Αριστοτέλης Μαρτίνης, & Κωνσταντίνος Ποϊραζίδης, Καθηγητές Εφαρμογών Τμήμα Τεχνολόγων Περιβάλλοντος, ΤΕ Ι Ιονίων Νήσων Ζάκυνθος

Transcript

1 Journal Odysseus Environmental & Cultural Sustainability of the Mediterranean Region: 3 (2013): Αριστοτέλης Μαρτίνης, & Κωνσταντίνος Ποϊραζίδης, Καθηγητές Εφαρμογών Τμήμα Τεχνολόγων Περιβάλλοντος, ΤΕ Ι Ιονίων Νήσων Ζάκυνθος >39 Η Ζάκυνθος είναι το τρίτο σε έκταση και πληθυσμό νησί των Ιονίων νήσων. Βρίσκεται στο νότιο σημείο του Ιονίου πελάγους και έχει έκταση 406 τετρ. χλμ. Το μεγαλύτερο και ορεινό μέρος του νησιού καλύπτεται από χαμηλή μεσογειακή βλάστηση και πευκοδάση, ενώ ο κάμπος είναι εύφορος και πολύ παραγωγικός. Οι δυτικές ακτές είναι απότομες και επιβλητικές, με πολλές σπηλιές οι οποίες αποτελούν καταφύγια πολλών ειδών θαλάσσιας πανίδας και ορνιθοπανίδας. Η ιδιαίτερη γεωμορφολογία του νησιού, λόγω της έντονης σεισμικής δραστηριότητας, και οι διαφορετικοί βιότοποί του το καθιστούν πολύ σημαντικό από οικολογική άποψη. Στη Ζάκυνθο βρίσκονται τρεις περιοχές Natura 2000: Δυτικές και Βορειοδυτικές ακτές Ζακύνθου (GR221001), κόλπος Λαγανά Ζακύνθου (GR221002) και Νήσοι Στροφάδες (GR221003). Ιδιαίτερη σημασία για τη Ζάκυνθο παίζει το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου (ΕΘΠΖ), το οποίο εντάσσεται στο Εθνικό Δίκτυο Προστατευόμενων Περιοχών και ιδρύθηκε το Στην περιοχή του ΕΘΠΖ περιλαμβάνεται χερσαίο και θαλάσσιο τμήμα, προστατεύονται σημαντικά ενδιαιτήματα και βρίσκονται έξι διαφορετικές παραλίες ωοτοκίας της θαλάσσιας χελώνας Caretta caretta. Στην περιοχή του συναντώνται και η φώκια Monachus monachus, το Pancratium Maritimum, λιβάδια Posidonia Oceanica κ.α Το ΕΘΠΖ, αποτελεί σημείο αναφοράς για τη Ζάκυνθο και δίνει ιδιαίτερες δυνατότητες για εναλλακτική τουριστική ανάπτυξη. Στα 154 χιλιόμετρα των ακτών που διαθέτει το Νησί, υπάρχουν πολλές όμορφες παραλίες, οι οποίες σε συνδυασμό με το φυσικό και πολιτισμικό πλούτο μετατρέπουν τη Ζάκυνθο σε ελκυστικό προορισμό για τουρίστες, επισκέπτες και περιηγητές. Από τη Ζάκυνθο ο επισκέπτης θα φύγει με πλούσιες εμπειρίες, τις οποίες προσφέρει ο φυσικός πλούτος, η βιοποικιλότητα, ο πολιτιστικός πλούτος, τα ξεχωριστά Μεσογειακά τοπία, τα αγνά τοπικά προϊόντα και η μοναδική ιδιοσυγκρασία και φιλοξενία των κατοίκων. Το τρίπτυχο οικονομική βιωσιμότητα και αποτελεσματικότητα, κοινωνική ευημερία και ανάπτυξη και τέλος περιβαλλοντική διατήρηση και συντήρηση αποτελούν τις τρεις κυριότερες παραμέτρους που χαρακτηρίζουν τη βιώσιμη ανάπτυξη, μια ανάπτυξη που συνυπολογίζει τον άνθρωπο-κοινωνία, το περιβάλλον και την ανάπτυξη. Ορεινή Ζάκυνθος Η ορεινή Ζάκυνθος προσφέρεται για την ανάπτυξη του οικοτουρισμού καθώς διαθέτει σημαντικό φυσικό και πολιτιστικό πλούτο, μοναδικά τοπία, συνδυασμός βουνού και θάλασσας, ήπιο κλίμα και αυθεντικά σημεία αναφοράς. Αποτελεί ένα «οικολογικό εργαστήρι» με πολύ σημαντικά και ευαίσθητα οικοσυστήματα.

2 >40 Ο συνδυασμός εκπαίδευσης και αναψυχής (EDUTAINMENT», από το education και το entertainment) μπορεί να πραγματοποιηθεί στη Ζάκυνθο προσφέροντας μία ολοκληρωμένη οικοτουρισιτική εμπειρία στους επισκέπτες. Η ορεινή ζώνη αποτελεί τα 2/3 του νησιού και καταλαμβάνει το δυτικό και βόρειο τμήμα του. Εκτείνεται σε ένα καταπράσινο ημιορεινό υψίπεδο μήκους 30 και μέσου πλάτους 10 χλμ. Το έδαφος σε υψόμετρο στα νότια γύρω στα 200 μ. (Κερί) ανυψώνεται προοδευτικά προς τα βόρεια και φθάνει στα 400 μ. (Βολίμες). Έπειτα κατέρχεται πάλι ομαλά μέχρι τη θάλασσα (ακρωτήριο Σκινάρι). Ανατολικά, από νότο προς βορρά, εκτείνεται μια οροσειρά με χαμηλή βλάστηση, με ψηλότερη κορυφή το βουνό Βραχίωνας (ύψους 756μ.) που είναι και το ψηλότερο του νησιού. Δυτικά σε όλο σχεδόν το μήκος της ακτής εκτείνονται απότομες ορθοπλαγιές, γεωλογικές κατακρημνίσεις ύψους μ. που οριοθετούν την αρχή ενός τεράστιου υποθαλάσσιου λιθοσφαιρικού ρήγματος. Δεκατέσσερα χωριά απλώνονται στην περιοχή της ορεινής Ζακύνθου τα οποία από βορρά προς νότο είναι: οι Βολίμες, οι Ορθονιές, η Αναφωνήτρια, οι Μαριές, η Έξω Χώρα, ο Άγιος Λέων, το Καμπί, η Λούχα, το Γύρι, ο Κοιλιωμένος, ο Αγαλάς και το Κερί και συνδέονται μεταξύ τους και με την πόλη με ένα άρτιο οδικό δίκτυο. Τα σπίτια είναι πέτρινα, από σκαλιστή ή πελεκητή πέτρα, με κεραμοσκεπή και οργανωμένα σε γραφικούς οικισμούς. Γύρω από τα χωριά καταγράφονται χωράφια με λιγοστό χώμα και γεμάτα από χαλίκια, βόλια και αμμάδες: σταροχώραφα, αμπέλια και ελαιώνες. Μετά τα χωράφια εκτείνονται βοσκότοποι και δάση. Χαρακτηριστικά της ορεινής Ζακύνθου αποτελούν και οι ξερολιθιές, χείμαρροι, οι πυκνόφυτες ρεματιές (λαγκάδες στη ντοπιολαλιά), οι φυσικοί όρμοι (του Αγίου Νικολάου, του πόρτο Βρώμη και της λίμνης Κερίου), δυο όμορφες αμμώδεις παραλίες, η παραλία Μακρύ Γιαλός και η παραλία στο Σκινάρι και τρία ερημονήσια με ερείπια εκκλησιών, των Αγίου Νικολάου, Αγίου Ανδρέου και Αγίου Ιωάννη τα οποία συμπληρώνουν το μαγευτικό τοπίο. Οι απότομες ακτές στη δυτική πλευρά, αποτέλεσμα πρόσφατου τεκτονικού ρήγματος και μεταπτώσεων, δημιουργήθηκαν πριν 1 εκ. χρόνια περίπου. Είναι εντυπωσιακές για τον επισκέπτη, προκαλούν δέος και έχουν ιδιαίτερη οικολογική σημασία μια και οι σπηλιές τους είναι ιδανικός βιότοπος για τη φώκια Monachus monachus. Η αγροτική οικονομία των ορεινών κοινοτήτων βασίζεται κυρίως στο ελαιόλαδο και στη ζωική παραγωγή που συμμετέχουν ισότιμα και αποτελούν μαζί το 71,6% της ακαθάριστης προσόδου της περιοχής. Ακολουθούν το κρασί (13,4%), τα σιτηρά (10%) και σε πολύ χαμηλά επίπεδα η σταφίδα (3%) και τα όσπρια και κηπευτικά (2%). Η συμμετοχή των ορεινών περιοχών στο ΑΕΠ του αγροτικού τομέα του νησιού εκτιμάται στο 14%. Πρόκειται επομένως για μια περιοχή αγροτική, αλώβητη από τον μαζικό τουρισμό, που διαθέτει πλούσια κοιτάσματα φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς, ιδανική για την ανάπτυξη οικοτουρισμού. Μια περιοχή που μπορεί να αφηγηθεί, μέσα από το κατάλληλο πρόγραμμα ανάδειξης, ποικίλες ιστορίες στους επισκέπτες της, όπως οι ιστορίες της πέτρας, του νερού και του σεισμού αλλά και βάσει των ιδιαίτερων περιβαλλοντικών και πολιτιστικών χαρακτηριστικών της. - Προοπτικές Ο οικοτουρισμός από τη φύση του, ως εναλλακτική και ειδική μορφή τουρισμού, δίνει έμφαση στην ανάδειξη της φύσης, των οικοσυστημάτων και, πρω-

3 τίστως, στις σχέσεις ανθρώπου και φύσης. Φυσικά, οι περισσότεροι επισκέπτες αναζητούν μια εναλλακτική και ανακαλυπτική εμπειρία ταξιδιού, ενδιαφέρονται τόσο για τη φύση όσο και για την ιστορία, την οικονομία, τον τρόπο ζωής και γενικά το πολιτισμό του τόπου. Και η φύση της ορεινής Ζακύνθου προσφέρεται για ανακάλυψη και μάθηση ιδίως για την μακραίωνη αλληλεπίδραση ανθρώπου και φύσης, μια ιστορία που έχει πολλά να διδάξει τους σύγχρονους περιηγητές. Τα ορεινά οικοσυστήματα έχουν διαμορφωθεί από τη μακροχρόνια επίδραση των ανθρώπινων δραστηριοτήτων, όπως συμβαίνει με όλα τα Μεσογειακά οικοσυστήματα. Στα οικοσυστήματα αυτά περιλαμβάνονται οι φρυγανότοποι, η μακία βλάστηση και τα πευκοδάση που καλύπτουν το χερσαίο τμήμα της. Οι χαμηλοί θαμνότοποι των φρυγάνων και της μακίας κυριαρχούν σε όλη τη λοφώδη έκταση και σε πολλές περιοχές εμφανίζονται μικτά με νεαρά πεύκα σε περιοχές που προϋπήρχαν πευκοδάση που κάηκαν. Τα πεύκα μεγάλης ηλικίας εμφανίζονται σε περιορισμένες εκτάσεις ως δενδρώδεις νησίδες ανάμεσα στους θαμνώνες Οι ελαιώνες και οι αμπελώνες είναι ανθρωπογενή οικοσυστήματα που διασπούν τη φυσική βλάστηση με καλλιεργημένη γη και δημιουργούν σύνθετα οικοσυστήματα σημαντικής οικολογικής αξίας για τη βιοποικιλότητα των ορεινών περιοχών. Η ελιά και το αμπέλι διαμόρφωσαν κοινά χαρακτηριστικά στους μεσογειακούς λαούς. Η ανάδειξη ντόπιων ποικιλιών, η συμμετοχή σε αγροτουριστικές δραστηριότητες παραγωγής και καλλιέργειας αποτελούν πεδία προσέλκυσης τουριστών που θέλουν να μάθουν, να δοκιμάσουν αλλά και να συμμετάσχουν στις αγροτικές δραστηριότητες όπως ο τρύγος, το πάτημα σταφυλιών, η ελαιοσυγκομιδή κ.α Οι απόκρημνες βραχώδεις ακτές αποτελούν ένα αδιατάρακτο φυσικό οικοσύστημα με λιγότερη ανθρωπογενή επίδραση. Στους επιβλητικούς βραχώ- >41 Μυζήθρες

4 >42 δεις γκρεμούς συναντώνται ενδημικά φυτικά είδη και εκεί φιλοξενούνται σπάνια αρπακτικά πουλιά, ενώ στα παραθαλάσσια βράχια βρίσκουν καταφύγιο και φωλιάζουν πολλά είδη από θαλασσοπούλια. Η ιδιαίτερη οικολογική αξία της περιοχής αναφέρεται και στην παρουσία της μεσογειακής φώκιας στις απόκρημνες σπηλιές, των νυχτερίδων και της ενδημικής σαύρας (Argyroides moreoticus), η οποία προστατεύεται από τη συνθήκη της Βέρνης. Η δύσκολη πρόσβαση στην περιοχή συμβάλει στην προστασία των βιοτόπων αυτών και στη διατήρηση των οικοσυστημάτων. Οι οικισμοί χτίζονται σε πλαγιές που καλύπτονται με φυσική βλάστηση, ή με ελαιώνες, ή μικτές διαπλάσεις φυσικής βλάστησης με ελαιώνες. Την αδιατάρακτη παράκτια περιοχή διασπούν εποχιακές και μόνιμες τουριστικές δραστηριότητες Ιστορίες που τις είπε η πέτρα H ορεινή Ζάκυνθος αποτελείται από ασβεστολιθικά κυρίως πετρώματα ηλικίας Κρητιδικού ( εκατ. χρόνια) και λίγους γρανίτες. Είναι πετρώματα συμπαγή με σημαντική διάβρωση η οποία δημιούργησε καρστικά φαινόμενα (σπήλαια, δολίνες κλπ). Σπήλαια και σπηλιές με τουριστικό ενδιαφέρον υπάρχουν πολλά, άλλα επισκέψιμα και άλλα όχι. Από τα επισκέψιμα θαλάσσια σπήλαια ωραιότερα είναι οι Γαλάζιες σπηλιές του Σκιναρίου και του Κερίου. Αξιόλογες είναι και η σπηλιά του Σκλάβου και, σε κοντινή απόσταση, στη θέση Καράβια. Στη στεριά, αξιόλογα είναι στα σπήλαια Δαμιανού στον Αγαλά, η Μαύρη Σπηλιά στο Γύρι, η σπηλιά Χαγιώτη, η Ανθρώπινη σπηλιά, η Δρακοσπηλιά μια ακόμη στις Βολίμες (στη θέση Βερόνικα) που βρέθηκε πρόσφατα και παραμένει ανεξερεύνητη. Η γοητεία της επίσκεψης των σπηλαίων, είτε χερσαίων είτε θαλάσσιων συνδέεται με ιστορίες σχετικές με τις περιοχή καθώς και με πολιτιστικά δρώμενα. Τα σπήλαια διαχρονικά αποτελούν σημεία αναφοράς μύθων και παραδόσεων και αποτελούν ελκυστικά και μυστηριακά σημεία επίσκεψης. Σπηλιά Δαμιανού

5 >43 Πέτρινα πηγάδια Ανδρωνίου Ιστορίες που τις είπε το νερό Οι ορεινές κοινότητες αντιμετώπιζαν πάντα το πρόβλημα της έλλειψης υδατικών πόρων. Οι κάτοικοι παραδοσιακά για να καλύψουν τις ανάγκες τους συλλέγουν τα όμβρια ύδατα σε δεξαμενές. Το νερό της βροχής ήταν και εξακολουθεί να είναι ο κύριος υδατικός πόρος στην περιοχή. Οι έντονες και μεγάλης διάρκειας βροχοπτώσεις τον χειμώνα ήταν η σημαντικότερη πηγή νερού. Αυτό μαρτυρούν οι ομβροδεξαμενές, οι στέρνες και τα ομαδικά πέτρινα πηγάδια που υπάρχουν ακόμη. Τα ομαδικά πέτρινα πηγάδια είναι ένα ακόμα πολύτιμο στοιχείο της λαϊκής αρχιτεκτονικής, της πολιτιστικής κληρονομιάς, της τοπικής ιστορίας και της κουλτούρας της κοινωνικής συνοχής και της δίκαιης πρόσβασης στους φυσικούς πόρους. Κατασκευάζονται με εσωτερική λιθοδομή χωρίς επίστρωση (μπορτσελάνα) για να διασφαλίζεται και η περιφερειακή αποστράγγιση και το φιλτράρισμα του νερού από το έδαφος. Τα περισσότερα κατασκευάστηκαν επί Ενετοκρατίας σε περιοχές που λίμναζε το νερό εξαιτίας των έντονων βροχοπτώσεων. Τέτοιες περιοχές είναι οι κοιλάδες που μοιάζουν με «κοίλο κάτοπτρο» κατά τον περιηγητή John Davy. Τέτοιες υπάρχουν στην περιοχή Αγαλά, στις Στρατίες και στη Λούχα. Αξιόλογα ομαδικά πηγάδια υπάρχουν στον Αγαλά (τα 12 πηγάδια Ανδρωνίου, στην Έξω χώρα, στις Μαριές και στην κοιλάδα Στρατίες μετά το χωριό Κοιλιωμένο. Άλλα σημεία συγκέντρωσης του νερού είναι οι λινοβροχοί, υπαίθριες λιθόκτιστες δεξαμενές συλλογής νερού για εκμετάλλευση στη διαδικασία επεξεργασίας λιναριού. Μετά την εγκατάλειψη της καλλιέργειας και παραγωγής λιναριού στην ορεινή Ζάκυνθο, οι λινοβροχοί έμειναν ανεκμετάλλευτοι, ενώ συνεχίζουν να συλλέγουν βρόχινο νερό. Σημαντικό στοιχείο μαρτυρίας αυτής της δραστηριότητας είναι οι υποδομές επεξεργασίας λιναριού που έχουν εντοπιστεί στην περιοχή του Αγίου Λέοντα και της Εξω Χώρας.

6 >44 Το νερό και η διαχείρισή του στην ορεινή Ζάκυνθο αποτελεί όχι μόνο μια ακόμη ιστορία προς ανάδειξη στο πλαίσιο του οικοτουρισμού, αλλά και μια πτυχή της φέρουσας ικανότητας της περιοχής για τουριστική ανάπτυξη. Η ορθή και αειφόρος διαχείριση των υδατικών πόρων αποτελεί προτεραιότητα. Ιστορίες που τις είπε ο Ποσειδώνας, ο κοσμοσείστης Οι απόκρημνες και βραχώδεις ακτές στη δυτική πλευρά, με πολλούς κολπίσκους και νησίδες, είναι αποτέλεσμα τεκτονικού ρήγματος και μεταπτώσεων και δημιουργήθηκαν πριν 1 εκ. χρόνια περίπου. Τo θαλάσσιo υπόβαθρo κovτά στηv ξηρά είvαι επίσης βραχώδες και η κλίση τoυ αρκετά απότoμη. Η περιoχή απoτελεί μέρoς εvός γεωλoγικoύ ρήγματoς κατά μήκoς τoυ Iovίoυ με μέγιστo βάθoς άvω τωv 500 μέτρωv. Οι δυτικές ακτές αποτελούν θαλάσσιους φυσικούς οικότοπους της Μεσογειακής φώκιας, ένα από τα πιο απειλούμενα είδη στη Μεσόγειο. Οι απόκρημνες ακτές της δυτικής Ζακύνθου, οι γεωλογικές κατακρημνίσεις που φτάνουν τα 500μ. ύψος, μαρτυρούν μια συγκλονιστική ιστορία γεωλογικών ανακατατάξεων και ανακαλούν τον άνθρωπο «στην τάξη», θυμίζοντάς του τον αληθινό κυρίαρχο του πλανήτη. Η ιστορία μπορεί να συνοψιστεί ως εξής: Πριν από 80 εκατ. χρόνια η Ζάκυνθος βρισκόταν στον πυθμένα της θάλασσας, στο σημείο που η Αφρικανική Λιθοσφαιρική Πλάκα συναντά την Ευρασιατική. Μείγματα αερίων και λάβρας προκάλεσαν την ανύψωσαν μέρος του βυθού της θάλασσας. Αυτό ο χώρος ήταν η Ζάκυνθος-Κεφαλλονιά-Ιθάκη που ενσωματώθηκε στην Αιγηίδα, την ενιαία χερσαία έκταση που αποτελούσε τότε η Ελλάδα, τμήμα της Παγγαίας, της Ευρασιατικής ηπείρου. Η ανάδυση αυτή δεν έγινε ξαφνικά και απότομα. Διήρκεσε 20 εκατομμύρια χρόνια. Πρώτα αναδύθηκε το βουνό Σκοπός, ύστερα το λοφώδες τμήμα του νησιού και τέλος το πεδινό. Ο γεωλογικός χρόνος και γενικά οι χρόνοι της φύσης ξεπερνούν τον ανθρώπινο νου

7 Τα απολιθώματα θαλάσσιας ζωής που βρίσκουν οι ερευνητές σε κάμπους και βουνά είναι μάρτυρες αυτής της ιστορίας. Μια ιστορία που μπορεί να συναρπάσει και τον πιο απαιτητικό επισκέπτη και βρίσκει τον ιδανικό τόπο αφήγησής της στις δυτικές ακτές του νησιού. Από τα σημαντικότερα σημεία με έντονο ενδιαφέρον από γεωλογική άποψη είναι οι Μυζήθρες, ο Φάρος Κερίου, το Πόρτο Ρόξα, ο Στενίτης, ο Λιμνιώνας, το Κορακονήσι, το Καμπί, το Πόρτο Βρώμι, το Ναυάγιο, ο Ασκός, το Σχοινάρι. Όλα αυτά τα σημεία παρουσιάζουν τουριστικό ενδιαφέρον και λόγω της μορφολογίας τους και προκαλούν δέος στον επισκέπτη. Οι δραστηριότητες της περιοχής είναι χαρακτηριστικές και μπορεί να συνδυαστεί η ανάδειξη πολιτιστικών, λαογραφικών στοιχείων με παραδοσιακές δραστηριότητες, γαστρονομικές προτάσεις καθώς και με φιλοπεριβαλλοντικές δραστηριότητες. Δεν είναι ίσως τυχαίο ότι εδώ, σε αυτό το περιβάλλον που προκαλεί δέος και αισθάνεσαι την ανάγκη να επικαλεστείς τη βοήθεια του Θεού, αναπτύχθηκε κάποτε ένα μικρό Άγιο Όρος. Στην ορεινή Ζάκυνθο απαντούν και έξι ιστορικές μονές σε θέσεις ιδιαίτερης φυσικής ομορφιάς: του Ιωάννη του Προδρόμου (μετά το χωριό Καταστάρι), της Παναγίας Σπηλαιώτισσας (στις Ορθονιές), της Αναφωνήτρας (στο ομώνυμο χωριό), των Αγίων Γεωργίου και Ανδρέα (στις Βολίμες) και της Υπεραγάθου (στον Κοιλιωμένο). Άλλες δέκα μικρότερες και ερειπωμένες μονές μαρτυρούν την ύπαρξη του μικρού Άγιου Όρους. Γίνεται φανερό ότι ο τόπος προσφέρεται για ποικίλες «αφηγήσεις» από την άγρια ζωή, τον αγροτικό βίο και τον πολιτισμό. >45 Πολιτισμός-Ιστορία- - Θρησκευτική πίστη Ιστορικά και θρησκευτικά μνημεία Η Ζάκυνθος είναι τόπος με έντονο θρησκευτικό χαρακτήρα. Οι περισσότερες χριστιανικές γιορτές διατηρήθηκαν ανέπαφες στο πέρασμα του χρόνου. Οι λιτανείες εξακολουθούν να γοητεύουν με το τελετουργικό και την επισημότητα τους, ντόπιους και ξένους. Πριν από τους σεισμούς του 1953 ο επισκέπτης του νησιού συναντούσε σε κάθε βήμα, στην πόλη και τα χωριά εκκλησίες και μοναστήρια. Μέχρι τότε, σώζονταν γύρω στις 300 ορθόδοξες εκκλησίες και μονές, από τις 600 που υπήρχαν την περίοδο της Ενετοκρατίας. Προστάτης και πολιούχος της ζακύνθου είναι ο Άγιος Διονύσιος, το ιερό λείψανο του οποίου φυλάσσεται στον Ομώνυμο Ιερό Ναό. Η μνήμη του γιορτάζεται δύο φορές το χρόνο. Η κοίμηση του στις 17 Δεκεβρίου και η μεταφορά του Λειψάνου του από τις Στροφάδες στις 24 Αυγούστου. Με ιδιαίτερη λαμπρότητα γιορτάζεται το ζακυνθινό Πάσχα, που διακρίνεται από το μοναδικό εορταστικό τυπικό κατά τη διάρκεια της Μ. Εβδομάδας. Από τις κατοικίες και τα αρχοντικά που είχαν ιστορικό και αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον έχουν μείνει ελάχιστα. Κάποια από αυτά έχουν συντηρηθεί όπως ο Πύργος του Δομενεγίνη, το σπίτι του Μεσαλά στην Λιθακιά, το οποίο λειτουργεί σαν κέντρο περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και άλλα έχουν εγκαταλειφθεί όπως η Σαρακίνα και μερικά λαϊκά σπίτια. Στους ορεινούς οικισμούς έχουν απομείνει σε σχετικά καλή κατάσταση αρκετές κατοικίες και αγροικίες- Και έχουν διατηρηθεί θρησκευτικά μνημεία,και μοναστήρια όπως:

8 >46 ο Αγ. Γεώργιος στα Γκρεμνά, ο Αγ. Ιωάννης ο Πρόδρομος, η Παναγία η Σπηλιώτισσα (ανάμεσα στο βουνό Κέντρος και Ορθονιές), ο Αγ. Ανδρέας στις Βολίμες (διατηρείται σε κακή κατάσταση), ο Αγ. Νικόλαος στις Βολίμες, το μοναστήρι της Υπεραγάθου,η Αναφωνήτρια. Επίσης στην ορεινή Ζάκυνθο έχουν διατηρηθεί εκκλησίες όπως: ο Αγ. Ιωάννης και η Φανερωμένη στη Λιθακιά, η Παναγία η Κεριώτισσα,η Κυρία των Αγγέλων στον Αγαλά,, η Αγ. Μαύρα στο Μαχαιράδο, ο Άγιος Νικόλαος στον Κοιλιωμένο. Ιδιαίτερα σημεία αναφοράς είναι τα κωδωνοστάσια ή καμπαναρία όπως τα λένε οι ντόπιοι. Στη Ζάκυνθο καταγράφονται μονοδιάστατα κωδωνοστάσια που είναι συνδεδεμένα με την ιστορία του νησιού και των ναών και πυργοειδή με τετράγωνη κάτοψη και κλειστή δόμηση με μικρά ανοίγματα τα οποία είναι έργα τολμηρής μηχανικής και εξαίρετα δείγματα ζακυνθινής αρχιτεκτονικής και στα οποία διακρίνουμε πολλά διακοσμητικά στοιχεία. Από τα πιο χαρακτηριστικά δείγματα είναι: : του Αγ. Νικολάου στον Κοιλιωμένο, της Αγ. Μαύρας στο Μαχαιράδο, της Αγ. Μαρίνας στο Φαγιά, και της Παναγίας Αναφωνήτριας στο Σκουλικάδο. Μυκηναϊκοί τάφοι Στην ορεινή Ζάκυνθο υπάρχουν και σημεία με μυκηναϊκούς τάφους, που μπορούν να αποτελέσουν χώρους επίσκεψης όπως στο Κερί και στο Καμπί. Οι Φάροι Στην Ζάκυνθο δεσπόζουν και δύο παραδοσιακοί φάροι στο νοτιότερο και στο βορειότερο σημείο. Ο πρώτος βρίσκεται στην περιοχή Κερί, όπου οι επισκέπτες μπορούν να απολαύσουν ένα από τα ωραιότερα ηλιοβασιλέματα και ο δεύτερος στην περιοχή Σχινάρι. Φάρος Σκιναρίου

9 Ιαματικές πηγές Ιδιαίτερα σημαντικό κρίνεται να αναφερθούν και οι ιαματικές πηγές που βρίσκονται στην περιοχή της ορεινής Ζακύνθου, οι οποίες είναι: Της Δραγκονάρας στην πρώην κοινότητα άνω Βολιμών όπου βρίσκεται πηγή νερού με οσμή υδρόθειου και γεύση υπόπικρη, τα Ξύγκια στην πρώην κοινότητα Ορθονιών με νερά θειούχα και λιπαρά που χύνονται στη θάλασσα και χρησιμοποιούνται θεραπευτικά για ρευματοπάθειες, στη Λίμνη Κερίου όπου υπάρχουν πολλές πηγές με ευεργετικές ιδιότητες για τις ρευματοπάθειες. >47 Φυσικός Πλούτος - Βιοποικιλότητα Το ήπιο Μεσογειακό κλίμα σε συνδυασμό με την μεγάλη σχετικά βροχόπτωση και ηλιοφάνεια κάνουν το νησί καταπράσινο και με πλούσια βιοποικιλότητα. Οι χαμηλοί θαμνότοποι των φρυγάνων και της μακίας κυριαρχούν σε όλη τη λοφώδη έκταση ενώ απαντώνται δάση πεύκου και μεγάλες καλλιεργημένες εκτάσεις με ελιές, αμπέλια, οπωροφόρα δένδρα. Το φυσικό περιβάλλον του νησιού συμπληρώνεται από τους ποικίλους παράκτιους και θαλάσσιους σχηματισμούς. Χλωρίδα 1036 είδη φυτών από τα οποία τα 28 είναι ενδημικά. Πάνω από 40 είδη ορχιδέων, πολλά και σημαντικά είδη αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών Τα δάση της περιοχής, γνωστά και από τα προϊστορικά χρόνια, αφού αναφέρονται στον Όμηρο. Ιδιαίτερα σημαντικής οικολογικής αξίας θεωρείται το δρυοδάσος που βρίσκεται στην περιοχή Υπεραγάθου και είναι μοναδικό στη Ζάκυνθο. Στην περιοχή της ορεινής Ζακύνθου υπάρχουν πολλοί αιωνόβιοι ελαιώνες, οι οποίοι αποτελούν μνημεία της φύσης. Τα δέντρα αυτά έχουν τη δική τους ιστορία και παραμένουν παραγωγικά. Χαρακτηριστική είναι η ελιά στην Έξω Χώρα, πολλές στην περιοχή Κορίθι και σε όλη τη Ζάκυνθο. Πανίδα Πλούσια σε είδη αλλά περιορισμένη σε πληθυσμούς λόγω της μικρής έκτασης και της υπερεκμετάλλευσης της περιοχής. Παρουσία κοινών θηλαστικών (λαγός Lepus europaeus, κουνάβι Martes foina, νυφίτσα Mustela nivalis, Rattus rattus, δασομυωξός Glis glis), κηπομυγαλίδας Crocidura suaveolens κλπ. Νυχτερίδες και σαύρες

10 >48 Δύο είδη νεροχελώνας Emys orbicularis και Mauremys caspica και παρουσία της στεριανής χελώνας Testudo hermanni. Σημαντική είναι η παρουσία της θαλάσσιας χελώνας Caretta caretta στον κόλπο του Λαγανά (900 μέχρι φωλιές σε πάνω από έξι διακριτές παραλίες). Καταγράφονται και άλλα είδη θαλασσίων χελωνών, π.χ. πρασιvoχελώvα Chelonia mydas και δερματoχελώvα Dermochelys coriacea. Οι δυτικές ακτές του νησιού αποτελούν βιότοπο και της μεσογειακής φώκιας Monachus monachus. Στο Ιόνιο πέλαγος αναφέρεται με βεβαιότητα η ύπαρξη έξι ειδώv κητωδώv (δελφίνια κλπ) Αρκετά είδη ασπόνδυλων (πολλά από αυτά ενδημικά). Έως σήμερα έχουν καταγραφεί και αναγνωριστεί πάνω από 230 μεταναστευτικά και ενδημικά είδη πτηνών στις περιοχές και των Στροφάδων.