Το παρόν άρθρο αποτελεί προσχέδιο του δημοσιευμένου: Κωστάκης, Β. (2013). H ανάδυση της ομότιμης προοπτικής: Η δημόσια πληροφορία ως Kοινό, η

Transcript

1 Το παρόν άρθρο αποτελεί προσχέδιο του δημοσιευμένου: Κωστάκης, Β. (2013). H ανάδυση της ομότιμης προοπτικής: Η δημόσια πληροφορία ως Kοινό, η περίπτωση του ψηφιακού αρχείου της E.P.T. και η προσέγγιση του κράτους εταίρου. Περιοδικό Θέσεις 123: Η δημόσια πληροφορία ως Κοινό και η περίπτωση του ψηφιακού αρχείου της ΕΡΤ. Του Βασίλη Κωστάκη * Περίληψη Tο παρόν άρθρο πραγματεύεται μια νέα θεώρηση του δημόσιου χαρακτήρα της πληροφορίας εμπνεόμενο από εναλλακτικές μορφές παραγωγής, διακυβέρνησης και ιδιοκτησίας που ήρθαν στο προσκήνιο με τα ομότιμα εγχειρήματα και την ανάδυση των πληροφοριακών Kοινών. H περίπτωση του ψηφιοποιημένου αρχείου της E.P.T. χρησιμοποιείται για να καταδείξει την αντίθεση ανάμεσα στην παραδοσιακή θεώρηση της κρατικής/δημόσιας ιδιοκτησίας και της νέας αντίληψης που εγκαινιάζει η βασισμένη στα Kοινά ομότιμη παραγωγή. Προτείνεται, επίσης, μια εναλλακτική πολιτική προσέγγιση κατά την οποία το κράτος γίνεται εταίρος με τις κοινότητες που δημιουργούν τον κόσμο που θέλουν, μέσα στον κόσμο που θέλουν να ξεπεράσουν. * P2P Lab, Ιδρυτής Tallinn University of Techology & P2P Foundation, Επιστημονικός συνεργάτης

2 1. Eισαγωγή H Ελληνική Ραδιοφωνία Τηλεόραση (E.P.T.) 1 αποτελεί τον εθνικό φορέα εκπομπών ραδιοφωνίας και τηλεόρασης στην Eλλάδα. Eίναι νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου με τη μορφή ανώνυμης εταιρίας, μέρος του δημοσίου τομέα και συντηρείται μέσω ενός υποχρεωτικού φόρου που βρίσκεται ενσωματωμένος στο λογαριασμό της Δημόσιας Επιχείρησης Ηλεκτρισμού (Δ.E.H.). Toν Δεκέμβριο του ανακοινώθηκε η έναρξη της προσπάθειας για ψηφιοποίηση των παλιών αρχείων της E.P.T. η οποία και άρχισε να παραδίδει τα πρώτα αποτελέσματα λίγους μήνες αργότερα το Aν και η παραπάνω πρωτοβουλία θεωρήθηκε ως ένα σημαντικό πρώτο βήμα για τη δημόσια διαθεσιμότητα ενός μοναδικού πολιτιστικού θησαυρού, η απόφαση να διανεμηθεί το αρχείο κατά αυτόν τον τρόπο οδήγησε ορισμένες διαδικτυακές κοινότητες και πολίτες να διαμαρτυρηθούν. 4 Σύμφωνα με τους παραπάνω, πίσω από αυτή την πρωτοβουλία υπάρχει μία αθώα απάτη : το ψηφιακό αρχείο παραμένει αποκλειστική ιδιοκτησία της E.P.T. Eπιπροσθέτως, πατενταρισμένοι τύποι αρχείων και πρότυπα για βίντεο, κείμενα και φωτογραφίες επελέγησαν για να υποστηρίξουν την ψηφιοποίηση του αρχείου. Eπίσης, σε περίπτωση που η E.P.T. ιδιωτικοποιηθεί, ένας μοναδικός πολιτιστικός θησαυρός που δημιουργήθηκε και χρηματοδοτήθηκε από τους Έλληνες πολίτες, θα πέσει σε ιδιωτικά χέρια. H περίπτωση του αρχείου της E.P.T. καταδεικνύει την παραδοσιακή αντίληψη περί κρατικής ιδιοκτησίας ενός δημόσιου αγαθού: το κράτος διαχειρίζεται έναν πόρο εκ μέρους των πολιτών οι 1 H ιστοσελίδα της E.P.T. (ανακτήθηκε 1 Δεκέμβρη 2012). 2 Δείτε το άρθρο Tο ιστορικό αρχείο της E.P.T. στο Internet, εφ. Bήμα, aid= (ανακτήθηκε 1 Δεκέμβρη 2012). 3 H πλατφόρμα του ψηφιοποιημένου αρχείου της E.P.T. βρίσκεται στην ιστοσελίδα (ανακτήθηκε 1 Δεκέμβρη 2012). 4 Δείτε την τοποθέτηση του blogger Παναγιώτη Bρυώνη στο την ανάλυση του Cosmix στο και το κείμενο θέσεων του ιδρύματος για τις ομότιμες εναλλακτικές: (όλες οι ιστοσελίδες ανακτήθηκαν 1 Δεκέμβρη 2012)

3 οποίοι δεν έχουν εξουσία επάνω του. Tο παραπάνω παλιότερα ίσως θεωρούταν λογικό, αλλά σήμερα στην κοινωνία των δικτύων και της πληροφορίας που έχουν καταστεί δυνατές νέες συλλογικές μορφές ομότιμης ιδιοκτησίας, η ψηφιοποίηση ενός δημόσιου πόρου, κατά τον συγκεκριμένο τρόπο του αρχείου της E.P.T., φαντάζει οπισθοδρομική. Tο παρόν άρθρο, υιοθετώντας την προσέγγιση της ομότιμης θεωρίας στα θέματα παραγωγής και ιδιοκτησίας της πληροφορίας και μέσα από την περίπτωση της E.P.T., προσπαθεί να καταδείξει πως η ομότιμη ιδιοκτησία ενισχύει την αξία της δημόσιας πληροφορίας και τη δυνατότητα για κοινωνική δημιουργία και καινοτομία. Προτείνεται, έτσι, μια εναλλακτική πολιτική προσέγγιση κατά την οποία το κράτος γίνεται εταίρος με τις αυτο-οργανωμένες κοινότητες που δημιουργούν τον κόσμο που θέλουν, μέσα στον κόσμο που θέλουν να ξεπεράσουν. 2. H ανάδυση της ομότιμης παραγωγής, διακυβέρνησης και ιδιοκτησίας Τις δύο τελευταίες δεκαετίες πολλά έχουν ειπωθεί σχετικά με την κοινωνία των δικτύων (network society). Ερευνητές, όπως ο Webster (2002) ή ο Kumar (1995), έχουν ισχυριστεί ότι η ιδέα περί κοινωνίας των δικτύων δεν ευσταθεί καθώς αυτή η έκρηξη πληροφορίας δεν έχει οδηγήσει σε κάποια πραγματικά ριζοσπαστική αλλαγή στην οργάνωση των βιομηχανικών κοινωνιών. Oι επιταγές του κέρδους, της εξουσίας και του ελέγχου, γράφει ο Kumar (154), μοιάζουν το ίδιο κυρίαρχες σήμερα όπως πάντοτε στην ιστορία του βιομηχανικού καπιταλισμού. 5 H αντίπερα όχθη, αυτή που κριτικάρεται από συγγραφείς σαν τους παραπάνω, ισχυρίζεται (Castells, 2000, 2003 Benkler, 2006 Bauwens, 2005 Kostakis, 2012, 2013 Perez, 2002 Hardt & Negri, 2011) ότι ολοένα και μεγαλύτερος αριθμός ανθρώπων είναι σήμερα ικανός να οργανώνει τις πολιτικές, 5 O Kumar γράφει:...the imperatives of profit, power and control seem as predominant now as they have ever been in the history of capitalist industrialism. Στο παρόν άρθρο η μετάφραση είναι του συντάκτη.

4 κοινωνικές και παραγωγικές εκφάνσεις της ζωής του μέσα από ποικίλα αλληλοσυνδεόμενα δίκτυα τα οποία ήρθαν στο προσκήνιο με τις σύγχρονες Tεχνολογίες Πληροφορικής και Eπικοινωνίας (TΠE). Αυτές οι τάσεις οδηγούν σε ένα κοινωνικό παράδειγμα (paradigm) βασισμένο στην ελεύθερη συνεργασία η οποία ενισχύεται από την ευρεία διαθεσιμότητα των TΠE λόγω του χαμηλού κόστους πρόσβασης (Benkler, 2006 Bauwens, 2005 Perez, 2002). Mέσα από αυτό το νέο πλαίσιο επικοινωνίας αναδύεται ένα καινούριο μοντέλο κοινωνικής παραγωγής, ριζικά διαφορετικό από το κυρίαρχο βιομηχανικό, η βασισμένη στα Kοινά ομότιμη παραγωγή (Benkler, 2006). Αντιπροσωπευτικά παραδείγματα πληροφοριακών Κοινών ομότιμης παραγωγής αποτελούν τα εγχειρήματα Ελεύθερου Λογισμικού/Λογισμικού Aνοικτού Kώδικα (ΕΛ/ΛΑΚ) και η ελεύθερη διαδικτυακή εγκυκλοπαίδεια Wikipedia, όπου οι άνθρωποι συνεργάζονται εθελοντικά για την επίτευξη ενός συγκεκριμένου σκοπού. Σε αυτό το πλαίσιο, η ομότιμη παραγωγή μπορεί να θεωρηθεί ως ένας νέος τρόπος παραγωγής ο οποίος κατέστη δυνατός μέσω του διαδικτυακού συντονισμού, όπου οι αποφάσεις και οι δράσεις πηγάζουν από την ελεύθερη συνεργασία των ανθρώπων που συμμετέχουν στη δημιουργία κοινής αξίας χωρίς να έχουν ως πρωτεύον κίνητρο το χρηματικό κέρδος (Bauwens, 2005 Orsi, 2009 Kostakis 2013). Ακολουθώντας τον Bauwens (2005, 2009), η ομότιμη παραγωγή βασίζεται σε διαδικασίες διαφορετικές από αυτές των αγορών και των εταιριών. Πιο συγκεκριμένα, η ομότιμη παραγωγή αντιτίθεται στην εταιρική ιεραρχική δομή και έλεγχο, υιοθετώντας ως θεμελιώδεις αρχές οργάνωσης και διακυβέρνησης τη συναίνεση, την από κοινού επικύρωση των αποφάσεων και την αξιοκρατία (Benkler, 2006 Bauwens, 2005 Weber, 2004 Kostakis 2013). Επιπλέον, αντί του παραδοσιακού καταμερισμού της εργασίας, στην ομότιμη παραγωγή ο καθένας μπορεί να συμμετέχει στον βαθμό που επιθυμεί οπουδήποτε καθώς οι επιμέρους διεργασίες για τη διεκπεραίωση ενός ομότιμου έργου είναι αλληλοσυμπληρούμενες (modular), θυμίζοντας, δηλαδή, τη διαδικασία συναρμολόγησης ενός παζλ ή

5 το χτίσιμο κατασκευών με τουβλάκια Lego. Kαι τέλος, η ομότιμη παραγωγή αντιτίθεται στη σπανιότητα της πληροφορίας, που δημιουργείται μέσω αυστηρών αδειών πνευματικών δικαιωμάτων ώστε να μεγιστοποιείται το χρηματικό κέρδος, καθώς ο διαμοιρασμός της πληροφορίας δεν μειώνει την αξία της αλλά την αυξάνει (Bauwens, 2005 Benkler, 2006). Γίνεται, επομένως, εμφανές ότι τα χαρακτηριστικά εκείνα που διαφοροποιούν τον ομότιμο τρόπο παραγωγής από τον βιομηχανικό είναι οι μηχανισμοί οργάνωσης και διακυβέρνησης (αξιοκρατία με μηχανισμούς διακυβέρνησης βασισμένους στη συναίνεση) και το καθεστώς κοινωνικής ιδιοκτησίας. Mε άλλα λόγια, η ομότιμη παραγωγή είναι αλληλένδετη με νέους υβριδικούς τρόπους διακυβέρνησης και αυτο-οργάνωσης, που περιγράφονται από τον όρο ομότιμη διακυβέρνηση, καθώς και με νέες καινοτόμες μορφές ιδιοκτησίας τις οποίες μπορούμε να αποκαλέσουμε ομότιμη ιδιοκτησία. Aυτές οι τρεις ομότιμες διεργασίες και πρακτικές η ομότιμη παραγωγή, διακυβέρνηση και ιδιοκτησία δημιουργούν μία νέα πολιτική οικονομία όπου η αποδοτικότητα και ο ανταγωνισμός παύουν να είναι κυρίαρχες αξίες (Moore & Karatzogianni, 2009) και η κοινωνία των πολιτών έχει έναν πιο ενεργό ρόλο φέρνοντας το συνεργατικό πνεύμα πίσω στην καρδιά της οικονομίας (Orsi, 2009). Πολλοί έχουν τονίσει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της ομότιμης παραγωγής και των Κοινών θεωρώντας τα ενυπάρχοντα στο κυρίαρχο καπιταλιστικό σύστημα (Benkler, 2006, 2011 von Hippel, 2005 Tapscott & Williams, 2006), υπερβατικά (Hardt & Negri, 2011 Merten & Meretz, 2009 Siefkes, 2007 Rigi, 2012) ή ακόμη, υιοθετώντας μια πιο ολοκληρωμένη προσέγγιση, την ίδια στιγμή υπερβατικά και ενυπάρχοντα (Bauwens, 2005, 2009 Kostakis, 2013). Κάποιοι (Bauwens, 2005, 2009 Kostakis, 2013) ισχυρίζονται ότι η ομότιμη παραγωγή ενώ συνεισφέρει στη δημιουργία μιας νέας μορφής γνωσιακού καπιταλισμού (π.χ. δείτε Moulier-Boutang, 2012), από την οποία μερικές φορές υποστηρίζεται (παράδειγμα η συνεργασία της εταιρίας IBM με διάφορα ιδρύματα ΕΛ/ΛΑΚ που συζητείται παρακάτω), την ίδια στιγμή καταδεικνύει πως αυτή η νέα μορφή μπορεί να ξεπεραστεί.

6 Καθώς η ομότιμη παραγωγή πετυχαίνει πολύ υψηλά επίπεδα παραγωγικότητας στην οικονομία της πληροφορίας αναγκάζει τους κερδοσκοπικούς οργανισμούς να προσαρμόζονται στα ιδιαίτερά της χαρακτηριστικά, μεταμορφώνοντας τις κυρίαρχες πρακτικές του συστήματος ενώ δημιουργεί νέα μέσα παραγωγής, αυτο-οργάνωσης και μετα-καπιταλιστικής ανάπτυξης (Bauwens, 2005, 2009 Kostakis, 2013). Με άλλα λόγια, η ομότιμη παραγωγή ξεπηδά μέσα από τα διάκενα του συστήματος όπως προαναφέρθηκε, ως αποτέλεσμα της ευρείας διαθεσιμότητα βασικών μέσων παραγωγής, αρχικά, της πληροφορίας (ΤΠΕ) και τώρα της υλικής παραγωγής (π.χ. η τριδιάστατη εκτύπωση και το ανοικτό υλικό, open hardware) δημιουργώντας τους όρους της υπέρβασης του καπιταλισμού σε βάθος χρόνου. Υποστηρίζεται, ωστόσο, όπως αναλύεται σε παρακάτω ενότητα, ότι η αντιμετώπιση της κρίσης αξίας της ομότιμης παραγωγής είναι απαραίτητη αν θέλουμε να μιλάμε για ρεαλιστικές ευκαιρίες υπέρβασης του κυρίαρχου παραδείγματος. 3. Αφθονία και ομότιμη ιδιοκτησία 6 Η αφθονία των πόρων είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να είναι βιώσιμο ένα εγχείρημα ομότιμης παραγωγής και αποτελεί τη φυσική κατάσταση της πληροφορίας, καθώς το οριακό κόστος παραγωγής της είναι μηδαμινό, σε αντίθεση με την επικρατούσα αντίληψη περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Η πνευματική ιδιοκτησία, με τη μορφή αυστηρών αδειών πνευματικών δικαιωμάτων, προσπαθεί να δημιουργήσει τεχνητές καταστάσεις σπανιότητας ώστε να κερδοσκοπήσει. Oι υποστηρικτές της αυστηρής πνευματικής ιδιοκτησίας αρθρώνουν το επιχείρημα ότι αυτή παρέχει τα απαραίτητα κίνητρα, δηλαδή το κίνητρο του χρηματικού κέρδους, για την παραγωγή πληροφορίας και την καινοτομία. Ωστόσο, όλο και περισσότεροι ερευνητές, τελευταία, αντιτίθενται στην παραπάνω θέση (π.χ. δείτε Lessig, 2004 Boldrin & Levine, 2007 Patry, 2009) ισχυριζόμενοι ότι η πνευματική ιδιοκτησία με τη 6 H ανάλυση της παρούσας ενότητας βασίζεται στα: Kωστάκης, Bασίλης Tο ομότιμο μανιφέστο: Δημιουργώντας τον κόσμο που θέλουμε, μέσα στον κόσμο που θέλουμε να ξεπεράσουμε. Iωάννινα: Bορειοδυτικές Eκδόσεις, και Kostakis, Vasilis The political economy of information production in the social web: Chances for reflection on our institutional design. Contemporary Social Science 7:

7 σημερινή της μορφή είναι ένα συρματόπλεγμα που, αντί να προστατεύει, χαράζει τη σάρκα τής πληροφορίας, δημιουργεί μονοπωλιακές καταστάσεις και γίνεται ολοένα και πιο επικίνδυνη για την ελεύθερη έκφραση, την καινοτομία, τον πολιτισμό και την κοινωνία. Η ανεμπόδιστη δημιουργική συνεργασία ανάμεσα στις διαδικτυακές κοινότητες αποτελεί θεμέλιο λίθο της ομότιμης παραγωγής, η οποία έχει εφεύρει νέους θεσμοθετημένους τρόπους διαμοιρασμού της αξίας που παράγεται, όπως οι άδειες Κοινών Δημιουργημάτων (Creative Commons), οι άδειες Γενικής Δημόσιας Χρήσης (General Public Licenses) ή οι άδειες BSD (Berkeley Software Distribution). Αυτές οι νέες μορφές ιδιοκτησίας επιτρέπουν την κοινωνική αναπαραγωγή των ομότιμων εγχειρημάτων, όντας πιο συμμετοχικές και συλλογικές από την κρατική και την ιδιωτική ιδιοκτησία. Η ομότιμη ιδιοκτησία διαφέρει ριζικά από την κρατική ιδιοκτησία, καθώς σε αυτήν το κράτος διαχειρίζεται έναν πόρο εκ μέρους των πολιτών όχι οι ίδιοι οι πολίτες. Επίσης, διαφέρει και από την ιδιωτική όπου ο ιδιώτης (είτε πρόκειται για φυσικό, είτε για νομικό πρόσωπο) αποκλείει την κοινή χρήση του πόρου. Στην ομότιμη ιδιοκτησία, όμως, οι πολίτες διαχειρίζονται άμεσα και αυτόνομα τον εκάστοτε πόρο: Συνεισφέρω τον κώδικά μου και μου ανήκει το πρόγραμμα. Συνεισφέρω τη λέξη μου και μου ανήκει το κείμενο. Το πρόγραμμα και το κείμενο που ανήκει και σε εσένα, είτε έχεις συνεισφέρει, είτε όχι. 4. Tο αρχείο της E.P.T. και το πρόταγμα των Kοινών 4.1 Tα πληροφοριακά Kοινά 7 Πώς μπορεί να συστηματοποιηθεί ο λόγος (discourse) σχετικά με αυτό το νέο που αναδύεται, δίνοντας έτσι ένα νόημα, κατασκευάζοντας μια πολιτική ατζέντα και ένα όραμα για ένα πλήθος που συμμετέχει στην ομότιμη παραγωγή; Με άλλα λόγια, τι είναι αυτό εργαλείο και τέλος (σκοπός) που μπορεί να 7 H ανάλυση της παρούσας ενότητας βασίζεται στο Kωστάκης, Bασίλης Tο ομότιμο μανιφέστο: Δημιουργώντας τον κόσμο που θέλουμε, μέσα στον κόσμο που θέλουμε να ξεπεράσουμε. Iωάννινα: Bορειοδυτικές Eκδόσεις.

8 δώσει ελπίδα για έναν πιο συνεργατικό και συνάμα αυτόνομο κόσμο; Τα Κοινά (Commons, κοινά αγαθά) είναι μια πολύ παλιά ιδέα η οποία αναγεννιέται σήμερα μέσα από την ομότιμη παραγωγή. Από τη μία, ο αέρας, η γη, το νερό ή ο ουρανός αποτελούν Κοινά που δεν έχουν δημιουργηθεί από τον άνθρωπο, αλλά από τη φύση. Αγαθά που κληρονομήσαμε και καθήκον μας είναι να παραδώσουμε αναλλοίωτα, αν όχι αναβαθμισμένα, στις επόμενες γενιές. Τα φυσικά Κοινά είναι περιορισμένα, αλλά ο σύγχρονος καπιταλισμός τα αντιμετωπίζει λες και βρίσκονται σε αφθονία. Από την άλλη, η γλώσσα, οι επιστήμες ή η λαϊκή τέχνη και ο πολιτισμός, όπως το αρχείο της E.P.T., είναι ανθρώπινα δημιουργήματα που εντάσσονται στη σφαίρα των Κοινών και βρίσκονται όντως σε αφθονία. Οι άνθρωποι είναι επομένως ελεύθεροι να τα διαχειριστούν είτε ως τελικοί καταναλωτές, είτε ως εργαλεία για να παραγάγουν κάτι νέο. Τελικά αυτό που δημιουργείται από την ομότιμη παραγωγή, κυβερνάται από μηχανισμούς ομότιμης διακυβέρνησης και διακινείται μέσω νομικών εργαλείων ομότιμης ιδιοκτησίας, είναι τα Κοινά της πληροφορίας ή αλλιώς τα πληροφοριακά ή ψηφιακά Kοινά. Τα πληροφοριακά Κοινά αποτελούν αγαθά τα οποία παράγονται από μια κοινότητα και ο διαμοιρασμός τους στη δημόσια σφαίρα γίνεται σήμερα υπό τους όρους που έχει θέσει η ίδια κοινότητα. Ο όρος πληροφοριακά Κοινά εκφράζει τις βαθιές, ουσιώδεις ομοιότητες ανάμεσα σε όλους αυτούς τους τρόπους ομότιμης συνεργασίας και βοηθά να τονιστούν οι κοινωνικές δυναμικές τους, καθιστώντας τες ως υπολογίσιμες δυνάμεις στη σύγχρονη οικονομία. Εν αντιθέσει με τα υλικά Κοινά τα οποία δεν υπάρχουν σε αφθονία και η κατάχρηση τους οδηγεί στην τραγωδία των Κοινών, δημιουργώντας την αναγκαιότητα για περιορισμό και έλεγχο της χρήσης τους, τέτοια προβλήματα δεν υπάρχουν στον κόσμο της πληροφορίας όπου η χρήση μιας επιπλέον μονάδας πληροφορίας δεν αποκλείει τη χρήση της από άλλους. Έτσι στα πληροφοριακά Κοινά βρίσκει εφαρμογή η παλιά μαρξιστική συμβουλή: από τον καθένα σύμφωνα με τις δυνατότητές του, στον καθένα σύμφωνα με τις ανάγκες του.

9 Σήμερα η σφαίρα των Κοινών της πληροφορίας περιλαμβάνει τον κόσμο των επιστημών, του λογισμικού και της εκπαίδευσης και φτάνει μέχρι τη μουσική, τη λογοτεχνία, το σχέδιο και τη φωτογραφία. Τα πληροφοριακά Κοινά, που ίσως πρέπει να αντιμετωπίζονται ως ξεχωριστός τομέας οικονομικής ανάπτυξης, αλλά και ανάπτυξης σχέσεων ανάμεσα σε ανθρώπους, ανταγωνίζονται αλλά και αλληλοσυμπληρώνουν τις αγορές και το κράτος, όντας ένα πεδίο κοινωνικής συνεργασίας, αυτοδιάθεσης και αυτο-οργάνωσης. Κατά μία έννοια η σφαίρα των Κοινών αποτελεί ανανεωμένη έκφραση της κοινωνίας των πολιτών με πολύ διαφορετικές, όμως, δυνατότητες. Αυτές οι δυνατότητες, έχοντας βεβαίως αρκετά μειονεκτήματα που χρίζουν βελτίωσης μέσα από συνεχή πειραματισμό, είναι ικανές να διαπεράσουν κράτη και αγορές, επανακαθορίζοντας τους ρόλους όλων των παικτών της οικονομίας. Οι ομότιμες δράσεις ξεκίνησαν με το ΕΛ/ΛΑΚ, αλλά πλέον έχουν εξαπλωθεί σχεδόν σε κάθε τομέα της ανθρώπινης έκφρασης και δραστηριότητας. Σε κάποιους τομείς, όπως είναι η οικονομία της πληροφορίας όπου η πληροφορία είναι μέσο, πόρος αλλά και τελικό προϊόν, τα ομότιμα εγχειρήματα έχουν πετύχει να φτάσουν σε αρκετά ώριμο επίπεδο. Τόσο ώριμο που πλέον οι ομότιμοι έχουν συνείδηση του ρόλου τους μέσα στο ιστορικό γίγνεσθαι και αγωνίζονται για την επίτευξη συγκεκριμένων πολιτικών στόχων, πέραν αυτών του εκάστοτε ομότιμου εγχειρήματος στο οποίο συμμετέχουν. Kάτι τέτοιο ισχύει στην περίπτωση του αρχείου της E.P.T. όπου πολίτες και ομότιμες κοινότητες διαμαρτυρήθηκαν για τον τρόπο ψηφιοποίησης και διάθεσης του αρχείου αντιπροτείνοντας την ομότιμη εναλλακτική. H περίπτωση αυτή καταδεικνύει την αντίληψη εννοιών όπως κοινοκτημοσύνη και συλλογική δημόσια περιουσία από τους διαχειριστές της κρατικής ιδιοκτησίας και μπορεί να χρησιμεύσει ως αφορμή διάδοσης της ομότιμης προσέγγισης στη δημόσια περιουσία, αντιμετωπίζοντάς την ως πληροφοριακό Kοινό.

10 4.2 Tο αρχείο της E.P.T. ως πληροφοριακό Kοινό 8 Tο παρόν άρθρο θεωρεί το αρχείο της E.P.T. ως πληροφοριακό Kοινό, δηλαδή ως ένα αγαθό που δημιουργήθηκε από γενιές Eλλήνων πολιτών μέσω της δημόσιας χρηματοδότησης ή/και της δημιουργικής συνεισφοράς των. H παραπάνω διαπίστωση αποτελεί σημείο εκκίνησης του επιχειρήματος ότι ο τρόπος με τον οποίο έγινε η ψηφιοποίηση του αρχείου καταδεικνύει τον χαρακτήρα της κρατικής/δημόσιας περιουσίας στον σύγχρονο ελληνικό καπιταλισμό. H θέση μας είναι ότι το ψηφιακό αρχείο της Ε.Ρ.Τ., που δημιουργήθηκε με την συμβολή του υστερήματος των Ελλήνων πολιτών και ψηφιοποιείται με τα χρήματα των Ευρωπαίων φορολογουμένων, πρέπει να διατίθεται ελεύθερα σε όλους τους κατοίκους του πλανήτη μέσω του διαδικτύου. H κριτική μας συνίσταται σε δύο επίπεδα: Πρώτον, το αρχείο παραμένει αποκλειστική ιδιοκτησία της E.P.T. Όχι μόνο δεν παρέχεται από την E.P.T. η δυνατότητα κατεβάσματος του διαθέσιμου υλικού από τον χρήστη, 9 αλλά αν ο τελευταίος χρησιμοποιήσει το υλικό, όπως σημειώνεται στην πλατφόρμα του αρχείου, η Ε.Ρ.Τ. είναι υποχρεωμένη να προχωρήσει σε νομικές διώξεις κατά νομικών ή φυσικών προσώπων που χρησιμοποιούν υλικό χωρίς την άδειά της. Aυτό σημαίνει ότι αν κάποιος μοιραστεί το αρχείο ή χρησιμοποιώντας το, δημιουργήσει ένα βίντεο ή φωτομοντάζ, θα έχει διαπράξει αδίκημα σχετικά με την προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας. Συνεπώς, ένα πληροφοριακό Kοινό, μέρος της δημόσιας περιουσίας και κοινή πολιτιστική κληρονομιά, περιφράσσεται και γίνεται αντικείμενο διαχείρισης από μια γραφειοκρατία, ενώ οι πολίτες δεν ασκούν καμία κυριαρχία σε αυτό. Στο όνομα της κοινής ιδιοκτησίας η περιουσία αυτή απαλλοτριώνεται από το συλλογικό και αποσπάται από τον πολίτη. Συχνά μέσα από τους δρόμους της γραφειοκρατικής αδιαφάνειας τέτοιες πρακτικές περίφραξης μπορούν να γίνουν μέσα αναδιανομής του κοινωνικού πλούτου προς όφελος επιχειρήσεων και άλλων 8 H παρούσα ανάλυση βασίζεται στην πρωτοβουλία (ανακτήθηκε 3 Δεκέμβρη 2012), μέλος της οποίας αποτελεί ο συντάκτης του παρόντος άρθρου. 9 Aπάντηση στην πέμπτη ερώτηση: (ανακτήθηκε 3 Δεκέμβρη 2012)

11 ιδιωτικών συμφερόντων. Η φύση του ψηφιακού αρχείου της Ε.Ρ.Τ. επιτρέπει την αναπαραγωγή του με σχεδόν μηδενικό κόστος και τη διανομή του μέσω του διαδικτύου. Η απόφαση να μην διατίθεται το αρχείο με την μορφή ομότιμης ιδιοκτησίας εισάγει ένα τεχνητό περιορισμό σε έναν πολιτιστικό πλούτο που θα μπορούσε να διατεθεί εξίσου σε όλα τα μέλη της κοινωνίας και να αποτελέσει μια θετική εξωτερικότητα προσώπων και επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στους τομείς της ενημέρωσης, της γνώσης, της επιστήμης και του πολιτισμού. H διάθεση του αρχείου με άδειες ομότιμης ιδιοκτησίας μπορεί να δώσει την ευκαιρία σε όλους να αποθηκεύουν, να αντιγράφουν, να μετασχηματίζουν, να ξαναπαρουσιάζουν και να αναδιανέμουν το υλικό του αρχείου ελεύθερα και χωρίς να υποβάλλονται σε γραφειοκρατικές διαδικασίες. Tα παράγωγα προϊόντα αυτής της δημιουργικότητας, ανάλογα βέβαια και με την επιλεγμένη άδεια, θα μπορούν να διατίθενται ελεύθερα με τον όρο ότι και αυτά με τη σειρά τους δεν θα αποτελούν αποκλειστική ιδιοκτησία κανενός, αλλά θα υπόκεινται στο ίδιο νομικό καθεστώς ελεύθερης χρήσης. Με αυτόν τον τρόπο, λοιπόν, θα ενισχυθεί η κοινωνική καινοτομία και η συλλογική δημιουργικότητα, όπως ακριβώς συμβαίνει στα επιτυχημένα ομότιμα εγχειρήματα. Eπίσης, η ομότιμη διάθεση του αρχείου μπορεί να προστατεύσει καλύτερα το δημόσιο χαρακτήρα αυτού του αρχείου καθώς σε περίπτωση ιδιωτικοποίησης της E.P.T. το αρχείο παραμένει αναγκαστικά δημόσιο (υποθέτοντας ότι πολλά μέρη του αρχείου θα έχουν ήδη κατεβαστεί από πολίτες, δημιουργώντας μια μη αναστρέψιμη κατάσταση σε όφελος του δημοσίου χαρακτήρα του αρχείου). Σε μια εποχή όπου υπάρχουν διάχυτοι προβληματισμοί σχετικά με την αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας, την προάσπισή της, την υποτίμησή της και την πώλησή της σε ιδιώτες, η ομότιμη προοπτική αποτελεί μια εναλλακτική λύση εγγυημένης προστασίας και αποδοτικής οικονομικής εκμετάλλευσης. Eπιπροσθέτως, με αυτόν τον τρόπο δημιουργούνται προϋποθέσεις διάδοσης και προαγωγής του Ελληνικού πολιτισμού σε ολόκληρο τον κόσμο. Έτσι αναδύονται πολλαπλάσια

12 δευτερογενή οικονομικά οφέλη σε όλους τους κλάδους της οικονομίας με προεξάρχοντα τον τουρισμό, την καλλιτεχνική και πνευματική παραγωγή. Tο δεύτερο επίπεδο κριτικής και, συνακολούθως, προτάσεών μας αφορά τις τεχνολογικές επιλογές σχετικά με την ψηφιοποίηση και διάθεση του αρχείου. 10 Όπως αναφέρθηκε και στην εισαγωγή του άρθρου, χρησιμοποιούνται πατενταρισμένοι τύποι αρχείων και πρότυπα για βίντεο, κείμενο και φωτογραφίες όπως το JPEG, TIFF, PDF, RAWDV και κωδικοποίηση DVCPRO. Kι αυτό ενώ θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν τα αντίστοιχα ομότιμα πρότυπα και εφαρμογές που θα ελαχιστοποιούσαν το κόστος που έχει ήδη δαπανηθεί με καλύτερη αξιοποίηση του αποθηκευτικού χώρου και την παροχή στον χρήστη της δυνατότητας επεξεργασίας του υλικού για προσωπική ή και εμπορική εκμετάλλευση με τεκμηριωμένη αναφορά στα δικαιώματα των δημιουργών (Σταυρουλάκης, 2012). H παρούσα μορφή του αρχείου, όμως, βασιζόμενη σε ιδιoκτησιακά πρότυπα ψηφιοποίησης, καθιστά ένα πληροφοριακό Kοινό εξαρτώμενο από ιδιωτικά συμφέροντα με ό,τι αυτό μπορεί να συνεπάγεται. Στη συνέχεια συζητάμε, με αφορμή την περίπτωση του ψηφιακού αρχείου της Ε.Ρ.Τ., με ποιο τρόπο θα μπορούσε να εμπλουτιστεί η διεθνή συζήτηση για τη σχέση κράτους και της κοινωνίας των πολιτών που δημιουργεί, παρουσιάζοντας την έννοια του κράτους εταίρου. 5. Η κρίση αξίας και η προσέγγιση του κράτους εταίρου 11 Ο Arvidsson (2008, 14) αναρωτιέται αν αυτό το αρχιπέλαγος κοινωνικής παραγωγής αποτελεί έκφραση μιας νέας οικονομίας, για να ισχυριστεί ότι σε αυτή την ηθική οικονομία (ethical economy) που αναπτύσσεται μέσω ομότιμων πρακτικών το θέμα της αξίας έχει μεγάλη σημασία. Η αξία που 10 Για μία λεπτομερή τεχνική ανάλυση του ψηφιοποιημένου αρχείου της E.P.T. και των ιδιόκτητων τεχνολογιών διαβάστε το άρθρο του Στέλιου Σταυρουλάκη: (ανακτήθηκε 1 Δεκέμβρη 2012). 11 H ανάλυση της παρούσας ενότητας βασίζεται στο Kostakis, Vasilis At the turning point of the current technoeconomic paradigm: Commons-based peer production, desktop manufacturing and the role of civil society in the Perezian framework. TripleC 11:

13 παράγεται στην ομότιμη παραγωγή είναι αξία χρήσης και όχι ανταλλακτική αξία. Η αξία χρήσης μπορεί είτε να καταναλωθεί ως τελικό προϊόν είτε ως πόρος για ένα νέο παραγωγικό εγχείρημα. Το πρόβλημα της αξίας (crisis of value) στην ομότιμη παραγωγή, το οποίο έχει απασχολήσει τους Arvidsson (2008), Bauwens ( ) και Arvidsson, Bauwens & Peitersen (2008), μπορεί να συνοψιστεί στο εξής ερώτημα: τι συμβαίνει όταν οι ομότιμοι συμμετέχοντες επενδύουν ολοένα και περισσότερο χρόνο παράγοντας αξία χρήσης χωρίς να λαμβάνουν κάποιο εισόδημα; Με άλλα λόγια, ενώ τα ομότιμα εγχειρήματα, για την ώρα, φαίνονται να είναι βιώσιμα σε συλλογικό επίπεδο, δεν είναι, μιλώντας γενικά, βιώσιμα σε προσωπικό. Κι αυτό γιατί οι συμμετέχοντες συνήθως βιοπορίζονται από εξωτερικά του εγχειρήματος εισοδήματα (μισθωτή εργασία) δουλεύοντας είτε για μια επιχείρηση είτε για το κράτος. Ανανεώνοντας, λοιπόν, την εθελοντική εργατική του δύναμη ένα ομότιμο εγχείρημα πετυχαίνει να είναι βιώσιμο και να εξελίσσεται, όμως ο εθελοντισμός δεν μπορεί να είναι μια σταθερή κατάσταση για τους συμμετέχοντες (Bauwens, 2009, 131). Παρά το γεγονός ότι το πλήθος έχει καταφέρει να παράγει διάφορα καινοτόμα έργα, έχει αποτύχει να κεφαλαιοποιήσει την αξία χρήσης ώστε να καταστήσει την ομότιμη παραγωγή απολύτως βιώσιμη και ανεξάρτητη. Η ομότιμη παραγωγή φαίνεται να εξαρτάται από το πλεόνασμα του καπιταλισμού καθώς το σύστημα έχει δημιουργήσει αρκετά διάκενα μέσα στα οποία οι άνθρωποι λειτουργούν πέρα από τη λογική της εμπορευματοποίησης και της μισθωτής εργασίας, όμως μόνο ως μια πτυχή της ζωής τους (Bauwens, 2009, 130). Για παράδειγμα στην οικονομία του ΕΛ/ΛΑΚ, γύρω από την οποία ιδρύματα, εταιρίες και επιχειρηματικά μοντέλα έχουν ήδη αναπτυχθεί δημιουργώντας ένα πιο περίπλοκο και ώριμο περιβάλλον (συγκριτικά με τα υπόλοιπα ομότιμα έργα), το λογισμικό που παράγεται αντικαθιστά το ιδιόκτητο, ενώ οι χρηματικές επιστροφές είναι λιγότερες από την εν δυνάμει χρηματική αξία του λογισμικού που αντικαθίσταται (δηλαδή της ανταλλακτικής αξίας του αν πωλούνταν στην αγορά).

14 Δημιουργεί, συνεπώς, μια αξία χρήσης για τις ομότιμες κοινότητες, την κοινωνία γενικότερα αλλά και τις επιχειρήσεις οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιήσουν την παραγόμενη αξία χρήσης. Είναι γνωστή η περίπτωση της εταιρίας IBM (International Business Machines) και του Linux (δείτε Tapscott & Williams 2006 Coleman & Hill 2004 IBM 2010) μέσα από την οποία φαίνεται πως μια εταιρία μπήκε στον κόσμο του ΕΛ/ΛΑΚ και επενδύοντας χρήματα και ανθρώπινο κεφάλαιο στην ανάπτυξή του. Η IBM, σύμφωνα με την εταιρική της αναφορά (2010), κατέχει κεντρικούς ρόλους σε διάφορα εγχειρήματα ΕΛ/ΛΑΚ όπως στην ανάπτυξη του πυρήνα Linux, στο Apache κ.α., δουλεύοντας μαζί με την Red Hat, το μεγαλύτερο, ίσως, διανομέα Linux. Aπό τη μία, η εμπλοκή της IBM αναβάθμισε την ποιότητα και τη βιωσιμότητα των εγχειρημάτων ΕΛ/ΛΑΚ, δημιουργώντας ευκαιρίες για μισθωτή εργασία για μερικούς από τους περισσότερο ενεργούς προγραμματιστές στην αγορά. Από την άλλη, τα οφέλη για την IBM από την εμπλοκή της έχουν υπάρξει σημαντικά (δείτε περισσότερα στο Tapscott & Williams, 2006). Φυσικά η περίπτωση της IBM και του Linux δεν πρέπει να θεωρηθεί ως μοναδική καθώς υπάρχουν διάφορα επιχειρηματικά μοντέλα που ακολουθούνται στον κόσμο του ΕΛ/ΛΑΚ (δείτε τον συλλογικό τόμο Perspectives on Free and Open Source Software των Feller, Fitzgerald, Hissam, & Lakhani, 2005). Η περίπτωση αυτή δείχνει πως η κρίση της αξίας αμβλύνεται από τη συμμαχία των ομότιμων κοινοτήτων και ιδρυμάτων με ορισμένους κερδοσκοπικούς φορείς. Ωστόσο, όπως οι νεταρχιστές (οι καπιταλιστές του γνωσιακού καπιταλισμού, δηλαδή οι ιδιοκτήτες των πλατφορμών), όπως είναι οι εταιρίες Facebook ή Google, είναι επικίνδυνοι για να τους εμπιστεύεται κανείς την πληροφορία (δείτε περισσότερα στο Kostakis, 2012) λόγω της κερδοσκοπικής τους φύσης, έτσι και τα ομότιμα εγχειρήματα δεν πρέπει να εξαρτώνται από συμμαχίες με οργανισμούς που στόχο έχουν τη μεγιστοποίηση του κέρδους. Αυτό, θα λέγαμε, απειλεί την αυτονομία τους και τον αυτοδιαχειριστικό τους χαρακτήρα που ουσιαστικά αποτελούν καταλύτες για κοινωνική καινοτομία.

15 Σύμφωνα με τον Arvidsson (2008, 27), η ομότιμη παραγωγή είναι ικανή να πιέσει τον καπιταλισμό προς πιο ηθικές μεταρρυθμίσεις επιτυγχάνοντας ένα είδος New Deal προσανατολισμένο στη βιωσιμότητα και την κοινωνική ευθύνη. Αυτό το άρθρο, με αφορμή την περίπτωση του ψηφιακού αρχείου της Ε.Ρ.Τ., υποστηρίζει ότι αυτό το New Deal μπορεί εν μέρει να επιτευχθεί μέσα από μια προσέγγιση ενός κράτους εταίρου, αμβλύνοντας την κρίση της αξίας της ομότιμης παραγωγής και παράλληλα ενισχύοντας και προστατεύοντας τη σφαίρα των Κοινών. Το κράτος οφείλει να αναγνωρίσει ότι η ομότιμη παραγωγή αποτελεί φαινόμενο κοινωνικής προόδου μέσα από την οποία η έννοια της κοινωνίας των πολιτών επανακαθορίζεται. Χρειάζεται, επομένως, να υποστηριχθεί και να ενισχυθεί καθώς, για την ώρα, είναι αδύνατο να αποκτήσει πλήρη ανεξαρτησία και αυτονομία έξω από τους μηχανισμούς της αγοράς. Θα πρέπει να τονιστεί ότι με τον όρο κράτος αναφερόμαστε σε μια πιο αυθαίρετη, γενική έννοια της κυβέρνησης (για παράδειγμα η συζήτηση πόσο κράτος χρειαζόμαστε; ) και όχι απαραίτητα περιοριζόμενοι στην έννοια του έθνους-κράτους. Το κράτος εταίρος ή μάλλον η προσέγγιση του κράτους εταίρου, καθώς πρόκειται περισσότερο για μια προσέγγιση παρά για ένα συγκεκριμένο κράτος, ασπάζεται την άποψη του Mueller (2010, 261) για μια ισχυρή σφαίρα των Κοινών παρά για απλή κρατική αναδιανομή. Με άλλα λόγια η προσέγγιση του κράτους εταίρου θα μπορούσε να αποτελείται από ένα σύνολο πολιτικών των οποίων η βασική αποστολή είναι η υποστήριξη και ενδυνάμωση της άμεσης παραγωγής κοινωνικής αξίας από τις κοινότητες καθώς και η προώθηση βιώσιμων μοντέλων επιχειρηματικότητας σε ένα συνεργατικό πνεύμα. Ενώ οι ομότιμες κοινότητες συνεχίζουν να κτίζουν μια εναλλακτική πολιτική οικονομία μέσα στην κυρίαρχη, υιοθετώντας μια τέτοια προσέγγιση το κράτος αφήνει το δίλημμα κράτος ή ιδιωτικός τομέας, αναλαμβάνοντας ρόλο καταλύτη για το βέλτιστο μείγμα ανάμεσα στον κρατικό έλεγχο, την ιδιωτική ελευθερία της αγοράς και την αυτόνομη σφαίρα των ομότιμων κοινοτήτων. Σε αυτή την προσέγγιση, στόχος του κράτους είναι να εξοπλίσει τα μέλη του με όλα τα εχέγγυα ώστε να

16 αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις των σύγχρονων κοινωνιών της γνώσης (Orsi, 2009). Το κράτος εταίρος θα υποστήριζε τις πρακτικές κοινωνικής, ομότιμης παραγωγής προσφέροντας πρόσβαση στα μέσα παραγωγής της πληροφορίας (ΤΠΕ και πληροφορία), ενθαρρύνοντας τον διαμοιρασμό της γνώσης ενάντια στις πιέσεις για ενίσχυση των ήδη περιοριστικών πνευματικών δικαιωμάτων. Το παραπάνω σε συνδυασμό με κάποια μορφή υλικής υποστήριξης της ομότιμης οικονομίας ίσως έδινε μια λύση στην κρίση αξίας της ομότιμης παραγωγής δίνοντας τη δυνατότητα σε ολοένα και περισσότερους ομότιμους συμμετέχοντες να βγάζουν τα προς το ζην. Τα μέχρι τώρα ομότιμα εγχειρήματα στην οικονομία της πληροφορίας αλλά και η επέκταση αυτών δηλαδή η υλική τους έκφραση στην υλική παραγωγή (π.χ. ο μικροϋπολογιστής Arduino ή οι τριδιάστατοι εκτυπωτές ανοικτού κώδικα RepRap και Ultimaker) δημιουργούν δίκτυα καινοτομίας. Τα δίκτυα αυτά είναι την ίδια στιγμή παγκόσμια και τοπικά διευκολύνοντας την τοπικοποίηση της οικονομίας με πολλές μικρές επιχειρήσεις να παράγουν για τις τοπικές αγορές εκμεταλλευόμενες μέρος της ομότιμης παραγόμενης πληροφορίας, δηλαδή των πληροφοριακών Κοινών. Το κράτος εταίρος θα μπορούσε να υποστηρίζει τα ιδρύματα υπεύθυνα για τη βιωσιμότητα, την υποδομή και συνεπώς την κοινωνική αναπαραγωγή των ομότιμων έργων, όπως είναι σήμερα, π.χ., το Mozilla Foundation ή το Wikimedia Foundation. Έτσι ο ρόλος του κράτους θα ήταν αυτός του ενορχηστρωτή και καταλύτη της επέκτασης μια υβριδικής οικολογίας παγκόσμιων αυτοδιαχειριζόμενων κοινοτήτων ανοικτής γνώσης και σχεδιασμού, ιδρυμάτων υπεύθυνα για τα ομότιμα έργα καθώς και επιχειρήσεων οι οποίες επωφελούνται από την ομότιμα παραγόμενη αξία και συνεισφέρουν πίσω στα Κοινά (Bauwens, 2006). Στην περίπτωση του ψηφιακού αρχείου της Ε.Ρ.Τ. το λιγότερο που θα μπορούσε να κάνει το κράτος είναι να αντιληφθεί το αρχείο ως ένα πληροφοριακό Κοινό που θα μπορούσε να αποτελέσει πόρο για περαιτέρω κοινωνική δημιουργία και καινοτομία όχι μόνο στον χώρο του πολιτισμού αλλά και στην οικονομία του τουρισμού. Όπως αναφέρει και το

17 κείμενο θέσεων 12 της πρωτοβουλίας για την απελευθέρωση του αρχείου του Ε.Ρ.Τ., η επιλογή για ελεύθερη, ομότιμη διάθεση του ψηφιακού αρχείου:...δημιουργεί τη μαγιά ανάπτυξης μιας πλουραλιστικής οικονομίας, ιδιωτών, μικρών και μεγάλων εταιρειών και δημόσιων φορέων (τοπική αυτοδιοίκηση, πανεπιστήμια, ερευνητικά ιδρύματα), που διευρύνει την αγορά και καταργεί τη μονοπώληση της διασκέδασης και της ενημέρωσης μόνο από αυτούς που κατέχουν πολλά χρήματα ώστε να συντηρούν μεγάλες υποδομές και να πληρώνουν δικαιώματα για την χρησιμοποίηση του υλικού. (...) Η απελευθέρωση της δημόσιας πληροφορίας δημιουργεί μια πολλαπλάσια οικονομική δυναμική που κατανέμεται περισσότερο ισότιμα στους πολίτες. Μια αναπτυξιακή ευκαιρία για την ελληνική οικονομία, πολύ σημαντικότερη από τα πιθανά έσοδα που θα προσφέρει στην Ε.Ρ.Τ. αν στραγγαλιστεί με τα νομικά προσχήματα της αποκλειστικής ιδιοκτησίας (...) Ο αγώνας για την ελεύθερη και ισότιμη πρόσβαση στη δημόσια πληροφορία είναι δίκαιος, επίμονος και παγκόσμιος. 6. Mια τελευταία λέξη Tο παρόν άρθρο, ασπαζόμενο την άποψη ότι οι ομότιμες διαδικασίες εγκαινιάζουν ένα νέο μοντέλο παραγωγής βασισμένο στις αξίες της ελεύθερης συνεργασίας και της συλλογικής δημιουργίας, προσπάθησε να καταδείξει τα πλεονεκτήματα της ομότιμης προσέγγισης στη διαχείριση της δημόσιας πληροφορίας. Aναπτύχθηκε ο ισχυρισμός ότι η διάθεση των πληροφοριακών Kοινών, όπως το ψηφιακό αρχείο της E.P.T., με ομότιμες άδειες ιδιοκτησίας αυξάνει την κοινωνική δημιουργία και καινοτομία απελευθερώνοντας έναν ανεκτίμητης αξίας πολιτιστικό πλούτο. Φιλοδοξία μας είναι η περίπτωση του αρχείου της E.P.T. να αποτελέσει αφορμή για την αναθεώρηση οπισθοδρομικών 12 Το κείμενο θέσεων της πρωτοβουλίας υπάρχει εδώ: (ανακτήθηκε 4 Μαρτίου 2013)

18 πολιτικών και αντιλήψεων που θα ενισχύουν την περαιτέρω (συν)δημιουργία ενός κοινού πολιτιστικού πλούτου. Παράλληλα να διαδοθεί η συζήτηση γύρω από τις δυνατότητες των ομότιμων εναλλακτικών με κριτική διάθεση, από τη μία, και πνεύμα για πειραματισμό από την άλλη. Tο κράτος θα πρέπει, κατά την άποψή μας, να σταθεί αρωγός σε μια τέτοια προσπάθεια προστατεύοντας τη σφαίρα των Kοινών, προωθώντας και υποστηρίζοντας τα συνεργατικά μοντέλα παραγωγής όπου είναι δυνατό.

19 Bιβλιογραφία Eλληνόγλωσση Kωστάκης, Bασίλης Tο ομότιμο μανιφέστο: Δημιουργώντας τον κόσμο που θέλουμε, μέσα στον κόσμο που θέλουμε να ξεπεράσουμε. Iωάννινα: Bορειοδυτικές Eκδόσεις. Σταυρουλάκης, Στέλιος Το πρόβλημα με το οπτικοακουστικό αρχείο της Ε.Ρ.Τ. και η οικονομική ανάπτυξη στην ψηφιακή κοινωνία. Wiki ιστοσελίδα του P2P Foundation. (ανακτήθηκε 1 Δεκέμβρη 2012) Ξενόγλωσση Arvidsson, Adam The ethical economy: Towards a post-capitalist theory of value. Capital and Class 33: Arvidsson, Adam, Michel Bauwens, and Nicolai Peitersen The crisis of value and the ethical economy. Journal of Future Studies 12 (4): Bauwens, Michel The political economy of peer production. Ctheory Journal. Aνακτήθηκε 3 Δεκέμβρη, Bauwens, Michel Class and capital in peer production. Capital and Class 33: Bauwens, Michel The $100bn Facebook question: Will capitalism survive 'value abundance'?. Aljazeera. Aνακτήθηκε 3 Μαρτίου Benkler, Yochai The wealth of networks: How social production transforms markets and freedom. New Haven/London: Yale University Press. Benkler, Yochai The penguin and the Leviathan. New York: Crown Publishing Group. Boldrin, Michele and David Levine Against intellectual monopoly. New York: Cambridge

20 University Press. Castells, Manuel The rise of the network society. B' έκδοση. Oxford: Blackwell. Castells, Manuel The power of identity. B' έκδοση. Oxford: Blackwell. Coleman, Biela and Mako Hill How free became open and everything else under the sun. M/C: A Journal of Media and Culture 7 (3). Feller, Joseph, Brian Fitzgerald, Scott Hissam, and Karim Lakhani, eds Perspectives on free and open source software. Cambridge: MIT Press. Hardt, Michael and Toni Negri Commonwealth. Cambridge: Harvard University Press. International Business Machines Corporation IBM is committed to Linux and open source. Aνακτήθηκε 3 Μαρτίου Kostakis, Vasilis The political economy of information production in the social web: Chances for reflection on our institutional design. Contemporary Social Science 7: Kostakis, Vasilis At the turning point of the current techno-economic paradigm: Commonsbased peer production, desktop manufacturing and the role of civil society in the Perezian framework. TripleC 11: Kumar, Krishan From post-industrial to post-modern society. Oxford: Blackwell. Lessig, Lawrence Free culture. New York: Penguin. Merten, Stefan and Stefan Meretz Germ form theory: Peer production in a historical perspective. Aνακτήθηκε 3 Μαρτίου Moore, Phoebe, and Athina Karatzogianni Parallel visions of peer production. Capital & Class 33:7-11. doi: / Moulier-Boutang, Yann Cognitive capitalism. Cambridge, UK: Polity Press. Mueller, Milton Networks and states: The global politics of Internet governance. Cambridge: MIT Press.

21 Orsi, Cosma Knowledge-based society, peer production and the common good. Capital & Class 33: doi: / Patry, William Moral panics and the copyright war. New York: Oxford University Press. Perez, Carlota Technological revolutions and financial capital: The dynamics of bubbles and golden ages. Cheltenham: Edward Elgar Pub. Rigi, Jakob Peer to peer production as the alternative to capitalism: A new communist horizon. Journal of Peer Production. Aνακτήθηκε 3 Μαρτίου Siefkes, Christian From exchange to contributions: Generalizing peer production into the physical world. Berlin: Edition C. Siefkes. Tapscott, Don, and Anthony Williams Wikinomics: How mass collaboration changes everything. New York: Portfolio. von Hippel, Eric Democratizing innovation. Cambridge: MIT Press. Weber, Steven The success of open source. Cambridge, MA: Harvard University Press. Webster, Frank Theories of the information society. New York: Routledge.