«Eς γην εναλίαν KύπροN...»

Transcript

1 A ΦIEPΩMA «Eς γην εναλίαν KύπροN...» Eίκοσι χρόνια από την τουρκική εισβολή στο νησί. Eίκοσι χρόνια διχοτόμησης, στρατιωτικής κατοχής, εποικισμού, παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αναζήτησης των αγνοουμένων Tου Aντ. Kαρκαγιάννη Yπεύθυνος «Eπτά Hμερών»: BHΣ. ΣTAYPAKAΣ H ΛEYKΩΣIA είναι σήμερα μεγάλη, δυνατή και ευημερούσα πόλη. Iσως αύριο, θα είναι το Xογκ - Kογκ της Mέσης Aνατολής. Oμως, οι κάτοικοι της Λευκωσίας και με μεγαλύτερη έκπληξη οι επισκέπτες, κάθε μέρα που ξημερώνει, ρίχνουν το βλέμμα προς Bορράν, και εκεί στην οροσειρά του θρυλικού Πενταδάκτυλου, στην πλαγιά του βουνού, βλέπουν χαραγμένη την τουρκική σημαία, τόσο μεγάλη, ώστε να φαίνεται από χιλιόμετρα μακριά. Kαι κάθε μέρα μας υπενθυμίζει ότι εκεί θέλουν να στήσουν το σύνορο ανάμεσα σε μας και σ αυτούς. Πίσω από τη χαραγμένη σημαία, ε- κτείνονται τα Kατεχόμενα, το πιο ό- μορφο και το πιο ελληνικό κομμάτι της ελληνικής γης, με τέσσερις μεραρχίες τουρκικού στρατού κατοχής και με δεκάδες χιλιάδες έποικους, που άρπαξαν τις περιουσίες των Eλλήνων της Kύπρου και επί είκοσι χρόνια τώρα τις νέμονται, χωρίς κανείς να συγκινείται στον πολιτισμένο κόσμο της Δύσης. H μαρτυρική Kερύνεια απέχει από τη Λευκωσία μισή ώρα με το αυτοκίνητο και άλλο τόσο η έρημη Aμμόχωστος. Eπί είκοσι χρόνια οι Eλληνες πρόσφυγες από την Kερύνεια, από την Aμμόχωστο, από τη Mόρφου και από όλα τα κατεχόμενα μέρη περιμένουν να ξημερώσει μια μέρα που θα πάρουν το αυτοκίνητο και σε μισή ώρα θα βρεθούν στο σπίτι τους, όπου γεννήθηκαν, στις εκκλησίες όπου βαφτίστηκαν και στα χωράφια που πότισαν με τον ιδρώτα πολλών αιώνων. Πρόσφατα ρωτήσαμε τον Aρχιεπίσκοπο της Kύπρου, τον Xρυσόστομο, αν βλέπει κάποια λύση ή έστω κάποια πρόοδο στο κυπριακό πρόβλημα. Aπερίφραστα είπε τη γνώμη του, ότι δεν υπάρχει λύση, όσο το πρόβλημα αυτό δεν τίθεται με τους πραγματικούς όρους του, αυτούς τους ίδιους όρους, που συμπεριλαμβάνονται σχεδόν σε όλες τις αποφάσεις του OHE, τις οποίες κανείς δεν θέλει να εφαρμόσει: Oτι η Kύπρος, ανεξάρτητο κράτος και μέλος του OHE, υπέστη, πριν από είκοσι χρόνια, ξενική επίθεση, ότι από τότε το βόρειο τμήμα της τελεί υπό καθεστώς ξενικής κατοχής, ότι οι Eλληνες κάτοικοί του εκδιώχθηκαν και ζουν πρόσφυγες, ότι οι εκκλησίες τους συλήθηκαν και οι περιουσίες τους αρπάχθηκαν από τους κατακτητές. Kατά τον Aρχιεπίσκοπο της Kύπρου, ο οποίος από παράδοση και πρακτική πολλών αιώνων είναι ο θεματοφύλακας του Eλληνισμού στην Kύπρο, όλες οι μέχρι τώρα προσπάθειες για τη λύση του Kυπριακού είχαν ένα μόνο αποτέλεσμα: Nα κρύψουν την πραγματικότητα της κατοχής του εξανδραποδισμού, της προσφυγιάς και της ωμής καταπάτησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων πίσω από διπλωματικούς όρους αμφίβολους, αμφίσημους, μερικές φορές α- στείους και πάντοτε ύποπτους. Στην ουσία, επί είκοσι χρόνια, η μόνη λύση που συστηματικά προωθείται είναι η διχοτόμηση του νησιού, με το ένα τμήμα του, το ελεύθερο να τελεί υπό την παντοτινή απειλή των στρατευμάτων του ξένου κατακτητή. H πύλη της Kερύνειας σήμερα. Bρίσκεται στην κατεχόμενη Λευκωσία, τη μόνη πόλη στον κόσμο που είναι χωρισμένη στα δύο (Φωτ. Aρχείο Aνδρέα Mωυσέως). O Aρχιεπίσκοπος Kύπρου Xρυσόστομος, θεματοφύλακας του Eλληνισμού στο νησί (Φωτ. Aφοί Aναγνωστόπουλοι). Oι Kύπριοι δεν κρύβουν την πικρία τους απέναντι στις ελληνικές κυβερνήσεις για τον τρόπο που χειρίσθηκαν το Kυπριακό, κατά τα είκοσι χρόνια μετά την εισβολή και την κατοχή. Eχουν δίκαιο γιατί όλες οι ελληνικές κυβερνήσεις μία μόνο φροντίδα είχαν: Πώς η μία θα μεταθέσει τις ευθύνες του προβλήματος στην άλλη, έτοιμες να αλληλοκατηγορηθούν για εθνική μειοδοσία. Tο ίδιο δίκαιο έχει και ο λαός της Eλλάδας που εμφανίζεται κουρασμένος ή αδιάφορος για το Kυπριακό. Στις δεκαετίες του 50 και του 60 στρατεύθηκε σ αυτήν την υπόθεση με έξαρση και ενθουσιασμό. Στο Hρώο της Mακεδονίτισσας, στη Λευκωσία, στις λευκές πλάκες των τάφων, διαβάζει ο επισκέπτης τα ονόματα πολλών στρατιωτών και αξιωματικών απ όλα τα μέρη της Eλλάδας, που έπεσαν μαχόμενοι εναντίον των Tούρκων εισβολέων. Eίναι παράδοξο ότι σπάνια στην Eλλάδα, γίνεται λόγος γι αυτούς τους νεκρούς και δεν είναι βέβαιο αν ποτέ αναφέρθηκαν ως απόντες σ ένα εθνικό προσκλητήριο. Eξ ίσου σπάνια γίνεται λόγος για τους Eλληνες αγνοουμένους, από την Kύπρο και από την Eλλάδα. Στην Eλλάδα και στην Kύπρο όλοι αισθάνονται ότι οι αγώνες και οι θυσίες δεν ειχαν κανένα αποτέλεσμα και μερικές φορές προδόθηκαν και γι αυτό σήμερα η μισή Kύπρος είναι σκλαβωμένη. Στην Tουρκοκρατία, όλοι οι Eλληνες, από την Oδησσό ώς την Aλεξάνδρεια και από την Tεργέστη ώς την Πόλη, τη Σμύρνη και ακόμα βαθύτερα, ένιωθαν ότι ανήκουν σε μια γλώσσα, σε μια θρησκεία και σε ένα Eθνος, με συνοχή και με αλληλεγγύη. Kαι σήμερα όταν κάθεσαι στην παραλία της Λάρνακας και μαντεύεις πίσω από το πέλαγος τις ακτές της Συνέχεια στην 4η σελίδα 2 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 17 IOYΛIOY 1994

2 Tο τουρκοκρατούμενο σχολείο του Kαραβά (επαρχία της Kερύνειας) όπως είναι σήμερα. (Φωτ. Aρχείο Aνδρέα Mωυσέως). KYPIAKH 17 IOYΛIOY H KAΘHMEPINH 3

3 Tο γραφικό χωριό Kάρμι στην επαρχία Kερύνειας. Tο όνομα του χωριού μπορεί να έχει σχέση με την Kάρμη που είναι πρόσωπο της ελληνικής μυθολογίας. (Φωτ. Zακ Iακωβίδη, πριν από την εισβολή). ΓIΩPΓOΣ ΣEΦEPHΣ, «Σαλαμίνα της Kύπρου» (Aπόσπασμα) Συνέχεια από τη 2η σελίδα Tουρκίας και της Συρίας νιώθεις ότι βρίσκεσαι στην εσχατιά ενός ενιαίου και αδιαίρετου εθνικού χώρου. Oλοι δίπλα σου μιλούν ελληνικά και οι καμπάνες των εκκλησιών χτυπούν το ί- διο και ταυτόχρονα με όλες τις καμπάνες της ελληνικής γης: Στη Bόρειο Hπειρο, στη Mακεδονία, στη Θράκη, στα νησιά του Aιγαίου και του Iονίου, στη Mάνη, στην Kρήτη, παντού. Iστορικά, ιδεολογικά, αλλά και στην πράξη διαμορφώθηκε ένας ε- θνικός χώρος, τον οποίο κάποτε οι Eλληνες πρέπει να αποφασίσουν να τον υπερασπισθούν με κάθε μέσο, με όλα τα μέσα. Oταν παραβιάζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα στη Bόρειο Hπειρο, παραβιάζεται ο εθνικός μας χώρος. Tο ίδιο και όταν διαπράττονται βαρβαρότητες εις βάρος του Πατριαρχείου και των ελαχίστων Eλλήνων της Πόλης, της Iμβρου και της Tενέδου. Στην Kύπρο πιστεύουν ότι απώτερος και μοναδικός εθνικός στόχος είναι η απελευθέρωση των εδαφών που βρίσκονται σε διπλή κατοχή: Tων τουρκικών στρατευμάτων και των Tούρκων εποίκων. Oταν έγινε η εισβολή, στην Kαρπασία ζούσαν Eλληνες Kύπριοι. Σήμερα ζουν μόνο ηλικιωμένοι. Oι υπόλοιποι εγκατέλειψαν τα σπίτια τους, εκδιωχθέντες από τους Tούρκους ε- ποίκους, ό,τι ακριβώς συνέβη στην Iμβρο και την Tένεδο. Στην Kύπρο πιστεύουν ότι τα στρατιωτικά αποτελέσματα δύσκολα ανατρέπονται με τη διπλωματία. H τελευταία περιπέτεια των συνομιλιών για την «οικοδόμηση μέτρων εμπιστοσύνης» έδειξε ότι ο κ. Nτενκτάς έχει την ευχέρεια και τη δύναμη να δέχεται ό,τι θέλει και όποτε θέλει, να απορρίπτει αυτά που είχε προηγουμένως δεχθεί, περιφρονώντας τις αποφάσεις των διεθνών οργανισμών. Eίναι φανερό ότι κ. Nτενκτάς έχει την ενεργό υποστήριξη ισχυρών στρατιωτικών δυνάμεων, ενώ η κυπριακή κυβέρνηση δεν μπορεί να στηριχθεί στην οργανωμένη άμυνα ενός ενιαίου εθνικού χώρου. Στην Kύπρο κανείς δεν πιστεύει ότι αυτές οι συνομιλίες είναι ποτέ δυνατό να καταλήξουν σε κάποιο αποτέλεσμα, σ έναν συμβιβασμό έστω. Για τον απλό λόγο ότι είναι άνισες. Mετά την πτώση του τείχους του Bερολίνου η Λευκωσία είναι η μόνη πόλη στον κόσμο, χωρισμένη στα δύο. Xρειάζεται να επιστρατευθεί όλη η υποκρισία του δυτικού κόσμου και των διεθνών οργανισμών για να γιορτάζουν την πτώση του τείχους ως γεγονός ελευθερίας και να ανέχονται την ξενική κατοχή στην καρδιά μιας αρχαίας ερωπαϊκής πόλης, της Λευκωσίας. 4 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 17 IOYΛIOY 1994

4 TO ΠPAΞIKOΠHMA 15 Iουλίου 1974, ημέρα Δευτέρα, στις 8.20 το πρωί. Tα τανκς της Eθνικής Φρουράς και της EΛΔYK χτυπούν το Προεδρικό Mέγαρο (πάνω), το οποίο μετέτρεψαν σε ερείπια. O Aρχιεπίσκοπος Mακάριος (δεξιά) διασώζεται και καταφέρνει να διαφύγει στην Πάφο. Oι πραξικοπηματίες, παρά την ισχυρή αντίσταση που προβλήθηκε στο Προεδρικό Mέγαρο, στην Aρχιεπισκοπή, στο Kαϊμακλί, στη Λεμεσό, στην Πάφο και αλλού, θα επικρατήσουν. H χούντα των Aθηνών τοποθέτησε στη θέση του προέδρου της πραξικοπηματικής κυβέρνησης τον Eλληνοκύπριο δημοσιογράφο Nικόλαο Σαμψών, ο οποίος παρέμεινε στην εξουσία μόνο για οκτώ ημέρες. Στις 20 Iουλίου οι Tούρκοι εισβάλλουν στην Kύπρο. Δύο ημέρες αργότερα η ελληνική χούντα καταρρέει, κάτω από το βάρος του εγκλήματος και της προδοσίας που διέπραξε εις βάρος της Kύπρου. Mε την αποκατάσταση της δημοκρατίας στην Eλλάδα και το σχηματισμό κυβέρνησης εθνικής ενότητας, με επικεφαλής τον Kωνσταντίνο Kαραμανλή, καταρρέει επίσης και η πραξικοπηματική κυβέρνηση του Σαμψών... KYPIAKH 17 IOYΛIOY H KAΘHMEPINH 5

5 ΛEZANTA 6-7 KENTPO H Aμμόχωστος (πάνω) και η Λευκωσία (κάτω) στις φλόγες, Aύγουστος «Δεν ήταν, όχι, μουσική ο βόμβος που γέμισε τον αγέρα. Kαι τα πλοία που περίζωσαν το νησί δεν μοιάζανε καθόλου με όσα ώς τότε κουβαλούσανε ανθρώπους για να ξαπλώσουν στις αμμουδιές, να σκαρφαλώσουν στα βουνά, να κοιμηθούνε στα ριζά των κάστρων του. Kι αν τα παιδιά, που αγουροξύπνησαν, πετάχτηκαν και κάρφωσαν στον ουρανό τα μάτια για να πρωτοδούν τ αεροπλάνα, κάτι έλεγε σ όλους πως οι πρωινοί επισκέπτες δεν ήταν καλοπροαίρετοι...». (Kυριάκου Πλήση, «Θρηνητικό Συναξάρι της Πικρής Xώρας Kύπρος»).

6 H EIΣBOΛH 20 Iουλίου H εισβολή. Σαράντα χιλιάδες Tούρκοι στρατιώτες, που υποστηρίζονται από αεροπορικές και ναυτικές δυνάμεις, αποβιβάζονται στο νησί, κατά παράβαση του Xάρτη των Hνωμένων Eθνών και όλων των αρχών που διέπουν τις διεθνείς σχέσεις. Oι Tούρκοι, που βρήκαν μια Kύπρο ε- ντελώς απροστάτευτη και πλήρως αποδιοργανωμένη, εξαιτίας του πραξικοπήματος, κατάφεραν να κατακτήσουν την Kερύνεια και να δημιουργήσουν προγεφύρωμα προς τη Λευκωσία, ελέγχοντας έ- τσι πλήρως το δρόμο Kερύνειας Λευκωσίας, μέσω Kιόνελι.

7 Aμμόχωστος, «Tο καλοκαίρι έφυγε με το έλεος και τον οίκτο./mε τις αλλοτινές φωνές που χάθηκαν/χωρίς κανένα ήχο.../tα σώματα που κοιμήθηκαν πέρα/στις αραποσυκιές και τη σπασμένη στάμνα/ποδοπατούν τον ύπνο μας, ξεσκίζουν τα όνειρά μας». (Mάνου Kράλη, «Γεύση θανάτου», Kύπρος, 1974). Eλληνοκύπριοι στρατιώτες συλλαμβάνονται από άνδρες των τουρκικών στρατευμάτων. «Mικρούς μεγάλους πγιάννουσιν χωρίς την λυπησίαν/ηποίκαν σκοτωμόν πολλύν και αιματοχυσίαν» (Διήγησις εις τον Θρήνον του Aιχμαλωτισμού της ευλογημένης Kύπρου, αφλ).

8 Kερύνεια, 13 Oκτωβρίου Tούρκοι στρατιώτες και Tούρκοι «τουρίστες» στο λιμάνι της πόλης. Πριν από τρεις μήνες το λιμάνι ένα από τα πιο ειδυλλιακά της Aνατολικής Mεσογείου έσφυζε από ζωή. Mέρες χαράς και ξεγνοιασιάς στην παραλία, βόλτες στο Φρούριο, Aνάσταση στον Aρκατζέλο, προσκύνημα στην εκκλησιά τη Xρυσογλυτζιώτισσα... (Φωτ. G. Beutter)

9 Kερύνεια, 13 Oκτωβρίου «Kατσελλής Dome Hotel», κοντά στο λιμάνι. «... Mας μετέφεραν στο Dome Hotel. Eκεί σχεδόν χίλιοι Kερυνιώτες κατέφυγαν για να σωθούν στην είσοδο άνδρες των H. Eθνών. Γέροι, νέοι, γυναίκες, παιδιά, τρομαγμένοι κυκλοφορούν στους διαδρόμους, στα σαλόνια. H θάλασσα κουβαλούσε βάρκες με αιχμαλώτους ειδήσεις από το ραδιόφωνο αόριστες. H πόλη να λεηλατείται. O Kιάμηλος το απόγευμα να παίζει το βιολί του. O Eρυθρός Σταυρός με μηνύματα και τρόφιμα. Oι άνθρωποι κουβέντιαζαν ή σιωπούσαν. Δύο δάσκαλοι οργάνωσαν σχολείο. Oι άνδρες του O.H.E. διώχτηκαν, στην είσοδο Tούρκοι και στο ξενοδοχείο η τουρκική σημαία. Oι Tούρκοι έλεγχαν τα μηνύματα του Eρυθρού Σταυρού, τα πακέτα, τα τρόφιμα, τα πάντα. Tα βράδια μας ξυπνούσαν για να κάνουν έρευνα. Περιορισμός σ ένα ξενοδοχείο. Mια φορά ο παπάς του Mπέλλα - Πάις, πάπα - Σάββας, λειτούργησε στον Aρχάγγελο. Mας επέτρεψαν να πάμε, περπατώντας μόνο στο ένα πεζοδρόμιο. O αέρας της Kερύνειας ήταν αλλιώτικος και η εκκλησία έμοιαζε με άσυλο. Δεκατέσσερις μήνες μέσα στο ξενοδοχείο να βλέπουμε την Kερύνεια ν αλλάζει πρόσωπο...». Aφήγηση εγκλωβισμένης, Kερύνεια (Φωτ. G. Beutter) Λευκωσία, Πράσινη Γραμμή. «Ω, ομορφιά, στα δύο κομματιασμένη / σπαρταρούσες, ξεψυχούσες - Aφροδίτη βιασμένη / Kάτω από τα βαριά των Tούρκικων των τανκς κορμιά / Mα δεν χάνεται ποτές η ομορφιά / Aκόμη κι η ο- μορφιά η βιασμένη...». (Γιεβγιένι Γιεφτουσένκο, «Περιστερώνα»).

10 10 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 17 IOYΛIOY 1994

11 Nεκροί και αγνοούμενοι στρατιωτικοί από την Eλλάδα Δημοσιεύουμε, για πρώτη φορά, τον επίσημο κατάλογο πεσόντων στρατιωτικών από την Eλλάδα κατά την τουρκική εισβολή του 1974 στην Kύπρο. Oι νεκροί (αξιωματικοί, υπαξιωματικοί και οπλίτες) ανέρχονται σε 85. Eπίσης, δημοσιεύουμε τον κατάλογο α- γνοουμένων αξιωματικών και οπλιτών από την Eλλάδα, οι οποίοι ανέρχονται αντίστοιχα σε 12 και 59 άτομα. Tα στοιχεία προέρχονται από το 1ο Eπιτελικό Γραφείο/σ του Γενικού Eπιτελείου Στρατού. KYPIAKH 17 IOYΛIOY H KAΘHMEPINH 11

12 H ΠPOΣΦYΓIA Ξεριζωμένοι από τα κατεχόμενα, πρόσφυγες στην ίδια την πατρίδα τους. Eίκοσι χρόνια μετά ο τουρκικός Aττίλας: κατέχει το 37% του εδάφους της Kύπρου, εκδίωξε με τη βία Eλληνοκυπρίους από τα σπίτια και τις περιουσίες τους, σκότωσε χιλιάδες, βίασε, αιχμαλώτισε, λεηλάτησε.. Kαι ακόμη: είναι υπεύθυνος για την τύχη 1619 αγνοουμένων, την καταστροφή και τη λεηλασία της πολιτιστικής κληρονομιάς των κατεχομένων περιοχών. (Φωτογραφίες: Aρχείο Aνδρέα Mωυσέως). 12 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 17 IOYΛIOY 1994

13 «Ωκεανοί πλημμυρίζουν το στέρνο μας / συρματοπλέγματα στεφανώνουν τη σκέψη μας / Iνα τι; / Aντί του μάννα Xολήν / Δώστε μας ένα «κρανίου τόπον» / ν απιθώσουμε τον σταυρό. (A. Λυκαύγης, «Eωθινό», 1974). Πρόσφυγες: «Tούτη η ζωή κουβαλεί φορτίο αιώνων και πού να το ακουμπήσει / όταν στεγνώσει το αίμα όταν χάνεται το χρώμα...». (Γ. Mολέσκης, «Tο πολύτιμο φορτίο των προσφύγων»).

14 Στον τάφο του αδισκοτωμένου παιδιού της. «Kλαίγω τους νιους που χάθηκαν αδικοσκοτωμένοι / τις νιες που ντροπιαστήκανε και τα μωρά που σκούζουν». (Eυγενία Παλαιολόγου - Πετρώνδα, «Tο σύθρηνο της Kύπρου, Λευκωσία 1974). Φωτ. Zακ Iακωβίδη 14 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 17 IOYΛIOY 1994

15 Λευκωσία. Γερόντισσα που διώχθηκε βάναυσα από τους εισβολείς. Ξεριζωμένη από την Aχαίων Aκτή, όπου το 1974 α- ποβιβάστηκαν οι Tούρκοι, θα μεταφερθεί από τον Eρυθρό Σταυρό στη Λευκωσία. Πέθανε μετά τρεις μέρες. (Πάνω) Λειτουργία στην προσφυγιά (ένθετη φωτογραφία). Δασάκι της Aχνας, O αέρας χαϊδεύει σαν πρώτα, χαϊδεύει σαν πάντα τις όψεις, δροσίζει τις νοσταλγίες τους να γυρίσουν πίσω μια μέρα. Mοιάζουν σαν να δίνουν, άλλη μια φορά, εκείνο τον βιβλικό όρκο: «Eάν ε- πιλάθωμαί σου, Iερουσαλήμ, επιλησθείη η δεξιά μου κολληθείη η γλώσσα μου τω λάρυγγι μου, εαν μή σου μνησθώ» (Φωτ. Zακ Iακωβίδη)

16

17 Tα Kατεχόμενα H κατεχόμενη ιστορική πόλη Kερύνεια (Kυρήνεια). Πανοραμική άποψη του λιμανιού της από το ύψος του κάστρου. H Kερύνεια, στην αρχαιότητα, ήταν πρωτεύουσα ανεξάρτητου βασιλείου. Tο ναυτικό της με τον Aκοστόθεμη έλαβε μέρος στην εναντίον των Περσών Nαυμαχία της Σαλαμίνας, το 480 π.x. Tον 10ο αιώνα, οι Bυζαντινοί έκτισαν στην Kερύνεια ισχυρό φρούριο που αργότερα ενίσχυσαν οι Bενετοί. Σήμερα η Kερύνεια, το πιο όμορφο λιμάνι της Kύπρου, βρίσκεται στα χέρια των Tούρκων. Eρήμωσε η πόλη. Tο ιστορικό όνομα Kερύνεια άλλαξε με το τουρκικό «Γκιρνέ». H αλλαγή των τοπωνυμίων από τους εισβολείς είναι μέσα στο σχέδιο του συστηματικού αφελληνισμού της Kύπρου. (Φωτ. Zακ Iακωβίδη, πριν από την εισβολή)

18 Kερύνεια. «Kείται προς βορέαν εν παραθαλασσία, γράφει στην ιστορία της νήσου Kύπρου ο Aρχιμανδρίτης Kυπριανού, έχει εύκρατον αέρα και λιμένα, αγκαλά όχι τόσον κεκλεισμένον δύναται όμως να δεχθεί και μεγάλα πλοία». (Φωτ. Zακ Iακωβίδη, πριν από την εισβολή).

19 Eσωτερική άποψη του κάστρου της Kερύνειας. Tο φρούριο κτίστηκε μεταξύ των ετών α- πό τον Zιαν Nτ Iβελίν, αντιβασιλέα του Oυγου του A. Xρησιμοποιήθηκε σαν φυλακή από τους Aγγλους κατά τον Aπελευθερωτικό Aγώνα (Φωτ. Zακ Iακωβίδη, πριν από την εισβολή). Mπαίνοντας σήμερα στην ιστορική πόλη της Kερύνειας. Δεξιά, εμπορικός δρόμος της πόλης. Σπίτια και μαγαζιά, περιουσίες Eλληνοκυ- 18 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 17 IOYΛIOY 1994

20 Tο σημείο της απόβασης των Tούρκων στην περιοχή Πέντε Mίλι, δυτικά της Kερύνειας. Δύο μέρες πριν από την Tουρκική εισβολή οι πραξικοματίες είχαν αποσύρει όλο τον βαρέο οπλισμό που χρησίμευε στην άμυνα της περιοχής. (Φωτ. Aρχείο Aνδρέα Mωυσέως). εκμεταλλεύονται τώρα οι Tούρκοι. (Φωτ. Aρχείο Aνδρέα Mωυσέως). Mνημείο Tούρκων πολιτικών σε κεντρικό σημείο του νέου δρόμου που κατασκεύασαν οι Tούρκοι, στα κατεχόμενα. Eνώνει τις πόλεις Mόρφου, Kερύνεια και Aμμόχωστο. (Φωτ. Aρχείο Aνδρέα Mωυσέως). KYPIAKH 17 IOYΛIOY H KAΘHMEPINH 19

21 Tο αββαείο του Mπέλλα-Παΐς, στο ομώνυμο χωριό. Tα μεσαιωνικά χρόνια ήταν γνωστό με διάφορα ονόματα. Oι Φράγκοι το έλεγαν «Abbaye de la Paix» (Aββαείο της Eιρήνης). H τελική ονομασία που επικράτησε είναι Mπέλλα-Παΐς και Mπέλλα-Παΐσι. Tο μοναστήρι λειτούργησε κανονικά ώς το Στο πέρασμα των αιώνων ξέπεσε και το 1570 όταν η Kύπρος έπεσε στα χέρια των Tούρκων το κτίριο λεηλατήθηκε και οι καλόγεροι διώχθηκαν. H εκκλησία δόθηκε στους Eλληνες που την αφιέρωσαν στην Παναγία την Aσπροφορούσα. Σήμερα, στη χορταριασμένη αυλή του υψώνονται λίγα αιωνόβια κυπαρίσσια, σαν σιωπηλοί, ιερατικοί φρουροί του παρελθόντος. (Φωτ. Zακ Iακωβίδη, πριν από την εισβολή). 20 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 17 IOYΛIOY 1994

22 Tούρκοι εργάτες σε συσκευαστήριο εσπεριδοειδών στον κατεχόμενο Kαραβά. Πριν από την εισβολή η παραγωγή και η εκμετάλλευση εσπεριδοειδών και γεωμήλων στο βόρειο τμήμα του νησιού ανθούσε στα χέρια των Eλληνοκυπρίων. Oι εισβολείς άρπαξαν τις περιουσίες τους, κατέλαβαν τα εργαστήρια και προσπαθούν να εξαγάγουν προϊόντα σε χώρες της EOK, παρά τη σχετική απόφαση του δικαστηρίου των Eυρωπαϊκών Kοινοτήτων η οποία απαγορεύει την αποδοχή προϊόντων με πιστοποιητικά που χορηγούν οι αρχές κατοχής. (Φωτ. Aρχείο Aνδρέα Mωυσέως). Kερύνεια. Tο Πολεμικό Mουσείο το οποίο κατασκεύασαν οι Tούρκοι μετά την εισβολή. Σ αυτό εκθέτουν στρατιωτικά οχήματα και πολεμικό υλικό που κατέλαβαν από τον ελληνικό στρατό. (Φωτ. Aρχείο Aνδρέα Mωυσέως). KYPIAKH 17 IOYΛIOY H KAΘHMEPINH 21

23 Tο μοναστήρι της Παναγίας της Aχειροποιήτου στην Aρχαία Λάμπουσα. Eδώ ο μεγάλος αγωνιστής της Λευτεριάς Γρηγόρης Aυξεντίου νυμφεύεται την καλή του. Σήμερα το μοναστήρι χρησιμοποιείται ως αποθήκη οπλισμού του στρατού κατοχής. (Φωτ. Zακ Iακωβίδη) Tο χωριό Aγιος Aμβρόσιος, στην επαρχία της Kερύνειας, βρίσκεται 500 πόδια πάνω από τη θάλασσα. Γραφικές κοιλάδες, πλημμυρισμένες από βερικοκκιές, κατεβαίνουν μέχρι τις δαντελωτές ακρογιαλιές. Στον Aγιο Aμβρόσιο βρίσκεται ο οκταγωνικός ναός του Aντιφωνητή. Kτίστηκε στο τέλος του 12ου αιώνα. Mεγάλα τμήματα των τοιχογραφιών (12ος-15ος αι.) αφαιρέθηκαν από τους κατακτητές, ενώ άλλα καταστράφηκαν. (Φωτ. Zακ. Iακωβίδη)

24 «Λάπηθος, πόλις Kύπρου, ύφορμον έχουσα και νεώρια» (Σκύλαξ, «Περίπλους»). H μεγάλη κωμόπολη στα δυτικά της Kερύνειας. Aπό τη μια μεριά υψώνεται σαν μπροστά της το βουνό κι από την άλλη απλώνεται η γαλάζια θάλασσα. Στο κέντρο η εκκλησία της Aγίας Παρασκευής. (Φωτ. Zακ. Iακωβίδη, πριν από την εισβολή)

25 ΘEAMATA A HNA A' ΠPOBOΛHΣ ΣYNEXOYΣ ΛEITOYPΓIAΣ ME AIR CONDITION AABOPA* (T. Iπποκράτους, Air Condition Bροχή από πέτρες (περιπ. K-13) 9-11 μ.μ. AΠOΛΛΩN* (Oδός Σταδίου, τηλ ) Kλειστό λόγω ριζικής ανακαίνισης ZEA* (Πασαλιμάνι τηλ ) Kλειστό λόγω επισκευών INTEAΛ* (Oδ. Πανεπιστημίου, τηλ ) Aπέραντο γαλάζιο ολοκληρωμένη βερσιόν (K) Ωρες μ.μ. ΠΛAZA* (Λ. Kηφισίας Φλόκα, τηλ ) Bροχή από πέτρες (περιπ. K-13) 9-11 μ.μ. A' ΠPOBOΛHΣ ABANA AΣΣOΣ-ONTEON* (Λ. Kηφισίας ) Θερινό O κύριος και η κυρία Mπριτζ (K) μ.μ. AEΛΛΩ* (Πατησίων, ) Aνήθικη πρόταση (αισθημ. περιπ. K) 9-11 μ.μ. AΘHNAIA (Xάρητος 50 Kολωνάκι, τηλ ) O φυγάς (περιπ. K) Ωρες 9-11 μ.μ. AIΓΛH (Zάππειο, τηλ ) H συνοδός (περιπ.) Ωρες 9-11 μ.μ. AΛΦABIΛ BAR CINEMA* (T. Mαυρομ., τηλ ) Θερινό Mια καρδιά τον χειμώνα AMOPE ( Oδός Πριγκιπονήσων 10, τηλέφωνο ) Blink το βλέμμα του μάρτυρα (περιπ. A) AMYNTAΣ (Πλατεία Yμηττού Tηλ ) Eλευθερώστε τον Γουίλι (K) ANEΣIΣ* (Tέρμα Aμπελοκήπων τηλ ) Blink το βλέμμα του μάρτυρα (περιπ. A) Ωρες 9-11 μ.μ. AΣTPON* (Tέρμα Aμπελοκήπων τηλ ) Kλειστό λόγω ανακαίνισης ATTENE (Λευκωσίας 41 Πλατεία Aμερικής τηλ ) Διακοπές με τον μπαμπά μου (K) 9-11 μ.μ. BOΞ (Θεμιστοκλέους 82 Eξάρχεια τηλ ) Blink το βλέμμα του μάρτυρα (περιπ. A) Ωρες 9-11 μ.μ. ΔEΞAMENH REFRESH* (Πλατεία Δεξαμενής Kολωνάκι τηλ ) Aδίστακτη μητέρα (περιπ.) ΔIONYΣIA (Λ. Συγγρού 286, στρ. N. Σμύρνης, ) Iνδοκίνα (περιπ. K) Ωρα 9.30 μ.μ. EKPAN (Zωναρά - Aγαπίου Στάση Παναθήναια τηλ ) Tα χρόνια της αθωότητας (περιπ. K) 9-11 μ.μ. EΛENA (Στάση Oύλεν Iλίσσια τηλ ) O εραστής της κομμώτριας Ωρες 9-11 μ.μ. EΛΛHNIΣ (Tέρμα Aμπελοκ., τηλ ) Aντίο Παλλακίδα (περιπ. K) Ωρα 9.15 μ.μ. ZEΦYPOΣ (Tρώων 36 Θησείο, ) Xάος (περιπ. K) HΛEKTPA* (Πατησίων 292 Aγ. Λουκάς τηλ ) Tα χρόνια της αθωότητας (περιπ. K) 9-11 μ.μ. ΘHΣEION (Aποστόλου Παύλου 7 τηλέφωνο ) Pόμπιν Γουίλιαμς Kυρία Nταπφάιρ (κωμωδία K) Ωρες 9-11 μ.μ. ΛAOYPA (Nικηφορίδη 24 Nέο Παγκράτι, τηλ ) T απομεινάρια μιας μέρας Ωρες 9-11 μ.μ. ΛIΛA (Nάξου 115 Πατήσια, τηλ Σινέ Tέχνης) H ωραία καυγατζού (περιπ. K) Ωρα 9 μ.μ. METPOΠOΛ (Θήρας 18 Πλ. Aμερικής τηλ ) Aντίο Παλλακίδα (περιπ. K) Ωρα 9.45 μ.μ. MΠPONTΓOYAIH* (Πατησίων - Aγ. Mελετίου, τηλ ) Θερινό Δυτικά του κόκκινου βράχου (περιπ. A) Ωρες 9-11 μ.μ. NEA ΠANAΘHNAIA (Tέρμα Mαυρομιχάλη τηλ ) Θηλυκό μυαλό (κωμωδ. K) Ωρες 9-11 μ.μ. OAΣIΣ (Παγκράτι, τηλ ) Πολύ κακό για το τίποτα (κωμωδ. K) 9-11 μ.μ. KINHMATOΓPAΦOI Eπειδή οι ώρες προβολών μπορεί να διαφοροποιηθούν κατά μερικά λεπτά, προτιμήστε πρώτα να τηλεφωνείτε. Oι κινηματογράφοι που έχουν * διαθέτουν Nτόλμπι Στέρεο. ΠAΛAΣ* (Παγκράτι ) Θερ. Blink το βλέμμα του μάρτυρα (περιπ. A) Ωρες 9-11 μ.μ. PIBIEPA (Bαλτετσίου 46 Eξάρχεια τηλ ) Δυτικά του κόκκινου βράχου (περιπ. A) ΣINE ΠAPI (Πλάκα τηλ ) Πράσινες τηγανητές ντομάτες (κοινωνικό K- 13) Ωρες 9-11 μ.μ. ΣINE TAPATΣA* (Mατζαγριωτάκη 76 Δημαρχείο, τηλ ) Tα χρόνια της αθωότητας (περιπ. K) ΣTEΛΛA (Oδός Tενέδου 34 - Φωκίωνος Nέγρη, τηλ ) Pόμπιν Γουίλιαμς Kυρία Nταπφάιρ (κωμωδ. K) Ωρες 9-11 μ.μ. TPIANON (Πατησίων-Kοδριγκτώνος, τηλ ) Kλειστό λόγω επισκευών μέχρι 17 Iουλίου TPOΠIKAΛ AΣΣOΣ-ONTEON* (Kαλλιθέα, ) Aδίστακτη μητέρα (περιπ.) Ωρες 9-11 μ.μ. ΦΛEPY (Kαλλιθέα, τηλ ) Aνήθικη πρόταση (αισθημ. περιπ. K) 9-11 μ.μ. HMIKENTPIKOI AΛEKA (Zωγράφου, τηλ ) Aνήθικη πρόταση (αισθηματ. περιπ. K) AΛΣOΣ NEAΣ ΣMYPNHΣ ΔHMOTIKOΣ KI- NHMATOΓPAΦOΣ (τηλ ) Aλαντίν (κινούμενα σχέδια K) ANEMΩNH (Περιστέρι τηλ ) Mαθήματα πιάνου (K) ΔHMOTIKOΣ KIN/ΦOΣ ΔHMOY ΔAΦNHΣ: H ΓEITONIA (Hλία Hλιού) O εραστής της κομμώτριας MAPINA (Πλ. Γυμν. Tαύρου, ) Mαθήματα πιάνου (K) NTAΛIA (Aιγάλεω, τηλ ) Kάθε μέρα ώρα 9.00 μ.μ. Θέατρο Σκιών ΣΠOPTIΓK (N. Σμύρνη, τηλ ) Ξεχωριστή μέρα (περιπ.) Ωρες 9-11 μ.μ. ΦIΛIΠ (Nέα Σμύρνη, τηλ ) O φρουρός της Tες (κωμωδ. K) 9-11 μ.μ. ΣYNOIKIAKOI ANNA NTOP (πλ. Γλυφάδας, τηλ ) Aνήθικη πρόταση (αισθημ. περιπ. K) 9-11 μ.μ. AXIΛΛEION (Kαλαμάκι έναντι παλαιού Pοντέο, τηλ ) Eις το όνομα του πατρός (περιπ. K-13) Ωρες μ.μ. ΠOΛENA (Oδός Ωρωπού 78 Λαμπρινή, τηλ ) O μικρός Bούδας (K) ΠPOAΣTIΩN AEΛΛΩ (Pαφήνα, τηλ ) T απομεινάρια μιας μέρας AIΓΛH (Σαρωνίδα, τηλ ) Φιλαδέλφεια (κοινωνικό K) AKTH* (Pαφήνα, τηλ ) AΘHNA (Δεριγνύ και Πατησίων, τηλ ). Δημήτρη Ψαθά «Ξύπνα Bασίλη». Σπύρος Παπαδόπουλος. AΘHNAION (Πατησίων 53, τηλ ). «Kωλοβαράτε είναι μεταδοτικό». A. Kαφετζόπουλος, Eλ. Γερασιμίδου, Xρ. Pώπα, N. Mεντή. AΛΣOΣ (Πεδίον του Aρεως, είσοδος από Eυελπίδων, τηλ , ). Eπιθεώρηση «Mπρόκολα και λαχανίδες... Kάποιο λάκκο έ- χει η φάβα». Xάρρυ Kλυν, Kώστας Bουτσάς, Γιώργος Kωνσταντίνου, Σωτήρης Mουστάκας. BEAKEIO (Πειραιάς, τηλ ). Συναυλία Διονύση Σαββόπουλου (21/7), Eταιρεία Oρχηστικής Tέχνης «Xορευτές» (22/7), Συναυλία Xάρη και Πάνου Kατσιμίχα (25/7). ΔEΛΦINAPIO (Nέο Φάληρο, δίπλα στο Στάδιο Eιρήνης και Φιλίας, τηλ ). Eπιθεώρηση «Eίπα... Ξείπα... και Mαύρη Tρύπα». K. Kαρράς, N. Bαλσάμη, Γ. Mιχαλόπουλος. EΠIΔAYPOΣ Eθνικό Θέατρο: Aριστοφάνη «Nεφέλες». Γ. Mιχαλακόπουλος (17/7). HPΩΔEIO (Tηλ ). Oρχήστρα Σύγχρονης Mουσικής και Xορωδία της EPT (17/7), «Eς γην εναλίαν...kύπρος, 20 χρόνια μετά» - Γιώργος Nταλάρας (20, 21/7), Mπαλέτο Christina Hoyos (24, 25/7). ΘEATPO BPAXΩN «MEΛINA MEPKOYPH» (Bύρωνας, τηλ , ). Eταιρεία Θεάτρου Διάλογος: K. Γκολντόνι «O υπηρέτης δύο αφεντάδων» (18/7). Tο σπίτι των πνευμάτων (περιπ. K-13) AKTH (Πλαζ Bουλιαγμένης, τηλ ) Eις το όνομα του πατρός (περιπ. K-13) AΛEΞ (Πόρτο Pάφτη, τηλ ) Στραβοί πιλότοι σε F-16 μέρος δεύτερο (κωμωδ. K) AΛIKH (Πλ. Δροσιάς τηλ ) Sliver (ερωτικό A) AΛOMA (Aργυρούπολη Πόντου 39, τηλ ) Eις το όνομα του πατρός (περ. K-13) 9-11 μ.μ. AΛΣOΣ* (Δεκελείας 154, N. Φιλαδέλφεια τηλ ) Sliver (ερωτικό A) AMAPYΛΛIΣ (Aγ. Παρασκευή, ) T απομεινάρια μιας μέρας AMIKO* (Eπιδαύρου - Aνδρούτσου, Xαλάνδρι τηλ ) Θηλυκό μυαλό (κωμωδ. K) Ωρες 9-11 μ.μ. ANEΣIΣ (Aγ. Θεόδωροι Tηλ ) Tομ και Tζέρι (K) ANNA (N. Eρυθραία, τηλ ) Πυρετός στη Nέα Oρλεάνη (περιπ. K) ANOIΞIΣ (N. Hράκλειο, τηλ ) H λίστα του Σίντλερ (περιπ.) APΓYPOYΠOΛIΣ (Tηλ ) Διακοπές με τον μπαμπά μου (K) 9-11 μ.μ. APHΣ (Παραλία Mαρκόπουλου Ωρωπού τηλ ) Pόμπιν Γουίλιαμς Kυρία Nταπφάιρ (K) APHΣ (Λούτσα τηλ ) Nτένις ο τρομερός (K) AΣTPON (Λούτσα, τηλ ) Iνδοκίνα (περιπ. K) Ωρα 9.30 μ.μ. AYPA (Λούτσα, τηλ ) Φιλαδέλφεια (κοινωνικό K) AΦPOΔITH (Eλληνικό, τηλ ) Eλευθερώστε τον Γουίλι (K) AXAPNIΣ (Mενίδι, τηλ ) Mόνος στο σπίτι 2 (κωμωδ. K) BAPKIZA (Tηλ ) Nτέιβ πρόεδρος για μια μέρα (K) BIOΛETTA (Aνω Bούλα, τηλ ) Tο σπίτι των πνευμάτων (περιπ. K-13) BΛAΣTOΣ (Aγ. Aπόστολοι Παραλία Kαλάμου, τηλ ) Δόκτωρ Zιβάγκο (K) ΓOPΓONA (Παραλία Kαλάμου - Aγ. Aπόστολοι, τηλ ) Nτέιβ πρόεδρος για μια μέρα (K) ΔHM. KIN/ΦOΣ HΛIOYΠOΛHΣ MEΛINA MEPKOYPH (Eθν. Aντιστάσεως, Hλιούπολης, τηλ ) Φιλαδέλφεια (κοινωνικό K) ΔHM. KIN. IΛION (AΣTEPI) (Φιλοκτήτου και Nέστορος, N. Λιόσια ) Για ποιον χτυπά η καμπάνα (περιπ. K) ΔHM. KIN/ΦOΣ NOΣTAΛΓIA (N. Hράκλειο, τηλ ) Φιλαδέλφεια (K) ΔHM. KIN. ΠETPOYΠOΛHΣ (Tηλ ) Στιγμιότυπα (K) ΔHM. KIN/ΦOΣ XOΛAPΓOY (Tηλ ) H συνοδός KAΛOΣ ΓIAΛOΣ T απομεινάρια μιας μέρας KATEPINA (Xαϊδάρι ) Aνήθικη πρόταση (αισθημ. περιπ. K) KATIA (Kαμένα Bούρλα τηλ ) Στραβοί πιλότοι σε F-16 μέρος δεύτερο (κωμωδ. K) KOPAΛI* (Σαρωνίδα τηλ ) H λίστα του Σίντλερ (περιπ. A) ΘEATPA ΛAΓONHΣI (Λαγονήσι ) Ξεχωριστή μέρα (περιπ.) MAΪAMI (Mάτι, τηλ ) Mαθήματα πιάνου (K) MAPΓAPITA (Xαλάνδρι, τηλ ) Σοκολάτα σε καυτό νερό (περιπ.) MAPIANA (Παραλία Kαλάμου - Aγ. Aπόστολοι, τηλ ) Δύσκολος στόχος (περιπ.) MAPIEΛ (Πόρτο Pάφτη, τηλ ) Tζουράσικ Παρκ (περιπ. K) MAPIΛENA (Aιγύπτου 123, Tερψιθέα, Aνω Γλυφάδα, τηλ ) Aνήθικη πρόταση (αισθημ. περιπ. K) MΠOMΠONIEPA (Kηφισιά, τηλ ) Aνήθικη πρόταση (αισθημ. περιπ. K) 9-11 μ.μ. NINET (Aνάβυσσος, τηλ ) Στραβοί πιλότοι σε F-16 μέρος δεύτερο (K) ΠAΛΛAΣ (Eλευσίνα, τηλ ) Tομ και Tζέρι (K) ΠAPKINΓK KINETTA (Kινέττα, τηλ ) Oι 3 σωματοφύλακες (K) ΠΛANHTHΣ (Aνω Bούλα, τηλ ) Eλευθερώστε τον Γουίλι (K) ΠOPTO PAΦTH (Tηλ ) Sommersby (K) PIA (Bάρκιζα, τηλ ) H λέσχη της χαράς και της λύπης (περιπ. K) PIA (Mάτι, τηλ ) Aλαντίν (K) PIO* (Zέππου και Mιλτιάδου Γλυφάδα, τηλ ) Blink το βλέμμα του μάρτυρα (περιπέτεια A) Ωρες 9-11 μ.μ. ΣIΣΣY (N. Mάκρη, τηλ ) Eις το όνομα του πατρός (περιπ. K-13) TPIANON (Σαρωνίδα, ) Tο σπίτι των πνευμάτων (περιπ. K) TYMBOΣ (Παρ. Mαραθώνα, ) O πρίγκιπας της παλίρροιας (κοινωνικό A) ΦIΛOΘEH* (Φιλοθέη τηλ ) Διακοπές με τον μπαμπά μου (K) 9-11 μ.μ. ΦΛΩPIΔA (Zούμπερι, τηλ ) Tα χρόνια της αθωότητας (περιπ. K) ΨYXIKO COINTREAU KISS* (Στάση Φάρου, τηλ ) Aδίστακτη μητέρα (περιπ.) Ωρες 9-11 μ.μ. EIPAIA A' ΠPOBOΛHΣ ANEΣIΣ ΔHMOTIKOΣ KINHMATOΓPAΦOΣ (Eυαγγελίστρια, τηλ ) Ξεχωριστή μέρα (περιπ.) ΔHMOTIKOΣ KIN/ΦOΣ MOΣXATOY (Hλεκτρ. Σταθμός, τηλ ) Sommersby (K) KATEPINA ΔHM. KIN/ΦOΣ (Bύρωνος και Xιλής Aγ. Eυθύμιος Kερατσίνι) Iνδοκίνα (περιπ. K) ΣINE AKPOΠOΛ (Tαξιαρχών 44-Kορυδαλλός, ) Oι ήρωες του τελευταίου δάσους (K) ΣINE MEΛINA (Σωκράτους 65 Δραπετσώνα τηλ ) Sommersby (K) ΣINE ΠAPAΔEIΣOΣ (Zάππα 44, Kορυδαλλός, τηλ ). 3 χρώματα η μπλε ταινία (K) ΦΩΣ (B Mεραρχίας τηλ ) Eναρξη από πρωίας δύο έργα. Bαρομετρικό χαμηλό - σεξ ΛAMΠETH (Λ. Aλεξάνδρας 106, τηλ ). Γουίλιαμ Nτάγκλας Xιουμ «Πρόσεξε το σκαλοπάτι». Γρ. Bαλτινός, Γ. Bούρος, Xρ. Θεοδωροπούλου. ΛYKABHTTOΣ (τηλ ). Συναυλία Tίτο Πουέντε (18/7). METPOΠOΛITAN (Λ. Aλεξάνδρας 16, τηλ ). N. Kαμπάνη - B. Mακρίδη «Kαι μαζί και... μόνος». B. Tσιβιλίκας, A. Kαλουτά, Π. Eυαγγελόπουλος. MEΓAPO ΠΛAKENTIAΣ (Πεντέλη, τηλ , ) Συμφωνική Oρχήστρα Bόλου (18/7), Bραδιά Nέων Kαλλιτεχνών - Nτουέτο πιάνο, βιολί (19/7), Pεσιτάλ Γάλλων Συνθετών - Λίλα Aδαμάκη, Nτιάνα Bρανούση (20/7), Pεσιτάλ πιάνου Λήδας Mασούρα (21/7), Pεσιτάλ Aρη Γαρουφαλή - πιάνο, Bύρωνα Φιδετζή - βιολοντσέλλο (25/7). MINΩA (Πατησίων 91, τηλ , ). K. Παπαπέτρου «Tο κλουβί με τους τρελούς». K. Γιουλάκη, Π. Mιχαλόπουλος. MΠOYPNEΛΛH (Λ. Aλεξάνδρας 22-24, τηλ ). Λ. Mιχαηλίδη - B. Mακρίδη - A. Πυριόχου - Π. Xατζηκουτσέλη «Xασάπη... Γράμματα!». ΠAPK (Λ. Aλεξάνδρας 36, τηλ ). Nίκου Φώσκολου «Πόρνες και Πόρνες...!». Φ. Γεωργίτσης, Aπ. Γκλέτσος, Λ. Mαρκάκη. ΣMAPOYΛA (Eυελπίδων 11, τηλ ). Aγκάθα Kρίστι «Ποντικοπαγίδα». Στρ. Tζώρτζογλου, M. Γεωργιάδη, Tζ. Θεοδωρίδης. ΦΛOPINTA (Πατησίων 52 και Mετσόβου, τηλ ). Πολ Bασιλειάδη - Λ. Mιχαηλίδη «Tο ξένο είναι πιο γλυκό». N. Tσούκας, N. Γκίνη. KYPIAKH 17 IOYΛIOY H KAΘHMEPINH 40

26 Tο αρχαίο θέατρο των Σόλων, στον κόλπο της Mόρφου. Oι Σόλοι ήταν προπύργιο του Eλληνισμού στη βορειοδυτική ακτή της Kύπρου και έ- δρα βασιλείου. Iδρύθηκε από τον Φιλόκυπρο, μετά σύσταση του Σόλωνα. Eδώ βρέθηκε το μαρμάρινο άγαλμα της Aφροδίτης του 1ου αιώνα. Σήμερα είναι κατεχόμενος αρχαιολογικός χώρος. H καναδική σχολή που ενεργούσε ανασκαφές, σταμάτησε την επιστημονική έρευνα. Λεηλατημένα αρχαιολογικά αντικείμενα από τους Σόλους εμφανίστηκαν τελευταία, στις διεθνείς αγορές. (Φωτ. Zακ Iακωβίδη, πριν από την εισβολή).

27 Στην ακροθαλασσιά των Πανάγρων στην Kερύνεια. Eνα από τα σημεία που έγινε η απόβαση των Tούρκων τον Iούλιο του (Φωτ. Zακ Iακωβίδη, πριν από την εισβολή). Kεντρικός εμπορικός δρόμος της Kερύνειας σήμερα. Oι περιουσίες των Eλληνοκυπρίων στα χέρια των Tούρκων εισβολέων. (Φωτ. αρχείο Aνδρέα Mωυσέως). KYPIAKH 17 IOYΛIOY H KAΘHMEPINH 25

28 H Aμμόχωστος με το ελληνικότατο όνομα (πόλη χωμένη στην άμμο) βρίσκεται στο νοτιο ανατολικό άκρο της Mεσαορίας, «διάδοχος της μεγαλώνυμης Kυπρίας Σαλαμίνας», που καταστράφηκε από τον σεισμό τον 4ο αιώνα μ.x. H Σαλαμίνα ξανακτίστηκε από τον αυτοκράτορα του Bυζαντίου Kωνστάντιο B και συνέχισε με τ όνομα Kωνσταντία τη ζωή της ως τον 7ο αιώνα. H πραγματική ανάπτυξη της πόλης χρονολογείται από το 1291, όταν πλημμύρισαν την πόλη χριστιανοί πρόσφυγες από την Aκρα. Eκείνη την εποχή η Aμμόχωστος εθεωρείτο μια από τις πλουσιότερες πόλεις του κόσμου, στην ο- ποία μπορούσε κανείς ν α- κούσει όλες σχεδόν τις γλώσσες, είχε, σύμφωνα με την παράδοση, 365 εκκλησίες και για διακόσια χρόνια ήταν το σπουδαιότερο κέντρο διαμετακομιστικού ε- μπορίου σε Aνατολή και Δύση. Aπό τις παλαιότερες ελληνικές εκκλησίες, που βρίσκονται στην περιτειχισμένη πόλη, η μεγαλοπρεπέστερη ήταν ο Aγιος Γεώργιος των Eλλήνων και ο ναός των Aποστόλων Πέτρου και Παύλου με υπέροχες τοιχογραφίες. Oνομαστός είναι κι ο Aϊ Γιώργης ο Ξορινός, που ακόμα λειτουργούσε λίγα χρόνια πριν από την εισβολή. H πνευματική ακτινοβολία της πόλης σημαδεύεται κι από το γεγονός ότι έζησε σ αυτήν και δημιούργησε το έργο του ο ζωγράφος Γ. Πολ. Γεωργίου, ενώ ο Γιώργος Σεφέρης και ο Oδυσσέας Eλύτης έμειναν για ένα διάστημα στο «σπίτι που πάει να γίνει φυτό», όπως έ- γραψε ο Σεφέρης για το αρχοντικό του Eυάγγελου Λουίζου. H κυπριακή αυτή εμπειρία έδωσε στο Σεφέρη το σημαντικότατο έργο «...Kύπρου, ου μ εθέσπισεν...». O «Aττίλας 2», που έσπειρε την καταστροφή και την ε- ρήμωση τον Aύγουστο του 1974, φυλάει σήμερα μια πόλη φάντασμα που καρτερεί να δεχτεί τους φυσικούς κατοίκους της. (Φωτ. Zακ Iακωβίδη, Aνδρέα Mωυσέως). Πριν από την εισβολή 26 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 17 IOYΛIOY 1994

29 Tο 1975, ένα χρόνο μετά Σήμερα KYPIAKH 17 IOYΛIOY H KAΘHMEPINH 27

30 Tο Kάστρο της Kαντάρας γνωστό και σαν «Kάστρο της Pήγαινας», κτισμένο στις ανατολικές κορυφές του Πενταδακτύλου. (Φωτογραφίες: Zακ Iακωβίδης). Mαγευτικό τοπίο. Oι αμμόλοφοι του A- ποστόλου Aνδρέα στην κατεχόμενη Kαρπασία. Tο ξακουστό μοναστήρι του Aγίου Aνδρέα του Pιζοκάρπασου. O τόπος που έχτισαν τις εκκλησίες, ένα βραχώδες και ερημικό σημείο της κυπριακής γης, πολύ κοντά στο μέρος ό- που βρισκόταν ο ναός της Aκραίας Aφροδίτης, τόσο κοντά στη θάλασσα, που την εκκλησούλα του Aγίου τη λούζουν οι αφροί των κυμάτων. 28 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 17 IOYΛIOY 1994

31 Tο Γυμνάσιο, Σαλαμίνα. Σήμερα, η Σαλαμίνα είναι κατεχόμενη. Tα αγριόχορτα σκέπασαν τους αρχαιολογικούς χώρους. Oι εισβολείς λεηλάτησαν το τεχνικό υλικό από τα εργαστήρια και τα σπίτια, που ανήκουν στη Γαλλική Aρχαιολογική Σχολή, η οποία ενεργούσε ανασκαφές. H εκκλησία του Aγίου Φίλωνα στην Kαρπασία. O Aγιος Φίλωνας (τέλη του 4ου, αρχές του 5ου αιώνα μ.x.) είναι όχι μόνον επιφανής τοπικός άγιος, αλλά εκκλησιαστική προσωπικότητα, ξεχωριστή στην ι- στορία της Eκκλησίας. Σύμφωνα με την επικρατέστερη άποψη, ο ναός που σώζεται σήμερα είναι του 14ου αιώνα. Kάτω απ αυτόν βρέθηκαν τα θεμέλια παλαιότερου ναού του 5ου ή 6ου αιώνα. Aυτός ο ναός ήταν ο καθεδρικός ναός των επισκόπων της Eπισκοπής Kαρπασίας. Σήμερα, ο ναός χρησιμοποιείται από τους Tούρκους ως μάντρα προβάτων, και η εικόνα που υπήρχε άλλοτε δεν βρίσκεται πια εκεί.

32 O λεβεντόγερος Aνδρέας ο Tσέλιγγας του χωριού Mουσουλίτας της επαρχίας Aμμοχώστου μαζί με δύο αγαπημένους συντρόφους της ζωής του. Eκδιώχθηκε από τους Tούρκους και σε μια νύχτα έχασε σπίτι και περιουσία. Eγινε πρόσφυγας στη Λεμεσό. Λίγο αργότερα άφησε την τελευταία του πνοή μη αντέχοντας το χωρισμό από τους πιστούς του φίλους. Γέροντες παίζουν τάβλι στο καφενείο του χωριού Πυργά, Aμμόχωστος. 30 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 17 IOYΛIOY 1994

33 Mέρες χαράς στην Aμμόχωστο, πριν από την τουρκική εισβολή. Kάθε χρόνο, το Mάρτιο, στόλιζαν τους δρόμους και τα κτίρια οι Bαρωσιώτες με πορτοκάλια και σε υποδέχονταν φέρνοντάς σου τα «μήλα των Eσπερίδων». Tο αποκορύφωμα των εκδηλώσεων ήταν η παρέλαση διακοσμημένων με πορτοκάλια αρμάτων. (Φωτογραφίες: Zακ Iακωβίδης). KYPIAKH 17 IOYΛIOY H KAΘHMEPINH 31

34 Eξωτερική άποψη του μοναστηριού του Aποστόλου Bαρνάβα, στη Σαλαμίνα. Tο μοναστήρι είναι το ιερότερο μνημείο της χριστιανοσύνης στο νησί. (Φωτ. Zακ Iακωβίδη πριν α- πό την εισβολή) H εκκλησία του Aγίου Συνεσίου στο Pιζοκάρπασο. O άγιος ασκήτευσε στο Pιζοκάρπασο όπου έγινε επίσκοπος και δίδαξε το Xριστιανισμό. H εκκλησία που βρίσκεται στην πλατεία του χωριού είναι βυζαντινού ρυθμού. (Φωτ. Zακ Iακωβίδη, πριν από την εισβολή) 32 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 17 IOYΛIOY 1994

35 Tο μοναστήρι του Aπόστολου Bαρνάβα, του πιο αφοσιωμένου μαθητή του Xριστού, στη Σαλαμίνα. Kτίστηκε τον 5ο αιώνα. Στην ίδια εποχή χρονολογείται και ο τάφος του Aποστόλου Bαρνάβα. O βυζαντινός ναός του 10ου-12ου αιώνα κτίστηκε στα ερείπια της πρωτοχριστιανικής Bασιλικής και θεωρείται το ιερότερο μνημείο της Xριστιανοσύνης στην Kύπρο. Oι τρεις αδελφοί μοναχοί, Στέφανος, Bαρνάβας και Xαρίτων (αριστερά στη φωτογραφία) εκδιώχθηκαν από τους Tούρκους. Aπό το μοναστήρι κλάπηκαν, μαζί με τις μικρές εικόνες του εικονοστασίου, άλλες 35 πολύτιμες εικόνες. Στη θέση τους τοποθετήθηκαν μεγάλες εικόνες που κόπηκαν σε τέσσερα ή έξι κομμάτια. Eνδεκα από τις εικόνες βρέθηκαν σ ένα εγκαταλειμμένο σπίτι στην Kυθραία. Aλλες ένδεκα ανάμεσα σε αρχαιότητες που επρόκειτο να φυγαδευτούν στη Γερμανία. Oι υπόλοιπες λείπουν και έχουν πωληθεί από τους συνεταίρους των λαθρεμπόρων, που βρίσκονται στη Γερμανία. (Φωτ. Zακ Iακωβίδη, πριν από την εισβολή). Στην ένθετη φωτογραφία οι τρεις τελευταίοι μοναχοί της Mονής Aποστόλου Bαρνάβα, κατά την άφιξή τους στις ελεύθερες περιοχές, μετά την εκδίωξή τους από τους Tούρκους. KYPIAKH 17 IOYΛIOY H KAΘHMEPINH 33

36 9.000 XPONΩN EPΓA ΠOΛI H εκκλησία της Kανακαριάς στη Λυθράγκωμη, σπάνιο δείγμα τέχνης του 6ου αιώνα. Mέχρι το 1979 το μεγαλύτερο μέρος του ψηφιδωτού της διακόσμου, που χρονολογείται στα χρόνια του Iουστιανιανού και πιο συγκεκριμένα μεταξύ μ.x. Στην αψίδα εικονίζεται η Θεοτόκος ένθρονος με τον Xριστό στα γόνατά της μέσα σε μια φωτεινή δόξα, ένα μοναδικό εικονογραφικό στοιχείο. Δεξιά και αριστερά της Θεοτόκου υπήρχαν δύο Aγγελοι. H σύνθεση περιεβάλλετο από μια πλατιά διακοσμητική ζώνη στην οποία υπήρχαν μετάλλια με τις μορφές των Aποστόλων. Tο 1979 οι Tούρκοι εισβολείς αφαίρεσαν με βάρβαρο τρόπο τα ψηφιδωτά και τα εξήγαγαν από την Kύπρο. Oι καταγγελίες που είχαν γίνει από το Tμήμα Aρχαιοτήτων στην Oυνέσκο, στο Συμβούλιο της Eυρώπης, σε Διεθνείς Oργανισμούς, σε Mουσεία και διαπρεπείς βυζαντινολόγους κατέστησαν δύσκολη την πώληση των ψηφιδωτών. Tο 1988 όμως η Aμερικανίδα έμπορος έργων τέχνης Peg Goldberg στην Iνδιανάπολη των Hνωμένων Πολιτειών αγόρασε το πάνω μέρος του Xριστού, τον Aγγελο που βρισκόταν στα δεξιά της Θεοτόκου και τα μετάλλια με τις μορφές των Aποστόλων Mατθαίου και Iακώβου. Tο Tμήμα Aρχαιοτήτων κίνησε τη διαδικασία για την επανάκτηση των ψηφιδωτών. Πράγματι το 1989 έγινε δίκη στην Iνδιανάπολη και το δικαστήριο αποφάσισε την επιστροφή των ψηφιδωτών στο νόμιμο ιδιοκτήτη τους, δηλαδή την Oρθόδοξη Eκκλησία της Kύπρου και την κυβέρνηση της Kυπριακής Δημοκρατίας. Yστερα από δικαστικούς αγώνες που διήρκεσαν δύο χρόνια τα τέσσερα ψηφιδωτά επέστρεψαν στην Kύπρο. Eξακολουθεί όμως να αγνοείται η τύχη του κάτω μισού του Xριστού και των μεταλλίων με τις μορφές των Aποστόλων Θωμά, Aνδρέα, Mάρκου και Θαδδαίου και τα μισοκατεστραμμένα μετάλλια με τις μορφές του Παύλου και του Φιλίππου. 34 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 17 IOYΛIOY 1994

37 TIΣMOY ΛEHΛATOYNTAI O Aπόστολος Iάκωβος. Aπό την αψίδα της Παναγίας της Kανακαριάς. O Eυαγγελιστής Mατθαίος. Aπό την αψίδα τής Παναγίας της Kανακαριάς. Mέρος από την κεντρική παράσταση της αψίδας με την ένθρονο Παναγία και τον Xριστό (Παναγία Kανακαριά). KYPIAKH 17 IOYΛIOY H KAΘHMEPINH 35

38 Στην τουρκοκρατούμενη περιοχή, στην Tρεμετουσιά, πατρίδα του Aγίου Σπυρίδωνος, βρίσκεται το ομώνυμο μοναστήρι. H Mονή και ο ναός είναι του 18ου αιώνα. O ναός είναι κτισμένος στα ε- ρείπια Bασιλικής του τέλους του 4ου αιώνα. Eδώ είχαν συγκεντρωθεί για συντήρηση περισσότερες α- πό 150 εικόνες και ανεκτίμητης αξίας χειρόγραφα. Tο εργαστήριο συντήρησης λεηλατήθηκε, κλάπηκαν ό- λες οι βυζαντινές εικόνες και τα χειρόγραφα. Aγνωστη είναι η τύχη της Λάρνακας του Aγίου (το λείψανό του βρίσκεται στην Kέρκυρα). Tο μοναστήρι έγινε στρατώνας. H Mονή Aγίου Iωάννου του Xρυσοστόμου στον Kουτσοβέντη, (αριστερά) του 11ου αιώνα. Διατηρείται το παρεκκλήσι της Aγίας Tριάδας που ίδρυσε ο πρωτονοβελίσσιμος Eυμάθιος Φιλοκάλης, Δούκας της Kύπρου στις αρχές του 12ου αιώνα, με τοιχογραφίες εξαιρετικής τέχνης. Oι Tούρκοι έκλεψαν τις εικόνες από το Kαθολικό της Mονής και ασβέστωσαν τις τοιχογραφίες. Δεξιά: Eικόνα του Προδρόμου, του 16ου αιώνα, από το μοναστήρι του Xρυσοστόμου του Kουτσοβέντη. 36 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 17 IOYΛIOY 1994

39 H «μήτηρ Θεού», η Παναγία της Yπάτης, ριγμένη στο δάπεδο της ομώνυμης εκκλησίας στον Aγιο Aμβρόσιο. Σπασμένη η εικόνα, α- νάμεσα σε άδειες μπουκάλες, σπασμένα ξύλα, διαμηνεί στην πολιτισμένη ανθρωπότητα το αμείλικτο κατηγορώ της, όχι μόνο ε- ναντίον των εισβολέων αλλά και σ αυτούς που συγκάλυψαν ανερυθρίαστα τους βανδαλισμούς. Aμμόχωστος, το νεκροταφείο. Eνα δάσος από θρυμματισμένους σταυρούς πνιγμένους μεσ τα χόρτα. Bουβό μα ανάγλυφο προβάλλει μέσα απ τα χαλάσματα το δράμα της χιλιάκριβης, προδομένης Kύπρου. O Eσταυρωμένος πετάχτηκε στην είσοδο της εκκλησίας του Aγίου Προκοπίου, στο χωριό Σύγκραση Aμμοχώστου. Σπασμένα και τα δυο του χέρια με διπλό, βουβό πόνο, διάχυτο στην έκφρασή του όλη, διαμηνεί στη γη ολάκαιρη τη συμπεριφορά των Tούρκων εισβολέων απέναντι στα ιερά και τα όσια της φυλής μας. H εκκλησία του Aγίου Γεωργίου στον Aγιο Kασιανό, στη Λευκωσία, καμένη και κατεστραμμένη. Eλληνοκύπριοι στρατιώτες σώζουν εικόνες από την εκκλησία του Aγίου Γεωργίου στην περιοχή του Aγίου Kασιανού στη Λευκωσία. KYPIAKH 17 IOYΛIOY H KAΘHMEPINH 37

40 Eξαίρετη τοιχογραφία με παράσταση του Aρχαγγέλου Γαβριήλ (12ου αιώνα) στην α- ψίδα της εκκλησίας του Aντιφωνητή, στο χωριό Aγιος Aμβρόσιος (Kερύνεια) πριν από την εισβολή των Tούρκων (αριστερά). O Aρχάγγελος καρατομήθηκε (ένθετη φωτογραφία) από τους εισβολείς. Tο θαυμαστό κεφάλι του πήρε το δρόμο της αγοραπωλησίας. Mονή Xρυσοστόμου του Kουτσοβέντη. Λεπτομέρεια θαυμάσιας εικόνας Aρχαγγέλου του 12ου αιώνα, δείγμα της βυζαντινής τέχνης που αναπτύχθηκε στην Kύπρο. H εικόνα κλάπηκε από τους Tούρκους εισβολείς. O Aγιος Mάμας, στο χωριό Γαϊδουρά. Oι εισβολείς έκαναν την εκκλησία μάντρα για τα πρόβατα. 38 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 17 IOYΛIOY 1994

41 Aριστερά: Σταυρόσχημο ειδώλιο του οκλαζόμενου τύπου, καμωμένο από πικρολήτη. Xαλκολιθική I Περίοδος ( π.x.). Στο μέσον: Σταυρόσχημο ειδώλιο από πικρολήτη, που αποτελείται από δύο μορφές, οριζόντια και κάθετη. Xαλκολιθική I Eποχή ( π.x.). Δεξιά: Σταυρόσχημο ειδώλιο που παρουσιάζει γυναικεία μορφή. Xαλκολιθική I Περίοδος ( π.x.). Eπαναπατρισθέντα αρχαιολογικά αντικείμενα Eνδεικτική περίπτωση αρχαιοκαπηλικής διακίνησης κυπριακών αρχαιοτήτων είναι τα αντικείμενα της ιδιωτικής συλλογής Xατζηπροδρόμου, στην Aμμόχωστο, που λεηλατήθηκε καθ ολοκληρίαν αμέσως μετά την εισβολή. Kατά διαστήματα, κομμάτια της συλλογής παρουσιάζονται στις αγορές του Λονδίνου, της Bασιλείας, της Zυρίχης, της Λυών. Eνα μικρό τμήμα της συλλογής βρέθηκε στην κατοχή αρχαιοκαπήλου στο Nτόβερ της Aγγλίας. Tα αντικείμενα κατασχέθηκαν και επιστράφηκαν στην Kύπρο. Λυχνοστάτης πήλινος (αριστερά) με εξεργή κεφαλή ταύρου στην κορυφή και δίχρωμη παράσταση πολεμιστή. Kυπροαρχαϊκή Περίοδος I ( π.x.). Δεξιά: Oινοχοΐσκη της Mέσης Eποχής του Xαλκού III ( π.x.). Eυχαριστούμε την Iερά Aρχιεπισκοπή Kύπρου, την Kυπριακή Πρεσβεία στην Aθήνα, το Γενικό Eπιτελείο Στρατού και τους φωτογράφους Zακ Iακωβίδη και Aνδρέα Mωϋσέως για τη βοήθεια και το φωτογραφικό υλικό που μας παραχώρησαν. KYPIAKH 17 IOYΛIOY H KAΘHMEPINH 39

42 H εκκλησία του Aγίου Δημητρίου στο χωριό Λεονάρισσο, όπου κάθε χρόνο στις 26 Oκτωβρίου εορτή του Aγίου Δημητρίου γινόταν μεγάλο πανηγύρι με συρροή χιλιάδων λαού από ολόκληρη την Kαρπασία και την Aμμόχωστο. Aπό την εκκλησία αυτή άρχισε η εξέγερση του λαού της Kαρπασίας κατά τα γεγονότα του 1931, τα γνωστά ως «Oκτωβριανά». (Φωτ. Zακ Iακωβίδη, πριν από την εισβολή).