Ένα Σύνταγµα για την Ευρώπη. Ευρωπαϊκή Ένωση

Transcript

1 EL Ένα Σύνταγµα για την Ευρώπη Ρώµη Ευρωπαϊκή Ένωση

2 Περισσότερες πληροφορίες για την Ευρωπαϊκή Ένωση παρέχονται από το Internet µέσω του εξυπηρετητή Europa ( Λουξεµβούργο: Υπηρεσία Επισήµων Εκδόσεων των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, 2004 ISBN: Ευρωπαϊκές Κοινότητες, 2004 Επιτρέπεται η αναπαραγωγή µε αναφορά της πηγής. Printed in Belgium TYΠΩMENO ΣE XAPTI ΛEYKAΣMENO XΩPIΣ XΛΩPIO

3 Ο δρόµος προς το Σύνταγµα 1957 Συνθήκη της Ρώµης 1986 Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη 1992 Συνθήκη του Μάαστριχτ 1997 Συνθήκη του Άµστερνταµ 2001 Συνθήκη της Νίκαιας 15/12/2001 ήλωση του Λάκεν 28/02/2002 Ευρωπαϊκή Συνέλευση 10/07/2003 4/10/2003 ιακυβερνητική ιάσκεψη 18/6/ /10/2004 Ρώµη: Υπογραφή του Συντάγµατος Επικυρώσεις / ηµοψηφίσµατα 1

4 Στις 25 Μαρτίου 1957, 6 χώρες (Γερµανία, Βέλγιο, Γαλλία, Ιταλία, Λουξεµβούργο, Κάτω Χώρες) υπέγραψαν στη Ρώµη τη συνθήκη για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Οικονοµικής Κοινότητας («συνθήκη ΕΟΚ»). Η συνθήκη αυτή συµπληρώθηκε αργότερα από διάφορες άλλες ευρωπαϊκές συνθήκες (συνθήκη του Μάαστριχτ, συνθήκη του Άµστερνταµ κ.λπ.). Το 2001, στο Λάακεν, στο Βέλγιο, οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων των κρατών µελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (15 την εποχή εκείνη) αποφάσισαν τη σύγκληση µιας «Ευρωπαϊκής Συνέλευσης», στην οποία ανατέθηκε η προετοιµασία ενός κειµένου για την τροποποίηση των υφιστάµενων ευρωπαϊκών συνθηκών. Η Ευρωπαϊκή Συνέλευση, υπό την προεδρία του κ. Valéry Giscard d Estaing, άρχισε τις εργασίες της στις 28 Φεβρουαρίου Απαρτιζόταν από 105 µέλη. Τα µέλη αυτά εκπροσωπούσαν τις κυβερνήσεις των κρατών µελών των υποψήφιων για προσχώρηση κρατών, τα εθνικά κοινοβούλια των κρατών αυτών, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και την Επιτροπή. 13 παρατηρητές έλαβαν επίσης µέρος στις εργασίες, εκπροσωπώντας την Επιτροπή των Περιφερειών, την Ευρωπαϊκή Οικονοµική και Κοινωνική Επιτροπή, τους ευρωπαίους κοινωνικούς εταίρους και τον Ευρωπαίο ιαµεσολαβητή. Όλες οι σύνοδοι της Ευρωπαϊκής Συνέλευσης ήταν ανοικτές στο κοινό και όλα τα επίσηµα έγγραφα δηµοσιεύτηκαν, κυρίως στο ιαδίκτυο. Συγκροτήθηκαν πολυάριθµες οµάδες εργασίας και η Ευρωπαϊκή Συνέλευση πραγµατοποίησε ευρείες διαβουλεύσεις µε τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών (συνδικάτα, οργανώσεις των εργοδοτών, µη κυβερνητικές οργανώσεις, ακαδηµαϊκούς κύκλους, κ.τ.λ.). Ύστερα από 16 µήνες εντατικών εργασιών, η Ευρωπαϊκή Συνέλευση ενέκρινε, κατόπιν συναίνεσης τον Ιούνιο-Ιούλιο 2003, ένα σχέδιο συνθήκης για τη θέσπιση Συντάγµατος της Ευρώπης. Το σχέδιο αυτό υποβλήθηκε στη συνέχεια σε ιακυβερνητική ιάσκεψη, στην οποία συµµετείχαν εκπρόσωποι των κυβερνήσεων των κρατών µελών και των µελλοντικών κρατών µελών. Οι αρχηγοί κρατών ή κυβερνήσεων κατέληξαν σε συµφωνία στις 18 Ιουνίου Το Ευρωπαϊκό Σύνταγµα υπεγράφη από του αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων των κρατών µελών στη Ρώµη, στις 29 Οκτωβρίου Ένα Σύνταγµα για την Ευρώπη

5 Τι είναι το Σύνταγµα; Σύνταγµα είναι ένα κείµενο που περιέχει τις βασικές διατάξεις ενός κράτους ή ενός συνόλου κρατών. Οι διατάξεις αυτές απαντούν σε πολλά ερωτήµατα. Πώς λειτουργούν οι θεσµοί; Ποια είναι η κατανοµή των εξουσιών; Ποια µέσα µπορούν να χρησιµοποιηθούν για την εφαρµογή των πολιτικών; Ποιες αξίες υπερασπιζόµαστε; Ποια είναι τα θεµελιώδη δικαιώµατα των πολιτών; Στην πραγµατικότητα, το Ευρωπαϊκό Σύνταγµα αποτελεί ταυτόχρονα συνθήκη που διέπεται από τους κανόνες του ιεθνούς ικαίου και σύνταγµα διότι περιέχει στοιχεία συνταγµατικής φύσης. Το Σύνταγµα της Ευρώπης προετοιµάστηκε βάσει διαφανούς και δηµοκρατικής διαδικασίας, κυρίως από µια Ευρωπαϊκή Συνέλευση 72 αντιπροσώπων (επί 105 µελών), εκλεγµένων µε άµεση και καθολική ψηφοφορία. Το έργο αυτό ολοκληρώνεται µε διαδικασία επικύρωσης από τα εθνικά κοινοβούλια, επίσης εκλεγµένα µε άµεση καθολική ψηφοφορία, των 25 κρατών µελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή µε δηµοψήφισµα. Για ποιο λόγο θεσπίστηκε το Σύνταγµα της Ευρώπης; Το Σύνταγµα της Ευρώπης αποτελεί σηµαντικό στάδιο της Ευρωπαϊκής «οικοδόµησης». Συντάχθηκε για να ανταποκριθεί στις προκλήσεις µιας διευρυµένης Ευρώπης: µιας Ευρώπης µε 25 κράτη µέλη και 480 εκατοµµύρια κατοίκους (και πολύ περισσότερων στη συνέχεια), µιας Ευρώπης δηµοκρατικής, διαφανούς, αποτελεσµατικής και στην υπηρεσία των Ευρωπαίων. Το σύνταγµα της Ευρώπης αντικαθιστά µε ένα ενιαίο κείµενο τις κύριες υφιστάµενες ευρωπαϊκές συνθήκες. Για ποιο λόγο θεσπίζεται Σύνταγµα της Ευρώπης εφόσον η χώρα µου έχει ήδη σύνταγµα; Το Σύνταγµα της Ευρώπης δεν αντικαθιστά τα εθνικά συντάγµατα των ευρωπαϊκών χωρών. Συνυπάρχει µε τα συντάγµατα αυτά και έχει το δικό του λόγο ύπαρξης, τη δική του αυτονοµία. Το Σύνταγµα της Ευρώπης καθορίζει το πλαίσιο µέσα στο οποίο µπορεί να ενεργεί η Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Ευρώπη έχει επίσης ένα ξεχωριστό θεσµικό σύστηµα (Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, Συµβούλιο των Υπουργών, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης κ.τ.λ.).τέλος, το Σύνταγµα της Ευρώπης εφαρµόζεται σε ολόκληρη την ευρωπαϊκή επικράτεια. 3

6 Τι περιέχει το Σύνταγµα; Το Σύνταγµα της Ευρώπης διαιρείται σε τέσσερα µέρη. Το πρώτο µέρος ορίζει τις αξίες, τους στόχους, τις αρµοδιότητες, τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων και τα θεσµικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αφορά επίσης τα σύµβολα, την ιθαγένεια, το δηµοκρατικό βίο ή τα οικονοµικά της Ένωσης. Το δεύτερο µέρος περιλαµβάνει τον «Χάρτη των Θεµελιωδών ικαιωµάτων». Το τρίτο µέρος περιγράφει τις πολιτικές και την εσωτερική και εξωτερική δράση καθώς και τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το τέταρτο µέρος περιέχει γενικές και τελικές διατάξεις, µεταξύ των οποίων τις διαδικασίες έγκρισης και αναθεώρησης του Συντάγµατος. 33 Νέο! Στο εξής, είναι δυνατόν για µια χώρα που το επιθυµεί να αποχωρήσει από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Τι µου προσφέρει το Σύνταγµα; 3 Εγγύηση του σεβασµού ορισµένων κοινών αξιών και ενός ευρωπαϊκού κοινωνικού προτύπου Σεβασµό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της ελευθερίας, της δηµοκρατίας, της ισότητας, του κράτους δικαίου και των δικαιωµάτων του Ανθρώπου. Κοινωνία βασισµένη στον πλουραλισµό, στην απαγόρευση των διακρίσεων, στην ανοχή, στη δικαιοσύνη, στην αλληλεγγύη και στην ισότητα µεταξύ ανδρών και γυναικών. Μόνο τα κράτη που σέβονται αυτές τις αξίες µπορούν να προσχωρήσουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Από την άλλη πλευρά, είναι δυνατόν να ληφθούν µέτρα κατά κράτους µέλους που δεν σέβεται τις αξίες αυτές. 3 Θεµελιώδεις ελευθερίες Ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων, των εµπορευµάτων, των υπηρεσιών και των κεφαλαίων και ελευθερία εγκατάστασης. Απαγόρευση κάθε διάκρισης λόγω ιθαγένειας. 4 Ένα Σύνταγµα για την Ευρώπη

7 3 Ιθαγένεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης «Πολίτης της Ένωσης είναι κάθε πρόσωπο που έχει ιθαγένεια κράτους µέλους». Η ιθαγένεια αυτή προστίθεται στην εθνική ιθαγένεια και δεν την αντικαθιστά. Παρέχει επιπλέον τα εξής δικαιώµατα: δικαίωµα ελεύθερης κυκλοφορίας και διαµονής σε ολόκληρη την επικράτεια της Ένωσης, δικαίωµα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι στις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, καθώς και στις δηµοτικές εκλογές στο κράτος µέλος διαµονής, διπλωµατική και προξενική προστασία στις τρίτες χώρες, δικαίωµα αναφοράς προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, δικαίωµα προσφυγής στον Ευρωπαίο ιαµεσολαβητή, δικαίωµα να απευθύνονται οι πολίτες εγγράφως στα θεσµικά και στα συµβουλευτικά όργανα της Ένωσης στη γλώσσα τους και να λαµβάνουν απάντηση στην ίδια γλώσσα. 3 Χάρτη θεµελιωδών δικαιωµάτων Ο χάρτης εγγυάται το σεβασµό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, του δικαιώµατος στη ζωή, την απαγόρευση των βασανιστηρίων και των απάνθρωπων ή εξευτελιστικών ποινών ή µεταχείρισης, το δικαίωµα στην ελευθερία και την ασφάλεια, το σεβασµό της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής, την ελευθερία σκέψης, συνείδησης και θρησκείας, την ελευθερία έκφρασης και πληροφόρησης, το δικαίωµα εκπαίδευσης, την επιχειρηµατική ελευθερία, το δικαίωµα ιδιοκτησίας, την ισότητα έναντι του νόµου, το σεβασµό της πολιτιστικής, θρησκευτικής και γλωσσικής πολυµορφίας, την ισότητα ανδρών και γυναικών, την κοινωνική ένταξη των ατόµων µε αναπηρία, το δικαίωµα προσφυγής στη δικαιοσύνη και την αµεροληψία του δικαστηρίου, το τεκµήριο αθωότητας και τα δικαιώµατα της υπεράσπισης, κ.τ.λ. Ο χάρτης αποτελεί αναπόσπαστο µέρος του Συντάγµατος. Ισχύει στα ευρωπαϊκά θεσµικά όργανα και στα κράτη µέλη όταν εφαρµόζουν το δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Καλύπτει όχι µόνο τα αστικά και πολιτικά δικαιώµατα που περιέχονται στην Ευρωπαϊκή Σύµβαση Ανθρώπινων ικαιωµάτων του 1950, αλλά και επιπλέον τοµείς, όπως τα κοινωνικά δικαιώµατα των εργαζοµένων, η προστασία του περιβάλλοντος ή το δικαίωµα χρηστής διοίκησης. 5

8 «εν συνασπίζουµε κράτη, ΕΝΩΝΟΥΜΕ λαούς.» [ Jean Monnet, 30 Απριλίου 1952 ] 3 Μεγαλύτερη αλληλεγγύη Η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη µέλη της ενεργούν από κοινού µε πνεύµα αλληλεγγύης αν ένα κράτος µέλος δεχθεί τροµοκρατική επίθεση ή πληγεί από φυσική ή ανθρωπογενή καταστροφή κινητοποιώντας ενδεχοµένως και στρατιωτικά µέσα για να συνδράµει το κράτος µέλος αυτό. 3 Βελτίωση του δηµοκρατικού βίου της Ένωσης Νέες διατάξεις επιβλήθηκαν στα ευρωπαϊκά θεσµικά όργανα όσον αφορά τις διαβουλεύσεις µε την κοινωνία των πολιτών, τη διαφάνεια και το άνοιγ- µα της διαδικασίας λήψης αποφάσεων ή της πρόσβασης στα έγγραφα. Νέο! Θεσπίζεται δικαίωµα λαϊκής πρωτοβουλίας: κατόπιν πρωτοβουλίας τουλάχιστον Ευρωπαίων από σηµαντικό αριθµό κρατών µελών, µπορεί να κληθεί η Επιτροπή να καταθέσει τη σχετική πρόταση. 3 Κοινοί στόχοι Ειρήνη και ευηµερία. Ελευθερία, ασφάλεια και δικαιοσύνη. Μία µεγάλη εσωτερική αγορά και ελεύθερος ανταγωνισµός. Αειφόρος ανάπτυξη µε οικονοµική, κοινωνική και περιβαλλοντική διάσταση. Επιστηµονική και τεχνική πρόοδος. ικαιοσύνη και κοινωνική προστασία. Προστασία των δικαιωµάτων του παιδιού. Οικονοµική, κοινωνική και εθνική συνοχή και αλληλεγγύη µεταξύ των κρατών µελών. Πολιτιστική και γλωσσική πολυµορφία. Προστασία και ανάπτυξη της ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονοµιάς. 6 Ένα Σύνταγµα για την Ευρώπη

9 Τα ευρωπαϊκά θεσµικά όργανα Ποιος κάνει τι; Αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων Ευρωπαϊκό Συµβούλιο Πρόεδρος Ώθηση, προσανατολισµο, προτεραιότητες Υπουργός Εξωτερικών** Εθνικοί Υπουργοί Συµβούλιο των Υπουργών* ΠΡΟΕ ΡΙΑ ΕΚ ΠΕΡΙΤΡΟΠΗΣ Έλεγχος επικουρικότητας ΕΘΝΙΚΑ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΑ Ευρωπαϊκή Επιτροπή Πρόεδρος 25 ΜΕΛΗ 2014 Προτείνει την ευρωπαϊκή νοµοθεσία και ελέγχει την εφαρµογή της ικαστικός έλεγχος ικαστήριο Θεσπίζουν από κοινού την νοµοθεσία και τον προϋπολογισµό της Ευρωπαϊκής Ένωσης Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο Πρόεδρος 750 ΜΕΛΗ ΚΑΤ ΑΝΩΤΑΤΟ ΟΡΙΟ A A A A Ευρώ Λογιστικός έλεγχος ιαβούλευση ιαβούλευση Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα Ελεγκτικό Συνέδριο Επιτροπή των Περιφερειών Ευρωπαϊκή Οικονοµική και Κοινωνική Επιτροπή * Μόνο στους τοµείς όπου απαιτείται οµοφωνία, οι αποφάσεις του Συµβουλίου Υπουργών θα πρέπει να συγκεντρώνουν το 55% των ψήφων των κρατών µελών, τα οποία θα αντιπροσωπεύσουν το 65% του συνολικού πληθυσµού της Ένωσης. ** Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και αρµόδιος, στο πλαίσιο του Συµβουλίου Υπουργών, για την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας. 7

10 Και σε ποιους τοµείς; Το Σύνταγµα αποσαφηνίζει, κατατάσσει σε κατηγορίες και απαριθµεί τις αρµοδιότητες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αναφέρει επίσης σε ποιους τοµείς η Ευρωπαϊκής Ένωση µπορεί να δράσει µόνη της (αποκλειστικές αρµοδιότητες), σε ποιους τοµείς µπορεί να δράσει η ίδια αλλά και τα κράτη µέλη (συντρέχουσες αρµοδιότητες) και σε ποιους τοµείς δεν µπορεί να δράσει παρά µόνο επικουρικά χωρίς δυνατότητες εναρµόνισης (ενέργειες υποστήριξης, συντονισµού ή συµπληρωµατικής δράσης). Αποκλειστικές αρµοδιότητες Τελωνειακή ένωση Ανταγωνισµός (στο πλαίσιο της εσωτερικής αγοράς) Νοµισµατική πολιτική για τα κράτη µέλη που έχουν υιοθετήσει το ευρώ ιατήρηση των βιολογικών πόρων της θάλασσας Κοινή εµπορική πολιτική Συντρέχουσες αρµοδιότητες Εσωτερική αγορά Ορισµένα θέµατα που αφορούν την κοινωνική πολιτική Οικονοµική, κοινωνική και εδαφική συνοχή Γεωργία και αλιεία Προστασία του περιβάλλοντος Προστασία των καταναλωτών Μεταφορές ιευρωπαϊκά δίκτυα Ενέργεια ηµιουργία χώρου ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης Ορισµένα θέµατα που αφορούν τη δηµόσια υγεία Ορισµένα θέµατα που αφορούν την έρευνα, την τεχνολογική ανάπτυξη και το διάστηµα Ορισµένα θέµατα που αφορούν την αναπτυξιακή συνεργασία και την ανθρωπιστική βοήθεια Ενέργειες συντονισµού, υποστήριξης ή συµπληρωµατικής δράσης Προστασία της ανθρώπινης υγείας Βιοµηχανία Πολιτισµός Τουρισµός Εκπαίδευση, νεολαία, αθλητισµός και επαγγελµατική κατάρτιση Πολιτική προστασία ιοικητική συνεργασία Η Ένωση έχει επίσης αρµοδιότητες συντονισµού των οικονοµικών πολιτικών και των πολιτικών απασχόλησης των κρατών µελών, καθώς και της κοινής εξωτερικής πολιτικής και της πολιτικής ασφάλειας, η οποία περιλαµβάνει κοινή αµυντική πολιτική. 8 Ένα Σύνταγµα για την Ευρώπη

11 Μπορεί η Ένωση να κάνει οτιδήποτε; Αρχή ανάθεσης των αρµοδιοτήτων «Η Ένωση ενεργεί εντός των ορίων των αρµοδιοτήτων που της αναθέτουν τα κράτη µέλη στο Σύνταγµα για την επίτευξη των στόχων που θέτει.» Αρχή της επικουρικότητας «Στους τοµείς που δεν υπάγονται στην αποκλειστική της αρµοδιότητα, η Ένωση παρεµβαίνει µόνο εφόσον και στο βαθµό που οι στόχοι της προβλεπόµενης δράσης δεν µπορούν να επιτευχθούν επαρκώς από τα κράτη µέλη, τόσο σε κεντρικό όσο και σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, µπορούν όµως, λόγω της κλίµακας ή των αποτελεσµάτων της προβλεπόµενης δράσης, να επιτευχθούν καλύτερα στο επίπεδο της Ένωσης.» Αρχή της αναλογικότητας «Το περιεχόµενο και η µορφή της δράσης της Ένωσης δεν υπερβαίνουν τα απαιτούµενα για την επίτευξη των στόχων του Συντάγµατος.» Έλεγχος από το ικαστήριο Οι 3 αρχές υπόκεινται στον έλεγχο του ικαστηρίου και µπορούν να αποτελέσουν αντικείµενο προσφυγής. Νέο! Το Σύνταγµα ενισχύει την εφαρµογή των δύο τελευταίων αρχών: κάθε εθνικό κοινοβούλιο έχει στο εξής τη δυνατότητα να εξετάζει εάν οι προτάσεις της Επιτροπής τηρούν την αρχή της επικουρικότητας. Αυτό µπορεί να οδηγήσει την Επιτροπή σε αναθεώρηση της πρότασής της. 77 9

12 Απλοποίηση Το ποιος κάνει τι και σε ποιους τοµείς δεν είναι τα µόνα σηµαντικά θέµατα. Εξίσου σηµαντικό είναι να γνωρίζει κανείς τον τρόπο µε τον οποίο ενεργεί η Ένωση και ποια είναι τα µέσα που χρησιµοποιεί. Στο παρελθόν υπήρχαν δεκάδες διαφορετικοί τύποι πράξεων! Το Σύνταγµα περιορίζει τον αριθµό των µέσων που µπορεί να χρησιµοποιήσει η Ένωση σε 6. ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΣ ΝΟΜΟΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΣ ΝΟΜΟΣ ΠΛΑΙΣΙΟ 3 ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΕΣ ΠΡΑΞΕΙΣ Πρόταση της Επιτροπής, έγκριση από το Κοινοβούλιο και το Συµβούλιο των Υπουργών ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΣ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΑΠΟΦΑΣΗ 3 ΜΗ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΕΣ ΠΡΑΞΕΙΣ Επιτροπή ή Συµβούλιο των Υπουργών (κατ εξουσιοδότηση κανονισµοί ή πράξεις εφαρµογής) ΣΥΣΤΑΣΗ ΓΝΩΜΗ 3 ΑΠΟΨΕΙΣ Επιτροπή, Συµβούλιο των Υπουργών, Κεντρική Τράπεζα κ.τ.λ. 33 Νέο! Στο εξής, όχι µόνο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο αλλά και το Συµβούλιο των Υπουργών υποχρεούται να συνεδριάζει δηµοσίως όταν εξετάζει και εγκρίνει µια νοµοθετική πρόταση (διαφάνεια των εργασιών). 10 Ένα Σύνταγµα για την Ευρώπη

13 Τα σύµβολα της Ευρωπαϊκής Ένωσης Το Σύνταγµα θεσπίζει πολλά σύµβολα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τα σύµβολα είναι σηµαντικά, επειδή επιτρέπουν στους Ευρωπαίους να ταυτίζονται περισσότερο µε την Ευρώπη. Η Ευρωπαϊκή σηµαία είναι το σύµβολο της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά και της ενότητας και της ταυτότητας της Ευρώπης κατά µια ευρύτερη έννοια. Ο κύκλος των χρυσών αστεριών εκφράζει την αλληλεγγύη και την αρµονία µεταξύ των λαών της Ευρώπης. Ο αριθµός των αστεριών δεν συνδέεται µε τον αριθµό των κρατών µελών. Είναι 12 αστέρια, επειδή παραδοσιακά ο αριθµός αυτός συµβολίζει την τελειότητα, την πληρότητα και την ενότητα. Γι αυτό, η σηµαία θα παραµείνει η ίδια, ανεξάρτητα από τις µελλοντικές διευρύνσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο ευρωπαϊκός ύµνος έχει παρθεί από την «Ένατη Συµφωνία» που συνέθεσε το 1823 ο Λούντβιχ βαν Μπετόβεν. Για το τελευταίο µέρος της συµφωνίας αυτής, ο Μπετόβεν µελοποίησε την «Ωδή στη χαρά» που έγραψε το 1785 ο Φρίντριχ Φον Σίλερ. Το ποίηµα αυτό εκφράζει το ιδεαλιστικό όραµα του Σίλερ για τη συναδέλφωση των ανθρώπων όραµα που συµµεριζόταν και ο Μπετόβεν. «Ενότητα µέσα από την ποικιλοµορφία» Το ευρωπαϊκό έµβληµα εγκρίθηκε ύστερα από διαγωνισµό που διοργανώθηκε από µια οµάδα ευρωπαίων πολιτών και στον οποίο έλαβαν µέρος νέοι Ευρωπαίοι ηλικίας από 10 έως 20 ετών. Πολλές χώρες επέλεξαν να αντικαταστήσουν το εθνικό τους νόµισµα µε το ενιαίο ευρωπαϊκό νόµισµα: το ευρώ. Οι χώρες αυτές είναι ως σήµερα: η Γερµανία, η Αυστρία, το Βέλγιο, η Ισπανία, η Φινλανδία, η Ελλάδα, η Ιρλανδία, η Ιταλία, το Λουξεµβούργο, οι Κάτω Χώρες και η Πορτογαλία. Στις 9 Μαΐου 1950, ο υπουργός Εξωτερικών της Γαλλίας, Robert Schuman, υπέβαλε την πρότασή του σχετικά µε τη δηµιουργία µιας οργανωµένης Ευρώπης, βασισµένης στην κοινή παραγωγή άνθρακα και χάλυβα, κυρίως για την αποφυγή νέου πολέµου µεταξύ των πρώην εµπόλεµων χωρών στην Ευρώπη. Η πρόταση αυτή, γνωστή ως «δήλωση Schuman», θεωρείται ως η απαρχή γένεσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σήµερα, η 9η Μαΐου είναι η «Ηµέρα της Ευρώπης», η οποία δίνει την ευκαιρία για δραστηριότητες και εορτές κατά τις οποίες οι πολίτες συνηθίζουν στην ιδέα της Ευρώπης και γεφυρώνονται οι αποστάσεις που χωρίζουν τους λαούς της Ένωσης. 11

14 Πολιτικές 3 παραδείγµατα «Ένας χώρος ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης» Το Ευρωπαϊκό Σύνταγµα εγγυάται στους Ευρωπαίους έναν ενιαίο χώρο «ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης». Πιο συγκεκριµένα, αυτό σηµαίνει. 3 Απουσία ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης Οι Ευρωπαίοι µπορούν να κυκλοφορούν ελεύθερα σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες (που ανήκουν στο «χώρο Σένγκεν»), χωρίς να υποβάλλονται σε έλεγχο ή να πρέπει να επιδείξουν το διαβατήριό τους. 3 Ενίσχυση του ελέγχου στα εξωτερικά σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης Η ενίσχυση αυτή αφορά τα σύνορα µε τις τρίτες χώρες (π.χ. µεταξύ της Ισπανίας και του Μαρόκου ή µεταξύ της Πολωνίας και της Ουκρανίας), αλλά και τα λιµάνια και τα διεθνή αεροδρόµια όλων των κρατών µελών (π.χ. κατά την άφιξη πλοίων από τη Νότιο Αµερική στο λιµάνι του Ρότερνταµ ή αεροσκαφών από την Ασία στο αεροδρόµιο της Βουδαπέστης). Η ενίσχυση αυτή υλοποιείται κυρίως µε τη σταδιακή εφαρµογή κοινής πολιτικής θεωρήσεων και άλλων τίτλων παραµονής µικρής διάρκειας, διατάξεων σχετικά µε τους ελέγχους των προσώπων που διέρχονται τα εξωτερικά σύνορα και, ακόµη, ενός ολοκληρωµένου συστήµατος διαχείρισης των εξωτερικών συνόρων. 3 Κοινή πολιτική ασύλου Η κοινή αυτή πολιτική αφορά κυρίως το ενιαίο καθεστώς ασύλου που ισχύει σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση, τις κοινές διαδικασίες χορήγησης και ανάκλησης του καθεστώτος αυτού και τις εταιρικές σχέσεις µε τρίτες χώρες για τη διαχείριση των κυµάτων αιτούντων άσυλο. Πρέπει να είναι σύµφωνη µε τη Σύµβαση της Γενεύης για τους πρόσφυγες. 12 Ένα Σύνταγµα για την Ευρώπη

15 3 Κοινή πολιτική µετανάστευσης Αυτή η κοινή πολιτική αποσκοπεί κυρίως στην καλύτερη διαχείριση των µεταναστευτικών ροών, εξασφαλίζοντας παράλληλα δίκαιη µεταχείριση των αλλοδαπών που διαµένουν νόµιµα στο έδαφος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αποσκοπεί επίσης στη µεγαλύτερη καταπολέµηση της παράνοµης µετανάστευσης και της εµπορίας ανθρώπων (ιδίως γυναικών και παιδιών). Επίσης, προωθεί την ενσωµάτωση των αλλοδαπών που διαµένουν νόµιµα στο έδαφος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Ευρωπαϊκή Ένωση µπορεί να συνάψει συµφωνίες µε τρίτες χώρες µε σκοπό τη διευκόλυνση της επιστροφής στις χώρες αυτές αλλοδαπών που διαµένουν παράνοµα στο έδαφος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 3 Ενίσχυση της δικαστικής συνεργασίας σε αστικές υποθέσεις Η ενίσχυση αυτή αφορά κυρίως την αµοιβαία αναγνώριση και εκτέλεση των δικαστικών αποφάσεων, τη συνεργασία κατά την αποδεικτική διαδικασία και καλύτερη πρόσβαση στη δικαιοσύνη. 3 Ενίσχυση της αστυνοµικής και δικαστικής συνεργασίας σε ποινικές υποθέσεις Η ενίσχυση αυτή στοχεύει κυρίως στην καλύτερη καταπολέµηση της τροµοκρατίας, της σεξουαλικής εκµετάλλευσης των γυναικών και των παιδιών, του εµπορίου ναρκωτικών, του ξεπλύµατος χρήµατος, της διαφθοράς ή του οργανωµένου εγκλήµατος. 3 ηµιουργία Ευρωπαϊκής Εισαγγελικής Αρχής Αυτή η δυνατότητα θα επιτρέψει την καλύτερη καταπολέµηση της διεθνούς εγκληµατικότητας. 3 Ενίσχυση και καλύτερος έλεγχος της Europol Οι ευρωπαϊκές αστυνοµικές δυνάµεις συνεργάζονται στο πλαίσιο µιας δοµής ονοµαζόµενης Europol. Ο τοµέας δράσης της Europol µπορεί να επεκταθεί, για παράδειγµα, στις έρευνες ή στις κοινές επιχειρησιακές ενέργειες. Η Europol υπόκειται επίσης σε έλεγχο από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, τα εθνικά κοινοβούλια και το ικαστήριο. 13

16 Πολιτικές 3 παραδείγµατα «Μια περιφερειακή πολιτική που βασίζεται στην αλληλεγγύη και στην εξυπηρέτηση του πολίτη» 3 Ποιος είναι ο σκοπός της πολιτικής για τη συνοχή; Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι µια περιοχή οικονοµικής ευηµερίας. Υπάρχουν ωστόσο πολύ µεγάλες διαφορές στο εσωτερικό της, όχι µόνο µεταξύ των κρατών µελών της, αλλά και, κυρίως, µεταξύ ορισµένων από τις περίπου 250 περιφέρειές της. Με άλλα λόγια, µπροστά στις προκλήσεις της παγκοσµιοποίησης δεν έχουν όλοι οι Ευρωπαίοι τα ίδια πλεονεκτήµατα και τις ίδιες ευκαιρίες επιτυχίας. Αυτό προσπαθεί να διορθώσει η ευρωπαϊκή πολιτική συνοχής, ακόµη και αν η πρόσβαση στην απασχόληση, η ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και η επένδυση σε τεχνολογίες ανήκουν κατ αρχάς στην αρµοδιότητα των οικονοµικών φορέων και των εθνικών και περιφερειακών αρχών. 3 Σε τι χρησιµεύει η πολιτική αυτή; Η περιφερειακή πολιτική αποτελεί την έκφραση της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης στην πράξη και από το 1989 αναπτύσσεται συνεχώς. Μέσω της πολιτικής αυτής, ένα µέρος των συνεισφορών των κρατών µελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον ευρωπαϊκό προϋπολογισµό µεταφέρεται προς τις µειονεκτούσες περιφέρειες και κοινωνικές κατηγορίες. Κατά την περίοδο , οι µεταφορές αυτές αντιπροσωπεύουν το ένα τρίτο του κοινοτικού προϋπολογισµού, δηλαδή 213 δισεκατοµµύρια ευρώ. Το σηµαντικό αυτό ποσό χρησιµοποιείται κυρίως για την ενίσχυση µειονεκτουσών περιφερειών ώστε να καλύψουν την αναπτυξιακή τους υστέρηση. Με το υπόλοιπο αυτού του προϋπολογισµού ενισχύεται η οικονοµική και κοινωνική ανασυγκρότηση ορισµένων περιοχών που αντιµετωπίζουν ιδιαίτερες δυσκολίες, ο εκσυγχρονισµός των συστηµάτων κατάρτισης και η προώθηση της απασχόλησης. Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Ένωση αναλαµβάνει ειδικότερες πρωτοβουλίες για την προώθηση της συνεργασίας µεταξύ περιφερειών, την αειφόρο ανάπτυξη των πόλεων και των συνοικιών που διέρχονται κρίση, την αγροτική ανάπτυξη ή, ακόµη, την καταπολέµηση των διακρίσεων. 14 Ένα Σύνταγµα για την Ευρώπη

17 3 Πώς λειτουργεί η πολιτική αυτή; εν αποφασίζουν οι «Βρυξέλλες» για τη χρήση των κονδυλίων της πολιτικής για τη συνοχή. Οι ανάγκες αξιολογούνται µε ακρίβεια, επιτόπου, από τις περιφέρειες ή από τα κράτη. Η εφαρµογή είναι συνεπώς αποκεντρωµένη. Ωστόσο, το γενικό πλαίσιο χρήσης των κονδυλίων καθορίζεται σε ευρωπαϊκό επίπεδο, µε αυστηρούς όρους: για παράδειγµα, ανάπτυξη µε σεβασµό του περιβάλλοντος, µε προώθηση των ίσων ευκαιριών. Συνεπώς, ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν περιορίζεται απλώς στην «παροχή κονδυλίων». Η πολιτική συνοχής επιτρέπει την εφαρµογή των προτεραιοτήτων που ορίζονται στο επίπεδο της Ένωσης ώστε να µπορεί να επιτευχθεί η αλληλεγγύη και η ανταγωνιστικότητα (απασχόληση, βιώσιµη ανάπτυξη, κοινωνία της πληροφορίας, έρευνα, υπηρεσίες γενικού οικονοµικού συµφέροντος κ.λπ.). Εποµένως, η πολιτική συνοχής αποτελεί απαραίτητο συµπλήρωµα της µεγάλης ευρωπαϊκής αγοράς και της Οικονοµικής και Νοµισµατικής Ένωσης. Προσοχή! Ανεξάρτητα από τον τύπο της παρέµβασης, οι ευρωπαϊκές ενισχύσεις δεν αντικαθιστούν τις εθνικές ενισχύσεις, αλλά τις συµπληρώνουν. Η ιδέα είναι να βοηθήσει η Ευρώπη τα καλά σχέδια,τα οποία χωρίς αυτή τη βοήθεια δεν θα µπορούσαν να υλοποιηθούν. 3 Και το Σύνταγµα της Ευρώπης; Το Σύνταγµα θεσπίζει την περιφερειακή πολιτική της Ευρώπης, µια πολιτική που βασίζεται στην αλληλεγγύη και είναι κοντά στον πολίτη. Προάγει την «οικονοµική, κοινωνική και εδαφική συνοχή και την αλληλεγγύη µεταξύ των κρατών µελών». Αυτός είναι στο εξής θεµελιώδης στόχος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σηµαίνει κυρίως ότι σε αντίθεση µε ό,τι ίσχυε προηγουµένως, όλες οι µειονεκτούσες περιφέρειες ή εκείνες που αντιµετωπίζουν δυσκολίες µπορούν να ωφεληθούν από την αλληλεγγύη των κρατών µελών και ιδίως από τις ευρωπαϊκές ενισχύσεις. 15

18 Πολιτικές 3 παραδείγµατα «Προστασία του περιβάλλοντος προς όφελος των σηµερινών και µελλοντικών γενεών» Το Σύνταγµα της Ευρώπης ενισχύει τις δυνατότητες προστασίας του περιβάλλοντος. 3 Η αρχή της αειφόρου ανάπτυξης βρίσκεται στον πυρήνα του ευρωπαϊκού σχεδίου. Η αρχή αυτή επικυρώθηκε κατά την πρώτη «Παγκόσµια ιάσκεψη για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη» που οργάνωσε ο Οργανισµός Ηνωµένων Εθνών στο Ρίο ντε Τζανέιρο το Αειφόρος ανάπτυξη είναι η ανάπτυξη η οποία «ικανοποιεί τις ανάγκες του παρόντος χωρίς να θέτει σε κίνδυνο την ικανότητα των µελλοντικών γενεών να ικανοποιήσουν τις δικές τους ανάγκες». Για το σκοπό αυτό, η Ευρώπη σκοπεύει να καταβάλει προσπάθειες για µια «ισορροπηµένη οικονοµική ανάπτυξη», µια «κοινωνική οικονοµία της αγοράς» και ένα «υψηλό επίπεδο προστασίας και βελτίωσης της ποιότητας του περιβάλλοντος». 3 Το Σύνταγµα της Ευρώπης θεσπίζει ως θεµελιώδες δικαίωµα την υποχρεωτική ενσωµάτωση της περιβαλλοντικής διάστασης σε όλες τις ευρωπαϊκές πολιτικές. 3 Θεσπίζει αλληλεγγύη µεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης, των κρατών µελών και του κράτους µέλους που επλήγη από φυσική ή ανθρωπογενή καταστροφή. 3 Επιτρέπει στους ευρωπαίους πολίτες και στις αντιπροσωπευτικές ενώσεις τους (όπως οι περιβαλλοντικές µη κυβερνητικές οργανώσεις) να γνωµοδοτούν, να διεξάγουν διάλογο και διαβουλεύσεις σχετικά µε τις ευρωπαϊκές πολιτικές (ιδίως την περιβαλλοντική πολιτική). Το νέο δικαίωµα λαϊκής πρωτοβουλίας ( τουλάχιστον άτοµα) µπορεί να οδηγήσει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στη διατύπωση πρότασης σχετικά µε θέµα που αφορά το περιβάλλον. 3 Προωθεί την ενεργειακή απόδοση, την εξοικονόµηση ενέργειας και την ανάπτυξη των νέων και ανανεώσιµων πηγών ενέργειας. 16 Ένα Σύνταγµα για την Ευρώπη

19 Για περισσότερες πληροφορίες «Europe Direct» Για ερωτήσεις σχετικά µε το Σύνταγµα της Ευρώπης, µπορείτε να τηλεφωνήσετε δωρεάν στον αριθµό ή στον αριθµό κλήσης µε χρέωση «Futurum» Περισσότερες πληροφορίες σχετικά µε το Σύνταγµα της Ευρώπης διατίθενται στο ιαδίκτυο, στην ακόλουθη διεύθυνση Ευρωπαϊκές Κοινότητες Λουξεµβούργο: Υπηρεσία Επισήµων Εκδόσεων των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων σ. 14,8x21 cm ISBN:

20 25 Kράτη Μέλη Υποψήφιες Χώρες KA GR-C Ευρωπαϊκές Κοινότητες διεύθυνση αλληλογραφίας: B-1049 Brussels (Belgium)