρχαίων Ελλήνων και ότι εκπροσωπούνται από εξέχοντες ανθρώπους σε όλον τον κόσμο. Με την βοήθεια της κόρης του Νάνσυ Χόρτον το Κέντρο ΗΕC θα εκδόσει τη διάλεξη αυτή του 1907 σε ελληνοαγγλικό βιβλίο («Οι Έλληνες του Σήμερα»). Περισσότερα για τον George Horton μπορείς να βρεις στην αυτοβιογραφία του (Recollections, Grave and Gay), έκδοση HEC που πωλείται στην Amazon.com, στον Ελευθερουδάκη και στον Ιανό. Capt. E.Rigos HELLENIC-NET@HEC.GREECE.ORG

14 14 ΕΘΝΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΕΛΛΗΝΙΔΩΝ Τα εκατό του χρόνια συμπλήρωσε εφέτος την 6η Οκτωβρίου ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΓΥΝΑΙΚΕΙΩΝ ΣΩΜΑΤΕΙΩΝ ΑΡΓΥΡΟ ΜΕΤΑΛΛΙΟ ΑΚΑΔΗΜΙΑΣ ΑΘΗΝΩΝ Γραφεία : Βουλής 38, Αθήνα Τηλ Φαξ Τ ο Εθνικό Συμβούλιο Ελληνίδων (ΕΣΕ) είναι μια Μη Κυβερνητική Οργάνωση, μέλος του Διεθνούς Συμβουλίου Γυναικών, ιδρυτικό μέλος του Ευρωπαϊκού Κέντρου του Διεθνούς Συμβουλίου Γυναικών, μέλος του Ευρωπαϊκού Λόμπυ Γυναικών και της Association Feminine de l' Europe Meridionale (AFEM). Είναι η πρώτη Ομοσπονδία Γυναικείων Οργανώσεων στην Ελλάδα. Ιδρύθηκε το 1908 με τη συμμετοχή, από το πρώτο έτος, 50 νομικά αναγνωρισμένων γυναικείων οργανώσεων της Ελλάδας και της Κύπρου. Ο αριθμός αυτός υπέστη αυξομειώσεις διαχρονικά, αλλά χωρίς να υπολείπεται από τα αρχικά του επίπεδα. Το Ε.Σ.Ε. έχει επίσης άτομα-μέλη, διακεκριμένα πρόσωπα της ελληνικής κοινωνίας που στηρίζουν την οργάνωση, αλλά δεν καθορίζουν την διοίκηση ή την πολιτική του. Όλες οι οργανώσεις-μέλη, Ελλάδας και Κύπρου, καλύπτουν ένα μεγάλο φάσμα επί μέρους σκοπών και ενδιαφερόντων, αλλά παράλληλα επιδιώκουν από κοινού την εξύψωση της θέσης της γυναίκας. Βασικοί σκοποί: Η προώθηση της θέσης της γυναίκας σε όλους τους τομείς της ζωής: οικογένεια, κοινωνία, πολιτεία. Η προάσπιση των δικαιωμάτων του ανθρώπου και ιδιαίτερα των δικαιωμάτων των γυναικών και των παιδιών. Η συμβολή στην εδραίωση της ειρήνης, της ανάπτυξης, της κατανόησης μεταξύ των λαών. Η συμβολή στη διαπαιδαγώγηση της νεότητας, και η ανάπτυξη πνευματικών, σωματικών δεξιοτήτων και άθλησης των νέων. Η ενημέρωση των γυναικών στα θέματα των γυναικείων δικαιωμάτων και διεκδικήσεων, τόσο στην Ελλάδα όσο και στον ευρύτερο ευρωπαϊκό και διεθνή χώρο, και η προβολή των γυναικείων θέσεων προς κάθε κατεύθυνση (κοινό, αρχές και κάθε αρμόδιο φορέα) υπήρξε και εξακολουθεί πάντοτε να είναι πολύ σημαντική προσφορά του Ε.Σ.Ε. Για το σκοπό αυτό διατηρεί πυκνές σχέσεις με τις οργανώσεις-μέλη του και με άλλες σημαντικές γυναικείες οργανώσεις με τις οποίες συνεργάζεται τακτικά. Ως μέλος της CEDAW (Επιτροπή του ΟΗΕ, που καταγράφει την κατάσταση των δικαιωμάτων των γυναικών στα κράτη-μέλη), το Διεθνές Συμβούλιο Γυναικών παρακολουθεί τις εξελίξεις στο θέμα των διακρίσεων κατά των γυναικών. Στον ιστορικό ρόλο του ΕΣΕ και τις νέες προοπτικές για κοινωνική δράση, που διανοίγονται από τις σύγχρονες προκλήσεις, αναφέρθηκε σε συνέντευξη Τύπου, με αφορμή τον εορτασμό των 100 χρόνων, η πρόεδρος του ΕΣΕ Εφη Καλλιγά στην πανηγυρική εκδήλωση που έγινε την 9 η Οκτωβρίου στο κτήριο της Παλιάς Βουλής. Μίλησε για τη συμβολή του ΕΣΕ στην κατάκτηση της πρόσβασης των γυναικών στα επαγγελματικά και πολιτικά δικαιώματα, που απολαμβάνουν τις τελευταίες δεκαετίες. Υπογράμμισε δε, ότι το ΕΣΕ είχε δημιουργήσει το 1921 το πρώτο νομικό γραφείο παροχής δωρεάν συμβουλών για γυναίκες και πρόσφατα κέρδισε στο Δικαστήριο Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων δυο υποθέσεις, για τις οποίες είχε κάνει προσφυγή. Σε ό,τι αφορά τη σύγχρονη εποχή, η κ. Καλλιγά σημείωσε ότι «λόγο ύπαρξης και δράσης του ΕΣΕ αποτελούν, μεταξύ άλλων, η παρακολούθηση της εφαρμογής όσων έχουν θεσμοθετηθεί και η εγρήγορση απέναντι σε φαινόμενα υπαναχώρησης κεκτημένων». Ειδικότερα, αναφέρθηκε στο θέμα της γονικής άδειας, που, ενώ ο νόμος είναι σαφέστατος, καταστρατηγείται από ιδιώτες και κρατικούς φορείς, στο φλέγον ζήτημα της αλλαγής του οικογενειακού δικαίου, όπου συντελείται υπαναχώρηση σε σοβαρές θεσμικές κατακτήσεις των γυναικών και στα ζητήματα που έχουν προκύψει από τη μετανάστευση στη χώρα μας μεγάλων πληθυσμιακών ομάδων από διάφορα μέρη του κόσμου. Μίλησαν επίσης η πρόεδρος του Διεθνούς Συμβουλίου Γυναικών και του Ευρωπαϊκού Κέντρου του Συμβουλίου αυτού. Ο εορτασμός των 100 χρόνων συμπληρώθηκε με την έκδοση και διανομή ειδικού εορταστικού λευκώματος και ολοκληρώθηκε με την Έκτακτη Επετειακή Συνέλευση της Ομοσπονδίας στις 8 Οκτωβρίου, στην Παλαιά Βουλή, για απολογισμό της εκατονταετίας και σχεδιασμό της μελλοντικής πορείας.

15 ΕΠΙΚΑΙΡΟ ΑΝΕΚΔΟΤΟ Μ ια φορά και έναν καιρό σ ένα χωριό, ένας άντρας, ο Χάρης, ανακοίνωσε στους χωρικούς ότι θα αγόραζε μαϊμούδες προς 10 δολάρια τη μία. Ξέροντας οι χωρικοί ότι υπήρχαν πολλές μαϊμούδες γύρω στο δάσος πήγαν και τις έπιασαν. Ο Χάρης αγόρασε «χιλιάδες» προς 10 δολάρια τη μία, όπως είπε. Το εμπόρευμα όμως λιγόστευε και οι χωρικοί σταμάτησαν να κυνηγάνε μαϊμούδες. Ο Χάρης ξαναανακοινώνει ότι θα αγόραζε μαϊμούδες για 20 δολάρια τη μία. Οι χωρικοί έτρεξαν και έπιασαν και άλλες μαϊμούδες. Σύντομα όμως οι μαϊμούδες λιγόστεψαν κι άλλο οι χωρικοί επέτρεψαν στα κτήματά τους. Ο Χάρης ανακοινώνει πάλι ότι επειδή δεν υπάρχουν πλέον πολλές μαϊμούδες θα αγόραζε τη μία προς 25 δολάρια. Οι χωρικοί πιάνουν και τις λίγες που έμειναν. Ο Χάρης τούς λέει καταλαβαίνω ότι δεν υπάρχουν πλέον παρά ελάχιστες μαϊμούδες, γι αυτό και εγώ θα σας δώσω 50 δολάρια τη μία. Αλλά, επειδή πρέπει να φύγω για την πόλη για δουλειές, θα αναλάβει την αγοροπωλησία ο βοηθός μου. Ο βοηθός φωνάζει τους χωρικούς και τους λέει: Κοιτάξτε τι έκανε ο Χάρης. Γέμισε ένα στάβλο γεμάτο με μαϊμούδες, θα σας τις πουλήσω εγώ για 35 δολάρια τη μία και όταν γυρίσει ο Χάρης τού τις πουλάτε εσείς για 50 δολάρια τη μία. Οι χωρικοί στριμώχτηκαν, μάζεψαν όλες τις οικονομίες τους και αγόρασαν όλες τις μαϊμούδες. Δεν ξαναείδαν ούτε τον βοηθό ούτε τον Χάρη. Καλώς ήρθατε στη Wall Street, το Χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης. (Συμβαίνουν εδώ παρόμοιες συναλλαγές). 15 ΞΕΡΩ ΤΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ, ΞΕΡΩ ΚΑΙ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΗΣ ΝΟΣΟΥ Ευτυχώς η διαταραχή αυτή έχει όνομα. Αισθάνομαι καλύτερα που το ξέρω, έστω κι αν πάσχω! Έχουν διαγνώσει ότι έχω Δ. Ε. Π. Λ. Η. (Διαταραχή με έλλειψη προσοχής λόγω ηλικίας) α πώς εκδηλώνεται η διαταραχή: Ν Αποφασίζω να ποτίσω τις γλάστρες μου. Καθώς πιάνω το λάστιχο, βλέπω το αυτοκίνητο και αποφασίζω ότι θέλει πλύσιμο. Πάω προς το αυτοκίνητο και βλέπω τους λογαριασμούς που είχα βάλει επάνω στο τραπέζι. Λέω να ρίξω μια ματιά στα φάκελα αυτά πριν πλύνω το αυτοκίνητο. Αφήνω τα κλειδιά του αυτοκινήτου στο τραπέζι και πετώ τα άχρηστα φάκελα στο καλάθι αχρήστων. Παρατηρώ ότι το καλάθι αχρήστων είναι γεμάτο αφήνω τους λογαριασμούς και πάω να πετάξω τα σκουπίδια πρώτα. Τότε σκέφτομαι να συμπληρώσω επιταγές για τους λογαριασμούς. Παίρνω το μπλοκ επιταγών από το τραπέζι και βλέπω ότι έχει μείνει μόνο ένα φύλλο. Μπαίνω να πάρω καινούργιο μπλοκ από το γραφείο μου. Βλέπω το κουτί της κόκα-κόλα που έπινα και λέω να την πάρω από τη μέση. Επειδή έχει ζεσταθεί, πάω να την βάλω στο ψυγείο. Πηγαίνοντας προς την κουζίνα βλέπω ένα βάζο με λουλούδια που θέλει νερό. Εκεί που ακουμπάω για λίγο την Κόκα Κόλα, βλέπω τα γυαλιά μου, που τα ζητούσα από το πρωί. Γεμίζω μια κανάτα με νερό. Πρέπει να βάλω τα γυαλιά στη θέση τους, αφού ποτίσω τα λουλούδια. Ενώ ακουμπάω προσωρινά τα γυαλιά, το μάτι μου πέφτει στο τηλεκοντρόλ, που κάποιος το πήγε την κουζίνα και το βράδυ θα ψάχνουμε να το βρούμε και δεν θα φανταζόμαστε ότι μπορεί να είναι στην κουζίνα. Θα το βάλω στη θέση του, αφού ποτίσω τα λουλούδια. Ρίχνω λίγο νερό στο βάζο, αλλά πέφτει και στο πάτωμα. Ακουμπάω κάπου το τηλεκοντρόλ και παίρνω μια σφουγγαρίστρα και καθαρίζω. Ύστερα βγαίνω στο χωλ και προσπαθώ να σκεφτώ τι ήθελα να κάνω. Στο τέλος το αμάξι δεν έχει πλυθεί, οι επιταγές δεν γράφτηκαν, Το κουτί της κόκα κόλα έμεινε ζεστό στο ράφι, τα λουλούδια δεν ποτίστηκαν καλά, δεν βρίσκω το τηλεκοντρόλ, δεν βρίσκω τα γυαλιά μου, δεν ξέρω πού έβαλα τα κλειδιά του αυτοκινήτου Και προσπαθώ να καταλάβω γιατί δεν έχω κάνει καμιά δουλειά αφού έτρεχα όλη μέρα και είμαι κουρασμένη. Αντιλαμβάνομαι ότι το ζήτημα είναι σοβαρό και πρέπει να ζητήσω βοήθεια, αλλά πρώτα θα κοιτάξω πάλι την αλληλογραφία μου Κάνετέ μου τη χάρη. Πέστε και σε άλλους γι αυτό το θέμα. Εγώ δεν θυμάμαι σε ποιους το έχω πει. Μη γελάτε. Αν δεν σας αφορά αυτό, θα έλθει μια μέρα που θα σας αφορά! Από το Διαδίκτυο Barbara, 2004

16 16 Πήγα, είδα, άκουσα, διάβασα και νομίζω Ε φέτος συμπληρώθηκαν τριάντα χρόνια από την ίδρυση του Τεχνικού Μουσείου Θεσσαλονίκης. Ο πανηγυρικός εορτασμός του γεγονότος καταγράφηκε σε ένα βίντεο, που μου το έστειλε ο εξάδελφός μου Μάνος Ιατρίδης, εμπνευστής και πρώτος διευθυντής του Μουσείου. Όπως διηγήθηκε ο καθηγητής Δημήτρης Ψύλλος, Πρόεδρος του σημερινού Τεχνικού Μουσείου που χτίστηκε στη Θέρμη, το έργο άρχισε από μία συντροφιά, που στη συνέχεια έγινε σωματείο και απέκτησε εκθέματα κομμάτι κομμάτι, κυρίως από δωρεές πανεπιστημίων, οργανισμών επιχειρήσεων και ιδιωτών. Ο στόχος ήταν η προσέλκυση του ενδιαφέροντος του κοινού και ιδίως των νέων σε θέματα επιστήμης και τεχνολογίας. Πραγματικά οι μαθητές γέμισαν (και γεμίζουν) τους χώρους του Μουσείου. Οι πρώτες δραστηριότητες του Μουσείου έγιναν σε χώρους που διέθεσαν πρώτα το ιδρυτικό μέλος Παρασκευάς Τσουκαλάς (για 11 χρόνια) και ύστερα η Κα Αγγελική Νταλιάνη στις εγκαταστάσεις των εταιρειών τους. Το 1987 η Εθνική Τράπεζα Βιομηχανικής Ανάπτυξης εκτιμώντας το έργο του Μουσείου του παραχώρησε στη Σίνδο χώρο 1800 τ.μ. που εγκαινιάστηκε το Η πορεία του φορέα, που είναι ιστορία εκατοντάδων δράσεων και επισκεπτών αποτελεί τίτλο τιμής για όσους μόχθησαν για αυτήν. Σήμερα τα μέλη του Σωματείου τροποποίησαν τη επωνυμία του, έγιναν «Φίλοι του Μουσείου» και παρακολουθούν την νέα πορεία του στα νέα του κτήρια. Το Μουσείο οργάνωσε και 16 μεταφερόμενες εκθέσεις για άλλες πόλεις με θέματα όπως Τριάντα χρόνια στο Διάστημα (1987), Φως και ενέργεια (1989) Τεχνολογία στη Γεωργία (1990), Ελληνική Βιομηχανία Οχημάτων (1991), Μια Γη για τα παιδιά μας (1994), Από τις φρυκτωρίες στους δορυφόρους (1997), Ίχνη της γραφής (1997) κ. ά. Μ ιλώντας για ναρκωτικά μερικές φορές ξεχνούμε ότι η συνηθέστερη ουσία, από την οποία εξαρτώνται οι άνθρωποι με ανυπολόγιστες ζημιές και ατομικές, οικογενειακές και κοινωνικές καταστροφές είναι το οινόπνευμα μόνο που υπάρχει και η συχνή μέτρια χρήση από πολλούς που δεν είναι εξαρτημένοι. Σχετική είναι η ωραία αφίσα του ΤΕΙ Αθηνών, που συνέθεσε η σπουδάστρια Σοφία Σκιαδά και τύπωσε το ΚΕΘΕΑ για να συμβάλει στον αγώνα κατά του αλκοολισμού στον τόπο μας. Μερικοί νόμοι στη χώρα μας ψηφίζονται βιαστικά χωρίς να διαπιστωθεί το επείγον ενός νέου θεσμού, όπως έγινε με το σύμφωνο συμβίωσης, το οποίο δεν έχω καταλάβει τι θετικό προσθέτει στον πολιτικό γάμο. Ενώ άλλα νομοσχέδια κατατίθενται με πολύ μεγάλη καθυστέρηση, αν δει κανείς ότι με αυτά θεσπίζονται αναγνωρισμένες ανάγκες, και εφαρμόζονται από δεκαετίες σε άλλες χώρες. Παράδειγμα είναι η κατάθεση νομοσχεδίου, που θα απαγορεύει την είσοδο ανηλίκων σε μπαρ και την πώληση τσιγάρων σε παιδιά. Θυμάμαι ότι κατά τη δεκαετία του 70 ζήτησα μια μπύρα σε καφετέρια του Λονδίνου και με έστειλαν σε άλλο όροφο, όπου είχε δοθεί άδεια πώλησης αλκοολούχων ποτών, όπου όμως οι έφηβοι μέχρι 19 ετών έπρεπε να αποδείξουν τη ηλικία τους για να αγοράσουν έστω και μπύρα. Η νίκη του Μπαράκ Ομπάμα στις προεδρικές εκλογές ξεπέρασε την πολιτική, όπως την εννοούμε, και υπερέβη τα σύνορα μεταξύ των ανθρώπων, ακόμα και μεταξύ καπιταλιστών και σοσιαλιστών. Όλοι χαίρονται, όλοι ελπίζουν και όλοι σχολιάζουν στις πέντε ηπείρους της Γης. Από τα σημαντικά σχόλια πολλών προσωπικοτήτων που δημοσίευσε το ΤΙΜΕ ξεχωρίζω εδώ μερικά λόγια του πρώην Αρχιεπισκόπου της Νότιας Αφρικής Ντέσμοντ Τούτου, που ήταν η ψυχή του κινήματος για ισότητα του Ν. Μαντέλα και πήρε γι αυτό το Νόμπελ της Ειρήνης: «Η εκλογή του Ομπάμα έδωσε ελπίδα σε ανθρώπους παντού, ότι η αλλαγή είναι δυνατή, γιατί αυτό το παραλυτικό κατεστημένο ενός κόσμου πολωμένου σε αυτούς και εμάς μπορεί να αλλάξει. Όλοι θέλουν να δούν τις ΗΠΑ χωρίς την αλαζονική μονομέρεια, που οδήγησε στην καταστροφική εισβολή στο Ιράκ, στη απόρριψη του Πρωτοκόλλου του Κυότο και την άρνηση να υπογράψουν την ίδρυση του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου. Ο κόσμος τώρα περιμένει από το νέο πρόεδρο να κλείσει αυτή την απαράδεκτη κατάσταση του Γκουαντάναμο, να φέρει βιώσιμα κίνητρα για την ειρήνη στη Μέση Ανατολή Όσοι ποθούν να τελειώσουν οι μάστιγες της πείνας, της αρρώστειας και της άγνοιας, όσοι θέλουν να προωθηθεί η δικαιοσύνη, η ετρήνη και η μεγαλύτερη ανεκτικότητα στην αντίθετη πίστη, γτορτάζουν Μ. Τ.

17 Ένθετο: Η σελίδα του Τάσου Οικονόμου Από τις πιο καλές φωτογραφίες Επάνω: Πιγκουΐνοι, τσιροπούλια Στη μέση: Ανεμοστρόβιλος, τοπίο με γέφυρα Κάτω: Τοπίο νορβηγικό, κίνηση του νερού