«Τα ζητήματα της Αγροτικής Ανάπτυξης στην 4 η προγραμματική περίοδο»

Transcript

1 ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΠΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ () «Τα ζητήματα της Αγροτικής Ανάπτυξης στην 4 η προγραμματική περίοδο» Σύγκριση με τα Ε.Π. Αγροτικής Ανάπτυξης του Γ Κ.Π.Σ. και την Κ.Π. LEADER+ ΙΟΥΛΙΟΣ 2006

2 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Με το παρόν κείμενο επιχειρείται να προταθούν τα βασικά σημεία πρότασης της Αυτοδιοίκησης που αφορά την ανάπτυξη του αγροτικού χώρου στην 4 η προγραμματική περίοδο Τα βασικά δεδομένα για τις επεξεργασίες είναι : Η πρόταση για το Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο Αγροτικής Ανάπτυξης που κατέθεσε το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης Ο Κανονισμός 1698/2005 για την Αγροτική Ανάπτυξη και το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ). Η πρόταση για το Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς ( ) που κατέθεσε το Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών Η πορεία υλοποίησης των Επιχειρησιακών Προγραμμάτων για τον αγροτικό χώρο του Γ Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης. Οι θέσεις της ΚΕΔΚΕ για την 4 η Προγραμματική Περίοδο, όπως αποτυπώνονται κυρίως στο κείμενο «Η συμμετοχή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στο Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς » Η παρούσα Εκθεση αναπτύσσεται στις ακόλουθες Ενότητες 1. Εξέταση του περιεχομένου του προσχεδίου του Εθνικού Σχεδίου Στρατηγικής Αγροτικής Ανάπτυξης της Ελλάδας για την 4 η Προγραμματική Περίοδο. 2. Εξέταση των προγραμμάτων της 3 ης Προγραμματικής Περιόδου που αφορούν στην Αγροτική Ανάπτυξη : Τομεακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Αγροτική Ανάπτυξη και Ανασυγκρότηση της Υπαίθρου», Τομεακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Έγγραφο Προγραμματισμού Αγροτικής Ανάπτυξης», Κοινοτική Πρωτοβουλία LEADER +, Ο.Π.Α.Α.Χ. των Περιφερειακών Ε.Π. 2

3 3. Εξέταση της συμμετοχής της Αυτοδιοίκησης στα προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης του 3 ου Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης 4. Παρουσίαση της χρηματοδοτικής εικόνας στο προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης του 3 ου και 4 ου Κ.Π.Σ. 5. Συγκριτική ανάλυση των προγραμμάτων της τρέχουσας προγραμματικής περιόδου με το πρόγραμμα ανάπτυξης του αγροτικού χώρου της νέας προγραμματικής περιόδου και παρατηρήσεις. 6. Πρόταση για την 4 η Προγραμματική Περίοδο Την Εκθεση συνέταξαν τα στελέχη της ΚΑΡΑΠΑΝΟΣ Ανδρέας, Οικονομολόγος ΧΑΔΙΟ Τίνα, Πολιτικός Μηχανικός 3

4 1. ΕΘΝΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ (ΕΣΣΑΑ) ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ 4 Η ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ ( ) Παρουσίαση Προσχεδίου Το πιο πρόσφατο προσχέδιο για τη Στρατηγική Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΣΣΑΑ) παρουσιάστηκε από το αρμόδιο υπουργείο το Μάιο του Το σχέδιο προβλέπει τη δημιουργία 4 αξόνων : Άξονας 1 ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΗΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΤΟΜΕΑ ΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΔΑΣΟΚΟΜΙΑΣ Ο συγκεκριμένος άξονας έχει ιδιαίτερη βαρύτητα καθώς προβλέπεται να χρηματοδοτηθεί με το 50%-55% των πόρων που θα διατεθούν στο συγκεκριμένο Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης. Η σχεδίαση της στρατηγικής για τον άξονα λαμβάνει υπόψη της ιδιαιτερότητες της ελληνικής αγροτικής οικονομίας, τις κατευθύνσεις της στρατηγικής της Λισσαβόνας και την ανάγκη ανάπτυξης και διάχυσης των καινοτομιών. Επιπλέον, λαμβάνει υπόψη την ανάγκη συμπληρωματικότητας με τις δράσεις και τα έργα του ΕΤΠΑ για τη δημιουργία υποδομών στήριξης της ανταγωνιστικότητας, του Ταμείου Συνοχής για τη προστασία και ανάδειξη του περιβάλλοντος, του ΕΚΤ για δράσεις εκπαίδευσης και κατάρτισης αλλά και με άλλα έργα του ΕΓΤΑΑ. Οι διαφαινόμενες προτεραιότητες του άξονα 1 για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας είναι τα εξής: Εκσυγχρονισμός των γεωργικών εκμεταλλεύσεων με σκοπό να προκύψει ένα νέο πρότυπο κατόχου γεωργικής εκμετάλλευσης ικανό να ανταπεξέλθει σε ανταγωνιστικές συνθήκες. Αναμένεται να προωθηθούν δράσεις στήριξης της κτηνοτροφίας, παραγωγής βιολογικών και άλλων πιστοποιημένων προϊόντων, καλλιέργειας αρωματικών και άλλων φαρμακευτικών φυτών, καλλιέργειας ενεργειακών φυτών καταρχάς γύρω από περιοχές όπου έχουν ιδρυθεί μονάδες παραγωγής βιοκαυσίμων. 4

5 Δημιουργία νέων μονάδων βιοκαυσίμων, όπως επίσης αγορά εξοπλισμού σχετικού με Τεχνολογίες Πληροφόρησης και Επικοινωνίας. Οι ανωτέρω δράσεις θα περιλαμβάνουν και καθετοποίηση της παραγωγής δίνοντας προτεραιότητα στις ειδικές τυποποιήσεις προϊόντων. - παραγωγής ενεργειακών καλλιεργειών, Συμπληρωματικά θα οργανωθεί η επαγγελματική κατάρτιση ώστε να αποκτήσει ο αγροτικός πληθυσμός τις απαραίτητες γνώσεις και να προσαρμοσθεί στα νέα δεδομένα. Για τα θέματα κατάρτισης ενδέχεται να συνδράμουν και προγράμματα συγχρηματοδοτούμενα από το ΕΚΤ. Εγκατάσταση νέων γεωργών. Το συγκεκριμένο μέτρο θα εφαρμοστεί στο πλαίσιο σειράς μέτρων για τη μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα της προσπάθειας αντιστροφής της ηλικιακής πυραμίδας. Θα προωθηθεί επίσης η επαγγελματική κατάρτιση μέσω ενός business plan που θα περιλαμβάνει όλες τις ανάγκες των νέων γεωργών με σκοπό να απλοποιηθούν οι διαδικασίες. Πρόωρη συνταξιοδότηση. Θα προωθηθεί με τη περιορισμένη κάλυψη ανειλημμένων υποχρεώσεων καθώς και με νέες αιτήσεις πρόωρης συνταξιοδότησης. Βελτίωση της προστιθέμενης αξίας σε γεωργικά και δασοκομικά προϊόντα. Θα δοθεί προτεραιότητα στη δημιουργία μεγάλης μονάδας τυποποίησης ελαιόλαδου με σκοπό την αύξηση των εξαγωγών. Έμφαση θα δοθεί στην αύξηση της προστιθέμενης αξίας προϊόντων κτηνοτροφίας και ζωικής παραγωγής. Επιπλέον, θα δοθεί η δυνατότητα να γίνονται εξειδικευμένες τυποποιήσεις-εμπορία προϊόντων που περιλαμβάνονται στα προγράμματα ποιότητας τροφίμων και επομένως να υπάρχει συνέργεια με τα υπόλοιπα μέτρα. 5

6 Προώθηση καινοτομίας, νέων προϊόντων, νέων διαδικασιών και νέων τεχνολογιών. Δίνεται έμφαση στις συνεργασίες με Πανεπιστήμια, Ιδρύματα, Ερευνητικά Κέντρα για προώθηση της καινοτομίας στα πλαίσια της παραγωγής, της μεταποίησης, της τυποποίησης και της εμπορίας. Ενίσχυση ανταγωνιστικότητας του αγροτικού τομέα μέσω παρεμβάσεων των δημοσίων έργων (εγγειοβελτιωτικών, εφαρμογής των κανόνων της Ενιαίας Κοινοτικής Αγοράς, συμπληρωματικών με υποδομές συγχρηματοδοτούμενες από τα Διαρθρωτικά Ταμεία που αφορούν προσβάσεις, δίκτυα κλπ) Υποβοήθηση των γεωργών να προσαρμοσθούν σε απαιτητικά πρότυπα σε συνδυασμό με την ίδρυση του συστήματος παροχής συμβουλών το οποίο έχει ήδη ενταχθεί στο ΕΠΑΑ-ΑΥ (Μέτρο 4.7) καθώς προβλέπονταν στον προηγούμενο Κανονισμό 1257/99. Στήριξη γεωργών που συμμετέχουν σε προγράμματα ποιότητας τροφίμων βασιζόμενη και σε όσα προγράμματα ποιότητας θα καταρτισθούν και εγκατασταθούν στο υπάρχον Μέτρο 5.3 του ΕΠΑΑ-ΑΥ. Επίσης, θα προωθηθεί η στήριξη ομάδων παραγωγών για πληροφόρηση και δραστηριότητες προώθησης για προϊόντα των προγραμμάτων ποιότητας τροφίμων. Άξονας 2 ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΥΠΑΙΘΡΟΥ Ο συγκεκριμένος άξονας στοχεύει στη βελτίωση του περιβάλλοντος και της υπαίθρου μέσω της παροχής στήριξης για τη διαχείριση της γης και αναμένεται να δεσμεύσει το 30%-35% των πόρων που θα διατεθούν στο Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης. Οι προτεραιότητες για την επίτευξη του στρατηγικού στόχου είναι οι εξής: 6

7 Προστασία του εδάφους. Αναμένεται να εντατικοποιηθεί η προσπάθεια για την καταπολέμηση της ερημοποίησης με συγκεκριμένες δράσεις όπως η ενίσχυση της αντιδιαβρωτικής προστασίας, εκτατικοποίηση της παραγωγής, προώθηση της καλλιεργειών χαμηλών ενεργειακών εισροών και στήριξη της γεωργικής δραστηριότητας στις ορεινές και μειονεκτικές περιοχές. Προστασία των νερών. Θα στηριχθεί κυρίως η προσπάθεια βελτίωσης του υδατικού ισοζυγίου με δράσεις που θα αποσκοπούν στη μείωση της ζήτησης και ιδιαίτερα της σπατάλης των υδάτινων πόρων καθώς και στον εμπλουτισμό του υπόγειου υδροφορέα. Ακόμα θα αναληφθούν δράσεις για την απορρύπανση περιοχών που εμφανίζουν προβλήματα. Διατήρηση της βιοποικιλότητας. Οι παρεμβάσεις θα στοχεύουν στη διατήρηση του τοπίου που διαμόρφωσε η γεωργική δραστηριότητα, της οικολογικής σταθερότητας, των γενετικών πόρων καθώς επίσης και της χορήγησης ενισχύσεων για την εφαρμογή των κανονιστικών προτύπων για την άγρια ζωή και τους οικότοπους. Άμβλυνση των κλιματικών αλλαγών. Οι δράσεις θα αφορούν κυρίως την προσπάθεια αύξησης της φυτικής μάζας, τη βελτίωση της οργανικής ουσίας των εδαφών, την ορθολογική διαχείριση των λιπασμάτων και τη προώθηση των ενεργειακών φυτών. Βελτίωση της υγιεινής και των συνθηκών διαβίωσης των ζώων. Πρόκειται να δοθεί έμφαση σε δράσεις προώθησης της βιολογικής κτηνοτροφίας, προώθησης προτύπων ανώτερων των ελαχίστων, βελτίωσης των βοσκοτόπων και μετεγκατάστασης πτηνο-κτηνοτροφικών μονάδων και της διαχείρισης των αποβλήτων. Ενδυνάμωση της αποτελεσματικότητας των μέτρων κυρίως μέσω της παροχής τεχνικής στήριξης και της ευαισθητοποίησης του πληθυσμού. 7

8 Άξονας 3 ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΖΩΗΣ ΣΤΙΣ ΑΓΡΟΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ Ο άξονας 3 προωθεί την οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική αναβάθμιση της υπαίθρου μέσω Ολοκληρωμένων Προγραμμάτων Ανάπτυξης των αγροτικών περιοχών και πρόκειται να χρηματοδοτηθεί με το 14%-16% των πόρων που θα διατεθούν στο Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης. Είναι ο Αξονας που αφορά κατά προτεραιότητα την Αυτοδιοίκηση. Οι παρεμβάσεις θα επικεντρωθούν κυρίως στην ανάληψη ολοκληρωμένων πρωτοβουλιών με σκοπό τη διαφοροποίηση, τη δημιουργία επιχειρήσεων, τις επενδύσεις στην αγροτική κληρονομιά και τις υποδομές για τις τοπικές υπηρεσίες. Αναμένεται να δοθεί ιδιαίτερο βάρος σε δράσεις προώθησης του τουρισμού, της χειροτεχνίας και της παροχής ανέσεων στις αγροτικές περιοχές και ιδιαίτερα στην ενθάρρυνση εισόδου γυναικών στην αγορά εργασίας. Επιπλέον, θα ενισχυθεί η υιοθέτηση και διάδοση Τεχνολογιών Πληροφόρησης και Επικοινωνίας (ΤΠΕ). Η εφαρμογή των μέτρων του άξονα θα γίνει από εταιρικά σχήματα δημοσίου ιδιωτικού τομέα. Άξονας 4 ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ LEADER H προσέγγιση LEADER εφαρμόζεται κατά τη τρέχουσα προγραμματική περίοδο μέσω στρατηγικών τοπικής ανάπτυξης με ολοκληρωμένο και πολυτομεακό χαρακτήρα. Το Leader παύει να είναι Κοινοτική Πρωτοβουλία και γίνεται πρόγραμμα βάσης. Στη 4η Προγραμματική Περίοδο το Leader ενσωματώνεται στο νέο Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης, με συνολική βαρύτητα 6% στο κόστος του Προγράμματος. Δεν θα υπάρχει ξεχωριστός άξονας leader, αλλά δράσεις και έργα με την προσέγγιση leader θα ενταχθούν στους άξονες 1 (με χρηματοοικονομική βαρύτητα 1,5%) και στον άξονα 3 (με χρηματοοικονομική βαρύτητα 4,5%). 8

9 Οι επιλεγμένες δράσεις στα πλαίσια του άξονα 1 θα αφορούν κυρίως τη μεταποίηση - εμπορία γεωργικών και δασοκομικών προϊόντων και τη βελτίωση - ανάπτυξη υποδομών ενώ οι δράσεις στα πλαίσια του άξονα 3 θα είναι εναρμονισμένες με τις προβλεπόμενες από τον Κανονισμό 1698/2005. Ακόμα θα δοθεί βαρύτητα στη συνεργασία και δικτύωση μεταξύ περιοχών, φορέων και κλάδων όπως επίσης και στη στήριξη της καινοτομίας. Η περιοχή εφαρμογής της προσέγγισης LEADER, όπως είναι με ακρίβεια και περιοριστικά οριοθετημένη στο Leader (+), δεν θα υπάρχει. Το κρίσιμο δεν θα είναι η περιοχή εφαρμογής αλλά η προσέγγιση Leader σε μία μεγάλη χωρική ενότητα (λ.χ.ένα νομό). H προσέγγιση Leader μπορεί πλέον να αφορά και πεδινές περιοχές, ενδέχεται να εκτείνεται σε όλες τις αγροτικές περιοχές συμπεριλαμβανομένων των νησιωτικών περιοχών. Φορείς Υλοποίησης θα είναι τοπικές εταιρικές σχέσεις του δημόσιου - ιδιωτικού φορέα όπως οι Ο.Τ.Δ. της LEADER II και της LEADER+ καθώς και νέοι φορείς οι οποίοι θα πληρούν τις απαραίτητες προϋποθέσεις. 9

10 2. Χαρακτηριστικά των ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ για την Αγροτική Ανάπτυξη της 3 ης ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ 2.1. Ε.Π. «Αγροτική Ανάπτυξη Ανασυγκρότηση της Υπαίθρου» Η δομή του Ε.Π. Αγροτικής Ανάπτυξης και Ανασυγκρότησης της Υπαίθρου στο Γ Κ.Π.Σ. έχει ως εξής: - Άξονας 1 : Ολοκληρωμένες Παρεμβάσεις σε επίπεδο αγροτικής εκμετάλλευσης. Ο άξονας αφορά ιδιωτικές επενδύσεις όπως σχέδια βελτίωσης. - Άξονας 2 : Παρεμβάσεις στο επίπεδο μεταποίησης και εμπορίας του πρωτογενούς γεωργικού και δασικού προϊόντος. Αφορά ιδιωτικές επενδύσεις στον τομέα της μεταποίησης γεωργικών και δασικών προϊόντων. - Άξονας 3 : Βελτίωση της ηλικιακής σύνθεσης αγροτικού πληθυσμού. Αναφέρεται στην ενίσχυση των νέων γεωργών. - Άξονας 4 : Βελτίωση των υποστηρικτικών μηχανισμών και της ενημέρωσης του αγροτικού πληθυσμού με την αξιοποίηση νέων τεχνολογιών. Περιλαμβάνει μέτρα που αφορούν υποδομές για τη γεωργική εκπαίδευση, προώθησης εξαγωγών, πληροφόρησης σε θέματα ασφάλειας ποιοτικών γεωργικών προϊόντων και δημιουργία συστήματος παροχής υπηρεσιών γεωργικών συμβούλων. - Άξονας 5 : Παρεμβάσεις στο γεωργικό προϊόν Ο άξονας αφορά στη στήριξη των κτηνοτρόφων και στην κατάρτιση και εγκαθίδρυση προγραμμάτων ποιότητας - Άξονας 6 : Ανάπτυξη και προστασία φυσικών πόρων και περιβάλλοντος 10

11 Ο άξονας αφορά στην ολοκλήρωση χρηματοδότησης εγγειοβελτιωτικών έργων του Β Κ.Π.Σ., σε έργα κατασκευής ταμιευτήρων, εμπλουτισμού υπόγειων υδροφορέων, εκσυγχρονισμού αρδευτικών δικτύων, σχεδίων διαχείρισης για την αειφόρο ανάπτυξη δασικών και οικολογικά ευαίσθητων περιοχών, αντιμετώπιση ζημιών που προκαλούνται από θεομηνίες, πυρκαγιές. - Άξονας 7 : Ολοκληρωμένα Προγράμματα Ανάπτυξης του Αγροτικού Χώρου (Ο.Π.Α.Α.Χ.) Eίναι ο Αξονας με το μεγαλύτερο ενδιαφέρον για την Αυτοδιοίκηση. Ο άξονας αφορά τόσο σε ιδιωτικά όσο και σε μικρά δημόσια έργα. - Άξονας 8 : Τεχνική Βοήθεια Το Συνολικό Κόστος του προγράμματος είναι , και η δημόσια δαπάνη Το Ε.Π. Α.Α.-Α.Υ. είναι το 3 ο σε συνολικό μέγεθος Επιχειρησιακό Πρόγραμμα του 3 ου Κ.Π.Σ ( μερίδιο 7,96% στο συνολικό κόστος του 3 ου Κ.Π.Σ.) και το 7 ο σε μέγεθος δημόσιας δαπάνης (μερίδιο 6,25% στη συνολική δημόσια δαπάνη του 3 ου Κ.Π.Σ.) O Αξονας 7, στον οποίο εντάσσονται τα έργα της Αυτοδιοίκησης, έχει συνολικό κόστος 507 εκ., το 14,22% του Ε.Π. «Α.Α.-Α.Υ» 2.2. Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Κοινοτικής Πρωτοβουλίας LEADER + Η δομή του Ε.Π. της Κοινοτικής Πρωτοβουλίας LEADER + έχει ως εξής : - Άξονας 1 : Ολοκληρωμένες και πιλοτικού χαρακτήρα στρατηγικές αγροτικής ανάπτυξης. Ο άξονας περιλαμβάνει ιδιωτικά και δημόσια έργα όπως προστασία ανάδειξη και αξιοποίηση φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς. 11

12 - Άξονας 2 : Στήριξη συνεργασίας μεταξύ αγροτικών περιοχών Περιλαμβάνει ενέργειες διατοπικής, διαπεριφερειακής και διακρατικής συνεργασίας - Άξονας 3 : Δικτύωση - Άξονας 4 : Διαχείριση παρακολούθηση αξιολόγηση του προγράμματος. Το συνολικό κόστος του προγράμματος είναι και η Δημόσια Δαπάνη είναι Εγγραφο Προγραμματισμού «Αγροτικής Ανάπτυξης» Η δομή του τομεακού Ε.Π. Εγγράφου Προγραμματισμού Αγροτικής Ανάπτυξης έχει ως εξής : Άξονας 1 : Πρόωρη Συνταξιοδότηση Αφορά στην ανανέωση του γεωργικού πληθυσμού της χώρας Άξονας 2 : Εξισωτική Αποζημίωση Στοχεύει στην αντιστάθμιση της απώλειας εισοδήματος λόγω των αντιξοοτήτων των ορεινών και μειονεκτικών περιοχών Άξονας 3 : Γεωργοπεριβαλλοντικά μέτρα Αφορά δράσεις περιβαλλοντικής προστασίας π.χ μείωση της νιτρορύπανσης και διατήρησης του οικοσυστήματος π.χ περιοχές δικτύου NATURA. Άξονας 4 : Δασώσεις Γεωργικών Γαιών Στοχεύει στην ανάπτυξη των δασικών πόρων Άξονας 5 : Τήρηση προτύπων Προωθεί την εφαρμογή και τήρηση προτύπων και τις υπηρεσίες παροχής συμβούλων 12

13 Άξονας 6 : Ποιότητα τροφίμων Αφορά καθεστώτα ενίσχυσης για την προώθηση των προϊόντων ποιότητας Άξονας 7 : Αξιολόγηση - Τεχνική Στήριξη Το Συνολικό Κόστος του Προγράμματος είναι

14 3. Επιχειρησιακά Προγράμματα του Γ Κ.Π.Σ. για την Αγροτική Ανάπτυξη Συμμετοχή της ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ 3.1. Ε.Π. «Αγροτική Ανάπτυξη και Ανασυγκρότηση της Υπαίθρου» (Α.Α.- Α.Υ.) Η συμμετοχή της Αυτοδιοίκησης στο Ε.Π. Α.Α-Α.Υ. γίνεται μέσα από τα «Ολοκληρωμένα Προγράμματα Ανάπτυξης του Αγροτικού Χώρου». Τα Ο.Π.Α.Α.Χ. στο Ε.Π. Αγροτική Ανάπτυξη και Ανασυγκρότηση της Υπαίθρου είναι ενταγμένα στα μέτρα του Αξονα 7 και αποβλέπουν στην εφαρμογή μιας πολιτικής για την ολοκληρωμένη και βιώσιμη ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών της χώρας. Ως στόχους έχουν : Την προστασία των οικονομικά και κοινωνικά ασθενέστερων περιοχών της χώρας, καθώς και εκείνων που πλήττονται από τις αναπόφευκτες διαρθρωτικές αλλαγές και την προσαρμογή της ελληνικής κοινωνίας στις διεθνείς εξελίξεις. Τη μείωση των περιφερειακών ανισοτήτων και τη στήριξη της ανάπτυξης στις λιγότερο ανεπτυγμένες περιοχές της χώρας Την επανένταξη των ορεινών περιοχών και του νησιωτικού χώρου στο εθνικό παραγωγικό σύστημα έτσι ώστε να αποφευχθεί η περιθωριοποίησή τους. Oι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης συμμετέχουν ενεργά στα ολοκληρωμένα προγράμματα ανάπτυξης αγροτικού χώρου, υλοποιώντας έργα υποδομών, περιβάλλοντος και ανάπλασης περιοχών. Συγκεκριμένα, οι Ο.Τ.Α. έχουν εντάξει έργα στις ακόλουθες κατηγορίες δράσεων : - έγγειες βελτιώσεις: αντιπλημμυρική προστασία και διευθέτηση χείμαρρων, μικρά έργα ύδρευσης και υδρομάστευσης, δίκτυα άρδευσης, κατασκευή ομβροδεξαμενών, αποστραγγιστικά 14

15 - βασικές υπηρεσίες: διαμορφώσεις χώρων και δημιουργία βιβλιοθηκών, κέντρα δημιουργικής απασχόλησης παιδιών, προγράμματα κατάρτισης και βοήθειας στο σπίτι, δράσεις δικτύωσης και δημοσιότητας - στην Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου υπάρχει ενταγμένο έργο Κοινωνίας της Πληροφορίας που αφορά ανάπτυξη ενιαίας διαδικτυακής υποδομής ενδιάμεσου φορέα για την ανάδειξη προώθηση και διάθεση του τοπικού προϊόντος και την εξυπηρέτηση των πολιτών της τοπικής κοινωνίας της Θηρασίας στις συναλλαγές τους με το κράτος. - οργάνωση εποχιακών βρεφονηπιακών σταθμών, ανάπτυξη δικτύου βιβλιοθηκών, ενίσχυση τοπικών εκδηλώσεων - κατασκευή βασικών έργων τεχνικής υποδομής αγροτικών περιοχών, κατασκευές αποβάθρας, βελτίωση και εξοπλισμός μικρών ιατρείων, αναδασώσεις - κατασκευή και βελτίωση αγροτικών δρόμων και -ανάδειξη και αξιοποίηση περιοχών φυσικού κάλλους, αναβάθμιση - αποκατάσταση οικιστικών κέντρων και πολιτιστικών χώρων, αναπλάσεις πλατειών. Η πορεία των έργων της πρωτοβάθμιας αυτοδιοίκησης έως τις 31/12/2005, σύμφωνα με στοιχεία των Επιτροπών Παρακολούθησης του Ε.Π. Α.Α- Α.Υ., αποτυπώνεται στον πίνακα που ακολουθεί : 15

16 ΠΟΡΕΙΑ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ Ε.Π. «ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΑΝΑΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΗΣ ΥΠΑΙΘΡΟΥ» έως 31/12/05 ΠΛΗΘΟΣ ΝΟΜΙΚΕΣ Π/Υ ΕΡΓΩΝ ΔΑΠΑΝΕΣ ΕΡΓΩΝ ΔΕΣΜΕΥΣΕΙΣ ΑΞΟΝΑΣ 7- ΕΡΓΑ ΟΤΑ- ΟΠΑΑΧ ΣΥΝΟΛΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΜΕΡΙΔΙΑ ΤΩΝ ΟΤΑ ΣΤΟ ΣΥΝΟΛΟ 55,23% 8,14% 6,04% 4,03% Τα μερίδια των Ο.Τ.Α. στο σύνολο του προγράμματος είναι υψηλά όσον αφορά το πλήθος των ενταγμένων έργων (55,23%). Όσον αφορά όμως τα οικονομικά μεγέθη η εικόνα αλλάζει εντελώς. Οι Ο.Τ.Α. συμμετέχουν με: - 8,14% στον προϋπολογισμό των ενταγμένων έργων - 6,04 % στις συνολικές νομικές δεσμεύσεις - 4,03% στις συνολικές δαπάνες Τα παραπάνω ποσοστά μειώνονται επιπλέον εάν αναχθούν στο συνολικό κόστος του προγράμματος. Στον Αξονα 7 του Ε.Π. Α.Α.- Α.Υ. η πορεία υλοποίησης των έργων Ο.Τ.Α. ανά μέτρο παρουσιάζεται στον ακόλουθο πίνακα : ΜΕΤΡΟ ΠΟΡΕΙΑ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΕΡΓΩΝ ΟΠΑΑΧ ΑΝΑ ΜΕΤΡΟ ΕΩΣ ΤΙΣ 31/12/2005 ΠΛΗΘΟΣ Ενταγμένων ΕΡΓΩΝ Π/Υ Ενταγμένων ΕΡΓΩΝ ΝΟΜΙΚΕΣ ΔΕΣΜΕΥΣΕΙΣ ΔΑΠΑΝΕΣ ΠΟΣΟΣΤΟ ΔΑΠΑΝΩΝ ΕΠΙ ΤΟΥ Π/Υ 7.1 ΕΓΓΕΙΕΣ ΒΕΛΤΙΩΣΕΙΣ ,66% 7.4 ΒΑΣΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ,72% 7.5 ΑΝΑΚΑΙΝΙΣΗ ΧΩΡΙΩΝ ,03% 7.7 ΥΔΑΤΙΝΟΙ ΠΟΡΟΙ ,78% 7.8 ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΥΠΟΔΟΜΗΣ ,27% 7.10 ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ,98% ΣΥΝΟΛΑ ,87% 16

17 Παρατηρείται ότι οι ΟΤΑ εντάσσουν περισσότερα έργα (202) στην κατηγορία ανακαίνιση χωριών. Ακολουθεί η κατηγορία υδάτινοι πόροι με εξίσου μεγάλο πλήθος ενταγμένων έργων (128) ενώ η απορροφητικότητα των δαπανών κυμαίνεται σε χαμηλά επίπεδα, της τάξης του 23% Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Κοινοτικής Πρωτοβουλίας LEADER + Οι Ο.Τ.Α. είναι Τελικοί Δικαιούχοι στο Μέτρο 1.4 «Προστασία ανάδειξη αξιοποίηση φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς» και συγκεκριμένα στις δράσεις: - Αξιοποίηση, ανάδειξη και προστασία περιοχών φυσικού κάλλους, Natura - Βελτίωση καταφυγίων - Δρόμοι πρόσβασης μονοπάτια - Αναβάθμιση οικιστικού περιβάλλοντος και ανάδειξη παραδοσιακής αρχιτεκτονικής κληρονομιάς του αγροτικού χώρου - Δράσεις για την ενίσχυση πολιτιστικών εκδηλώσεων και εκδηλώσεων ανάδειξης και διατήρησης της τοπικής κληρονομιάς. Επίσης, ορισμένα έργα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης κυρίως μέσω δημοτικών Αναπτυξιακών Επιχειρήσεων εμφανίζονται στο Μέτρο 1.2 που αφορά επενδύσεις αγροτικού τουρισμού και ελάχιστα έργα εμφανίζονται στο Μέτρο 1.3 που αφορά ενέργειες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης, όπως κατασκευή ιστοσελίδων LEADER+. Οι οργανισμοί πρωτοβάθμιας αυτοδιοίκησης εντάσσουν έργα που αφορούν : - Οικιστική αναβάθμιση περιοχών - Ανάδειξη μνημείων και παραδοσιακών κτιρίων αγροτικής κληρονομιάς - Συστήματα προστασίας περιβάλλοντος 17

18 - Παρεμβάσεις Αγροτικού Τουρισμού Ολοκληρωμένης Προσέγγισης - Διαχείριση Βιοτόπων και Οικολογικά Ευαίσθητων Περιοχών - Υποδομές σύγχρονου πολιτισμού σε συνδυασμό με επικοινωνιακά γεγονότα Η πορεία των έργων της πρωτοβάθμιας αυτοδιοίκησης έως τις 31/12/2005, σύμφωνα με στοιχεία των Επιτροπών Παρακολούθησης της Κοινοτικής Πρωτοβουλίας, αποτυπώνεται στον πίνακα που ακολουθεί : ΚΟΙΝΟΤΙΚΗ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ LEADER + ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ από την έναρξη υλοποίησης έως την 31/12/2005 ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΛΗΘΟΣ ΕΝΤΑΓΜΕΝΩΝ ΕΡΓΩΝ Π/Υ ΕΝΤΑΓΜΕΝΩΝ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΩΝ ΣΧΕΔΙΩΝ & ΕΡΓΩΝ ΝΟΜΙΚΕΣ ΔΕΣΜΕΥΣΕΙΣ ΔΑΠΑΝΕΣ % ΔΑΠΑΝΩΝ ΠΡΟΣ Π/Υ ΕΝΤΑΓΜΕΝΩΝ ΕΡΓΩΝ % ΔΑΠΑΝΩΝ ΠΡΟΣ ΝΟΜΙΚΕΣ ΔΕΣΜΕΥΣΕΙΣ ΣΥΝΟΛΟ ΕΡΓΩΝ ΣΕ ΟΛΗ ΤΗΝ ΧΩΡΑ ,11% 47,89% ΕΡΓΑ ΦΟΡΕΩΝ Ο.Τ.Α ,67% 16,35% ΜΕΡΙΔΙΑ ΟΤΑ 25,32% 14,22% 10,30% 3,52% Τα μερίδια των έργων Ο.Τ.Α. όσον αφορά τα οικονομικά στοιχεία κυμαίνονται στα ίδια επίπεδα με αυτά των έργων Ο.Τ.Α στο Ε.Π. Α.Α.- Α.Υ. και κρίνονται ανεπαρκή. Στη συνέχεια παρατίθενται επισημάνσεις που προκύπτουν από την σύγκριση των Ε.Π. «Α.Α. Α.Υ.», Εγγραφο προγραμματσιμού.α.α. και LEADER+ με τις δράσεις της νέας περιόδου. 18

19 4. ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ χαρακτηριστικά των Επιχειρησιακών Προγραμμάτων Αγροτικής Ανάπτυξης Το συνολικό κόστος των Προγραμμάτων Αγροτικής Ανάπτυξης (Ε.Π. Αγροτική Ανάπτυξη και Ανασυγκρότηση της Υπαίθρου, Έγγραφο Προγραμματισμού και της Κ.Π. LEADER+) κατά την τρέχουσα Προγραμματική Περίοδο ανέρχεται σε 6,5 δις ενώ η συνολική δημόσια δαπάνη προσεγγίζει τα 5 δις. Ο ιδιωτικός τομέας συμμετέχει με 1,5 δις περίπου ενώ οι υπόλοιποι πόροι προέρχονται από την εθνική συμμετοχή μέσω του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων και από την συμμετοχή της Ευρωπαϊκής Κοινότητας μέσω των κοινοτικών ταμείων. Επιπλέον, σημαντικές δράσεις αγροτικής ανάπτυξης χρηματοδοτούνται και μέσω των Περιφερειακών Επιχειρησιακών Προγραμμάτων. Η κύρια πηγή χρηματοδότησης, από πλευράς κοινοτικής συμμετοχής, των Ε.Π. Αγροτικής Ανάπτυξης είναι το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Προσανατολισμού και Εγγυήσεων (ΕΓΤΠΕ) το οποίο, σύμφωνα με τον Κανονισμό 1257/1999, χρηματοδοτεί δράσεις αγροτικής ανάπτυξης και ενίσχυσης των γεωργών ιδίως στις περιοχές που παρουσιάζουν καθυστέρηση στην ανάπτυξη καθώς επίσης και στο πλαίσιο της Κοινής Γεωργικής Πολιτικής (ΚΓΠ) στην υπόλοιπη Ένωση. Στα προγράμματα Αγροτικής Ανάπτυξης υπάρχουν δράσεις που χρηματοδοτούνται από το ΕΤΠΑ και το ΕΚΤ των Περιφερειακών Επιχειρησιακών Προγραμμάτων. Οι διαθέσιμοι πόροι για την Αγροτική Ανάπτυξη κατά τη τρέχουσα Προγραμματική Περίοδο κατευθύνονται κυρίως προς τις ιδιωτικές επενδύσεις και τα δημόσια έργα, ενώ ιδιαίτερα σημαντικό μερίδιο κατέχουν οι απευθείας επιδοτήσεις γεωργοκτηνοτρόφων για την αντιστάθμιση της απώλειας εισοδήματος και την ανανέωση του γεωργικού πληθυσμού. 19

20 Κατά την Προγραμματική Περίοδο το ΕΓΤΠΕ αντικαθίσταται από το νέο «Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης» (ΕΓΤΑΑ) σύμφωνα με τον πρόσφατο εγκεκριμένο Κανονισμό για τη στήριξη της Αγροτικής Ανάπτυξης 1698/2005. Το ΕΓΤΑΑ επομένως θα επωμισθεί τη κύρια χρηματοδότηση του νέου Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης καθώς το πρόγραμμα θα είναι μονοταμειακό. Τα κοινοτικά κονδύλια προς την Ελλάδα για τα Προγράμματα Αγροτικής Ανάπτυξης κατά την περίοδο , μέσω του Ευρωπαϊκού Γεωργικού Ταμείου και του Ταμείου Αλιείας, θα ανέλθουν σε 2,5 δις. Από αυτά τα 1,88 δις προέρχονται από τη «Συνοχή» και τα 0,6 από το πρώην Ταμείο Εγγυήσεων. Μικρό μερίδιο χρηματοδότησης αναμένεται να έχει και το ΕΚΤ για δράσεις εκπαίδευσης κατάρτισης. Το ΕΤΠΑ, μέσω των 5 περιφερειακών Επιχειρησιακών Προγραμμάτων, πρόκειται να χρηματοδοτήσει δράσεις ανάπτυξης του αγροτικού χώρου. Το μέγεθος της χρηματοδότησης που θα διατεθεί από ΕΤΠΑ για αυτές τις δράσεις δεν έχει ανακοινωθεί. Βαρύτητα αναμένεται να δοθεί στην βελτίωση της ανταγωνιστικότητας του αγροτικού τομέα και ιδιαίτερα στην προώθηση των ιδιωτικών επενδύσεων ενώ οι πόροι για τη πρόωρη συνταξιοδότηση αναμένεται να είναι περιορισμένοι σε σχέση με τη τρέχουσα Προγραμματική Περίοδο. 20

21 5. Συγκρίσεις 3 ης και 4 ης Προγραμματικής Περιόδου σχετικά με τα Ε.Π. για την ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ Στην τρέχουσα προγραμματική περίοδο για τη διαχείριση των αγροτικών προγραμμάτων αρμόδιο είναι το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων στο οποίο υπάγονται οι διαχειριστικές αρχές των 2 Τομεακών Ε.Π. και της Κοινοτικής Πρωτοβουλίας LEADER+. Η Κοινοτική Πρωτοβουλία LEADER+ υλοποιείται από 40 Ομάδες Τοπικής Δράσης οι οποίες διαχειρίζονται τα κατά τόπους προγράμματα leader και έχουν το ρόλο των Τελικών Δικαιούχων. Για τα Ο.Π.Α.Α.Χ., τόσο των Περιφερειακών Επιχειρησιακών Προγραμμάτων όσο και του Ε.Π. «Α.Α.-Α.Υ», η διαχείρισή τους γίνεται από 13 Μονάδες Στήριξης, μία σε κάθε περιφέρεια. Σε κάθε νομό λειτουργεί «Αντένα» των Δομών Στήριξης. Στα πλαίσια της 4 ης προγραμματικής περιόδου η διαχείριση του προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης είναι ένα κρίσιμο ζήτημα το οποίο δεν έχει αποσαφηνιστεί. Στο ΕΣΣΑ , δεν γίνεται αναφορά σε θέματα (Τελικών) Δικαιούχων, Ενδιάμεσων Φορέων κ.λ.π.. Στην προσέγγιση LEADER, φορείς υλοποίησης δύναται να είναι οι Ομάδες Τοπικής Δράσης (Ο.Τ.Δ.) της LEADER ΙΙΙ και LEADER +, καθώς και νέοι φορείς, στα πλαίσια τοπικών εταιρικών σχέσεων δημόσιου ιδιωτικού τομέα. Συνεπώς, και ο ρόλος της Αυτοδιοίκησης τόσο ως φορέα σχεδιασμού όσο και ως φορέα υλοποίησης Τελικού Δικαιούχου δεν έχει διευκρινιστεί. Στην 7 η Υποεπιτροπή Αγροτικής Ανάπτυξης ανακοινώθηκε η σύσταση «Συντονιστικής Ομάδας Προγραμμάτων συγχρηματοδοτούμενων από τα Διαρθρωτικά Ταμεία, το ΕΓΤΑΑ και το ΕΤΑ», η οποία συγκροτήθηκε στο Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών. Η δράση της ομάδας αυτής κρίνεται εξαιρετικά σημαντική καθώς η συνέργεια και η μη επικάλυψη των δράσεων αυτών είναι απαραίτητη. Επομένως, θα πρέπει να καθοριστούν με σαφήνεια τα κριτήρια διαχωρισμού ομοειδών πράξεων που είναι επιλέξιμες δυνάμει περισσοτέρων του ενός χρηματοδοτικού μέσου. 21

22 Η φιλοσοφία του νέου Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης στοχεύει στην βελτίωση της υφιστάμενης κατάστασης του αγροτικού τομέα. Η αναστροφή της τάσης αποεπένδυσης του πρωτογενή τομέα και η αειφόρος ανάπτυξη δύναται να επιτευχθεί μέσω της αξιοποίησης των πλεονεκτημάτων και ευκαιριών αλλά και της αντιμετώπισης των υπαρχουσών αδυναμιών. Η εξωστρέφεια, στα πλαίσια της βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας, αποτελεί τόσο ανάγκη όσο και προτεραιότητα της περιόδου και για το σκοπό αυτό πρόκειται να αναληφθούν σχετικές δράσεις, μία εκ των οποίων είναι η αναδιοργάνωση του Οργανισμού Προώθησης των Εξαγωγών (ΟΠΕ) και η ανάδειξη του σε φορέα υλοποίησης της εξαγωγικής πολιτικής. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι σχετικές δράσεις της τρέχουσας προγραμματικής περιόδου δεν παρουσιάζουν ικανοποιητική πορεία. Η βελτίωση του περιβάλλοντος αποτελεί κύρια προτεραιότητα. Επομένως, οι δράσεις που σχετίζονται με το περιβάλλον αποκτούν μεγαλύτερη βαρύτητα καθώς το 1/3 των πόρων του νέου Προγράμματος για την Αγροτική Ανάπτυξη θα διατεθεί για σχετικές δράσεις υπό τον άξονα 2. Η προσπάθεια να εναρμονιστεί η χώρα με τις ευρωπαϊκές και διεθνείς περιβαλλοντικές υποχρεώσεις που επιβάλλει το πρωτόκολλο του Κυότο είναι εμφανής. Σε κάθε χώρα, η ενέργεια αποτελεί την κινητήρια δύναμη του οικονομικού συστήματος και επομένως η προώθηση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας αποτελεί πρωταρχική ανάγκη. Οι Α.Π.Ε. χρηματοδοτούνται σήμερα από το Ε.Π. «Ανταγωνιστικότητα». Στη νέα προγραμματική περίοδο δράσεις αειφορικής χρήσης πηγών θα χρηματοδοτηθούν και στα πλαίσια της αγροτικής ανάπτυξης, γεγονός που θα ενισχυθεί από την κατάρτιση Ειδικού Χωροταξικού Σχεδίου για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας. Η ενθάρρυνση της υιοθέτησης ΤΠΕ καθώς και η διευκόλυνση της καινοτομίας και της πρόσβασης στην έρευνα και ανάπτυξη προωθούνται μέσω και των τριών στρατηγικών κατευθυντήριων γραμμών. Τα συγκεκριμένα μέτρα - δράσεις της νέας προγραμματικής περιόδου ενσωματώνονται κυρίως στον άξονα 1 αλλά και στον άξονα 3. 22

23 Το πρόβλημα της γήρανσης του αγροτικού πληθυσμού εξακολουθεί να παραμένει. Η βελτίωση της ηλικιακής πυραμίδας του αγροτικού πληθυσμού και η στήριξη των νέων γεωργών πρόκειται να συνεχισθεί και στη νέα προγραμματική περίοδο όπου ενσωματώνεται σχετική δράση στον άξονα 1. Τα Ο.Π.Α.Α.Χ. στη νέα προγραμματική περίοδο θα υλοποιηθούν μέσω του άξονα 3 του νέου Προγράμματος για την Αγροτική Ανάπτυξη αν και το περιεχόμενο τους δεν έχει αποσαφηνιστεί πλήρως. Οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης στο Ε.Π. Α.Α.- Α.Υ. είναι τελικοί δικαιούχοι αποκλειστικά σε έργα Ο.Π.Α.Α.Χ. και επομένως ο ρόλος τους και στη νέα Προγραμματική Περίοδο αναμένεται να είναι ουσιαστικός τόσο στην διαχείριση, όσο και στην υλοποίηση. Η Κοινοτική Πρωτοβουλία LEADER + του Γ Κ.Π.Σ. γίνεται στην 4 η Προγραμματική Περίοδο «προσέγγιση leader», η οποία αποτελεί τον 4 ο άξονα του προσχεδίου ΕΣΑΑ, προσέγγιση η οποία δεν θα είναι διακριτός άξονας, αλλά θα διατρέχει οριζόντια τους 2 υπόλοιπους άξονες. Σκοπός είναι να μεταφερθεί η Κοινοτική Στρατηγική Κατευθυντήρια Γραμμή που αφορά τη Δημιουργία τοπικών ικανοτήτων για την απασχόληση και τη διαφοροποίηση. Η βελτίωση των υφισταμένων αλλά και η δημιουργία νέων υποδομών, τόσο κατά την τρέχουσα προγραμματική περίοδο όσο και κατά τη νέα, αποτελεί προτεραιότητα και διατρέχει οριζόντια τους επιμέρους άξονες των επιχειρησιακών προγραμμάτων. Επιπλέον, οι δράσεις γεωργικής εκπαίδευσης και κατάρτισης, στα πλαίσια της νέας προγραμματικής περιόδου φαίνεται να αποκτούν μεγαλύτερη βαρύτητα. Συγκεκριμένα, θα είναι στοχευμένες καθώς θα αφορούν συγκεκριμένες θεματικές ενότητες και ομάδες στόχους. 23

24 6. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ Περιεχόμενα των Προγραμμάτων και η συμμετοχή της Αυτοδιοίκησης 6.1. Στο προσχέδιο του Εθνικού Σχεδίου Στρατηγικής Αγροτικής Ανάπτυξης δεν προκύπτει με σαφήνεια ο ρόλος της αυτοδιοίκησης, καθώς δεν γίνεται αναφορά σε αυτή. Επιπλέον, δεν κατατίθεται πρόταση για το σύστημα διαχείρισης του προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης, και κατά συνέπεια πρόταση για τους φορείς που θα διαχειριστούν - υλοποιήσουν το πρόγραμμα, της αυτοδιοίκησης συμπεριλαμβανομένης. Η αυτοδιοίκηση συμμετέχει ενεργά στα επιχειρησιακά προγράμματα αγροτικού χώρου (μέσω των Π.Ε.Π., του Τομεακού Αγροτικής Ανάπτυξης και Ανασυγκρότησης της Υπαίθρου καθώς και μέσω της Κοινοτικής Πρωτοβουλίας LEADER +), αποκτώντας μια δυναμική η οποία πρέπει να αξιολογηθεί και να αξιοποιηθεί και στη νέα προγραμματική περίοδο. Η αυτοδιοίκηση μπορεί και επιβάλλεται να συμμετέχει σε όλους τους άξονες του ΕΣΣΑΑ Συγκεκριμένα : Σε ότι αφορά τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας κρίνεται απαραίτητη η συμβολή της μέσω των δημοσίων έργων (έργα υποδομών). Στον άξονα βελτίωσης του περιβάλλοντος και της υπαίθρου η αυτοδιοίκηση έχει την εμπειρία και τη δυνατότητα να εμπλακεί ενεργά σε δράσεις προστασίας νερών και εδάφους και διατήρησης της βιοποικιλότητας. Στον άξονα 3 προτεραιότητα πρέπει να δοθεί στην εφαρμογή Ολοκληρωμένων Προγραμμάτων Ανάπτυξης των Αγροτικών Περιοχών. Οι Ο.Τ.Α. εκτιμάται ότι μπορούν να διαδραματίσουν ενεργό ρόλο στη δομή των Ο.Π.Α.Α.Χ. της νέας περιόδου, υλοποιώντας ενδεικτικά : - Μικρά έργα ορθολογικής διαχείρισης υδάτινων πόρων της γεωργίας - Επενδύσεις ήπιας μορφής για τουριστικές και βιοτεχνικές δραστηριότητες 24

25 - Ανακαίνιση και ανάπτυξη χώρων προστασίας και διατήρησης της αγροτικής κληρονομιάς - Μικρά έργα εγγείων βελτιώσεων - Ενίσχυση βασικών υπηρεσιών για την αγροτική οικονομία και τον αγροτικό πληθυσμό Η δομή και η φιλοσοφία των παρεμβάσεων θα πρέπει να αποσκοπεί σε ολοκληρωμένα σχέδια και όχι σε μεμονωμένες παρεμβάσεις, εξασφαλίζοντας έτσι τη βιώσιμη ανάπτυξή των περιοχών αναφοράς. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσω της δυνατότητας ανάπτυξης πρωτοβουλιών και δραστηριοτήτων που θα είναι ικανές να προσελκύσουν το ενδιαφέρον των κατοίκων και να τους συγκρατήσουν στην περιοχή. Σε κάθε περίπτωση τα κριτήρια επιλογής των αναπτυξιακών παρεμβάσεων θα πρέπει να προκύπτουν από τις κοινωνικές και οικονομικές προτεραιότητες της περιοχής σε συνάρτηση με το βαθμό ωριμότητάς τους και με το βαθμό στον οποίο προωθείται η καινοτομία και η ανταγωνιστικότητα. Επιπλέον, τα ολοκληρωμένα τοπικά αναπτυξιακά προγράμματα των εν λόγω περιοχών, θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τους και να αξιοποιούν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της κάθε περιοχής. 6.2 Στο προσχέδιο του ΕΣΣΑΑ δεν εξετάζεται το ζήτημα της σύνδεσης των αγροτικών περιοχών με τα αστικά κέντρα, παρόλο που η Κοινοτική Στρατηγική Κατευθυντήρια Γραμμή 3.2 για την αγροτική ανάπτυξη της , στα πλαίσια της εδαφικής ισορροπίας, δίνει ανάλογη κατεύθυνση : Τα προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης μπορούν να κάνουν μια ζωτική συνεισφορά στην ελκυστικότητα των αγροτικών περιοχών. Μπορούν επίσης να συμβάλλουν στη διατήρηση σταθερής ισορροπίας μεταξύ αστικών και αγροτικών περιοχών στο πλαίσιο μιας ανταγωνιστικής οικονομίας, βασισμένης στη γνώση. Σε συνδυασμό με άλλους Άξονες του προγράμματος, Μέτρα διαχείρισης της γης μπορούν να συμβάλλουν θετικά στη χωροταξική κατανομή των οικονομικών δραστηριοτήτων και στην εδαφική συνοχή. (παράρτημα σελ.13) 25

26 Η νέα στρατηγική για την αγροτική ανάπτυξη χαρακτηρίζεται από τον συνδυασμό τομεακών και χωρικών προτεραιοτήτων και από μια ολοκληρωμένη προσέγγιση με στόχο την συνολική και βιώσιμη ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών. Γενικότερα, προωθεί την ανασυγκρότηση της υπαίθρου, στόχος ο οποίος συνδέεται με την άμεση προτεραιότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της χώρας για την διατήρηση της βιωσιμότητας της υπαίθρου. Η αναζωογόνησή των αγροτικών περιοχών εξαρτάται από τη διαφοροποίηση της οικονομικής δραστηριότητας και την ενίσχυση των διασυνδέσεών τους με τις αστικές περιοχές έτσι ώστε να είναι ελκυστικές, με στόχο την προσέλκυση τόσο επενδύσεων όσο και κατοίκων. Προτείνεται : - σχεδιασμός και ανάπτυξη του αγροτικού χώρου συνδυασμένος (ενταγμένος) με τις αναπτυξιακές προτεραιότητες και δυνατότητες των αστικών κέντρων από τα οποία είναι εξαρτημένοι οι αγροτικοί οικισμοί. - Αξιοποίηση των ΤΠΕ ώστε να προωθηθεί η ελκυστικότητα των αγροτικών περιοχών για εργαζόμενους, επιχειρήσεις και κατοίκους, και να αναζωογονηθεί η σχέση αστικών και αγροτικών περιοχών. - βελτιωμένη δικτύωση μεταξύ πόλεων και αγροτικών περιοχών, με εταιρική σχέση η οποία θα αναδεικνύει τις συμπληρωματικές δραστηριότητές τους. Η ενίσχυση της προσπελασιμότητας μέσω της αναβάθμιση των συγκοινωνιών αλλά και της ολοκλήρωσης των αναγκαίων υποδομών αποτελούν αναγκαίες προϋποθέσεις για τη διασφάλιση της μεταφοράς και διακίνησης αγαθών, υπηρεσιών και πολιτών. - περαιτέρω προώθηση και ανάπτυξη του τουριστικού προϊόντος τόσο στον αγροτικό όσο και στο αστικό χώρο δύναται να επιτευχθεί μέσω της ευρύτερης συνεργασίας των περιοχών δημιουργώντας έτσι συνέργειες και συμπληρωματικότητα μεταξύ τους. 26

27 - η ενίσχυση της προσπάθειας προσέλκυσης καθετοποιημένων βιομηχανικών μονάδων παραγωγής μέσω της δημιουργίας κατάλληλου επιχειρηματικού κλίματος, οι οποίες θα εκμεταλλευτούν τις πλουτοπαραγωγικές πηγές των αγροτικών περιοχών αλλά και τις υποδομές που προσφέρουν τα επικείμενα αστικά κέντρα δημιουργώντας νέες θέσεις εργασίας και συμβάλλοντας στην ευρύτερη ανάπτυξη των εν λόγω περιοχών. Κύριος στόχος της πρότασης είναι η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των περιφερειών στο σύνολό τους. Οι παρεμβάσεις που θα υλοποιηθούν θα πρέπει να έχουν ολοκληρωμένο χαρακτήρα, εξασφαλίζοντας μεγάλο βαθμό συνέργιας μεταξύ τους για την επίτευξη του μέγιστου αποτελέσματος, ως προς την αύξηση της απασχόλησης, την εξασφάλιση ικανοποιητικών εισοδημάτων και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων. 6.3 Στην τρέχουσα προγραμματική περίοδο υπάρχει ισχυρή περιφερειοποίηση των δράσεων αγροτικής ανάπτυξης τόσο μέσω των Ο.Π.Α.Α.Χ. του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων όσο και μέσω των Ο.Π.Α.Α.Χ. των Περιφερειακών Ε.Π. Πως θα περιφερειοποιηθεί το πρόγραμμα ανάπτυξης του αγροτικού χώρου και πως ενσωματώνεται η προσαρμογή της ελληνικής κοινωνίας στην μεταρρύθμιση του αγροτικού τομέα; Στην 3 η Εγκύκλιο για την κατάρτιση των Επιχειρησιακών Προγραμμάτων της νέας προγραμματικής περιόδου αναφέρεται ρητά ο μονοτομεακός χαρακτήρας των προγραμμάτων. Οι 5 περιφέρειες μεταβατικής στήριξης (Αττικής, Κεντρικής Μακεδονίας, Δυτικής Μακεδονίας, Νοτίου Αιγαίου και Στερεάς Ελλάδας) θα χρηματοδοτηθούν αποκλειστικά μέσω Περιφερειακών Επιχειρησιακών Προγραμμάτων (ΕΤΠΑ). Δεν γίνεται σαφές αν το ΕΓΤΑΑ (δεδομένου ότι δεν ανήκει στα Διαρθρωτικά Ταμεία) θα μπορεί να συγχρηματοδοτεί δράσεις των Π.Ε.Π. 27

28 Σε οποιαδήποτε περίπτωση πρέπει στο σχεδιασμό του προγράμματος να προβλεφθεί ο τρόπος με τον οποίο θα χρηματοδοτηθούν και δράσεις αγροτικής ανάπτυξης, ειδικά σε Περιφέρειες οι οποίες έχουν κατεξοχήν αγροτικό χαρακτήρα. 6.4 Η αναθεωρημένη Στρατηγική της Λισσαβόνας και οι Στρατηγικές Κατευθυντήριες Γραμμές για την Απασχόληση επιτάσσουν την χρήση Τεχνολογιών και Πληροφορικής στα πλαίσια της προώθησης της Κοινωνίας της Γνώσης καθώς και της Έρευνας, Ανάπτυξης και Καινοτομίας. Σύμφωνα με την Κοινοτική Στρατηγική Κατευθυντήρια γραμμή 3.3 για την αγροτική ανάπτυξη της : «Είναι δυνατή η επίτευξη οικονομιών κλίμακας μέσω πρωτοβουλιών ΤΠΕ σε χωριά, με τον συνδυασμό εξοπλισμού πληροφορικής, δικτύωσης και κατάρτισης Οι πληροφορίες αυτές μπορούν να διευκολύνουν ιδιαίτερα την υιοθέτηση της πληροφορικής από τοπικές γεωργικές εκμεταλλεύσεις και αγροτικές επιχειρήσεις και την υιοθέτηση του ηλ- επιχειρείν κα του ηλ - εμπορίου.» (παράρτημα σελ. 14) Η αναφορά που γίνεται στο προσχέδιο είναι γενικευμένη και δεν αναφέρεται σε στοχευμένες δράσεις. Τέτοιου είδους δράσεις πρέπει να προωθηθούν και να καθοριστούν με σαφήνεια (π.χ. δικτύωση περιοχών) και μέσω του στρατηγικού σχεδιασμού του αγροτικού χώρου. Η ανάπτυξη των υποδομών ΤΠΕ, η προώθηση της χρήσης τους για την παροχή σύγχρονων υπηρεσιών στους κατοίκους και τους εργαζόμενους στον αγροτικό χώρο αποτελεί κρίσιμη παράμετρο για τη βιώσιμη ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών. 28

29 Η μεταρρύθμιση της ΚΑΠ, οι αυξανόμενες απαιτήσεις των καταναλωτών για ποιοτικά προϊόντα, η αναγωγή του περιβάλλοντος και του πολιτισμού σε αναπτυξιακές συνιστώσες, η παγκοσμιοποίηση της αγοράς και η ανάγκη επιβίωσης στα πλαίσια του νέου περισσότερο ανταγωνιστικού σκηνικού, η αλματώδης ανάπτυξη και διάδοση της χρήσης των νέων τεχνολογιών και η ανάγκη βελτίωσης των κοινωνικών υποδομών και σύγκλισης του βιοτικού επιπέδου των κατοίκων της υπαίθρου με αυτό των κατοίκων των αστικών περιοχών, αποτελούν τις βασικές παραμέτρους που προσδιορίζουν και απαιτούν την νέα διαφοροποιημένη αντίληψη ως προς την ανάπτυξη του αγροτικού χώρου. 29