Γενικές εξετάσεις Νεοελληνική Λογοτεχνία Γ λυκείου κατεύθυνσης

Transcript

1 Φροντιστήρια δυαδικό 1 ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ δυαδικό Γενικές εξετάσεις 2014 Νεοελληνική Λογοτεχνία Γ λυκείου κατεύθυνσης Τα θέματα επεξεργάστηκαν οι καθηγητές των Φροντιστηρίων «δυαδικό» Σαλασίδου Δ. Σαλασίδου Σ. ΚΕΙΜΕΝΟ Γεώργιος Βιζυηνός ΤΟ ΑΜΑΡΤΗΜΑ ΤΗΣ ΜΗΤΡΟΣ ΜΟΥ (απόσπασμα) Αἱ οἰκονομικαί μας δυσχέρειαι ἐκορυφώθησαν, ὅταν ἐπῆλθεν ἀνομβρία 1 εἰς τήν χώραν καί ἀνέβησαν αἱ τιμαί τῶν τροφίμων. Ἀλλ ἡ μήτηρ, ἀντί ν ἀπελπισθῇ περί τῆς διατροφῆς ἡμῶν αὐτῶν, ἐπηύξησε τόν ἀριθμόν μας δι ἑνός ξένου κορασίου, τό ὁποῖον μετά μακράς προσπαθείας κατώρθωσε νά υἱοθετήσῃ. Τό γεγονός τοῦτο μετέβαλε τό μονότονον καί αὐστηρόν τοῦ οἰκογενειακοῦ ἡμῶν βίου, καί εἰσήγαγεν ἐκ νέου ἀρκετήν ζωηρότηταν. Ἤδη αὐτή ἡ υἱοθέτησις ἐγένετο πανηγυρική. Ἡ μήτηρ μου ἐφόρεσε διά πρώτην φοράν τά «γιορτερά 2»της καί μᾶς ὡδήγησεν εἰς τήν ἐκκλησίαν καθαρούς καί κτενισμένους, ὡς ἐάν ἐπρόκειτο νά μεταλάβωμεν. Μετά τό τέλος τῆς λειτουργίας, ἐστάθημεν ὅλοι πρό τῆς εἰκόνος τοῦ Χριστοῦ, καί αὐτοῦ, ἐν μέσῳ τοῦ περιεστῶτος λαοῦ, ἐνώπιον τῶν φυσικῶν αὐτοῦ γονέων, παρέλαβεν ἡ μήτηρ μου τό θετόν αὑτῆς θυγάτριον ἐκ τῶν χειρῶν τοῦ ἱερέως, ἀφοῦ πρῶτον ὑπεσχέθη εἰς ἐπήκοον 4 πάντων, ὅτι θέλει ἀγαπήσει καί ἀναθρέψει αὐτό, ὡς ἐάν ἦτο σάρξ ἐκ τῆς σαρκός καί ὀστοῦν ἐκ τῶν ὀστῶν της. Ἡ εἴσοδός του εἰς τόν οἶκόν μας ἐγένετο οὐχ ἧττον ἐπιβλητική καί τρόπον τινά ἐν θριάμβῳ. Ὁ πρωτόγερος 5 τοῦ χωριοῦ καί ἡ μήτηρ μου προηγήθησαν μετά τοῦ κορασίου, ἔπειτα ἠρχόμεθα ἡμεῖς. Οἱ συγγενεῖς μας καί οἱ συγγενεῖς τῆς νέας ἀδερφῆς μᾶς ἠκολούθησαν μέχρι τῆς αὐλείου ἡμῶν θύρας. Ἔξωθεν αὐτῆς ὁ πρωτόγερος ἐσήκωσε τό κοράσιον ὑψηλά εἰς τάς χεῖράς του καί τό ἔδειξεν ἐπί τινας στιγμάς εἰς τούς παρισταμένους. Ἔπειτα ἠρώτησε μεγαλοφώνως Ποιός ἀπό σᾶς εἶναι ἤ ἐδικός ἤ συγγενής ἤ γονιός τοῦ παιδιοῦ τούτου περισσότερον ἀπό τήν Δεσποινιώ τήν Μηχαλιέσσα 6 κι ἀπό τούς ἐδικούς της;

2 2 Φροντιστήρια δυαδικό Ὁ πατήρ τοῦ κορασίου ἦτον ὠχρός καί ἔβλεπε περίλυπος ἐμπρός του. Ἡ σύζυγός του ἔκλαιεν ἀκουμβημένη εἰς τόν ὦμόν του. Ἡ μήτηρ μου ἔτρεμεν ἐκ τοῦ φόβου μήπως ἀκουσθῇ καμμία φωνή Ἐγώ! καί ματαιώσῃ τήν εύτυχίαν της. Ἀλλά κανείς δέν ἀπεκρίθη. Τότε οἱ γονεῖς τοῦ παιδίου ἠσπάσθησαν αὐτό διά τελευταίαν φοράν καί ἀνεχώρησαν μετά τῶν συγγενῶν των. Ἐνῷ οἱ ἐδικοί μας μετά τοῦ πρωτογέρου εἰσῆλθον καί ἐξενίσθησαν 7 παρ ἡμῖν. Ἀπό τῆς στιγμῆς ταύτης ἡ μήτηρ μας ἤρχισε νά ἐπιδαψιλεύῃ 8 εἰς τήν θετήν μας ἀδερφήν τόσας περιποιήσεις, ὅσων ἴσως δέν ἠξιώθημεν ἡμεῖς εἰς τήν ἡλικίαν της καί εἰς καιρούς πολύ εὐτυχεστέρους. Ἐνῷ δέ μετ ὀλίγον χρόνον ἐγώ μέν ἐπλανώμην νοσταλγῶν ἐν τῇ ξένῃ, οἱ δέ ἄλλοι μου ἀδελφοί ἐταλαιπωροῦντο κακοκοιμώμενοι εἰς τά ἐργαστήρια τῶν «μαστόρων», τό ξένον κοράσιον ἐβασίλευεν εἰς τόν οἶκόν μας, ὡς ἐάν ἦτον ἐδικός του. Οἱ μικροί τῶν ἀδελφῶν μου μισθοί θά ἐξήρκουν πρός ἀνακούφισιν τῆς μητρός, ἐφ ᾧ καί τῇ ἐδίδοντο. Ἀλλ ἐκείνη, ἀντί νά τούς δαπανᾷ πρός ἀνάπαυσίν της, ἐπροίκιζε δι αὐτῶν τήν θετήν της θυγατέρα καί ἐξηκολούθει ἐργαζομένη πρός διατροφήν της. Ἐγώ ἔλειπον μακράν, πολύ μακράν, καί ἐπί πολλά ἔτη ἠγνόουν τί συνέβαινεν εἰς τόν οἶκόν μας. Πρίν δέ κατορθώσω νά ἐπιστρέψω, τό ξένον κοράσιον ηὐξήθη, ἀνετράφη, ἐπροικίσθη καί ὑπανδρεύθη, ὡς ἐάν ἦτον ἀληθῶς μέλος τῆς οἰκογενείας μας.. Ὁ γάμος αὐτῆς, ὅστις φαίνεται ἐπίτηδες ἐπεσπεύθη, ὑπῆρξεν ἀληθής «χαρά» τῶν ἀδελφῶν μου. Οἱ δυστυχεῖς ἀνέπνευσαν, ἀπαλλαγέντες ἀπό τό πρόσθετον φορτίον. Καί εἶχον δίκαιον. Διότι ἡ κόρη ἐκείνη, ἐκτός ὅτι ποτέ δέν ᾐσθάνθη πρός αὐτούς ἀδελφικήν τινα στοργήν, ἐπιτέλους ἀπεδείχθη ἀχάριστος πρός τή γυναῖκα, ἥτις περιεποιήθη τήν ζωήν αὐτῆς μέ τοσαύτην φιλοστοργίαν, ὅσην ὀλίγα γνήσια τέκνα ἐγνώρισαν. Εἶχον λόγους λοιπόν οἱ ἀδελφοί μου νά εἶναι εὐχαριστημένοι καί εἶχον λόγους νά πιστεύσουν, ὅτι καί ἡ μήτηρ ἀρκετά ἐδιδάχθη ἐκ τοῦ παθήματος ἐκείνου. Ἀλλ ὁποία ὑπῆρξεν ἡ ἔκπληξίς των, ὅταν, ὀλίγας μετά τούς γάμους ἡμέρας, τήν εἶδον νά ἔρχεται εἰς τήν οἰκίαν, σφίγγουσα τρυφερῶς εἰς τήν ἀγκάλην της ἕν δεύτερον κοράσιον, ταύτην τήν φοράν ἐν σπαργάνοις! Τό κακότυχο! ἀνεφώνει ἡ μήτηρ μου, κύπτουσα συμπαθητικῶς ἐπί τῆς μορφῆς τοῦ νηπίου, δέν τό ἔφθανε πώς ἐγεννήθη κοιλιάρφανο, μόν ἀπέθανε καί ἡ μάνα του καί τό ἄφηκε μέσ τή στράτα! Καί, εὐχαριστημένη τρόπον τινά ἐκ τῆς ἀτυχοῦς ταύτης συμπτώσεως, ἐπεδείκνυε τό λάφυρόν της θριαμβευτικῶς πρός τούς ἐνεούς 9 ἐκ τῆς ἐκπλήξεως ἀδελφούς μου.[ ] Ἡ θετή μου ἀδελφή ἦτον ἀκόμη μικρά, καχεκτική, κακοσχηματισμένη, κακόγνωμος, καί πρό πάντων δύσνους 10, τόσον δύσνους, ὥστε εὐθύς ἐξ ἀρχῆς μ ἐνέπνευσεν ἀντιπάθειαν.

3 Φροντιστήρια δυαδικό 3 Δός το πίσου το Κατερινιώ, ἔλεγον μίαν ἡμέραν εἰς τήν μητέρα μου. Δός το πίσου, ἄν μ ἀγαπᾷς. Αὐτήν τήν φοράν σέ τό λέγω μέ τά σωστά μου! Ἐγώ θά σέ φέρω μίαν ἄλλην ἀδελφήν ἀπό τήν Πόλι. Ἕνα εὔμορφο κορίτσι, ἕνα ἔξυπνο, πού νά στολίσῃ μίαν ἡμέρα τό σπίτι μας. Ἔπειτα περιέγραψα μέ τά ζωηρότερα χρώματα ὁποῖον θά ἦτο τό ὀρφανόν, τό ὁποιον ἔμελλον νά τῆς φέρω καί πόσο πολύ θά τό ἠγάπων. Ὅταν ὕψωσα τά βλέμματά μου πρός αὐτήν, εἶδον μετ ἐκπλήξεώς μου, ὅτι τά δάκρυά της ἔρρεον σιγαλά καί μεγάλα ἐπί τῶν ὠχρῶν αὐτῆς παρειῶν, ἐνῷ οἱ ταπεινωμένοι της ὀφθαλμοί ἐξέφραζον μίαν ἀπερίγραπτον θλῖψιν! Ὤ! εἶπε μετ ἀπελπιστικῆς ἐκφράσεως. Ἐνόμισα ὅτι σύ θά ἀγαπήσῃς τό Κατερινιώ περισσότερον ἀπό τούς ἄλλους, ἀλλά, ἀπατήθηκα! Ἐκεῖνοι δέν θέλουν διόλου ἀδελφήν, καί σύ θέλεις μίαν ἄλλην! Καί τί φταίγει τό φτωχό, σάν ἔγινεν ὅπως τό ἔπλασεν ὁ Θεός. Ἄν εἶχες μίαν ἀδελφήν ἄσχημην καί μέ ὀλίγον νοῦν, θά τήν ἔβγαζες δι αύτό μέσα στούς δρόμους, γιά νά πάρῃς μίαν ἄλλην, εὔμορφην καί γνωστικήν. Ὄχι, μητέρα! Βέβαια ὄχι! ἀπήντησα ἐγώ. Μά ἐκείνη θά ἦτο παιδί σου, καθώς καί ἐγώ. Ἐνῷ αὐτή δέν σοῦ εἶναι τίποτε. Μά εἶναι ὅλως διόλου ξένη. Ὄχι! ἀνεφώνησεν ἡ μήτηρ μου μετά λυγμῶν, ὄχι! Δέν εἶναι ξένο τό παιδί! Εἶναι δικό μου! Τό ἐπῆρα τριῶν μηνῶν ἀπό πάνω ἀπό τό λείψανο τῆς μάνας του καί ὁσάκις ἔκλαιγε, τοῦ ἔβαζα τό βυζί μου στό στόμα του, γιά νά τό πλανέσω καί τό ἐτύλιξα μέσ στά σπάργανά σας, καί τό ἐκοίμησα μεσ στήν κούνια σας. Εἶναι δικό μου τό παιδί, καί εἶναι ἀδελφή σας! 1ἀνομβρία:έλλειψη βροχής, ξηρασία. 2γιορτερά:γιορτινά. 3περιεστῶτος:[περιίσταμαι: περικυκλώνω, περιστοιστοιχίζω (οἱ περιεστῶτες: οι θεατές, οι ακροατές)]. 4εεἰς ἐπήκοον:σε απόσταση ακοής 5πρωτόγερος:ο πρώτος γέρος, αυτός που τιμούν περισσότερο σε μια κοινότητα. 6Δεσποινιώ τήν Μηχαλιέσσα: πρόκειται για τη μήτερα του Βιζυηνού Δεσποινιώ (το όνομα του πατέρα του ήταν Μιχαήλος από το οποίο βγαίνει το «Μηχαλιέσσα», δηλ. η σύζυγος του Μιχαήλου). 7ξενίζω:φιλοξενώ. 8ἐπιδαψιλεύω:παρέχω με αφθονία. 9ἐνεός:εμβρόνητος,άναυδος. 10δύσνους:αυτός που δύσκολα καταλαβαίνει. 11παρειά(η):μάγουλο. Δ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Α1. Το έργο του Γ. Βιζυηνού χαρακτηρίζεται, μεταξύ των άλλων, και για τη θεατρικότητά του. Να αναφέρετε τρία παραδείγματα, μέσα από το απόσπασμα που σας δίνεται, τα οποία επιβεβαιώνουν τον παραπάνω χαρακτηρισμό. Μονάδες 15 Απάντηση

4 4 Φροντιστήρια δυαδικό Α1. Το κείμενο διακρίνεται για πυκνότητα πλοκής, δραματικά απρόοπτα, περιπέτειες, έντονες συγκινήσεις, κορυφώσεις, παιχνίδι ανάμεσα στην ενοχή και τη λύτρωση, συγκρούσεις προσώπων μεταξύ τους και με τον εαυτό τους, άρτιοι και πειστικοί χαρακτήρες ηρώων, απόδοση του κλίματος της εποχής, αναλογία ανθρώπων και χώρων, δράση και μίμηση, διάλογοι, λύση με ατελέσφορη κάθαρση. Διακρίνεται επίσης θεατρικότητα, κλειστοίανοιχτοί χώροι και κυριαρχεί συχνά η σκηνική μέθοδος. Ο χρόνος είναι ρευστός και υπηρετεί απόλυτα την οικονομία της αφήγησης, οι λίγες περιγραφές συνιστούν οργανικά στοιχεία της, οι αντιθέσεις κυριαρχούν. Τέλος, εντοπίζονται στοιχεία αστυνομικού μυθιστορήματος λύση αινίγματος, σταδιακή προσθήκη νέων στοιχείων, η λογική αξιοποίηση των αρχικών δεδομένων, οι υπαινιγμοί, οι ενδείξεις, η πλάνη των ηρώων, μη εξαιρούμενου και του αφηγητή, η έκπληξη, η αγωνία, το αίνιγμα, η λύση. Χαρακτηριστικά παραδείγματα του αποσπάσματος, που επιβεβαιώνουν τη θεατρικότητα στο έργο του Βιζυηνού αποτελεί η χρήση δραματικού απροόπτου που αφορά στις δύο απροσδόκητες υιοθεσίες στις οποίες προέβη η μητέρα. Ακόμη, η εναλλαγή σκηνικού, ιδίως του κλειστού (εκκλησία σπίτι) και ανοιχτού χώρου (αυλή του σπιτιού), που επιδρά και στην ψυχολογική διακύμανση των ηρώων. Σημαντική είναι ακόμη η εναλλαγή επεισοδίων, αφού η σκηνή της υιοθεσίας εναλλάσσεται με τη σκηνή της αντίδρασης του Γιωργή απέναντι στο δεύτερο υιοθετημένο κορίτσι. Τέλος, η σύγκρουση του Γιωργή με τη μητέρα, οδηγεί σε έκρηξη της τελευταίας και αποτελεί κινητήριο μοχλό στην εξέλιξη του δράματος. Β1. Σύμφωνα με τον Κ. Μητσάκη: «Η θέση και η ιδεολογία του Βιζυηνού απέναντι στο γλωσσικό πρόβλημα και γενικότερα το πρόβλημα της νεοελληνικής πνευματικής ζωής είναι ξεκαθαρισμένη. Θερμός υπέρμαχος της δημοτικής, στην πράξη όμως ένας μετριοπαθής καθαρευουσιάνος». Να σχολιάσετε την άποψη αυτή (μονάδες 10) και να γράψετε, μέσα από το απόσπασμα που σας δόθηκε, ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα για κάθε μια από τις δύο παραπάνω γλωσσικές επιλογές του Γ.Βιζυηνού. (μοναδες10) Μονάδες 20 Απάντηση B1 Η γλωσσική ιδιοτυπία του Βιζυηνού πιστοποιείται από το χαρακτηρισμό της γλώσσας του ως λόγια, λαϊκή και ιδιωματική. Συγκεκριμένα η γλώσσα της αφήγησης είναι η καθαρεύουσα, που άλλοτε γίνεται πιο ανάλαφρη, καθώς εμπεριέχει λέξεις και τύπους της δημοτικής και άλλοτε, κυρίως όταν αφηγείται ως ενήλικος, γίνεται πιο βαριά και επίσημη, αφού εμπλουτίζεται από κάποιους αρχαιοπρεπείς τύπους, που προσδίδουν σοβαρό, πυκνό και δραματικό ύφος. Αντίθετα, στα διαλογικά μέρη κυριαρχεί η δημοτική γλώσσα, μια γλώσσα αέρινη και ζωντανή, η λαλιά των κατοίκων της Θράκης. Η συγκεκριμένη γλωσσική επιλογή, δηλαδή η προσαρμογή της γλώσσας στην πραγματικότητα χαρίζει αρμονία στο σύνολο του έργου ως συνδυασμό περιεχομένου και μορφής, προσδίδει ρεαλισμό, ζωντάνια,

5 Φροντιστήρια δυαδικό 5 αμεσότητα και βέβαια ξεκουράζει τον αναγνώστη με τη χρήση ιδιωματισμών. Πραγματικά, λοιπόν η γλώσσα της αφήγησης στο απόσπασμα που δίνεται αποδεικνύει τη χρήση της καθαρεύουσας όπως φαίνεται στο σημείο «Ἡ εἴσοδός του εἰς τόν οἶκον μας ἐγένετο οὐχ ἧττον ἐπιβλητική καί τρόπον τινά ἐν θριάμβῳ», όπου παρουσιάζονται τα συναισθήματα που κατακλύζουν κατά την είσοδο στον αύλειο χώρο του σπιτιού τους, όπου θα λάβει μέρος η δοκιμασία. Η χρήση βέβαια της λέξης «γιορτερά», μιας ιδιωματικής λέξης, αποφορτίζει την ατμόσφαιρα και μαρτυρά και το μικρό Γιώργη ως αφηγητή. Από την άλλη, στους διαλόγους είναι εμφανής η δημοτική γλώσσα, αφού πρόκειται για λόγο καθημερινό ανάμεσα σε μια απλή γυναίκα της εποχής, τη μητέρα και το γυιο της. Ο λόγος πρέπει να είναι άμεσος, παραστατικός και να πλημμυρίζει συναισθήματα. Ακριβώς λοιπόν το απόσπασμα «Ὄχι μητέρα! Βέβαια ὄχι!... Μᾶς εἶναι ὅλως διόλου ξένη», καθώς και η απάντηση «Ὄχι! ἀνεφώνησεν ἡ μήτηρ μου Εἶναι δικό μου τό παιδί, καί εἶναι ἀδερφή σας!», προσδίδουν ζωντάνια, φυσικότητα, επιτείνουν το συγκρουσιακό κλίμα, κερδίζουν τον αναγνώστη. Β2.α «Πρίν δέ κατορθώσω νά ἐπιστρέψω, τό ξένον κοράσιον ηὐξήθη, ἀνετράφη, ἐπροικίσθη καί ὑπανδρεύθη, ὡς ἐάν ἦτον ἀληθῶς μέλος τῆς οἰκογενείας μας.» Ο Γ. Βιζυηνός στο παραπάνω χωρίο χρησιμοποιεί σύνοψη χρόνου. Να δικαιολογήσετε την επιλογή του συγγραφέα.(μονάδες 10) β. «Τό ἐπῆρα τριῶν μηνῶν ἀπό πάνω ἀπό τό λείψανο τῆς μάνας καί ὁσάκις ἔκλαιγε, τοῦ ἔβαζα τό βυζί μου στό στόμα του, γιά νά τό πλανέσω καί τό ἐτύλιξα μέσ στά σπάργανά σας, καί τό ἐκοίμησα μεσ στήν κούνια σας.» Τι επιτυγχάνει ο συγγραφέας με τη χρήση αναδρομικής αφήγησης στο συγκεκριμένο χωρίο; ( μονάδες 10) Μονάδες 20 Απάντηση Β2α. Στο συγκεκριμένο χωρίο ο Βιζυηνός παραλείποντας τις λεπτομέρειες προβαίνει σε σύνοψη του χρόνου παρουσιάζοντας μέσω επιτάχυνσης τις πληροφορίες για τη πορεία ζωής του πρώτου υιοθετημένου κοριτσιού. Ενώ πρόσθεσε εξαιρετικά αναλυτικά το εθιμοτυπικό της υιοθεσίας, όσον αφορά την εξέλιξη του κοριτσιού, περιορίζεται στη χρήση τεσσάρων ρημάτων «ηὐξήθη, ἀνετράφη, ἐπροικίσθη, ὑπανδρεύθη», γεγονός που οφείλεται στην προσωπική του απουσία από την οικογένεια τον καιρό που μεγάλωνε το κορίτσι, καθώς λίγο καιρό μετά την υιοθεσία, της οποίας υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας, έφυγε για τα ξένα. Για το λόγο αυτό όλες οι πληροφορίες του για την οικογένεια και το «ξένο κοράσιο» προέρχονται από έμμεσες πηγές τα λόγια και τις μαρτυρίες ιδίως των αδερφών του. Το γεγονός μάλιστα ότι τα αγόρια ποτέ δεν ένιωσαν αδερφική αγάπη για το υιοθετημένο κορίτσι επιτείνει ίσως την ελλιπή γνώση του Βιζυηνού, καθώς οι πληροφορίες μπορεί να ήταν μονόπλευρες, κυρίως αρνητικές, με κυριότερο γνώρισμά τους τον υποκειμενισμό. Επιμένοντας λοιπόν στην

6 6 Φροντιστήρια δυαδικό Β2β. αληθοφάνεια των χαρακτήρων του και στην πιστή αποτύπωση των συναισθημάτων τους, επιλέγει να συνοψίσει τον χρόνο της αφήγησης για γεγονότα που δεν γνωρίζει προσωπικά. Η αναδρομική αφήγηση της μητέρας χρησιμοποιείται ως τρόπος πειθούς για την πραγματική μητρική της σχέση με το υιοθετημένο Κατερινιώ, στην προσπάθειά της να κάμψει τις αντιρρήσεις του Γιωργή και την επιμονή του να την απομακρύνουν από την οικογένεια και να την αντικαταστήσουν με ένα άλλο κορίτσι που θα ικανοποιεί τις προσδοκίες του ως προς τα πνευματικά, σωματικά και ηθικά προσόντα. Μάλιστα η αναδρομική αυτή αφήγηση αναδεικνύει την απόλυτα λογική και συγκροτημένη σκέψη της μητέρας, η οποία παρά την ταραχή, απόγνωση και απελπισία της αντιδρά έντονα στις αντιρρήσεις του Γιωργή, αλλά με ένα ισχυρό επιχείρημα, που φανερώνει ότι η σχέση της μάνας με το παιδί είναι εξαιρετικά ισχυρή ακόμη κι όταν δεν το έχει γεννήσει. Αναφέρεται στην κοινά αποδεκτή άποψη ότι η μητέρα είναι αυτή που φροντίζει, ενδιαφέρεται, συμπαραστέκεται από τα πρώτα βήματα στο παιδί της και όχι μόνο αυτή που σχετίζεται βιολογικά μαζί του. Εξάλλου, η μητέρα του Γιωργή το ανέλαβε από τριών μηνών, ήταν πάντα δίπλα του και το μεγάλωσε όπως τα δικά της παιδιά. Τα λόγια της μητέρας αναδεικνύουν την τραγικότητά της, υποδηλώνουν τη στενή της σχέση, αλλά και ανάγκη για ανατροφή κοριτσιού, συγκινούν, φορτίζουν συναισθηματικά τη σκηνή και τους αναγνώστες και αποσκοπούν στον ψυχικό επηρεασμό του Γ ιωργή. Γ1. Να σχολιάσετε σε ένα κείμενο λέξεων το απόσπασμα που ακολουθεί: «Ὁ πατήρ τοῦ κορασίου ἦτον ὠχρός καί ἔβλεπε περίλυπος ἐμπρός του. Ἡ σύζυγός του ἔκλαιεν ἀκουμβημένη εἰς τόν ὦμόν του. Ἡ μήτηρ μου ἔτρεμεν ἐκ τοῦ φόβου μήπως ἀκουσθῇ καμμία φωνή - Ἐγώ! - καί ματαιώσῃ τήν εύτυχίαν της. Ἀλλά κανείς δέν ἀπεκρίθη.» Ο Βιζυηνός έχει χαρακτηρισθεί ψυχογραφικός και δραματικός πεζογράφος, αφού καταφέρνει να διεισδύει στα μύχια της ψυχής των ηρώων του και με τη βοήθεια που του προσφέρουν οι γνώσεις ψυχολογίας αναλύει σε βάθος τους χαρακτήρες του, αποδίδει τα κίνητρα της συμπεριφοράς τους, αλλά και τα συναισθήματά τους. Έτσι, στην περίπτωση της πρώτης υιοθεσίας η εικόνα των φυσικών γονιών είναι ενδεικτική της βεβαρυμμένης ψυχολογίας τους, της έντονης στεναχώριας, θλίψης, πικρίας, απόγνωσης και απελπισίας που τους οδήγησε στη λήψη μιας απόφασης που απομάκρυνε το κορίτσι από κοντά. Η περιγραφή του πατέρα (ὠχρός, περίλυπος), η στάση σώματος της μητέρας (ἔκλαιεν ἀκουμβημένη εἰς τόν ὦμον του) μαρτυρούν τον πόνο, την συντριβή, αλλά ίσως και την ενοχή τους για μια πράξη ανάγκης λόγω της φτώχειας τους. Παράλληλα ο Βιζυηνός ψυχογραφεί και τη μητέρα του, που με έκδηλη αγωνία και ανυπομονησία περιμένει την ολοκλήρωση της «δοκιμασίας» και του τυπικού της υιοθεσίας. Έκδηλος είναι ο φόβος της για μια επικείμενη ματαίωση της υιοθεσίας που θα σήμαινε τη συντριβή της, καθώς η ευτυχία της φαίνεται να εξαρτάται από την απόκτηση αυτού του κοριτσιού.

7 Φροντιστήρια δυαδικό 7 Αδημονεί, επομένως η θετή μητέρα, η μητέρα του Γιωργή, βιώνει έντονη λαχτάρα και επιθυμία να προσθέσει ένα κορίτσι στην οικογένειά της που θα την ολοκληρώσει και θα τη λυτρώσει έστω και προσωρινά. Δ1. Να συγκρίνετε ως προς το περιεχόμενο το απόσπασμα που σας δόθηκε από το «Το αμάρτημα της μητρός μου» του Γ.Βιζυηνού με το παρακάτω απόσπασμα από το έργο του Ιω. κονδυλάκη «Οι Άθλιοι των Αθηνών», αναφέροντας (μονάδες 5) και σχολιάζοντας (μονάδες 15) τρεις ομοιότητες και δύο διαφορές μεταξύ των δύο κειμένων. Μονάδες 20 Ιω.Κονδυλάκη ΟΙ ΑΘΛΙΟΙ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ (απόσπασμα) [...] Ὁ Τάσος [ο λούστρος] ἐξῆλθε περιχαρὴς ἐκ τῆς κρύπτης του. Ἀφοῦ τὴν ἐγλύτωσε τώρα ὁ Θεὸς εἶχε διὰ τὸ μέλλον. Καὶ ἐν τῇ εὐγνωμοσύνῃ του, ἡ μέγαιρα τοῦ ἐφάνη ὡς ἡ γλυκυτέρα γραῖα, ἀληθινὴ «κυροῦλα» σεβαστή. Καὶ αὐτὴ δὲ ἡ κιτρίνη Σταματίνα ἡ ὁποία ἐξῆλθε τὴν στιγμὴν ἐκείνην εἰς τὴν αὐλήν, τοῦ ἐφάνη ἡ καλλιμορφοτέρα τῶν γυναικῶν. Ἡ γραῖα εἶχε πλησιάσει καὶ παρετήρει τὸ νήπιον, τὸ ὁποῖον καταπτοηθέν, φαίνεται, ὑπὸ τὸ μεδούσειον βλέμμα της, ἐλούφαξεν ἐντὸς τῶν σπαργάνων του. «Ἀπὸ κανένα σπίτι σοῦ τὤδωκαν, βρέ;» ἠρώτησε τὸ λοῦστρο. «Ὄχι, κυροῦλα, σοὖπα, τὤρριξαν χθὲς τὴν νύκτα μέσα ς τὴν κάσσα ποὺ κοιμόμουνα, τὴν ὥρα τῆς βροχῆς.» Ἡ γραῖα ἔκαμε μορφασμόν. Καλέ, ἐφαίνετο ἀπὸ τὰ ροῦχά του. Θὰ ἦτο παιδὶ καμμιᾶς φτωχῆς ποὺ δὲν εἶχε τί νὰ τὸ κάμῃ καὶ τὸ πέταξε. «Κορίτσι εἶνε ἢ ἀγόρι;» ἠρώτησεν ἔπειτα. «Κορίτσι. Τὸ λὲνε Τασοῦλα. Μὲς ς τὴ φασκιά του ἔχει ἕνα χαρτὶ ποὺ τὸ λέει.» «Καὶ τί θὰ τὸ κάμῃς τώρα;» εἶπεν ἡ Σταματίνα. «Στὸ Βρεφοκομεῖο θὰ τὸ πᾷς:» Ὁ Τάσος ἐσκέφθη ἐπὶ μικρόν, ἔπειτα εἶπε: «Ἂν εἶχα τὴ μάννα μου ἐδῶ, θὰ τῆς τὸ πήγαινα καὶ θὰ δούλευα νὰ τὸ ἀναθρέψωμε. Τὸ λυποῦμαι τὸ κακόμοιρο!» Ἡ Σταματίνα ἀντήλλαξε βλέμμα μὲ τὴν μητέρα της. «Αἴ, δὲν μᾶς τἀφίνεις ἐμᾶς νὰ τἀναθρέψωμεν; Ἀφοῦ τὸ λυπᾶσαι, δὲν πρέπει νὰ τὸ πᾷς ς τὸ Βρεφοκομεῖο, ὅπου θὰ τἀφήσουν νἀποθάνῃ ἀπὸ τὴν πεῖνα κι ἀπὸ τὴν κακοπέρασι. Ἄφησε νὰ τὸ δώσω ἐγὼ σὲ μιὰ παραμάννα ποὺ βύζαξε καὶ τὸ δικό μου τώρα ς τὰ ὕστερα ποὺ κόπηκε τὸ γάλα μου. Εἶνε μιὰ πολὺ καλὴ γυναῖκα ποὺ θὰ τὤχῃ σὰν παιδί της. Ἀλλά πρέπει... νὰ τὴν πλερώνῃς.» «Καὶ πόσο θέλει;» εἶπεν ὁ Τάσος. «Πόσο μπορεῖς νὰ δίδῃς ἐσύ;» Ὁ λοῦστρος ἐσκέφθη ἐπί τινας στιγμάς. Ἔπειτα εἶπε: «Ἐγώ βγάζω καὶ μιάμιση δραχμὴ τὴν ἡμέρα καὶ δύο καμμιὰ φορά, σὰν μοῦ δώσουν καὶ κάμω θελήματα. Μὰ ὡς τώρα μοῦ τἄπαιρνε ὁ μάστορης καὶ μἔδερνε σὰν δὲν τοῦ πήγαινα μιάμιση δραχμὴ κάθε βράδυ.» «Καὶ τώρα;»

8 8 Φροντιστήρια δυαδικό «Τώρα τοῦ ἔφυγα κ εἴδατε πῶς μὲ κυνηγᾷ νὰ μὲ πιάσῃ. Ἂν μὲ γραπώσῃ, θὰ μὲ σακατέψῃ ς τὸ ξύλο. Πέρσι ὅταν πρωτοῆρθα ἀπὸ τὴν πατρίδα, μἔδειρε μιὰ βραδυὰ τόσο πολύ, ποὺ μ ἐπῆγαν ς τὸ νοσοκομεῖο.» «Αἴ», εἶπεν ἡ μάγισσα, «νὰ μᾶς δίδῃς μιὰ σφάντζικα 12 τὴν ἡμέρα, καὶ πάλι λίγο εἶνε, γιατὶ τὸ παιδὶ θέλει λάτρα μεγάλη, ἀλλὰ εἶσαι φτωχό παιδί... Θὰ κάμωμε κἐμεῖς ἕνα μυστήριο.» «Καλά, κυροῦλα», εἶπεν ὁ Τάσος ἀποφασιστικῶς, «κάθε βράδυ θὰ σᾶς φέρνω μιὰ σφάντζικα. Θὰ δουλέψω μὲ ὅλη μου τὴν ὄρεξι νὰ ζήσῃ κι αὐτό, τὸ δυστυχισμένο, κἐγώ. Ἐγὼ μ ἕνα ξεροκόμματο ψωμὶ ζῶ.» «Ἔχε τὴν εὐχή μου, παιδί μου, ὁποῦ σαι ψυχοπονετικό. Ἀφοῦ ἐκοιμόσουν δίπλα στὴν Ἁγία Εἰρήνη, χωρὶς ἄλλο, τὸ παιδὶ σοῦ τὤστειλε ἡ χάρι της καὶ πρέπει νὰ κάμῃς τὰ ἔξοδά του νὰ ζήσῃ καὶ νὰ μεγαλώσῃ. Θὰ κάμῃς μεγάλο μυστήριο, παιδάκι μου», εἶπεν ἡ γραῖα, καὶ μὲ τὴν τρέμουσαν καὶ πλήρη ρυτίδων χεῖρά της ἐθώπευσε τὴν ἡλιοκαῆ παρειὰν τοῦ λούστρου. 12σφάντζικα: παλαιό αυστριακό νόμισμα. Απάντηση Δ1. Τα δύο αποσπάσματα, τόσο του Βιζυηνού όσο και του Κονδυλάκη, κάνουν λόγο για τις ανθρώπινες σχέσεις και ιδίως αυτές που αφορούν την ανάγκη μικρών, ανυπεράσπιστων παιδιών για φροντίδα, αγάπη και προστασία. Προβάλλουν έντονα το ζήτημα της υιοθεσίας είτε αυτό ακολουθεί τις τυπικές διαδικασίες είτε επιβάλλεται από την ανάγκη των συγκυριών. ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ η μητέρα και ο Τάσος βρίσκουν ένα εγκαταλελειμμένο βρέφος και μάλιστα κορίτσι (αφορα τη δεύτερη υιοθεσία στο Βιζυηνό) η μητέρα αποφασίζει να κρατήσει το έκθετο κοριτσάκι χωρίς να ακολουθήσει αυτή τη φορά το τυπικό της υιοθεσίας. Ανάλογα και η Σταματίνα στο παράλληλο με προφορική συμφωνία υιοθετεί το μωρό από τον Τάσο. αίσθημα φιλευσπλαχνίας που νιώθει τόσο η μητέρα όσο και ο Τάσος στη θέα του ανυπεράσπιστου βρέφους. στην πρώτη υιοθεσία η μητέρα επιθυμεί έντονα να πάρει το κορίτσι. Αντίστοιχα και η Σταματίνα με την μητέρα της με προθυμία προτείνουν να αναλάβουν το βρέφος. γίνεται αναφορά στα πενιχρά μεροκάματα, την κακομεταχείριση και τις σκληρές συνθήκες που βιώνουν οι μαθητευόμενοι στα εργαστήρια των μαστόρων (κακοκοιμώμενοι εἰς τά ἐργαστήρια τῶν μαστόρων/ὁ μάστορης μ ἔδερνε/ἐγώ βγάζω μιάμιση δραχμή) η φτώχια,ως κοινός παράγοντας ζωής ανάγκαζε τους ανθρώπους να φτάνουν σε ακρότητες,όπως να εγκαταλείπουν τα παιδία τους. ΔΙΑΦΟΡΕΣ στο Βυζηινό το παιδί εγκαταλείφθηκε, γιατί η μητέρα του πέθανε, στο παράλληλο εξαιτίας της φτώχιας.

9 Φροντιστήρια δυαδικό 9 η μητέρα στο Βιζυηνό βρήκε και ανέλαβε μόνη της το βρέφος, στο παράλληλο ο Τάσος το παρέδωσε στη Σταματίνα με την υποχρέωση να της δίνει κάποιο πόσο για την ανατροφή του. σε σύγκριση με τη πρώτη υιοθεσία στο Βιζυηνό ακολουθείται το νόμιμο εθιμοτυπικό της υιοθεσίας με παριστάμενους τους φορείς της πολιτείας, της εκκλησίας, τους φυσικούς και θετούς γονείς. Αντίθετα στο παράλληλο κείμενο η υιοθεσία αποτέλεσε προφορική συμφωνία του Τάσου και της Σταματίνας. Γίνεται λοιπόν φανερό ότι παρά τις αντιξοότητες οι άνθρωποι δε χάνουν την αξιοπρέπειά τους, αλλά στη θέα ενός παιδιού μαλακώνουν καρδιές και συνειδήσεις.