«Αναδιάρθρωση της καλλιέργειας του καπνού µε άλλες ανταγωνιστικές καλλιέργειες»

Transcript

1 «Αναδιάρθρωση της καλλιέργειας του καπνού µε άλλες ανταγωνιστικές καλλιέργειες» Εθνική Στρατηγική των Αγροτικών Επιχειρήσεων Υπεύθυνος έργου: Φωτόπουλος Χρήστος: Καθηγητής Marketing Management Τροφίµων του Πανεπιστηµίου Ιωαννίνων Εισηγητής: Φωτόπουλος Χρήστος: Καθηγητής Marketing Management Τροφίµων του Πανεπιστηµίου Ιωαννίνων

2 Εισαγωγή Η κατάσταση του αγροτικό τοµέα επιβάλλει στους αγρότες: Να ξεχάσουν οικονοµικές ενισχύσεις και κρατική µέριµνα ιατηρείται η διαρθρωτική βοήθεια αλλά σε περιορισµένο βαθµό Να είναι επιφυλακτικοί σε νέες επενδύσεις Παρά το ποσοστό ενίσχυσης µένει σηµαντικό ποσό χρέωσης τα σχέδια βελτίωσης προσαρµόζονται περισσότερο στις απαιτήσεις τοπικών εµπόρων και όχι στις ανάγκες του κτήµατος Να σκέφτονται µόνοι τους επιχειρηµατικά Σχεδιάζουν µόνοι τους τι θα καλλιεργήσουν στηριζόµενοι στα µέσα που διαθέτουν οι ίδιοι Να πάρουν αποφάσεις σχετικά µε την επιλογή κλάδων ή εκτροφών που θα συµπεριλάβουν στα σχέδια παραγωγής

3 Εισαγωγή Η λήψη ορθολογικών αποφάσεων επιτυγχάνεται µε τη βοήθεια της SWOT Analysis (στρατηγικό εργαλείο ανάλυσης) Η SWOT Analysis µας καθοδηγεί προκειµένου να επιλέγουµε: το σύστηµα παραγωγής(εντατικό ή παραδοσιακό) που θα εφαρµόσουµε ποιες συγκεκριµένα καλλιέργειες και εκτροφές θα συµπεριλάβουµε στο σχέδιο παραγωγής Αυτό πραγµατοποιείται λαµβάνοντας υπόψη: τις ευκαιρίες και τις απειλές που υπάρχουν στο περιβάλλον που λειτουργεί η επιχείρησή σε συνδυασµό µε: τα ισχυρά και ασθενή σηµεία αυτής

4 Εισαγωγή Σε παγκόσµιο επίπεδο, η εξέλιξη και ανάπτυξη της τεχνολογίας στον αγροτικό τοµέα διαµόρφωσε δυο υποδείγµατα παραγωγής : Το βιοµηχανικό ή εντατικό σύστηµα παραγωγής των µεγάλων αγροτικών επιχειρήσεων, των οποίων η οικονοµία κλίµακας επιτρέπει την άµεση υιοθέτηση νέων τεχνολογιών και Των µικρών επιχειρήσεων των οποίων οι οικονοµικές δυνατότητες για νέες επενδύσεις είναι περιορισµένες, οπότε ακολουθούν το παραδοσιακό σύστηµα παραγωγής, µακροπρόθεσµα όµως προσαρµόζονται µε βραδείςρυθµούς στις νέες τεχνολογίες

5 Σύστηµα παραγωγής α) Βιοµηχανικό εντατικό σύστηµα παραγωγής Σύστηµα τωνµεγάλων αγροτικών επιχειρήσεων (η οικονοµία κλίµακας επιτρέπει την άµεση υιοθέτηση νέων τεχνολογιών) Συχνά (αν όχι πάντα) δηµιουργούν κέρδη Εξαγοράζουν παραδοσιακές µικρές επιχειρήσεις που δεν µπορούν να επιβιώσουν (λόγω απελευθέρωσης τιµών πίεσης ανταγωνισµού) Ακολουθεί σχεδόν πάντα την µονοκαλλιέργεια Συνοδεύεται από συνεχή προσπάθεια υιοθέτησης καινοτοµιών ώστε να υπερέχει σε κέρδη και να προηγείται των ανταγωνιστών Κερδίζει τους αγρότες υποσχόµενο λιγότερη δουλεία περισσότερα κέρδη

6 Σύστηµα παραγωγής α) Βιοµηχανικό εντατικό σύστηµα παραγωγής Ευαγγελίζεται οικονοµική ανάπτυξη Ενώ σταδιακά εξαρτάται όλο και περισσότερο από το ολιγοπώλιο των πολυεθνικών (εισροών και τροφίµων) που µε διάφορους τρόπους απορροφούν µεγάλο µέρος εσόδων Μολύνει µε χηµικά το έδαφος και τα νερά Καταστρέφει µέσω της µονοκαλλιέργειας: την αισθητική του τοπίου την βιοποικιλότητα την ισορροπία των οικοσυστηµάτων στο έδαφος

7 Σύστηµα παραγωγής β) Παραδοσιακό σύστηµα παραγωγής Σύστηµα τωνµικρών αγροτικών επιχειρήσεων (περιορισµένες οικονοµικές δυνατότητες για νέες επενδύσεις µακροπρόθεσµα προσαρµόζονται µε βραδείςρυθµούς στις νέες τεχνολογίες) Οι επιχειρήσεις καλλιεργούν πολλά προϊόντα στον ίδιο χώρο παράλληλα συνδυάζουν και εκτροφή ζώων Περισσότερο αποτελεσµατικές αγροτικές επιχειρήσεις: Καλύτερη αξιοποίηση διαθέσιµων εισροών Συµβάλλουν στη συντήρηση της βιοποικιλότητας Απαιτεί: Περισσότερη χειρονακτική εργασία και προσωπική εµπλοκή Παράγει: Περισσότερο φυσικά (υγιεινά) και ποιοτικά προϊόντα

8 Σύστηµα παραγωγής β) Παραδοσιακό σύστηµα παραγωγής Στηρίζει την τοπική και περιφερειακή ανάπτυξη ηµιουργεί απασχόληση και εισόδηµα που δαπανώνται σε τοπικό επίπεδο Οι κοινότητες µικρών αγροκτηµάτων έχουν περισσότερη ζωή, πολιτισµό καισυµµετοχή των πολιτών στα κοινά Το παραδοσιακό σύστηµα παραγωγής αναπόσπαστο µέρος οικολογικής ισορροπίας για χρόνια - τις τελευταίες δυο δεκαετίες υπέστη την επίδραση του βιοµηχανικού συστήµατος παραγωγής

9 SWOT Ανάλυση Τα 2/3 των επιχειρήσεων σε ορεινές, ηµιορεινές και νησιώτικες περιοχές και από το υπόλοιπο 1/3 το 96,6% έχουν µικρό κλήρο Καθίστανται µη βιώσιµες στην Ελλάδα µπορεί να εφαρµοστεί µόνο το παραδοσιακό σύστηµα Εφαρµόζοντας το βιοµηχανικό σύστηµα παραγωγής, οι µικρού κλήρου επιχειρήσεις δε µπορούν να ανταγωνισθούν τις αντίστοιχες µεγάλου µεγέθους ξένων χωρών Θα αναγκαστούν να αποχωρήσουν από την παραγωγή Ηεµµονή στο συγκεκριµένο σύστηµα έχει οδηγήσει σε αδιέξοδο τους αγρότες Συνεχώς µειούµενες τιµές παραγωγής προϊόντων και Βαθµιαία ελεύθερη εισαγωγή αγροτικών προϊόντων στη χώρα µας

10 SWOT Ανάλυση α) Ευκαιρίες α1) Καταναλωτές Οι καταναλωτές (βάσει ερευνών) απαιτούν: Υγιεινά Ασφαλή Ποιοτικά προϊόντα Προϊόντα παραγόµενα µε µεθόδους φιλικές προς το περιβάλλον Βιολογικά προϊόντα Προϊόντα ΠΟΠ Προϊόντα ΠΓΕ Ολοκληρωµένης ιαχείρισης Ο καταναλωτής προτιµά τέτοια προϊόντα έχει εξοικειωθεί µε την πιστοποίηση σε σύντοµο χρονικό διάστηµα Προτιµά ταθεωρούµενα «ντόπια αγροτικά προϊόντα» -σηµαντικό ποσοστό αυτών είναι εισαγόµενα

11 SWOT Ανάλυση α) Ευκαιρίες α2) Μεσογειακή ίαιτα Ελληνικά προϊόντα: Κατατάσσονται στις υψηλότερες βαθµίδες κλίµακας σε ότι αφορά τα ποιοτικά χαρακτηριστικά (κλιµατολογικοί, εδαφολογικοί κ.α. παράγοντες) Μακροχρόνιες επιστηµονικές έρευνες: Ο Μεσογειακός τρόπος διατροφής ελαχιστοποιεί την πιθανότητα προσβολής πολλών ασθενειών επιµηκύνει το χρόνο ζωής α3) Τουρισµός Σηµαντικός αριθµός τουριστών λόγω: Οικοσυστηµάτων µοναδικού φυσικού κάλους Πλούσιου πολιτιστικού περιβάλλοντος Παραδοσιακής αρχιτεκτονικής εν υπάρχει σύνδεση τουρισµού και αγροτικού τοµέα

12 SWOT Ανάλυση β) Απειλές β1) Υψηλό κόστος (µικρές αγροτικές επιχειρήσεις) β2) Ανταγωνισµός Πιο σκληρός ο ανταγωνισµός στη διεθνή αγορά για τα αγροτικά προϊόντα λόγω: Εισόδου νέων εξαγωγικών χωρών (π.χ. Βραζιλία, Αργεντινή, Κίνα, Ινδία) Αλλαγών που προβλέπονται στις συµφωνίες για τη γεωργία στα πλαίσια του ΠΟΕ Η αντίσταση των νέων αναπτυσσόµενων χωρών θα οδηγήσει σε εξάλειψη εµποδίων διακίνησης των αγροτικών προϊόντων β3) Ολιγοπώλια εισροών και µεταποίηση τροφίµων Οι επιχειρήσεις τροφίµων µέσω διαφοροποίησης των προϊόντων και διαφήµισης διατηρούν ορισµένα από τα οφέλη που προσπορίζονται από τις χαµηλότερες τιµές των αγροτικών προϊόντων χωρίς να ωφελείται ο καταναλωτής

13 SWOT Ανάλυση β) Απειλές β4) Γενετικά τροποποιηµένα προϊόντα Αρνητικά διακείµενοι οι Έλληνες καταναλωτές για µεταλλαγµένα αγροτικά προϊόντα Η πλειοψηφία των επιστηµόνων επισηµαίνει την αυξηµένη επικινδυνότητα της νέας τεχνολογίας για : Την διατήρηση της βιοποικιλότητας Τις επιπτώσεις στους παραγωγούς Τις επιπτώσεις στην υγεία των καταναλωτών Η υιοθέτηση της συγκεκριµένης τεχνολογίας θα απεµπολήσει διαχρονικά τα δύο βασικά πλεονεκτήµατα των αγροτικών προϊόντων της παραδοσιακής παραγωγής «ποιοτικών προϊόντων» και της ελληνικής «µεσογειακής διατροφής»

14 SWOT Ανάλυση γ) Ισχυρά σηµεία - Πλεονεκτήµατα γ1) Παραδοσιακό σύστηµα παραγωγής Η πλειοψηφία των παραγωγών χρησιµοποιεί το παραδοσιακό σύστηµα µαζί µε κάποιες πρακτικές του βιοµηχανικού συστήµατος Ακολουθείται (ενδιάµεση κατάσταση µεταξύ παραδοσιακού/ εκτατικού συστήµατος παραγωγής και βιοµηχανικού/ εντατικού) Αυτός είναι ο λόγος προτίµησης των Ελλήνων καταναλωτών για τα «ντόπια αγροτικά προϊόντα» γ2) Ποιότητα Η Ευρωπαϊκή Ένωση ενθάρρυνε τις πρωτοβουλίες για διαφοροποίηση Η Ελλάδα παρά το πλεονέκτηµα έχει καθυστερήσει σηµαντικά π.χ. τα ΠΟΠ και ΠΓΕ τα οποία παρά την αναγνώρισή τους από τους καταναλωτές δεν τα εκµεταλλεύτηκε δεν υπάρχει σύστηµα πιστοποίησης και δεν πραγµατοποιήθηκε στρατηγική προβολής

15 SWOT Ανάλυση δ) Αδυναµίες Μειονεκτήµατα δ1) Ηλικιακό έλλειµα Το ηλικιακό έλλειµµα δυσχεραίνει την αναπτυξιακή δυναµική της γεωργίας Αγροτικός Τοµέας Άλλοι τοµείς της οικονοµίας Νέοι αγρότες Σε 10 χρόνια οι αγρότες 35% των αγροτών >55 ετών και 7% >65 ετών 10% επιχειρηµατιών >55 ετών και 1% >65 ετών 13% ετών πριν 30 χρόνια 23% 42% (35% +7%) >55 ετών

16 SWOT Ανάλυση δ) Αδυναµίες Μειονεκτήµατα δ2) Εκπαιδευτικό έλλειµµα Αγρότες Άλλοι τοµείς της οικονοµίας 81% εκπαίδευση ηµοτικού και κατώτερη 9% δεν γνωρίζει γραφή 35% ηµοτικού και κατώτερη 1% δεν γνωρίζει γραφή ύσκολη η υιοθέτηση επιχειρηµατικής σκέψης, χωρίς βοήθεια, από πλευράς παραγωγών ή η προσαρµογή του σχεδίου παραγωγής στις επιταγές της αγοράς και των καταναλωτών

17 SWOT Ανάλυση δ) Αδυναµίες Μειονεκτήµατα δ3) Έλλειψη ενηµέρωσης Η πλειοψηφία των απασχολούµενων στον πρωτογενή τοµέα χωρίς αγροτική εκπαίδευση απασχόληση βάσει πείρας και εµπειρίας Έλλειψη κατευθυντήριων γραµµών και αδυναµία προσαρµογής του αγροτικού πληθυσµού στις σηµερινές συνθήκες της αγροτικής παραγωγής δ4) Ο µικρός κλήρος και ο πολυτεµαχισµός Ο µέσος κλήρος στην Ελλάδα ισούται µε 45 στρ. ενώ στην Ε.Ε. µε 200 στρ. και στην Αµερική µε 2000 στρ. Επιπλέον ο πολυτεµαχισµός και η διασπορά αυτών αυξάνουν το κόστος

18 Συµπεράσµατα - Προτάσεις Λαµβάνοντας υπόψη τις ευκαιρίες και απειλές του περιβάλλοντος του αγροτικού τοµέα σε συνδυασµό µε τα ισχυρά και ασθενή σηµεία των επιχειρήσεων µπορούµε να καθορίσουµε την εθνική στρατηγική των αγροτικών επιχειρήσεων για τα επόµενα χρόνια Από την παραπάνω ανάλυση να αξιοποιήσουµε στοµέγιστο δυνατό βαθµό τιςδιαθέσιµες ευκαιρίες χρησιµοποιώντας τα ισχυρά σηµεία, ελαχιστοποιώντας ή εξαλείφοντας τις αδυναµίες και αποφεύγοντας τις απειλές.

19 Συµπεράσµατα - Προτάσεις ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗΣ Οι αγρότες να επικεντρωθούν στην εφαρµογή ήπιων συστηµάτων παραγωγής: αγροτικών προϊόντων ποιότητας διαφοροποιηµένων από τα συµβατικά της εντατικής βιοµηχανικής παραγωγής που προσιδιάζουν περισσότερο στη δοµή της γεωργίας µας Το παραδοσιακό σύστηµα παραγωγής ήδη εφαρµόζεται σε πολλές περιοχές της χώρας µας (λόγω διαρθρωτικών προβληµάτων) απαιτείται προσαρµογή ώστε να καλύπτεται το κοινοτικό θεσµικό πλαίσιο µέσω των συστηµάτων πιστοποίησης Οικονοµικά προβλήµατα: εν νοείται επιχείρηση χωρίς προϋπολογισµό, ισολογισµό και δυνατότητα καταγραφής βοηθητικών αρχείων, ώστε να µπορεί να προγραµµατίζει και να διορθώνει το επιχειρησιακό της πρόγραµµα

20 Συµπεράσµατα - Προτάσεις ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗΣ Στα πλαίσια του επιχειρηµατικού προγράµµατος της επιχείρησης απαιτούνται να ενεργοποιηθούν τα παρακάτω προγράµµατα δράσης Α) Το σύστηµα πιστοποίησης Θα πρέπει να απλοποιηθούν οι διαδικασίες και να δοθεί η δυνατότητα να πολλαπλασιασθούν οι οργανισµοί πιστοποίησης Τα πρότυπα της ολοκληρωµένης παραγωγής (AGRO 1,2 κ.λπ.) πρέπει να αναθεωρηθούν και να συµπεριλάβουν στοιχεία marketing management όπως το πρότυπο ISO 9000:2000 Β) Εκπαιδευτικά Προγράµµατα Εκπαίδευση παραγωγών στην τήρηση στοιχείων και υπολογισµού κόστους και εισοδήµατος Κατάρτιση σχεδίων παραγωγής και (Business plan) Συνεργασίες, συγχωνεύσεις Τεχνικές καλλιέργειας Βιολογικών Προϊόντων

21 «Αναδιάρθρωση της καλλιέργειας του καπνού µε άλλες ανταγωνιστικές καλλιέργειες» Εθνική Στρατηγική των Αγροτικών Επιχειρήσεων Υπεύθυνος έργου: Φωτόπουλος Χρήστος: Καθηγητής Marketing Management Τροφίµων του Πανεπιστηµίου Ιωαννίνων Εισηγητής: Φωτόπουλος Χρήστος: Καθηγητής Marketing Management Τροφίµων του Πανεπιστηµίου Ιωαννίνων