Καθοδήγηση για τους εθνικούς επιθεωρητές εργασίας σχετικά με την αντιμετώπιση των κινδύνων από την έκθεση των εργαζομένων σε

Transcript

1 Καθοδήγηση για τους εθνικούς επιθεωρητές εργασίας σχετικά με την αντιμετώπιση των κινδύνων από την έκθεση των εργαζομένων σε αναπνεύσιμο κρυσταλλικό διοξείδιο Επιτροπή ανώτερων επιθεωρητών Εργασίας (SLIC) Ημερομηνία έκδοσης: Οκτώβριος 2016

2 Πίνακας περιεχομένων TOC ΜΕΡΟΣ Ιστορικό της Ομάδας Μακροχρόνιων Επιπτώσεων της SLIC Η επιτροπή ανώτερων επιθεωρητών εργασίας (SLIC) αναγνώρισε την ανάγκη για αποκατάσταση της ισορροπίας μεταξύ της υγείας και της ασφάλειας στην εργασία και συμφώνησε, την άνοιξη του 2014, να στηρίξει το έργο σχετικά με το αναπνεύσιμο κρυσταλλικό διοξείδιο του πυριτίου (RCS) μέσω της ομάδας εργασίας της για τα χημικά (SLIC CHEMEX WG). Το RCS συναντάται ευρέως στους χώρους εργασίας στις χώρες της ΕΕ, σε διάφορους κλάδους της βιομηχανίας, και είναι γνωστό ότι ενέχει σοβαρούς κινδύνους για την υγεία, που αναπτύσσονται κυρίως με την πάροδο των ετών. Οι εθνικές επιθεωρήσεις εργασίας (NLI) κλήθηκαν να εκδηλώσουν το ενδιαφέρον τους για το συγκεκριμένο έργο, που εστιάζει στα μέσα που διαθέτουν οι εθνικές επιθεωρήσεις εργασίας και έχει ως κύριο στόχο την ανταλλαγή καλών πρακτικών. Εκπρόσωποι 7 εθνικών επιθεωρήσεων εργασίας (βλ. προσάρτημα 1) συγκρότησαν την υποομάδα εργασίας για το RCS (RCS sub-wg) τον Σεπτέμβριο του 2014, η οποία θα αναφερόταν στην ομάδα εργασίας CHEMEX της SLIC. Η ολομέλεια της SLIC ενέκρινε το παρόν έγγραφο καθοδήγησης τον Μάιο του 2016, καθώς και την ανάπτυξη συμπληρωματικού υλικού κατάρτισης επιθεωρητών. Για να επιβεβαιώσει τους συνιστώμενους ελέγχους, η υποομάδα εργασίας εξέτασε ορισμένες βασικές ερευνητικές μελέτες σχετικά με την επαγγελματική έκθεση που συνδέεται με τις εργασίες που καλύπτονται και συγκέντρωσε τα σχετικά δεδομένα στον «Πίνακα αναφοράς της έκθεσης σε RCS στον τομέα των κατασκευών». Ο εν λόγω πίνακας ενδέχεται να παρουσιάζει ενδιαφέρον για τους υγιεινολόγους και είναι διαθέσιμος μέσω της γραμματείας της SLIC. Σχόλια ή προτάσεις σχετικά με το έγγραφο καθοδήγησης θα πρέπει να απευθύνονται στην ομάδα εργασίας CHEMEX, μέσω των εθνικών σημείων αναφοράς του δικτυακού τόπου ανταλλαγής γνώσεων (KSS). 1.2 Σκοπός και δομή του εγγράφου καθοδήγησης Το παρόν έγγραφο καθοδήγησης που αναπτύχθηκε για τις εθνικές επιθεωρήσεις εργασίας αποσκοπεί στην αύξηση της εμπιστοσύνης των επιθεωρητών ως προς την αντιμετώπιση και ρύθμιση των κινδύνων του RCS, ενισχύοντας ως εκ τούτου την αποτελεσματικότητα των παρεμβάσεων των εθνικών επιθεωρήσεων εργασίας στα εργοτάξια. Η υγεία των εργαζομένων στον κλάδο των κατασκευών είναι εξίσου σημαντική με την ασφάλειά τους και βασική φιλοδοξία της ομάδας εργασίας CHEMEX της SLIC είναι να παράσχει καθοδήγηση για την υποστήριξη των εθνικών επιθεωρήσεων εργασίας όσον αφορά την αντιμετώπιση των κινδύνων του RCS για την υγεία, όπως θα έκαναν και για τους κινδύνους για την ασφάλεια (π.χ. λόγω εργασίας σε ύψος), στα εργοτάξια της Ευρώπης. Το παρόν έγγραφο καθοδήγησης επικεντρώνεται στις κατασκευαστικές δραστηριότητες: - λόγω της ευρείας παρουσίας τους σε όλα τα κράτη μέλη (ΚΜ), Οκτώβριος

3 - λόγω των υψηλών κινδύνων που ενέχουν τόσο σε επίπεδο πιθανότητας έκθεσης (ατομικό επίπεδο) όσο και λόγω του μεγάλου αριθμού εργαζομένων που είναι πιθανό να εκτίθενται (κοινωνικό επίπεδο) και - λόγω της μη συμπερίληψης του εν λόγω κλάδου στη συμφωνία ευρωπαϊκού κοινωνικού διαλόγου (NEPSI) σχετικά με την προστασία της υγείας των εργαζομένων μέσω της ορθής διαχείρισης και χρήσης του κρυσταλλικού διοξειδίου του πυριτικού και των προϊόντων που το περιέχουν. Το παρόν έγγραφο καθοδήγησης χωρίζεται σε δύο μέρη: Το Μέρος 1 παρέχει γενικές πληροφορίες σχετικά με το RCS, τους κινδύνους για την υγεία, το κανονιστικό πλαίσιο και τα μέτρα ελέγχου. Το Μέρος 2 παρέχει στους εθνικούς επιθεωρητές εργασίας διάφορα φύλλα οδηγιών εργασίας σχετικά με το RCS. Τα εν λόγω φύλλα οδηγιών εργασίας αναπτύχθηκαν για τους εθνικούς επιθεωρητές εργασίας με στόχο την παροχή βασικής καθοδήγησης για διάφορες δραστηριότητες στο εργοτάξιο, ιεραρχημένες βάσει της έκθεσής τους σε RCS. Στα φύλλα οδηγιών εργασίας συνιστώνται πιθανές «Ενέργειες» για τους εθνικούς επιθεωρητές εργασίας για τις περιπτώσεις όπου μπορεί να συναντήσουν ενδεχόμενο υψηλό, μεσαίο ή χαμηλό κίνδυνο για την υγεία προερχόμενο από το RCS, ανάλογα με την έκταση και το επίπεδο των μέτρων που εφαρμόζει ο εργοδότης τη στιγμή της επιθεώρησης. Σημαντική σημείωση: Εθνικές ρυθμίσεις Το επίπεδο δράσης που θεωρείται κατάλληλο για τις συνθήκες του εργοταξίου είναι πάντα στη διακριτική ευχέρεια της εθνικής επιθεώρησης εργασίας, καθώς αναγνωρίζεται πλήρως ότι οι μέθοδοι επιβολής διαφέρουν από χώρα σε χώρα και ενίοτε υπερβαίνουν τις ελάχιστες απαιτήσεις των οδηγιών της ΕΕ που περιγράφονται στο παρόν έγγραφο καθοδήγησης. Η επιλογή του καθεστώτος επιβολής εξαρτάται από το νομικό/πολιτισμικό υπόβαθρο κάθε χώρας. Οι πληροφορίες που περιέχονται στο παρόν έγγραφο καθοδήγησης θα εξακολουθήσουν να ισχύουν όταν το RCS περιληφθεί στο παράρτημα I και το παράρτημα III της οδηγίας για τους καρκινογόνους και μεταλλαξιογόνους παράγοντες (CMD). 1.3 Τι είναι το RCS; Το πυρίτιο (Si) είναι το δεύτερο σε αφθονία στοιχείο στον φλοιό της γης (μετά το οξυγόνο). Η ένωση του πυριτίου, γνωστή και ως διοξείδιο του πυριτίου (SiO2), αποτελείται από άτομα πυριτίου και οξυγόνου. Το διοξείδιο του πυριτίου απαντάται σε 3 μορφές: κρυσταλλική, μικροκρυσταλλική (ή κρυπτοκρυσταλλική) και άμορφη (μη κρυσταλλική). Το κρυσταλλικό διοξείδιο του πυριτίου (ή κρυσταλλική σίλικα) απαντάται σε 7 διαφορετικές μορφές (πολύμορφα), ανάλογα με τη θερμοκρασία κατά τον σχηματισμό του. Τα 3 κύρια πολύμορφα είναι ο χαλαζίας, ο χριστοβαλίτης και ο τριδυμίτης. Ο χαλαζίας είναι το δεύτερο πιο κοινό ορυκτό στον κόσμο. Το κρυσταλλικό διοξείδιο του πυριτίου απαντάται ευρέως στην πέτρα, στους βράχους, στην άμμο και στον πηλό. Τα δομικά προϊόντα συχνά περιέχουν κρυσταλλικό διοξείδιο του πυριτίου (βλ. πίνακα 1 στη συνέχεια) και σε πολλές περιπτώσεις είναι δύσκολο να υποκατασταθεί ή να αντικατασταθεί. Πίνακας 1 Συγκεντρώσεις κρυσταλλικού διοξειδίου του πυριτίου σε κοινά υλικά 1. Σύνθετα υλικά που περιέχουν Έως/ ή > 90 % Οκτώβριος

4 διοξείδιο του πυριτίου, π.χ. τεχνητοί λίθοι 2. Ψαμμίτης, χονδρόκοκκος ψαμμίτης, Άνω του 70 % χαλαζίτης, πυρόλιθος 3. Σκυρόδεμα, κονίαμα 25 % έως 70 % 4. Αργιλικός σχιστόλιθος 40 % έως 60 % 5. Καολίνης Έως 50 % 6. Πλακίδια 30 % έως 45 % 7. Σχιστόλιθος Έως 40 % 8. Γρανίτης Έως 30 % 9. Τούβλα Έως 30 % 10. Σιδηρομετάλλευμα Έως 15 % 11. Βασάλτης, δολερίτης Έως 5 % Πηγή Υλικό Υλικά Silica advice sheet for managers CN0 1.4 Γιατί θα πρέπει οι εθνικές επιθεωρήσεις εργασίας να αντιμετωπίσουν το RCS; Το RCS, μαζί με τον αμίαντο, είναι μια από τις ουσίες που ενέχουν τον υψηλότερο κίνδυνο για την αναπνευστική υγεία των εργαζομένων στον κλάδο των κατασκευών. Η κοπή, η θραύση, η διάτρηση, η άλεση/λείανση ή ο αμμοβολισμός υλικών που περιέχουν διοξείδιο του πυριτίου παράγουν σκόνη στον αέρα που περιέχει σωματίδια κρυσταλλικού διοξειδίου του πυριτίου διαφόρων μεγεθών, ορισμένα από τα οποία είναι εισπνεύσιμα. Η εισπνοή του RCS μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές επιπτώσεις για την υγεία, όπως πυριτίαση, χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) και καρκίνο των πνευμόνων. Το εισπνεύσιμο κρυσταλλικό διοξείδιο του πυριτίου προσεγγίζει το κλάσμα του υλικού που μεταφέρεται με τον αέρα και εισέρχεται στη μύτη και το στόμα κατά την αναπνοή και, ως εκ τούτου, είναι πιθανό να εναποτεθεί στο αναπνευστικό σύστημα. Η είσοδος μεγαλύτερων σωματιδίων με την εισπνοή στους πνεύμονες παρεμποδίζεται με το φιλτράρισμα από τη μύτη και τον βήχα. Αυτά που μπορούν να εισχωρήσουν στην περιοχή ανταλλαγής αερίων των πνευμόνων είναι τα λεπτότερα σωματίδια τα οποία προκαλούν εκεί βλάβη. Το RCS αποτελείται από τέτοια σωματίδια, τα οποία είναι αόρατα υπό τις συνήθεις συνθήκες φωτισμού. Σημαντικές πληροφορίες για τους επιθεωρητές Οκτώβριος

5 Οι περισσότερες κατασκευαστικές δραστηριότητες που απελευθερώνουν σκόνη και περιλαμβάνουν υλικά που περιέχουν κρυσταλλικό διοξείδιο του πυριτίου (γνωστό ως κρυσταλλική σίλικα) παράγουν ένα μίγμα ορατών και αναπνεύσιμων σωματιδίων. Αυτά τα τελευταία ενδέχεται να μην είναι ορατά υπό τις συνήθεις συνθήκες φωτισμού. Η ορατή σκόνη μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως γενικός οδηγός για τη βελτίωση των προσπαθειών εξάλειψης της σκόνης. Αν βλέπετε να απελευθερώνεται ορατή σκόνη, οι εκπομπές RCS είναι πιθανώς υπερβολικά υψηλές. Τα μέτρα για τον έλεγχο της σκόνης που απελευθερώνεται από εργαλεία στην πηγή συνήθως μειώνουν όλα τα είδη εκπομπών σωματιδίων, συμπεριλαμβανομένων των αναπνεύσιμων σωματιδίων. Δεν μπορείτε να βασιστείτε μόνο στην ορατή σκόνη για να εκτιμήσετε την έκταση του κινδύνου από το κρυσταλλικό διοξείδιο του πυριτίου. Μπορεί να υπάρχει στον αέρα αναπνεύσιμη σκόνη που δεν είναι ορατή με γυμνό μάτι. Μπορεί να χρειαστούν έως 24 ώρες για την κατακάθιση της σκόνης RCS που έχει δημιουργηθεί από εργαλεία πολύ υψηλής κατανάλωσης ενέργειας (π.χ. δισκοπρίονο), επομένως καθ' όλη αυτή τη διάρκεια εξακολουθεί να υφίσταται ένας αόρατος κίνδυνος. Γενικός κανόνας: Αν η σκόνη που περιέχει κρυσταλλικό διοξείδιο του πυριτίου είναι ορατή στον αέρα, είναι σχεδόν πάντα σε επίπεδο υψηλότερο από τα υφιστάμενα όρια επαγγελματικής έκθεσης για το RCS στην Ευρωπαϊκή Ένωση και είναι δυνητικά επιβλαβής για την υγεία. Η αναπνευστική υγεία των εργαζομένων μπορεί να βρίσκεται σε κίνδυνο, αν η σκόνη που εισπνέουν κατά τη διάρκεια μιας συνήθους εργάσιμης ημέρας ισούται με την ποσότητα του RCS που εμφανίζεται δίπλα στο νόμισμα των 2 λεπτών στην παρακάτω εικόνα και εξακολουθεί να βρίσκεται δυνητικά σε κίνδυνο (αν και χαμηλότερο) κατόπιν έκθεσης σε ποσότητες χαμηλότερες αυτής. (Πηγή GDWW, B) (Περαιτέρω πληροφορίες στην ενότητα 1.15) 1.5 Κίνδυνοι για την υγεία Η έκθεση σε RCS μπορεί να οδηγήσει σε: πυριτίαση χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) καρκίνος των πνευμόνων. άλλες επιπτώσεις στην υγεία Πυριτίαση και ΧΑΠ Η έκθεση σε διοξείδιο του πυριτίου κατά την εργασία μπορεί να προκαλέσει πυριτίαση και ΧΑΠ. Οκτώβριος

6 Και οι δύο αυτές αναπνευστικές παθήσεις προκαλούν λαχάνιασμα και βήχα, καθώς και δυσκολία στην αναπνοή κατά την άσκηση. Για παράδειγμα, δραστηριότητες που ένας εργαζόμενυς μπορούσε να κάνει στο παρελθόν, όπως να ανεβαίνει σκάλες και να παίζει ποδόσφαιρο με τα παιδιά του, ενδέχεται τώρα να του προκαλούν λαχάνιασμα. Οι έντονες εργασίες μπορεί επίσης να αρχίσουν να απαιτούν μεγαλύτερη προσπάθεια. Παρόλα αυτά, στα αρχικά στάδια της ανάπτυξης των δύο αυτών παθήσεων, οι εργαζόμενοι μπορεί να μην παρουσιάζουν κανένα αναπνευστικό πρόβλημα. Για παράδειγμα, ένας εργαζόμενος μπορεί να αναπτύσσει απλή μορφή πυριτίασης (συνήθως μετά από πολλά χρόνια έκθεσης σε RCS) κατά την έκθεση σε διοξείδιο του πυριτίου κατά την εργασία, αλλά να αισθάνεται καλά και να μην παραπονιέται για την αναπνοή του. Γι αυτό χρησιμοποιούνται ακτινογραφίες για τον έγκαιρο εντοπισμό αυτής της πάθησης. Όταν θα έχουν πλέον εκδηλωθεί τα αναπνευστικά προβλήματα, η πυριτίαση μπορεί να είναι σε πιο προχωρημένο στάδιο. Οι εργαζόμενοι με πυριτίαση μπορεί επίσης να εμφανίσουν βήχα και απώλεια βάρους, ενώ μπορεί να αναπτύξουν και φυματίωση. Η σύνδεση με τη φυματίωση δεν είναι σαφώς κατανοητή. Εικάζεται ότι το ανοσοποιητικό σύστημα εξασθενεί από την πυριτίαση με αποτέλεσμα οι εργαζόμενοι να είναι πιο πιθανό να προσβληθούν από φυματίωση. Η περίπτωση της ΧΑΠ είναι ελαφρώς διαφορετική. Μολονότι και αυτή επιδεινώνεται σταδιακά με στον χρόνο, οι εργαζόμενοι μπορεί και πάλι να αισθάνονται καλά και να μην παραπονιούνται για την αναπνοή τους στο πρώιμο στάδιο της νόσου. Σε αυτή την περίπτωση, οι αναπνευστικές δοκιμασίες δείχνουν μείωση της πνευμονικής χωρητικότητας. Όταν η ΧΑΠ εδραιωθεί περαιτέρω, τότε εμφανίζονται πιο συχνά αναπνευστικά προβλήματα, βήχας, αναπνευστικός συριγμός και πολλές λοιμώξεις του αναπνευστικού. Γι αυτό συχνά χρησιμοποιείται ένας συνδυασμός ακτινογραφίας και αναπνευστικών δοκιμασιών για να εντοπιστούν έγκαιρα τα προβλήματα αυτά στους εργαζόμενους. Χρειάζονται συνδυαστικά και οι δύο εξετάσεις. Είναι σημαντικό να λάβουμε υπόψη ότι η πυριτίαση μπορεί να αναπτυχθεί σε τιμές ίσες ή χαμηλότερες των οριακών τιμών επαγγελματικής έκθεσης (OELV) που έχουν θέσει ορισμένα κράτη μέλη 1, 2 Καρκίνος των πνευμόνων Οι εργαζόμενοι που εκτίθενται σε RCS (για παράδειγμα όπως στην εικόνα 1) έχουν αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου των πνευμόνων. Το 2009 (μονογραφία 68) ο Διεθνής Οργανισμός Ερευνών για τον Καρκίνο (IARC) ανέφερε ότι «το εισπνεόμενο κρυσταλλικό διοξείδιο του πυριτίου υπό μορφή χαλαζία ή χριστοβαλίτη που προκύπτει από πηγές στον επαγγελματικό χώρο» είναι καρκινογόνο για τον άνθρωπο (ομάδα 1). Και σε αυτή την περίπτωση, στα πρώιμα στάδια του καρκίνου των πνευμόνων, οι εργαζόμενοι που εκτίθενται σε RCS μπορεί να μην παρουσιάζουν κανένα σύμπτωμα και να αισθάνονται εντελώς καλά. Καθώς ο καρκίνος εξελίσσεται και επεκτείνεται, αρχίζει να προκαλεί προβλήματα όπως βήχα, λαχάνιασμα και πόνο στο στήθος. Ο καρκίνος των πνευμόνων συνήθως εντοπίζεται για πρώτη φορά μόνο όταν ο εργαζόμενος παραπονεθεί για κάποιο σύμπτωμα στον γιατρό και έπειτα παραπεμφθεί για ακτινογραφία. Αυτή η δήλωση του IARC συμφωνεί με την προηγούμενη σύσταση που διατύπωσε / δημοσίευσε η επιστημονική επιτροπή για τα όρια έκθεσης, κατά τη διάρκεια της εργασίας, σε χημικές ουσίες (SCOEL) το 2003, όταν επιβεβαίωσε ότι «η βασική Οκτώβριος

7 συνέπεια για τον άνθρωπο από την εισπνοή αναπνεύσιμης σκόνης κρυσταλλικής σίλικας είναι η σιλίκωση [πυριτίαση]. Υπάρχουν επαρκή στοιχεία από τα οποία προκύπτει ότι ο σχετικός κίνδυνος για καρκίνο των πνευμόνων είναι αυξημένος για τα άτομα που πάσχουν από σιλίκωση επομένως, η πρόληψη της σιλίκωσης θα μειώσει, επίσης, τον κίνδυνο καρκίνου». Προς το παρόν ο καρκινογόνος ρόλος του διοξειδίου του πυριτίου εφόσον δεν υπάρχει πυριτίαση αμφισβητείται. 3 Άλλοι κίνδυνοι για την υγεία Οι εργαζόμενοι που εκτίθενται σε RCS έχουν επίσης αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης φυματίωσης, νεφροπάθειας, καρδιαγγειακών παθήσεων 4 και παθήσεων του ανοσοποιητικού συστήματος, όπως σκληροδερμία, ρευματοειδή αρθρίτιδα και διάχυτο ερυθηματώδη λύκο, αν και οι παθήσεις αυτές είναι αρκετά ασυνήθιστες. Σχήμα 1: Εργαζόμενος σε κίνδυνο υψηλής έκθεσης σε RCS. Το βέλος δείχνει τον εργαζόμενο (Πηγή HSA, IE) 1.6 Νομικό πλαίσιο Η οδηγία πλαίσιο 89/391/ΕΟΚ εφαρμόζει μέτρα για την προώθηση της βελτίωσης της ασφάλειας και της υγείας των εργαζομένων κατά την εργασία. Απαιτεί από τον εργοδότη να εκτιμά όλους τους κινδύνους για την ασφάλεια και την υγεία των εργαζομένων και να εφαρμόζει μέτρα που να εξασφαλίζουν καλύτερο επίπεδο προστασίας των εργαζομένων. Μεταξύ άλλων, ο εργοδότης οφείλει: να λαμβάνει υπόψη τις ικανότητες του εργαζομένου σε θέματα ασφάλειας και υγείας όταν αναθέτει καθήκοντα σε αυτόν, να διαβουλεύεται με τους εργαζομένους για την εισαγωγή νέων τεχνολογιών, να ορίζει έναν ή περισσότερους εργαζομένους να ασχοληθούν με τις δραστηριότητες προστασίας και πρόληψης των επαγγελματικών κινδύνων, να λαμβάνει, όσον αφορά τις πρώτες βοήθειες, την πυρασφάλεια και την εκκένωση των χώρων από τους εργαζομένους, τα αναγκαία μέτρα και τις ενέργειες σε περίπτωση σοβαρού και άμεσου κινδύνου, να τηρεί κατάλογο των εργατικών ατυχημάτων και να συντάσσει και να θέτει στη διάθεση των αρμόδιων αρχών εκθέσεις για τα εργατικά ατυχήματα, θύματα των οποίων υπήρξαν οι υπ' αυτόν εργαζόμενοι, να ενημερώνει και να ζητά τη γνώμη των εργαζομένων και να επιτρέπει τη συμμετοχή τους στις συζητήσεις όλων των ζητημάτων που άπτονται της ασφάλειας και της υγείας κατά την εργασία, να εξασφαλίζει ότι παρέχεται σε κάθε εργαζόμενο κατάλληλη και επαρκής εκπαίδευση στον τομέα της ασφάλειας και της υγείας, και να παρέχει επίβλεψη της υγείας των εργαζομένων σύμφωνα με τα εθνικά συστήματα. Η εξάλειψη του κινδύνου, όπως φαίνεται στον πίνακα με την ιεραρχία των ελέγχων κατωτέρω, είναι η πρώτη γενική αρχή πρόληψης, όπως προβλέπει η οδηγία πλαίσιο 89/391/ΕΟΚ. Θα πρέπει να ενθαρρύνεται η αντικατάσταση του διοξειδίου του πυριτίου, όπου είναι δυνατό, αλλά κάτι τέτοιο είναι δύσκολο να γίνει στον κατασκευαστικό κλάδο λόγω της παρουσίας του σε πολλά βασικά υλικά που χρησιμοποιούνται. Ιεραρχία των ελέγχων Εξάλειψη π.χ. σχεδιασμός και χρήση κατάλληλων εργασιακών διαδικασιών και Οκτώβριος

8 συστημάτων έτσι ώστε η ενέργεια που προκαλεί την έκθεση να μην είναι πλέον απαραίτητη, όπως π.χ. χρήση πλήρους κάλυψης με περίβλημα ή χρήση υλικών που έχουν ήδη κοπεί. Αντικατάσταση π.χ. αντικατάσταση υλικού Α που έχει υψηλή περιεκτικότητα χαλαζία με υλικό Β που έχει χαμηλή (ή καθόλου) περιεκτικότητα χαλαζία, το οποίο είναι εγγενώς λιγότερο επικίνδυνο. Μηχανικοί έλεγχοι π.χ. εγκατάσταση μονάδας τοπικής απαγωγής, εξάλειψη με νερό. Διοικητικοί έλεγχοι π.χ. περιορισμός πρόσβασης σε ελεγχόμενη περιοχή εργασίας παροχή εκπαίδευσης, οδηγιών και ενημέρωσης. ΜΑΠ π.χ. χρήση μάσκας ημίσεως προσώπου, ως έσχατη λύση. Οι επιβλαβείς χημικοί παράγοντες όπως το RCS υπόκεινται στις απαιτήσεις της οδηγίας 98/24/ΕΚ (CAD) για την προστασία της υγείας και ασφαλείας των εργαζομένων κατά την εργασία από κινδύνους οφειλομένους σε χημικούς παράγοντες. Η CAD αναφέρει ότι ο εργοδότης οφείλει να καθορίζει αν στον χώρο εργασίας υφίστανται επιβλαβείς χημικοί παράγοντες, να τους εξαλείφει και, όπου αυτό είναι δεν δυνατό, να αξιολογεί τους κινδύνους που αυτοί μπορούν να προκαλέσουν. Ορισμένα κράτη μέλη κατατάσσουν το RCS στα καρκινογόνα και οι εθνικές επιθεωρήσεις εργασίας πρέπει να ελέγχουν την εθνική τους θέση. Όπως προαναφέρθηκε, το κρυσταλλικό διοξείδιο του πυριτίου που εισπνέεται με τη μορφή χαλαζία ή χριστοβαλίτη κατατάσσεται από το IARC στην «ομάδα 1 καρκινογόνων για τον άνθρωπο». Δεν περιλαμβάνεται προς το παρόν στο πεδίο εφαρμογής της οδηγίας για τους καρκινογόνους ή μεταλλαξιογόνους παράγοντες 2004/37/ΕΚ (CMD), αλλά η θέση είναι υπό συζήτηση (βλ. σημαντική σημείωση στη σελίδα 4). Δυνάμει του άρθρου 3 της οδηγίας 98/24/ΕΚ, η Επιτροπή μπορεί να ορίζει ενδεικτικές ή δεσμευτικές οριακές τιμές επαγγελματικής έκθεσης. Αυτές αντιπροσωπεύουν τη μέγιστη χρονικά σταθμισμένη μέση τιμή συγκέντρωσης ενός ρύπου στον αέρα στον οποίο μπορεί να εκτεθεί ένας εργαζόμενος, μετρημένη σε σχέση προς μια συγκεκριμένη περίοδο αναφοράς, που είναι συνήθως οκτώ ώρες. Προς το παρόν δεν υπάρχει ενδεικτική ή δεσμευτική οριακή τιμή επαγγελματικής έκθεσης για το RCS σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ενώ οι εθνικές οριακές τιμές επαγγελματικής έκθεσης, όπου υπάρχουν, διαφέρουν. Οι οριακές τιμές επαγγελματικής έκθεσης για το κρυσταλλικό διοξείδιο του πυριτίου στα κράτη μέλη κυμαίνονται από 0,05 έως 0,15 mg/m 3 ως αναπνεύσιμα κλάσματα. Οι περισσότερες χώρες έχουν ως οριακή τιμή επαγγελματικής έκθεσης το 0,1 mg/m 3. Μια χρήσιμη πηγή των υφιστάμενων οριακών τιμών επαγγελματικής έκθεσης για το RCS σε διάφορα κράτη μέλη παρέχεται μέσω της βάσης δεδομένων ουσιών GESTIS Ορισμένες πρόσφατες ερευνητικές εκθέσεις δείχνουν ότι, για την καλύτερη προστασία των εργαζομένων, η οριακή τιμή επαγγελματικής έκθεσης θα πρέπει να είναι εντός του εύρους των 0,025-0,05 mg/ 3. Έχοντας υπόψη το ανωτέρω, θα πρέπει πάντα να εξετάζονται πρόσθετα μέτρα ελέγχου. Δείκτης αναφοράς για τον έλεγχο της έκθεσης - όσο πιο χαμηλή γίνεται Βάσει των οριακών τιμών επαγγελματικής έκθεσης που παρουσιάζονται ανωτέρω, το παρόν έγγραφο καθοδήγησης εστιάζει κυρίως στον έλεγχο της έκθεσης. Έχοντας υπόψη τους κινδύνους και την υγεία και τις τρέχουσες συζητήσεις σε ευρωπαϊκό Οκτώβριος

9 επίπεδο, η έκθεση θα πρέπει να διατηρείται πάντα στα χαμηλότερα δυνατά επίπεδα. Παρόλα αυτά, σε συμμόρφωση με τη γνωμοδότηση του Δεκεμβρίου του 2012 (Έγγρ. 2011/12 ) στην οποία συμφώνησε η τριμελής (κυβέρνηση-εργοδότης-συνδικάτο) συμβουλευτική επιτροπή για την ασφάλεια και την υγεία κατά την εργασία (ACSHW), το παρόν έγγραφο καθοδήγησης, συγκεκριμένα στο μέρος 2, θα χρησιμοποιεί τον δείκτη αναφοράς των 0,1 mg/m³ για χρονοσταθμισμένο μέσο όρο 8 ωρών. ws=yes (Περαιτέρω πληροφορίες στην ενότητα 1.15 Χρήσιμοι σύνδεσμοι) 1.7 Εκτίμηση των κινδύνων Ο εργοδότης οφείλει να διαθέτει εκτίμηση των κινδύνων σύμφωνα με το άρθρο 9 της οδηγίας 89/391/ΕΟΚ. Η εκτίμηση αυτή θα πρέπει να ενημερώνεται, ιδιαίτερα αν έχουν προκύψει σημαντικές μεταβολές ή αν τα αποτελέσματα της επίβλεψης της υγείας υποδεικνύουν ότι είναι αναγκαίο. Ο εργοδότης οφείλει να εξετάζει τις εγγενώς επικίνδυνες ιδιότητες τυχόν χημικών, τις πληροφορίες του προμηθευτή σχετικά με την υγεία και την ασφάλεια, το επίπεδο, το είδος και τη διάρκεια της έκθεσης, τις εργασιακές συνθήκες, τυχόν οριακές τιμές επαγγελματικής έκθεσης και το αποτέλεσμα των προληπτικών μέτρων. (Παρόλο που το RCS είναι μια ουσία που προκύπτει από τη διεργασία και άρα δεν υπάρχει δελτίο δεδομένων ασφαλείας (SDS), ο προμηθευτής θα πρέπει να παρέχει πληροφορίες σχετικά με την περιεκτικότητα των χρησιμοποιούμενων οικοδομικών υλικών σε χαλαζία). Επιπλέον, θα πρέπει να αντλούνται συμπεράσματα από τυχόν δεδομένα παρακολούθησης ή επίβλεψης της υγείας. Κατά τη διάρκεια των ενεργειών επιθεώρησης, οι επιθεωρητές θα πρέπει να καθορίσουν τον βαθμό στον οποίο ο εργοδότης εκπλήρωσε την υποχρέωσή του να κάνει εκτίμηση των κινδύνων και να εφαρμόσει τα απαραίτητα για την ασφάλεια και την υγεία των εργαζομένων μέτρα. Συνιστάται να την κάνει ο εργοδότης μέσω ενός σχεδίου δράσης για την εξάλειψη ή τον έλεγχο των κινδύνων. Όσον αφορά το RCS, ο εργοδότης θα πρέπει να έχει: αναθέσει, οργανώσει και συντονίσει την εκτίμηση ορίσει αρμόδιο άτομο για να κάνει την εκτίμηση o o το άτομο που πραγματοποιεί την εκτίμηση των κινδύνων μπορεί να είναι: - ο ίδιος ο εργοδότης - εργαζόμενοι που έχει ορίσει ο εργοδότης - εξωτερικοί εκτιμητές και πάροχοι υπηρεσιών αν υπάρχει έλλειψη καταρτισμένου προσωπικού στον χώρο εργασίας τα άτομα μπορούν να αποδείξουν τη γνώση τους δείχνοντας ότι διαθέτουν τις παρακάτω ικανότητες: - κατανόηση της γενικής προσέγγισης στην εκτίμηση των κινδύνων - την ικανότητα να εφαρμόσουν αυτή την κατανόηση στον χώρο εργασίας - την ικανότητα να αναγνωρίζουν καταστάσεις όπου δεν θα μπορούσαν να εκτιμήσουν επαρκώς τον κίνδυνο χωρίς βοήθεια και την ικανότητα να συμβουλεύουν για την ανάγκη περαιτέρω βοήθειας Οκτώβριος

10 διαβουλευτεί με τους εκπροσώπους των εργαζομένων για ρυθμίσεις για τον ορισμό των ατόμων που θα κάνουν την εκτίμηση παράσχει την απαραίτητη ενημέρωση, εκπαίδευση, τους πόρους και την υποστήριξη στους εκτιμητές που είναι οι ίδιοι οι εργαζόμενοι του εργοδότη εξασφαλίσει επαρκή συντονισμό μεταξύ των εκτιμητών (κατά περίπτωση) εμπλέξει τη διεύθυνση και ενθαρρύνει τη συμμετοχή του εργατικού δυναμικού καθορίσει τις ρυθμίσεις που θα γίνουν για την αναθεώρηση και διόρθωση της εκτίμησης των κινδύνων διασφαλίσει ότι η εκτίμηση των κινδύνων τεκμηριώνεται με κατάλληλο τρόπο σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία και πρακτική διασφαλίσει ότι τα προληπτικά και προστατευτικά μέτρα λαμβάνουν υπόψη τα αποτελέσματα της εκτίμησης παρακολουθήσει τα προστατευτικά και προληπτικά μέτρα για να εξασφαλίσει τη διατήρηση της αποτελεσματικότητάς τους ενημερώσει τους εργαζόμενους και/ή τους εκπροσώπους τους για τα αποτελέσματα της εκτίμησης και για τα μέτρα που εφαρμόστηκαν (διαθέτοντάς τους τα αρχεία). Επιπλέον των ανωτέρω ενεργειών εκτίμησης των κινδύνων του εργοδότη, κατά τη διάρκεια των ενεργειών επιθεώρησης, ο επιθεωρητής θα πρέπει να εξετάζει, βάσει των επί τόπου παρατηρήσεων και του παρόντος εγγράφου καθοδήγησης, τους παρακάτω παράγοντες για να καθορίσει αν ο εργοδότης έχει αντιμετωπίσει επαρκώς τον κίνδυνο του RCS στο εργοτάξιο: Εξάλειψη ή αντικατάσταση Καθήκον Τόπος εγκατάστασης Διάρκεια Συχνότητα Άνθρωποι Έλεγχοι Παρακολούθηση των ελέγχων Έχει εξετάσει ο εργοδότης την εξάλειψη ή αντικατάσταση π.χ. την επεξεργασία, χρήση υλικών που έχουν ήδη κοπεί ή την αντικατάσταση με υλικά που δεν έχουν περιεκτικότητα σε κρυσταλλικό διοξείδιο του πυριτίου, την αλλαγή με υλικά με χαμηλά επίπεδα χαλαζία; Ποια εργασία δημιουργεί τη σκόνη και πόση ενέργεια καταναλώνεται; Όσο υψηλότερη η ενέργεια, τόσο μεγαλύτερος ο κίνδυνος. Μπορεί η εργασία να γίνει με άλλον τρόπο που να μειώνει τον κίνδυνο; Πού πραγματοποιείται η εργασία; Όσο πιο κλειστός είναι ένας χώρος τόσο μεγαλύτερη θα είναι η έκθεση, αν δεν χρησιμοποιείται κατάλληλο μέσο απορρόφησης. Αυτό επηρεάζει τους απαιτούμενους ελέγχους, π.χ. για εξοπλισμό προστασίας της αναπνοής (RPE) Πόσο διαρκεί η εργασία; Γενικά, όσο περισσότερο διαρκεί η εργασία, τόσο μεγαλύτερη είναι η έκθεση. Πόσο συχνά γίνεται η εργασία; Είναι πιθανό να εκτίθενται τακτικά άτομα που πραγματοποιούν άλλες παρόμοιες εργασίες; Ποιος εκτίθεται; Είναι μόνο ο εργαζόμενος που πραγματοποιεί την εργασία ή εκτίθενται και άλλοι; Εφαρμόζονται αποτελεσματικοί έλεγχοι, σύμφωνα με την ιεραρχία των ελέγχων; Εφαρμόζεται σύστημα παρακολούθησης των ελέγχων, π.χ. επίβλεψη, προσωπική δειγματοληψία Οκτώβριος

11 Άλλα ζητήματα επαγγελματικής υγείας και ασφάλειας (OSH) αέρα; Μήπως η εφαρμογή των κατάλληλων ελέγχων δημιουργεί άλλα ζητήματα OSH, π.χ. η εργασία σε σκάλα με εξοπλισμό απορρόφησης της σκόνης πάνω στο εργαλείο μπορεί να αυξάνει τον κίνδυνο πτώσεων; Εκτίμηση της έκθεσης Σύμφωνα με το άρθρο 6 της CAD ο εργοδότης θα πρέπει να αποδεικνύει σαφώς ότι έχει επιτευχθεί επαρκής πρόληψη και προστασία. Στην πράξη θα πρέπει να έχει εκτιμήσει το επίπεδο έκθεσης σε RCS, ιδιαίτερα σε σχέση με τυχόν οριακές τιμές επαγγελματικής έκθεσης για το RCS. Για να το κάνει αυτό, ο εργοδότης μπορεί να φροντίσει να γίνουν μετρήσεις ή να χρησιμοποιήσει άλλα μέσα αξιολόγησης, όπως μοντέλα πρόβλεψης της επαγγελματικής έκθεσης. Αν ο εργοδότης δεν το αποδείξει σαφώς, ο επιθεωρητής μπορεί να κανονίσει να πραγματοποιηθεί προσωπική δειγματοληψία και ανάλυση αέρα προκειμένου να καθορίσει αν η έκθεση σε RCS μετά την εφαρμογή των ελέγχων είναι κάτω από κάθε συναφή οριακή τιμή επαγγελματικής έκθεσης. Όπου κρίνεται απαραίτητη η παρακολούθηση του αέρα, το ευρωπαϊκό πρότυπο EN 689 παρέχει καθοδήγηση για την εκτίμηση της έκθεσης σε χημικούς παράγοντες στην ατμόσφαιρα του χώρου εργασίας. Περιγράφει μια στρατηγική σύγκρισης της έκθεσης των εργαζομένων λόγω εισπνοής με τις συναφείς οριακές τιμές για τους χημικούς παράγοντες στον χώρο εργασίας, ενώ εξετάζεται και μια στρατηγική μέτρησης στον αέρα. 1.8 Εξάλειψη και αντικατάσταση Εξάλειψη είναι η διαδικασία απομάκρυνσης του εγγενούς κινδύνου από τον χώρο εργασίας. Όπως προαναφέρθηκε, η εξάλειψη του κινδύνου είναι η πρώτη αρχή στην ιεραρχία των ελέγχων, αλλά είναι δύσκολο ή αδύνατο να επιτευχθεί στον κατασκευαστικό κλάδο λόγω της παρουσίας χαλαζία σε πολλά βασικά υλικά που χρησιμοποιούνται. Παρόλα αυτά, η εργασία θα πρέπει να οργανώνεται με τέτοιον τρόπο που ο κίνδυνος να εξαλείφεται για τους εργαζομένους που δεν εμπλέκονται άμεσα στην εργασία, π.χ. περιορίζοντας την πρόσβαση σε περιοχές εργασίας όπου πραγματοποιούνται εργασίες υψηλού κινδύνου που προκαλούν έκθεση σε RCS. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με καλά οργανωτικά μέτρα και με διασφάλιση της εφαρμογής επαρκών ελέγχων στην πηγή της έκθεσης. Τα μέτρα εξάλειψης ή μείωσης του κινδύνου θα περιλαμβάνουν, για παράδειγμα, χρήση του κατάλληλου μεγέθους οικοδομικών υλικών ώστε να χρειάζεται λιγότερη κοπή υλικών στην προετοιμασία της εργασίας ή χρήση διαφορετικής μεθόδου εργασίας π.χ. σύστημα απευθείας στερέωσης/σύνδεσης. Θα πρέπει να ενθαρρύνεται η αντικατάσταση όπου αυτό είναι δυνατό και τέτοια παραδείγματα στον κατασκευαστικό κλάδο μπορούν να περιλαμβάνουν τη χρήση κράσπεδων από πλαστικό αντί για σκυρόδεμα και την αντικατάσταση υλικών με υψηλή περιεκτικότητα χαλαζία, με υλικά με χαμηλή περιεκτικότητα χαλαζία. Η αντικατάσταση είναι ιδιαίτερα σημαντική για τα μηχανήματα αμμοβολής, όπου η αμμοβολή είναι δύσκολο να ελεγχθεί με τεχνικά μέτρα. Η πιο σοβαρή έκθεση σε διοξείδιο του πυριτίου προκύπτει στην αμμοβολή, όταν χρησιμοποιείται υλικό αμμοβολής που περιέχει διοξείδιο του πυριτίου. Η εξάλειψη του υλικού αμμοβολής που περιέχει διοξείδιο του πυριτίου με την αντικατάστασή του με ένα άλλο που δεν περιέχει διοξείδιο του πυριτίου μπορεί να μειώσει την έκθεση σε RCS. Υπάρχουν πολλά στοιχεία που μπορούν Οκτώβριος

12 αντικαταστήσουν το διοξείδιο του πυριτίου στην αμμοβολή, συμπεριλαμβανομένων αυτών που απαριθμούνται κατωτέρω. Οξείδιο του αργιλίου Σφαιρίδιο αργιλίου Πολυανθρακικό σε θερμοκρασία περιβάλλοντος Κουκούτσια βερίκοκου Ανθρακικό ασβέστιο Σπάδικες αραβοσίτου Κρυογονικό πολυανθρακικό Γρανάτης σμύριδας Χάντρες από γυαλί Πλαστικό από μελαμίνη Χαλαζίας novaculite Ολιβίνης (μαγνήσιο, σίδηρος, διοξείδιο του πυριτίου) Πολυανθρακικό Καρβίδιο του πυριτίου Χυτό σφαιρίδιο ανοξείδωτου χάλυβα Κομμάτια κομμένου σύρματος από ανοξείδωτο χάλυβα Χαλυβδορινίσματα Σφαιρίδιο χάλυβα Πλαστικό από ουρία Κελύφη καρυδιών Σπόροι σιταριού Λευκό οξείδιο του αργιλίου Ζιρκόνιο Πηγή: (με εξαίρεση τον ολιβίνη και το ανθρακικό ασβέστιο που είναι γνωστό ότι χρησιμοποιούνται ευρέως). Τα φύλλα οδηγιών εργασίας στο Μέρος 2 του παρόντος εγγράφου καθοδήγησης παρέχουν άλλα παραδείγματα μέτρων μείωσης του κινδύνου τα οποία θα πρέπει να εξετάσει ο εργοδότης στο στάδιο σχεδιασμού μιας εργασίας. 1.9 Μηχανολογικοί έλεγχοι Τα τεχνικά μέσα για τον έλεγχο της έκθεσης στη σκόνη του RCS είναι ευρέως διαδεδομένα και μειώνουν σημαντικά τη συγκέντρωση παραγόμενης σκόνης κρυσταλλικού διοξειδίου του πυριτίου στην ατμόσφαιρα. Οι επιλογές ελέγχου περιλαμβάνουν την εξάλειψη με νερό και τον εξαερισμό με τοπική απαγωγή (LEV) όπως η απορρόφηση με εξοπλισμό πάνω στο εργαλείο. Εξάλειψη με νερό Οι τεχνικές εξάλειψης με νερό επιτρέπουν την κατάβρεξη των σύννεφων σκόνης. Διοχετεύεται νερό στο σημείο κοπής του εργαλείου μέσω προστατευτικού καλύμματος. Η ροή του νερού μπορεί να ρυθμιστεί, επιτρέποντας διαχείριση του όγκου του παρεχόμενου νερού σύμφωνα με τις οδηγίες του κατασκευαστή. Απουσία προκαθορισμένου ρυθμού στο εγχειρίδιο, μελέτες 5 δείχνουν ότι, για τη βελτιστοποίηση της εξάλειψης της σκόνης, απαιτείται ελάχιστη ροή νερού περίπου 0,5 λίτρου/λεπτό, π.χ. ένα δοχείο/μια φιάλη/δεξαμενή 8 λίτρων θα άδειαζε σε περίπου 16 λεπτά. Ένας χαμηλός ρυθμός ροής θα μειώσει την εξάλειψη της σκόνης, ενώ υπερβολικά υψηλοί ρυθμοί ροής δεν βελτιώνουν την εξάλειψη της σκόνης, αλλά αυξάνουν την ανάγκη επαναπλήρωσης του δοχείου/της δεξαμενής/της φιάλης πιο συχνά. Ένα σύστημα εξάλειψης με νερό (βλ. εικόνα 2) αποτελείται από: Μια πηγή νερού, π.χ. δεξαμενή με αντλία Έναν ανθεκτικό εύκαμπτο σωλήνα Μια βάνα/βαλβίδα για τη ρύθμιση της ροής του νερού Μια σύνδεση με το εργαλείο. Οκτώβριος

13 Εικόνα 2 φωτογραφίες που δείχνουν το σύστημα εξάλειψης με νερό: [Πηγή Εκτελεστική Αρχή για την Υγεία και την Ασφάλεια (HSE), GB)] Κατά τη διάρκεια μιας επιθεώρησης στο εργοτάξιο, θα πρέπει να εξετάζεται η ανάληψη κατάλληλης δράσης από τον επιθεωρητή, σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία και το κανονιστικό πλαίσιο της χώρας, σε περίπτωση που παρατηρηθούν τα κατωτέρω: Έλλειψη της σωστής πίεσης/χαμηλός ρυθμός ροής νερού Φραγμένα ακροφύσια ψεκασμού Ακατάλληλη παροχή νερού για το σύνολο της εργασίας Κατάβρεξη των περιοχών μόνο πριν από την εργασία ή έκχυση νερού από δοχείο. Απορρόφηση με εξοπλισμό πάνω στο εργαλείο Η απορρόφηση με εξοπλισμό πάνω στο εργαλείο αφαιρεί τη σκόνη καθώς παράγεται. Είναι ένα είδος συστήματος τοπικής απαγωγής LEV που εφαρμόζει απευθείας πάνω στο εργαλείο. Το «σύστημα» αυτό αποτελείται από αρκετά μεμονωμένα μέρη, το εργαλείο, το κάλυμμα του απορροφητήρα, τη μονάδα απορρόφησης και τις σωληνώσεις. Το κάλυμμα του απορροφητήρα είναι το πιο σημαντικό εξάρτημα του συστήματος LEV (βλ. εικόνα 3). Συχνά κατασκευάζεται μαζί με το ηλεκτρικό εργαλείο αλλά μπορεί και να τοποθετηθεί μετά, με μετατροπή του υφιστάμενου εξοπλισμού. Κακός σχεδιασμός ή βλάβη του καλύμματος θα επηρεάσει σημαντικά τον έλεγχο της σκόνης. Εικόνα 3 Μηχανή λείανσης με εξοπλισμό απορρόφησης πάνω στο εργαλείο (Πηγή HSE, GB) Η μονάδα απορρόφησης είναι σαν μια βιομηχανική ηλεκτρική σκούπα. Είναι φορητή μονάδα και επίσης σημαντικό εξάρτημα του συστήματος LEV. Η μονάδα απορρόφησης αφαιρεί τη σκόνη από το κάλυμμα του απορροφητήρα, τη φιλτράρει και έπειτα την αποθηκεύει για ασφαλή απόρριψη. Είναι σημαντικό η μονάδα απορρόφησης να είναι στη σωστή ρύθμιση για το διοξείδιο του πυριτίου, δηλαδή μονάδα κατηγορίας M (μεσαία) ή H (υψηλή). Οι μονάδες απορρόφησης έχουν ειδική επισήμανση (βλ. εικόνα 4 κατωτέρω). Εικόνα 4 Επισήμανση σε μονάδες απορρόφησης κατηγορίας M και H (πηγή HSE, GB) Κατά τη διάρκεια μιας επιθεώρησης στο εργοτάξιο, ο επιθεωρητής θα πρέπει να εξετάζει τις κατάλληλες παρεμβάσεις, σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία και το κανονιστικό πλαίσιο της χώρας, σε περίπτωση που παρατηρηθούν τα κατωτέρω: Κακή κατάσταση των εξαρτημάτων, ιδιαίτερα των σωλήνων/σωληνώσεων και των συνδέσεων π.χ. τυχόν ζημιά/παρουσία ταινία, σοβαρή / εκτεταμένη παρουσία σκόνης στον εξοπλισμό, ιδιαίτερα στο προστατευτικό κάλυμμα και τις σωληνώσεις, οι συνδέσεις δεν είναι σφιγμένες. Ο συναγερμός χαμηλής ροής του εξοπλισμού ενεργοποιείται όταν χρησιμοποιείται ο εξοπλισμός (Σημείωση: Ο εξοπλισμός κατηγορίας τύπου M και H θα πρέπει να διαθέτει ηχητικό συναγερμό που να ενεργοποιείται σε περίπτωση χαμηλής ταχύτητας του αέρα (δηλαδή <20m/s) στις σωληνώσεις), Οκτώβριος

14 Σημαντική απελευθέρωση ορατής σκόνης (π.χ. μεγάλα σύννεφα σκόνης) κατά τη χρήση του εργαλείου. Είναι αναμενόμενο να υπάρχει σκόνη αλλά όχι μεγάλα συνεχή σύννεφα! (Σημείωση: Αν αυτό συμβαίνει σε κάποια μηχανήματα, μπορεί να οφείλεται σε κακή τοποθέτηση του προστατευτικού καλύμματος) Διοικητικοί έλεγχοι Οι διοικητικοί έλεγχοι περιλαμβάνουν την υιοθέτηση ασφαλών εργασιακών πρακτικών και την παροχή κατάλληλης εκπαίδευσης, οδηγιών ή ενημέρωσης για τη μείωση της πιθανότητας βλάβης και/ή δυσμενών επιπτώσεων στην υγεία των εργαζομένων λόγω της έκθεσης σε RCS. Περιλαμβάνουν επίσης τη φροντίδα για την κατάλληλη επίβλεψη ώστε να διασφαλιστεί η ορθή χρήση των κατάλληλων προβλεπόμενων μέτρων ελέγχου της σκόνης και η τήρηση ασφαλών εργασιακών πρακτικών. Οι ασφαλείς εργασιακές πρακτικές μπορεί να περιλαμβάνουν μείωση, εκ μέρους του εργοδότη, του αριθμού των ατόμων κοντά στην εργασία και/ή εναλλαγή αυτών που πραγματοποιούν την εργασία και επίσης ορθές πρακτικές ατομικής υγιεινής και καθαριότητας Μέσα ατομικής προστασίας (ΜΑΠ) Η χρήση ΜΑΠ είναι η τελευταία γραμμή άμυνας στην ιεραρχία των ελέγχων. Όταν εξακολουθεί να υπάρχει κίνδυνος, τα ΜΑΠ είναι απαραίτητα. Η χρήση ΜΑΠ μπορεί να επιβαρύνει τους εργαζόμενους, γι αυτό πρέπει να περιορίζεται στο ελάχιστο. Συνεπώς, η οργάνωση της εργασίας είναι πάρα πολύ σημαντική. Συχνά, επιπρόσθετα των μηχανικών ελέγχων, σημαντικό κομμάτι του ελέγχου της σκόνης διοξειδίου του πυριτίου είναι και ο εξοπλισμός προστασίας της αναπνοής (RPE). Το σύστημα εξάλειψης με νερό και το σύστημα LEV δεν είναι απολύτως αξιόπιστα και ακόμα και όταν λειτουργούν αποτελεσματικά δεν εξαλείφουν το σύνολο της σκόνης διοξειδίου του πυριτίου. Οι υπολειμματικές συγκεντρώσεις σκόνης θα μεταβάλλονται και δεν θα μπορούν να προβλεφθούν, ως εκ τούτου θα χρειαστεί πρόσθετος ατομικός έλεγχος σε πολλές καταστάσεις [δηλαδή RPE]. Τα φύλλα οδηγιών εργασίας που παρουσιάζονται στο Μέρος 2 του παρόντος εγγράφου καθοδήγησης περιγράφουν τους συνιστώμενους ελέγχους για το διοξείδιο του πυριτίου σε διάφορες δραστηριότητες στα εργοτάξια. Οι μάσκες (συσκευές φιλτραρίσματος) διατίθενται σε διάφορα στυλ είτε ως διατάξεις σφικτής εφαρμογής στο πρόσωπο (μάσκες) είτε ως διατάξεις χαλαρής εφαρμογής στο πρόσωπο (κουκούλες/κράνη). Γενικά στα εργοτάξια χρησιμοποιούνται μάσκες ημίσεως προσώπου μίας χρήσης και επαναχρησιμοποιήσιμες (και οι δύο σφικτής εφαρμογής) (βλ. εικόνα 5). Κατά καιρούς μπορεί επίσης να χρησιμοποιούνται τροφοδοτούμενες κουκούλες/κράνη και μάσκες ολόκληρου προσώπου. Για την αμμοβολή θα πρέπει να χρησιμοποιούνται κράνη πεπιεσμένου αέρα. Εικόνα 5 Επαναχρησιμοποιήσιμες μάσκες ημίσεως προσώπου και FFP3 (πηγή HSE, GB) Το πρότυπο EN 529 παρέχει συστάσεις για την επιλογή, τη χρήση, τη φροντίδα και τη συντήρηση του RPE, ενώ περιλαμβάνει και πληροφορίες για παράγοντες σχετικά με την προστασία. Κατά την επιλογή του RPE, ο εργοδότης πρέπει να διασφαλίσει ότι δεν είναι μόνο επαρκής, αλλά και κατάλληλος για: Οκτώβριος

15 Κάθε εργαζόμενο ξεχωριστά Την εργασία που εκτελείται Το περιβάλλον στο οποίο γίνεται η εργασία. Στις περιπτώσεις όπου υπάρχει έκθεση σε RCS, ο τύπος του επιλεγμένου RPE θα πρέπει να παρέχει προστασία τουλάχιστον ισοδύναμη αυτής που παρέχει μια μάσκα FFP3. Παρόλα αυτά, η συσκευή που θα επιλεγεί στην πράξη θα εξαρτηθεί από τη φύση της εργασίας, το περιβάλλον και τον χρήστη (σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να απαιτείται υψηλότερος βαθμός προστασίας). Σε ορισμένα κράτη μέλη απαιτείται τεστ εφαρμογής για τις μάσκες σφικτής εφαρμογής για να ελεγχθεί αν ταιριάζουν στο πρόσωπο του χρήστη και αν στεγανοποιούν επαρκώς. Το τεστ εφαρμογής μπορεί να είναι ποιοτικό (βάσει της υποκειμενικής αξιολόγησης του χρήστη από την αίσθηση μιας δοκιμαστικής ουσίας) ή ποσοτικό (μέτρηση με τη χρήση εξειδικευμένου εξοπλισμού) (βλ. εικόνα 6). Οι εργαζόμενοι θα πρέπει να είναι καλά ξυρισμένοι για αποτελεσματική στεγανοποίηση σε πρόσωπο με μάσκα σφικτής εφαρμογής. Τα μακριά μαλλιά ή άλλα χαρακτηριστικά του προσώπου μπορεί να παρεμποδίσουν την στεγανοποίηση. Ο εξοπλισμός RPE πρέπει να φέρει σήμανση CE για να διασφαλιστεί ότι ο σχεδιασμός του πληροί τις ελάχιστες νομικές απαιτήσεις. Εικόνα 6 Ποιοτικό και ποσοτικό τεστ εφαρμογής (πηγή HSE, GB) Ο πίνακας 2 παρουσιάζει λεπτομερώς τους τύπους μάσκας, φίλτρου και τις απατήσεις του τεστ εφαρμογής (αν απαιτείται). Τύπος μάσκας Ταξινόμηση φίλτρου Τεστ εφαρμογής (αν απαιτείται από το κράτος μέλος) Μάσκα ημίσεως προσώπου FFP3 Ναι μιας χρήσης Επαναχρησιμοποιήσιμη P3 Ναι μάσκα ημίσεως προσώπου Μάσκα ολόκληρου P3 Ναι (μόνο ποσοτικό τεστ) προσώπου Τροφοδοτούμενη μάσκα TM2P3 Ναι (μόνο ποσοτικό τεστ) ολόκληρου προσώπου Τροφοδοτούμενο TH2P3 Όχι κουκούλα/κράνος Κράνη πεπιεσμένου αέρα* (χωρίς φίλτρο) Όχι Πίνακας 2: Τύποι μάσκας για προστασία κατά του RCS * Το κράνος πεπιεσμένου αέρα είναι μια εξειδικευμένη/σύνθετη μορφή RPE που απαιτεί την παροχή αεροσυμπιεστή και μονάδας φιλτραρίσματος εισπνεόμενου αέρα. Αυτός ο τύπος RPE για παράδειγμα θα χρησιμοποιείται συνήθως σε μεγαλύτερα έργα καθαρισμού λίθων. Η χρήση του απαιτεί εξειδικευμένη εκπαίδευση. Υπάρχουν 4 τύποι, με ταξινόμηση από 1B έως 4B. Οι παράγοντες προστασίας κυμαίνονται από 10 έως 40. Για εργασίες καθαρισμού λίθων συνιστάται ταξινόμηση 4B. Όπως σημειώθηκε ανωτέρω, ορισμένα κράτη μέλη απαιτούν τεστ εφαρμογής για κάθε τύπο μάσκας σφικτής εφαρμογής που χρησιμοποιείται. Θα χρειαστούν επίσης επαναληπτικά τεστ εφαρμογής σε περιπτώσεις σημαντικών μεταβολών στα χαρακτηριστικά του προσώπου του χρήστη, π.χ. σε περιπτώσεις σημαντικής αύξησης ή Οκτώβριος

16 απώλειας βάρους, σε περιπτώσεις ουλών ή τραυματισμών γύρω από την περιοχή στεγανοποίησης του RPE ή σε περιπτώσεις οδοντικών μεταβολών, ή αν ο χρήστης παραπονεθεί για δυσφορία. Οι μάσκες μιας χρήσης [μάσκες φιλτραρίσματος προσώπου (FFP)] θα πρέπει να αντικαθίστανται σύμφωνα με τις οδηγίες του κατασκευαστή. Πολλές από αυτές τις μάσκες μιας χρήσης είναι προϊόντα «μίας βάρδιας» και ως εκ τούτου δεν θα πρέπει να χρησιμοποιούνται για πάνω από μία ημέρα. Άλλες μάσκες έχουν στεγανοποιήσεις στο πρόσωπο που μπορούν να καθαριστούν, καθιστώντας δυνατή την περιορισμένη επαναχρησιμοποίησή τους αν διατηρηθούν σε καλή κατάσταση. Τα προϊόντα που είναι κατάλληλα για περιορισμένη επαναχρησιμοποίηση θα φέρουν σήμανση «R», ενώ αυτά που προορίζονται για μία χρήση θα φέρουν σήμανση «NR». Τα φίλτρα σωματιδίων για μάσκες ημίσεως ή ολόκληρου προσώπου θα πρέπει να ανανεώνονται συχνά, ανάλογα με τη χρήση, σύμφωνα με τις οδηγίες του κατασκευαστή. Ως γενικό οδηγό, τα φίλτρα θα χρειάζονται αλλαγή όταν: Έχουν καταστραφεί ή μολυνθεί ορατά Όταν ο χρήστης βιώνει αυξημένη δύσπνοια Όταν παρέλθει η ημερομηνία λήξης που αναγράφεται στο φίλτρο Σημαντικοί είναι και άλλοι παράγοντες για τη λήψη προστασίας μέσω του RPE. Οι χρήστες θα πρέπει να έχουν λάβει τις κατάλληλες οδηγίες, την κατάλληλη εκπαίδευση και να έχουν την κατάλληλη επίβλεψη για την ορθή χρήση και συντήρηση του RPE. Η λειτουργία του RPE μπορεί να υποβαθμίζεται αν χρησιμοποιείται άλλο μέσο ατομικής προστασίας που μπορεί να τον παρεμποδίζει. Το πιο σημαντικό είναι να ελέγχεται η εφαρμογή της μάσκας κάθε φορά που χρησιμοποιείται ο RPE, για να διασφαλιστεί ότι έχει τοποθετηθεί σωστά. Για εργαζόμενους που έχουν μούσια ή δεν καταφέρνουν να έχουν την κατάλληλη εφαρμογή με άλλους τύπους μάσκας διατίθενται επιλογές, όπως κράνη/κουκούλες που δεν έχουν σφικτή εφαρμογή (και δεν απαιτούν τεστ εφαρμογής). Υπάρχει επίσης και η επιλογή μοντέλων που ενσωματώνουν προστασία της κεφαλής και των ματιών. Αυτά θα πρέπει να έχουν ταξινόμηση TH2. (Βλ. πίνακα 2 και εικόνα 7). Εικόνα 7 Τροφοδοτούμενο κράνος (πηγή HSE, GB) Κατά τη διάρκεια μιας επιθεώρησης RPE στο εργοτάξιο, ο επιθεωρητής θα πρέπει να εξετάζει τις κατάλληλες παρεμβάσεις, σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία και το κανονιστικό πλαίσιο της χώρας, σε περίπτωση που παρατηρηθούν τα κατωτέρω: Ο RPE δεν έχει σήμανση CE, Ο RPE παρέχει ανεπαρκή προστασία έναντι της αναμενόμενης έκθεσης π.χ. χρησιμοποιείται φίλτρο P1, Ο RPE δεν είναι κατάλληλος για την εργασία/το περιβάλλον, Ο RPE δεν ταιριάζει στον χρήστη π.χ. δεν έχει γίνει καθόλου/έχει γίνει ανεπαρκές τεστ εφαρμογής στο πρόσωπο στις χώρες όπου κάτι τέτοιο απαιτείται, Ο εργαζόμενος έχει γένια ή μούσι ή φοράει άλλο μέσο ατομικής προστασίας που επηρεάζει τη στεγανοποίηση της μάσκας σφικτής εφαρμογής στο πρόσωπο, Ο RPE δεν χρησιμοποιείται σωστά χαλαρά/στριμμένα λουριά, Οκτώβριος

17 Ο RPE δεν αποθηκεύεται, συντηρείται ή καθαρίζεται σωστά, και Ο εργαζόμενος δεν είναι κατάλληλα εκπαιδευμένος Παρακολούθηση της υγείας Η επίβλεψη της υγείας είναι ένα σύστημα συνεχών ελέγχων της υγείας εργαζόμενων που είναι πιθανό να εκτεθούν σε ουσίες εγγενώς επικίνδυνες για την υγεία, όπως το RCS. Η προσέγγιση στην επίβλεψη της υγείας διαφέρει στα κράτη μέλη και συνιστάται να ανατρέξετε περαιτέρω στην εθνική νομοθεσία γι αυτό το ζήτημα. Οι κατωτέρω πληροφορίες παρέχονται μόνο για καθοδήγηση και βασίζονται σε ορισμένες προσεγγίσεις κρατών μελών.. Η εκτίμηση των κινδύνων, που αναλαμβάνει ο εργοδότης (λαμβάνοντας υπόψη τυχόν παρακολούθηση της έκθεσης), θα πρέπει να καταδεικνύει πότε και πού υπάρχει ανάγκη εφαρμογής της επίβλεψης της υγείας των εργαζομένων. Για παράδειγμα, θα πρέπει να εφαρμόζεται πρόγραμμα επίβλεψης της υγείας για τους εργαζόμενους: όταν ακόμα και μετά τη λήψη όλων των εύλογων προφυλάξεων εξακολουθεί να υπάρχει κίνδυνος για την υγεία λόγω έκθεσης σε RCS, στις περιπτώσεις όπου χρησιμοποιούνται RPE/ΜΑΠ ως μέτρα ελέγχου, σε καταστάσεις όπου οι εργαζόμενοι εκτελούν τις περισσότερες από τις εργασίες που αναφέρονται στην παρούσα καθοδήγηση, δεδομένου ότι ο RPE απαιτείται και ως μέτρο ελέγχου, στις περισσότερες περιπτώσεις. Πρέπει να υπενθυμιστεί ότι η επίβλεψη της υγείας δεν μπορεί να αντικαταστήσει τους ελέγχους που εφαρμόζονται για την πρόληψη της έκθεσης σε RCS, αλλά ότι λειτουργεί πρόσθετα και συμπληρωματικά σε αυτούς, ενώ παρέχει ένα μέσο παρακολούθησης της επάρκειάς τους. Οι στόχοι της επίβλεψης της υγείας αυτών που εκτίθενται σε RCS είναι: ο εντοπισμός των δυσμενών επιπτώσεων στην υγεία σε πρώιμο στάδιο, η παροχή μιας γνώμης για την καταλληλότητα για εργασία με RCS, η παροχή δεδομένων για να βοηθηθούν οι εργοδότες να αξιολογήσουν τους κινδύνους για την υγεία ώστε να μπορέσουν να εφαρμόσουν καλύτερους ελέγχους για καλύτερη προστασία των εργαζομένων, η υπογράμμιση των κενών στα μέτρα ελέγχου στον χώρο εργασίας και η παροχή ως εκ τούτου πολύτιμης ανατροφοδότησης για την εκτίμηση των κινδύνων και και η παροχή στους εργαζόμενους μιας ευκαιρίας να συζητήσουν τυχόν ανησυχίες τους για την υγεία σε σχέση με την έκθεση σε RCS. Κατάλληλη επίβλεψη της υγείας Το πρόγραμμα επίβλεψης της υγείας γι αυτούς που εκτίθενται στο RCS θα περιλαμβάνει τα παρακάτω μέτρα: Η αφετηριακή αξιολόγηση περιλαμβάνει ερωτηματολόγια, εξετάσεις της λειτουργίας των πνευμόνων και εξέταση ακτινογραφιών θώρακος για σύγκριση με μελλοντικές ακτινογραφίες θώρακος. Οκτώβριος

18 Το πρόγραμμα συνεχούς επίβλεψης της υγείας θα περιλαμβάνει περιοδικές ακτινογραφίες θώρακος, καθώς και ερωτηματολόγια και εξετάσεις της λειτουργίας των πνευμόνων. Καθώς οι ακτινογραφίες θώρακος εγκυμονούν ορισμένους κινδύνους που σχετίζονται με τη χρήση ιοντίζουσας ακτινοβολίας, η χρήση τους πρέπει πάντα να αιτιολογείται από λόγους υγείας, παρόλο που η πραγματική δόση ακτινοβολίας που απαιτείται για την πραγματοποίηση μίας ακτινογραφίας είναι πολύ χαμηλή. Το αρμόδιο άτομο θα πρέπει να ενημερώσει σχετικά με τη συχνότητα των ακτινογραφιών θώρακος. Το αρμόδιο άτομο πρέπει να εξηγήσει τα αποτελέσματα των εξετάσεων στον ενδιαφερόμενο και να αναφερθεί στον εργοδότη σχετικά με την καταλληλότητα του εργαζόμενου για εργασία. Οι εργαζόμενοι με πρώιμη πυριτίαση συχνά μπορούν να εργαστούν κανονικά, αλλά θα πρέπει να τους ανατίθενται διαφορετικές εργασίες, χωρίς έκθεση σε σκόνη διοξειδίου του πυριτίου. Το αρμόδιο άτομο πρέπει επίσης να εξηγήσει τυχόν τάσεις της υγείας των εργαζομένων υπό επίβλεψη υγείας. Αυτό μπορεί να αναδείξει την ανάγκη διόρθωσης της εκτίμησης των κινδύνων και εφαρμογής βελτιώσεων στα μέτρα ελέγχου. Η HSE του Ηνωμένου Βασιλείου έχει δημοσιεύσει το έγγραφο καθοδήγησης για την επίβλεψη της υγείας «Health surveillance for those exposed to respirable crystalline silica (RCS) supplementary guidance for occupational health professionals (amended January 2016)» [Επίβλεψη της υγείας για τα άτομα που εκτίθενται στο αναπνεύσιμο κρυσταλλικό διοξείδιο του πυριτίου (RCS): συμπληρωματική καθοδήγηση για τους επαγγελματίες της επαγγελματικής υγείας (τροποποιήθηκε τον Ιανουάριο του 2016)] Ενέργειες μετά τον εντοπισμό μιας δυσμενούς επίπτωσης για την υγεία ή πυριτίασης Είναι σημαντικό, στις περιπτώσεις όπου η επίβλεψη της υγείας δείχνει ότι η υγεία ενός εργαζόμενου επηρεάζεται δυσμενώς, ο εργοδότης να αναλαμβάνει δράση, μεταξύ άλλων: να αναθεωρεί την εκτίμηση των κινδύνων και, αν είναι απαραίτητο, να τροποποιεί τα μέτρα ελέγχου των κινδύνων, να κανονίζει ιατρική εξέταση του συγκεκριμένου εργαζόμενου, να μεταθέτει τον εργαζόμενο σε άλλη εργασία όπου δεν υπάρχει έκθεση σε RCS, κατόπιν συμβουλής του αρμόδιου συμβούλου, να προβαίνει σε ιατρική αξιολόγηση όλων των άλλων εργαζομένων που έχουν εκτεθεί με όμοιο τρόπο σε RCS, κατόπιν συμβουλής του αρμόδιου συμβούλου, να κανονίζει ένα κατάλληλα καταρτισμένο άτομο να επεξηγεί τα αποτελέσματα και τυχόν απαραίτητες ενέργειες στον συγκεκριμένο ή στους συγκεκριμένους εργαζόμενους. Κατά τη διάρκεια μιας επιθεώρησης στο εργοτάξιο όπου υπάρχει ζήτημα επίβλεψης της υγείας, ο επιθεωρητής θα πρέπει να εξετάζει την κατάλληλη παρέμβαση, σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία και το κανονιστικό πλαίσιο της χώρας, σε περίπτωση που παρατηρηθούν τα κατωτέρω: Καθόλου ή ανεπαρκής επίβλεψη της υγείας, εκεί όπου θα ήταν απαραίτητη η επίβλεψη της υγείας. Οκτώβριος

19 Λήψη καθόλου ή ανεπαρκούς δράσης από τον εργοδότη κατόπιν αναφοράς μιας δυσμενούς επίπτωσης για την υγεία Ορθά μέτρα για την υγιεινή και την καθαριότητα Οι ορθές πρακτικές ατομικής υγιεινής και καθαριότητας στηρίζουν τους μηχανικούς και άλλους ελέγχους κινδύνων προλαμβάνοντας την επαναιώρηση και τον διασκορπισμό της σκόνης από επιφάνειες ή μολυσμένο ρουχισμό. Οι βασικές απαιτήσεις είναι: Αποδυτήρια o Θα πρέπει να συμμορφώνονται με τις εθνικές απαιτήσεις. Θα πρέπει να παρέχονται κατάλληλα αποδυτήρια όταν χρησιμοποιούνται ΜΑΠ ή όταν ο εξωτερικός ρουχισμός μπορεί να μολυνθεί με ουσίες εγγενώς επικίνδυνες για την υγεία, π.χ. με RCS. Απαιτείται επίσης κατάλληλη αποθήκευση τυχόν ΜΑΠ. Μη μολυσμένοι χώροι για φαγητό και ποτό o Οι εργαζόμενοι δεν θα πρέπει να τρώνε, να πίνουν ή να καπνίζουν σε χώρους μολυσμένους με εγγενώς επικίνδυνες ουσίες. Νιπτήρες o o o o Νιπτήρες αρκετά μεγάλοι για το πλύσιμο του προσώπου, των χεριών και των αντιβραχίων. Ζεστό νερό, ήπια προϊόντα καθαρισμού του δέρματος και μαλακό χαρτί για το σκούπισμα: αποφεύγετε τα σκληρά προϊόντα καθαρισμού. Κρέμες για πριν την εργασία για διευκόλυνση της απομάκρυνσης της βρωμιάς από το δέρμα και κρέμες για μετά την εργασία για αναπλήρωση των ελαίων του δέρματος. Παροχή ντουσιέρας όταν είναι απαραίτητη η απομάκρυνση σοβαρής μόλυνσης από σκόνη, π.χ. σε δραστηριότητες κατεδάφισης. Καθαρισμός o o Εξοπλισμός καθαρισμού με χρήση κατηγορίας σκόνης τουλάχιστον M για μεθόδους ξηρής ή υγρής αναρρόφησης. Οι εργαζόμενοι δεν θα πρέπει να καθαρίζουν με στεγνή βούρτσα ή με πεπιεσμένο αέρα. Είναι πιθανό να εξετάζεται παρέμβαση του επιθεωρητή, σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία και το κανονιστικό πλαίσιο της χώρας στην παρακάτω κατάσταση Όπου υπάρχει σημαντική ποσότητα σκόνης με κίνδυνο επαναιώρησης Ενημέρωση και κατάρτιση των εργαζομένων Η εκπαίδευση είναι σημαντικό μέτρο πρόληψης της έκθεσης των εργαζόμενων σε χημικούς παράγοντες, συμπεριλαμβανομένου του RCS. Οι μέθοδοι ελέγχου των κινδύνων, τα τεχνικά και προληπτικά μέτρα και οι πρακτικές εργασίας και καθαριότητας μπορούν να είναι αποτελεσματικά μόνο αν οι εργαζόμενοι τα υλοποιούν με ορθό τρόπο. Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό να παρέχεται στους εργαζόμενους ενημέρωση, καθώς και σαφείς οδηγίες και εκπαίδευση σχετικά με: Οκτώβριος

20 Τους εγγενείς κινδύνους του RCS, συμπεριλαμβανομένων των μακροπρόθεσμων επιπτώσεων στην υγεία, και την αναγνώριση συμπτωμάτων Περιπτωσιολογικές μελέτες ορθών πρακτικών π.χ. περιπτωσιολογικές μελέτες εργαζομένων που πάσχουν από επαγγελματικές πνευμονικές παθήσεις (π.χ. «Terry the stonemason» Πότε και πού τα υλικά που περιέχουν διοξείδιο του πυριτίου εγείρουν ανησυχίες (πώς να αναγνωρίζουν συνήθεις εργασιακές δραστηριότητες με πιθανή έκθεση σε RCS) Πώς να εξαλείφουν ή τουλάχιστον να ελέγχουν την έκθεση: o o o Μέθοδοι ελέγχου που χρησιμοποιούνται για τον έλεγχο της έκθεσης σε RCS και στη σκόνη γενικά (π.χ. εξάλειψη με νερό, συστήματα LEV, όπως εξοπλισμός απορρόφησης πάνω στο εργαλείο, απομόνωση της διαδικασίας από τον χειριστή ή τους παρευρισκόμενους κρατώντας απόσταση, κάλυψη με περίβλημα ή άλλη μέθοδος, ανάλογα με την περίπτωση, ορθές εργασιακές πρακτικές για ορθή χρήση των μηχανημάτων) Ορθή χρήση και συντήρηση των συστημάτων μείωσης της σκόνης (π.χ. του εξοπλισμού απορρόφησης πάνω στο εργαλείο) Σημασία ορθών πρακτικών καθαριότητας και ορθών μέτρων ατομικής υγιεινής κατά την εργασία που περιλαμβάνει σκόνη που περιέχει RCS (συμπεριλαμβανομένου του ασφαλούς χειρισμού και της απόρριψης των συλλεγμένων απόβλητων υλικών) Την κατάλληλη χρήση, φροντίδα, συντήρηση, τον καθαρισμό και την απόρριψη του προστατευτικού εξοπλισμού (ιδιαίτερα του RPE) Θα πρέπει να προσφέρεται εκπαίδευση σχετικά με την ίδια τη διαδικασία επίβλεψης της υγείας ώστε οι εργαζόμενοι να κατανοούν γιατί γίνεται επίβλεψη της υγείας τους και τι θα τους συμβεί αν δεν «περάσουν» τον έλεγχο. Αυτές οι εκπαιδευτικές παρεμβάσεις θα πρέπει να αναπτύσσονται σε συνεννόηση με τους εργαζόμενους και τους εκπροσώπους τους. Εκπαίδευση για τα θέματα αυτά θα πρέπει να λαμβάνουν όχι μόνο οι εργαζόμενοι, αλλά και οι επόπτες, οι διαχειριστές έργου και αυτοί που εμπλέκονται στις φάσεις πρότασης και προγραμματισμού της κατασκευής. Η ενημέρωση και η εκπαίδευση θα πρέπει να παρέχονται με τρόπο κατάλληλο για το αποτέλεσμα της εκτίμησης των κινδύνων. Αυτός μπορεί να ποικίλει από προφορική επικοινωνία έως οδηγίες και εκπαίδευση για μεμονωμένους εργαζόμενους, με τη στήριξη γραπτής ενημέρωσης, ανάλογα με τη φύση και τον βαθμό του κινδύνου που ανέδειξε η εκτίμηση. Στον κατασκευαστικό τομέα, οι «συναντήσεις ασφαλείας» (toolbox meetings/talks) είναι μια πολύ γνωστή προσέγγιση για την αντιμετώπιση ορισμένων θεμάτων με σαφή, σύντομο και συχνά ορατό τρόπο. Για να είναι αποτελεσματική, η εκπαίδευση θα πρέπει να ανανεώνεται τακτικά. Ορισμένες φορές οι μηχανικοί έλεγχοι και οι εργασιακές πρακτικές δεν μπορούν να παράσχουν επαρκή έλεγχο της έκθεσης σε RCS, ως εκ τούτου οι εργαζόμενοι πρέπει επίσης να χρησιμοποιούν RPE για προστασία. Οι εργαζόμενοι θα πρέπει να λαμβάνουν οδηγίες και εκπαίδευση για την ορθή χρήση και φροντίδα του RPE (συμπεριλαμβανομένης της σημασίας της «ορθής» στεγανοποίησης αν πρόκειται για σφικτή εφαρμογή) πριν χρησιμοποιήσουν οι ίδιοι RPE. Οκτώβριος