Η ΦΙΛΟΟΦΙΚΗ ΜΔΛΔΣΗ ΣΗ ΠΑΙΓΔΙΑ ΣΟΝ ΠΛΑΣΩΝΑ ΚΑΙ ΣΟΝ ΑΡΙΣΟΣΔΛΗ

Transcript

1 ΑΡΙΣΟΣΔΛΔΙΟ ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΘΔΑΛΟΝΙΚΗ ΦΙΛΟΟΦΙΚΗ ΧΟΛΗ ΣΜΗΜΑ ΦΙΛΟΟΦΙΑ ΚΑΙ ΠΑΙΓΑΓΩΓΙΚΗ ΣΟΜΔΑ ΦΙΛΟΟΦΙΑ Η ΦΙΛΟΟΦΙΚΗ ΜΔΛΔΣΗ ΣΗ ΠΑΙΓΔΙΑ ΣΟΝ ΠΛΑΣΩΝΑ ΚΑΙ ΣΟΝ ΑΡΙΣΟΣΔΛΗ Μεηαπηπρηαθή Δξγαζία Δηζεγήηξηα: Μπξνχζηε Αζαλαζία Δπφπηεο Καζεγεηήο: Γειεβνγηαηδήο σθξάηεο Θεζζαινλίθε, 2011

2 ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ Δηζαγφγή Δλόηεηα Πρώηε: Πιάηφλ 1. Η δφή θαη ηο έργο ηοσ Πιάηφλα 1.1. Ζ δσή ηνπ 1.2. Σν έξγν ηνπ 2. Η οθηζηηθή θαη ε Πιαηφληθή εθδοτή ηες Παηδείας 3. Η Παηδεία ζηελ Ιδεαηή Ποιηηεία 3.1. Γεληθή ζεψξεζε ησλ παηδεπηηθψλ απφςεσλ ηνπ Πιάησλα ζην έξγν ηνπ «Πνιηηεία Α Βαζκίδα Δθπαίδεπζεο Ζ Πνίεζε Ζ Μνπζηθή Ζ Γπκλαζηηθή 3.3. Β Βαζκίδα Δθπαίδεπζεο Σα Μαζεκαηηθά Ζ Γηαιεθηηθή 4. Η Παηδεία ζηοσς Νόκοσς 5. Η Δθπαίδεσζε ηφλ Φσιάθφλ θαη ηφλ Φηιοζόθφλ 5.1. Ζ Παηδεία ησλ Φπιάθσλ 5.2. Ζ Παηδεία ησλ Φηινζφθσλ 6. Η ζέζε ηες γσλαίθας ζηο παηδεσηηθό ζύζηεκα ηοσ Πιάηφλα 2

3 Δλόηεηα Γεύηερε: Αρηζηοηέιες 1. Η δφή θαη ηο έργο ηοσ Αρηζηοηέιε 1.1. Ζ δσή ηνπ 1.2. Σν έξγν ηνπ 2. Η Παηδεία ζηολ Αρηζηοηέιε 2.1. Γεληθή ζεψξεζε ησλ απφςεσλ ηνπ Αξηζηνηέιε γηα ηελ παηδεία 2.2. θνπφο ηεο αξεηήο θαη ηεο παηδείαο 2.3. Ζ θξνληίδα ηεο παηδηθήο ειηθίαο θαη νη βαζκνί ηεο εθπαίδεπζεο 2.4. Ζ εθπαίδεπζε ησλ λέσλ θαη ηα παηδαγσγηθά κέζα αγσγήο 2.5. Σν πεξηερφκελν ηεο εθπαίδεπζεο σκπεράζκαηα Δπίιογος Βηβιηογραθία 3

4 ΔΗΑΓΩΓΖ Μειεηψληαο θαλείο ηελ ζθέςε ησλ αξραίσλ Διιήλσλ έξρεηαη ζε επαθή κε ηηο παξαζέζεηο απφςεσλ εηψλ πξηλ θαη δε κπνξεί παξά λα εληππσζηαζηεί απφ ην κνλαδηθφ κεγαιείν ηνπ πλεχκαηφο ηνπο. Έλα απφ απηά ηα ζέκαηα, ην νπνίν θαη πξαγκαηεχεηαη ε παξνχζα κειέηε, είλαη ε παηδεία. Ζ εθπαίδεπζε πξέπεη λα αληιεί ηελ πξαγκαηηθφηεηά θαη ηνλ αιεζηλφ ζθνπφ ηεο απφ ηε ζχλδεζή ηεο κε ηε δσή. Ζ ηέρλε ηεο εθπαίδεπζεο έρεη δεκηνπξγεζεί γηα λα βνεζήζεη ηνλ άλζξσπν λα ζπζηεκαηνπνηήζεη θαη λα δηεπξχλεη ηελ εκπεηξία ηνπ, λα θαηαλνήζεη ηνλ εαπηφ ηνπ θαη λα κπνξεί λα ζπλεξγάδεηαη δεκηνπξγηθά κε ηνπο ζπλαλζξψπνπο ηνπ πξνο έλαλ θνηλφ ζθνπφ, ηε βειηίσζε ηεο δσήο ηνπο, ηφζν ζε πξαθηηθφ, φζν θαη ζε εζηθφ επίπεδν. θνπφο ηεο κεηαπηπρηαθήο απηήο εξγαζίαο είλαη λα αλαιπζνχλ ην πεξηερφκελν θαη νη ζθνπνί ηεο παηδείαο, φπσο πξνθχπηνπλ απφ ηε ζπδήηεζε γηα ηε Γηθαηνζχλε ζηνλ Πιάησλα θαη απφ ηελ πξνζπάζεηα ζχλδεζεο ηεο Ζζηθήο κε ηελ Πνιηηηθή Δπηζηήκε ζηνλ Αξηζηνηέιε. ηελ πξψηε ελφηεηα, παξαζέηνληαη ελ ζπληνκία ζηνηρεία ηνπ βίνπ θαη ηνπ έξγνπ ηνπ Πιάησλα θαη ζηε ζπλέρεηα, νη απφςεηο ηνπ γηα ηελ παηδεία, φπσο εθθξάζηεθαλ θπξίσο ζηα δχν κεγάια έξγα ηνπ, ηελ «Πνιηηεία» θαη ηνπο «Νφκνπο». Ζ δεχηεξε ελφηεηα μεθηλά κε ηελ παξάζεζε ζηνηρείσλ απφ ηε δσή θαη ην ζπγγξαθηθφ έξγν ηνπ Αξηζηνηέιε θαη ζπλερίδεηαη κε ηελ εμέηαζε ησλ πξνηάζεψλ ηνπ γηα ην ζέκα θαη ην ηέινο ηεο παηδείαο. Έξγα αλαθνξάο απνηεινχλ, θπξίσο, ηα «Ζζηθά Νηθνκάρεηα» θαη ηα «Πνιηηηθά» ηνπ. Κιείλνληαο ην πξνινγηθφ απηφ ζεκείσκα, ζα ήζεια λα εθθξάζσ ηηο ζεξκφηαηεο επραξηζηίεο κνπ πξνο ηνλ επηβιέπνληα θαζεγεηή κνπ, θ. σθξάηε Γειεβνγηαηδή, ν νπνίνο κε πξνέηξεςε λα επηιέμσ σο ηνκέα ησλ κεηαπηπρηαθψλ κνπ ζπνπδψλ ηελ Πνιηηηθή Φηινζνθία θαη έηζη κπφξεζα λα γλσξίζσ ζε βάζνο ηε ζθέςε ζπνπδαίσλ θηινζφθσλ. Σέινο, ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ θαη λα εθθξάζσ ηε κεγάιε κνπ αγάπε πξνο ηελ νηθνγέλεηά κνπ γηα ηελ ζηήξημε θαη ηελ πίζηε ηεο ζε κέλα. Μπξνχζηε Αζαλαζία 4

5 INTRODUCTION Studying the ancient Greek thought gives us an excellent chance to dive into their expressed opinions which date back 2500 years ago and the only we can only feel absolutely impressed by their high intelligence and splendor. Education, one of these ancient Greek thoughts, is the main subject of the current (paper). True education should derive its existence from the reality and its first purpose should be no other than its connection to real life. The art of educating has been created so as to help man systematize and widen his experience, understand himself and creatively cooperate on a common goal with his fellow men. This goal is to improve their lives, practically and ethically, at the same time. This paper tries to analyze the content and the main purposes of what is called Education, as it is revealed through discussion about Justice in Plato and along with the effort to connect Ethics to Political Science in Aristotle. A brief overview of Plato s life and works covers the first section. Afterwards, we deal with his thoughts on education, as they have been developed in his great works, The Republic and Laws. The second section begins with details about Aristotle s life and his writings and it continues with a thorough look at his views on the meaning and purpose of Education. There is a main reference to his works Nicomachean Ethics and Politics. Before closing this introduction, I would like to express my deepest thanks to my supervisor professor, Mr. Socrates Velivogiatzis, who motivated me to choose Political Philosophy, as the field of my Master s studies. Consequently, I had the invaluable chance to study in depth the thought of the greatest Philosophers. Last but not least, I would like to express my great love to my family for their support and trust in me. Brousti Athanasia 5

6 ΔΝΟΣΖΣΑ ΠΡΩΣΖ ΠΛΑΣΩΝ 6

7 1. Ζ ΕΩΖ ΚΑΗ ΣΟ ΔΡΓΟ ΣΟΤ ΠΛΑΣΩΝΑ 1.1 Η δφή ηοσ Ο Πιάησλ γελλήζεθε ζηελ Αζήλα ην 428-7π.Υ. θαη πέζαλε ζηελ ειηθία ησλ 80 εηψλ ην 348-7π.Υ. Σν πξψην φλνκά ηνπ ήηαλ Αξηζηνθιήο, αιιά αξγφηεξα νλνκάζηεθε Πιάησλ, θαζψο είρε επξχ ζηέξλν θαη πιαηχ κέησπν. 1 Παηέξαο ηνπ ήηαλ ν Αξίζησλαο, πνπ θαηαγφηαλ απφ ην γέλνο ηνπ βαζηιηά Κφδξνπ, θαη κεηέξα ηνπ ε Πεξηθηηφλε, ηεο νπνίαο αδειθφο ήηαλ ν Υαξκίδεο, πνπ καδί κε ηνλ εμάδειθφ ηνπο, Κξηηία, απνηεινχζαλ ηνπο εγέηεο ηεο νιηγαξρίαο ησλ Σξηάθνληα ηπξάλλσλ, πνπ αθνινχζεζε ην ηέινο ηνπ Πεινπνλλεζηαθνχ πνιέκνπ ζηελ Αζήλα (404π.Υ.). 2 Ο Πιάησλ είρε άιια ηέζζεξα αδέιθηα, ηνλ Αδείκαλην, ην Γιαχθσλα, ηελ Πνηψλε θαη ηνλ εηεξνζαιή Αληηθψληα, απφ ην γάκν ηεο Πεξηθηηφλεο κε ηνλ πινχζην θαη αξηζηνθξάηε, Ππξηιάκπε, κεηά ην ζάλαην ηνπ Αξίζησλα. Ο Ππξηιάκπεο ήηαλ θίινο θαη ππνζηεξηθηήο ηεο δεκνθξαηίαο ηνπ Πεξηθιή. πσο, ινηπφλ, θαηαιαβαίλνπκε, ν Πιάησλ κεγάισζε ζε κηα δξαζηεξηνπνηεκέλε κε ηα θνηλά αξηζηνθξαηηθή νηθνγέλεηα θαη δελ είλαη άμηα απνξίαο ε νμπδέξθεηά ηνπ γχξσ απφ ηελ πνιηηηθή. Ο Πιάησλ, σο γφλνο αξηζηνθξαηψλ, έιαβε ηελ θαηάιιειε κνπζηθή θαη γπκλαζηηθή παηδεία. Δπηπιένλ, αζρνιήζεθε θαη κε ηελ πνίεζε, θαη κάιηζηα ιέγεηαη πσο είρε γξάςεη κεξηθέο ηξαγσδίεο, ηηο νπνίεο θαηέζηξεςε αθφηνπ γλψξηζε ην σθξάηε. 3 Δμαηηίαο ηεο θαηαγσγήο ηνπ, αηζζαλφηαλ έληνλε ηελ επηζπκία λα αζρνιεζεί κε ηελ πνιηηηθή. Ζ θηιία ηνπ κε ην σθξάηε ππήξμε θαζνξηζηηθήο ζεκαζίαο, θαζψο επεξέαζε ηνλ ηξφπν ηεο κεηαγελέζηεξεο ζθέςεο ηνπ. Ο ηξφπνο, κε ηνλ νπνίν θέξζεθαλ νη αζρνινχκελνη κε ηελ πνιηηηθή ζην δάζθαιφ ηνπ, πξψηα ηνλ θαηεγφξεζαλ γηα εθηέιεζε ελφο ζπκπνιίηε ηνπο θαη έπεηηα, ηνλ θαηαδίθαζαλ ζε ζάλαην γηα κχεζε ησλ λέσλ πξνο ηελ αζεΐα 1 Jeanniére, A., Πιάησλ, ζει Taylor, A.E., Πιάησλ, ν άλζξσπνο θαη ην έξγν ηνπ, ζει Lesky, A., Ηζηνξία ηεο Αξραίαο Διιεληθήο Λνγνηερλίαο, ζει Γηαλληθφπνπινο, Α., Ζ Δθπαίδεπζε ζηελ Κιαζηθή θαη Πξνθιαζηθή Αξραηφηεηα, ζει

8 (399π.Υ.) ηνλ νδήγεζε ζηελ θαηαδίθε ησλ ππάξρνλησλ πνιηηεπκάησλ θαη ζηελ νινθιεξσηηθή εγθαηάιεηςε θάζε ζρεδίνπ γηα ελαζρφιεζε κε ηελ πνιηηηθή. 4 Μεηά ηε ζαλάησζε ηνπ σθξάηε, θαηέθπγε ζηα Μέγαξα καδί κε άιινπο νπαδνχο ηνπ Γαζθάινπ, θνληά ζην Μεγαξέα Δπθιείδε. Έπεηηα, επέζηξεςε ζηελ Αζήλα, φπνπ παξέκεηλε γηα 10 ρξφληα κειεηψληαο ηε θχζε ησλ πνιηηεπκάησλ θαη ζπγγξάθνληαο ηνπο πξψηκνπο δηαιφγνπο ηνπ, εθ ησλ νπνίσλ θαη ν Γνξγίαο. Αθνινχζεζε κηα ζεηξά απφ ηαμίδηα, αξρηθά ζηελ Αίγππην θαη ζηελ Κπξήλε, φπνπ ήξζε ζε επαθή κε ηνλ καζεκαηηθφ Θεφδσξν, έπεηηα ζηνλ Σάξαληα ηεο Ηηαιίαο, φπνπ γλψξηζε ηε ζθέςε ησλ Ππζαγνξείσλ, ε επηξξνή ηεο νπνίαο ήηαλ θαζνξηζηηθή, θαη ηέινο, ζηε ηθειία, φπνπ ζπλδέζεθε θηιηθά κε ηνλ Γίσλα, γακπξφ ηνπ ηπξάλλνπ ησλ πξαθνπζψλ Γηνλπζίνπ Α. Ο Πιάησλ αλαθέξεη ζηελ 7 ε επηζηνιή ηνπ πφζν πνιχ εληππσζηάζηεθε απφ ηε θηινκάζεηα, ηελ εμππλάδα θαη ηελ θιίζε ηνπ γηα ηε θηινζνθία. Ζ ζρέζε ηνπο εμφξγηζε ηνλ Σχξαλλν, ν νπνίνο έζηεηιε ηνλ Πιάησλα ζηελ Αίγηλα, φπνπ καίλνληαλ αθφκα νη ζπγθξνχζεηο κε ηελ Αζήλα. Δθεί θηλδχλεπζε λα πνπιεζεί σο δνχινο αιιά ηνλ έζσζε έλαο θίινο, ν Αλλίθεξηο. 5 Οη θίινη ηνπ Πιάησλα ζηελ Αζήλα ζπγθέληξσζαλ ην πνζφ ηεο εμαγνξάο ηνπ θαη ην πξνζέθεξαλ ζηνλ Αλλήθεξε. 6 Η Αθαδεκία Δπηζηξέθνληαο ζηελ Αζήλα, αζρνιήζεθε ππξεησδψο κε ηελ ίδξπζε ηεο θηινζνθηθήο ηνπ ζρνιήο, ηεο Αθαδεκίαο, ην 388-7π.Υ., θνληά ζην Γίππιν. λεηξφ ηνπ ήηαλ ε δεκηνπξγία ελφο παλεπηζηεκίνπ, κέζσ ηνπ νπνίνπ ζα κπνξνχζε λα δηαδψζεη ηηο ηδέεο ηνπ. Σν φλνκά ηεο ην πήξε απφ ηνλ ήξσα Αθάδεκν ή Δθάδεκν. 7 Ο Πιάησλ ζεσξνχζε πσο ε απιή αθξφαζε ησλ καζεκάησλ, φπνπ θπξηαξρεί ν κνλφινγνο θαη ε αδπλακία ηεο ζπδήηεζεο θαη έθζεζεο επηρεηξεκάησλ, δελ πξνζθέξεη νπζηαζηηθή γλψζε. Αληίζεηα, ε πξαγκαηηθή ζρέζε θαη ε θηιία κεηαμχ ησλ ζπλδηαιεγφκελσλ πξνσζεί ηελ αλαθάιπςε ηεο ζνθίαο, ηεο κφλεο αιήζεηαο. Έηζη, ινηπφλ, ε κέζνδνο δηδαζθαιίαο, πνπ ρξεζηκνπνηνχζε, ήηαλ ε δηαινγηθή δηάιεμε, ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν δίδαζθε ν αγαπεκέλνο ηνπ δάζθαινο, σθξάηεο. 8 4 Πιάησλ, Δπηζηνιή Ε, 324e 325d. 5 Lesky, A., Ηζηνξία ηεο Αξραίαο Διιεληθήο Λνγνηερλίαο, ζει Γεσξγνχιε, Κ.Γ., Ηζηνξία ηεο Διιεληθήο Φηινζνθίαο, ηφκ. Α, ζει Ο Αθάδεκνο είρε θαλεξψζεη ζηνπο Γηφζθνπξνπο, πνπ είρε θξχςεη ν Θεζέαο ηελ αδεξθή ηνπο, Διέλε. 8 Γηαλληθφπνπινο, Α., Ζ Δθπαίδεπζε ζηελ Κιαζηθή θαη Πξνθιαζηθή Αξραηφηεηα, ζει

9 Δμέρνπζα ζέζε ζηα καζήκαηα πνπ παξαδίδνληαλ ζηελ Αθαδεκία ηνπ Πιάησλνο, είραλ ε αξηζκεηηθή θαη ε γεσκεηξία, ηα νπνία ζεσξνχληαλ απαξαίηεην κέζν γηα ηε δηδαζθαιία ηεο δηαιεθηηθήο. Λέγεηαη πσο πάλσ απφ ηελ θεληξηθή είζνδν ηεο Αθαδεκίαο ππήξρε κηα επηγξαθή πνπ έιεγε : «Οπδείο αγεσκέηξεηνο εηζίησ κνί ηελ ζηέγελ». 9 Ο Πιάησλ ζεσξνχζε πσο ηα καζεκαηηθά είλαη ην εηζηηήξην γηα ηε κεηάβαζε απφ ηνλ θφζκν ησλ αηζζεηψλ ζην βαζίιεην ησλ Ηδεψλ. Άμην αλαθνξάο είλαη ην γεγνλφο πσο ε είζνδνο ζηελ Αθαδεκία ήηαλ ειεχζεξε θαη πσο ν θαζέλαο κπνξνχζε λα καζεηεχζεη εθεί, αλ πιεξνχζε ηηο εμήο πξνυπνζέζεηο: είρε, δειαδή γλψζεηο κνπζηθήο, γεσκεηξίαο θαη αζηξνλνκίαο θαη ήηαλ ζε ζέζε λα θαιχςεη ηηο βηνηηθέο ηνπ αλάγθεο. Γηα ην ιφγν απηφ θαη παξαηεξείηαη πνηθηινκνξθία ραξαθηεξηζηηθψλ θαη θνηλσληθψλ ηάμεσλ αλάκεζα ζηνπο καζεηέο. Δπηπιένλ, δελ ππήξραλ δίδαθηξα θαη ε ζπληήξεζε ηεο Αθαδεκίαο φια ηα ρξφληα ιεηηνπξγίαο ηεο θαιππηφηαλ απφ ηελ πεξηνπζία ηνπ Πιάησλα θαη ηηο δσξεέο κειψλ ή κε ηεο ζρνιήο. 10 Απφ ηνπο πξψηνπο θαζεγεηέο πνπ δίδαμαλ ζηελ Αθαδεκία ήηαλ ν πεχζηππνο, αληςηφο ηνπ Πιάησλα, ν νπνίνο κεηά ηνλ ζάλαην ηνπ ζείνπ ηνπ αλέιαβε ηε δηεχζπλζε ηεο ζρνιήο, ν Θεαίηεηνο θαη ν Δχδνμνο ν Κλίδηνο, πνπ δίδαζθαλ καζεκαηηθά θαη αζηξνλνκία. Μαζεηέο ηνπ Πιάησλα ππήξμαλ πνιινί κεγάινη θηιφζνθνη, φπσο ν Αξηζηνηέιεο θαη ν Ξελνθξάηεο. 11 Ζ Αθαδεκία ιεηηνχξγεζε σο ην 529π.Υ., ρξνληά πνπ ν ηφηε απηνθξάηνξαο ηνπ Βπδαληίνπ, Ηνπζηηληαλφο, ηελ έθιεηζε. Καηά ηε δεθαεηία 370/60π.Υ. ν Πιάησλ, παξάιιεια κε ηηο δηαιέμεηο ζηελ Αθαδεκία, ππνζέηνπκε πσο αζρνιήζεθε κε ηε ζπγγξαθή ηνπ θεληξηθφηεξνπ έξγνπ ηνπ, ηεο Πνιηηείαο. ην έξγν απηφ επηρεηξείηαη ε ζρεδίαζε ηνπ ηδαληθφηεξνπ πνιηηεχκαηνο θαη ησλ κέζσλ πνπ απαηηνχληαη, ψζηε λα θαηαζηεί πξαγκαηηθφ. Σν 366π.Υ. ν θίινο ηνπ, Γίσλ, θάιεζε εθ λένπ ηνλ Πιάησλ ζηε ηθειία, γηα λα δηδάμεη ηηο θνηλέο ηνπο πεπνηζήζεηο ζηνλ αδαή δηάδνρν Γηνλχζην Β, φκσο, ρσξίο απνηέιεζκα. Γηα ηξίηε θνξά, ν Πιάησλ ζα βξεζεί ζηε ηθειία ην 361π.Υ., πξνζπαζψληαο λα ζπκθηιηψζεη ηνπο δχν άληξεο. Οη πξνζπάζεηέο ηνπ δελ θαξπνθφξεζαλ, κε απνηέιεζκα, λα θηλδπλεχζεη πξαγκαηηθά θαη ν ίδηνο. κσο, έπεηηα απφ επέκβαζε ηνπ ππζαγφξεηνπ Αξρχηα, θαηάθεξε λα ηνπ επηηξαπεί ε επηζηξνθή ηνπ ζηελ Αζήλα ην 360π.Υ.. Ο Γίσλ 9 Lesky, A., Ηζηνξία ηεο Αξραίαο Διιεληθήο Λνγνηερλίαο, ζει Γηαλληθφπνπινο, Α., Ζ Δθπαίδεπζε ζηελ Κιαζηθή θαη Πξνθιαζηθή Αξραηφηεηα, ζει. 195, Κνπηδάθεο, Μ., - Παηξηθίνπ, Δ., Αξραία Διιεληθά Φηινζνθηθφο Λφγνο, ζει

10 εθζηξαηεχνληαο κε επηηπρία ζηηο πξαθνχζεο, δελ εθάξκνζε ηε «δεκνθξαηηθή ειεπζεξηφηεηα», κε απνηέιεζκα λα δπζαξεζηήζεη ιαφ θαη ζπλεξγάηεο θαη ζπλέπεηα ηε δνινθνλία ηνπ (353π.Υ.). 12 Γηα ηελ ηειεπηαία πεξίνδν ηεο δσήο ηνπ Πιάησλα πνιχ ιίγεο είλαη νη πιεξνθνξίεο πνπ έρνπκε. Ο Αξηζηνηέιεο, πνπ κπήθε ζηελ Αθαδεκία ην 367π.Υ. ππήξμε αθξναηήο ηνπ, γεγνλφο πνπ καο θάλεη λα είκαζηε ζίγνπξνη, φηη παξέδηδε θαηά θαηξνχο δηαιέμεηο θαη φηη απφ ην 360π.Υ. σο ην ζάλαηφ ηνπ, αζρνιήζεθε κε ηε ζπγγξαθή ηνπ έξγνπ ηνπ «Νφκνη». Πηζαλψο θαη φινη νη κεηαγελέζηεξνη δηάινγνη λα γξάθηεθαλ κεηά ηελ επηζηξνθή ηνπ απφ ηε ηθειία. 12 Taylor,A.E., Πιάησλ, ν άλζξσπνο θαη ην έξγν ηνπ, ζει

11 1.2. Σο έργο ηοσ Σα έξγα ηνπ Πιάησλα ρσξίδνληαη ζε ηξεηο κεγάιεο πεξηφδνπο, ηε λεαληθή θαη ηελ ψξηκε ειηθία θαη ηελ πεξίνδν γήξαηνο. Σα έξγα πνπ απνδίδνληαη ζηνλ Πιάησλα είλαη 36, θαζψο θαη 13 επηζηνιέο, ε απζεληηθφηεηα ησλ νπνίσλ γεληθά ακθηζβεηείηαη, πέξαλ ηεο Έβδνκεο Δπηζηνιήο, φπνπ πεξηγξάθεηαη ε δξάζε ηνπ Πιάησλα ζηε ηθειία. ια ηα έξγα, εθηφο ηεο Απνινγίαο, έρνπλ δηαινγηθφ ραξαθηήξα. Αμηνπνηψληαο ηε ινγνηερληθή ηνπ ηθαλφηεηα, δίλεη ζ απηά ην δξακαηηθφ ζηνηρείν ηεο ηξαγσδίαο, επεηδή ν δηάινγνο, απφ αηζζεηηθή άπνςε, δσληαλεχεη ηα πξφζσπα θαη ηα ζέκαηα. Σν θάζε έξγν, έρεη σο ηίηιν ην φλνκα ηνπ θπξηνηέξνπ, χζηεξα απφ ην σθξάηε, πξνζψπνπ πνπ ζπκκεηέρεη ζην δηάινγν, (Πξσηαγφξαο, Γνξγίαο, Κξίησλ, Φαίδσλ, Φαίδξνο θ. α. ), εθηφο απφ ην πκπφζην, ηελ Πνιηηεία θαη ηνπο Νφκνπο, φπνπ ν ηίηινο ηνπο βαζίδεηαη ζην πεξηερφκελν ησλ δηαιφγσλ ηνπ. Δπηπιένλ, ζε φια ηα έξγα ηνπ ηε ζπδήηεζε θαηεπζχλεη ν σθξάηεο θαη κφλν ζηνπο Νφκνπο δελ ππάξρεη άκεζε λχμε ζηνλ δάζθαιφ ηνπ. Αλ θαη αλάκεζα ζηνπο κειεηεηέο ππάξρεη κηα ζρεηηθή νκνθσλία πσο ν «Δπηζθέπηεο απφ ηελ Αζήλα» είλαη ν κεηακθηεζκέλνο ινγνηερληθά σθξάηεο. 13 Ο θαηάινγνο ησλ γλήζησλ πιαησληθψλ έξγσλ, ρσξηζκέλα θαηά ρξνλνινγηθή πεξίνδν, είλαη: α) Περίοδος λεόηεηας ( π.Χ.), Λάρεο (θχζε ηεο αλδξείαο), Υαξκίδεο (θχζε ηεο ζσθξνζχλεο θαη ηνπ αλζξψπηλνπ κέηξνπ), Δπζχθξσλ (θχζε ηεο επζέβεηαο), Λχζηο (πεξί θηιίαο), Πξσηαγφξαο (πεξί δπλαηφηεηαο δηδαζθαιίαο ηεο αξεηήο), Ηππίαο Διάζζσλ (πεξί θαθίαο σο άγλνηαο ηνπ θαινχ), Ίσλ (πεξί πνίεζεο), Ηππίαο Μείδσλ (νξηζκφο ηνπ σξαίνπ), Απνινγία (ε πιαησληθή εθδνρή ηεο απνινγίαο ηνπ σθξάηε ζην δηθαζηήξην), Κξίησλ (πεξί λνκηκνθξνζχλεο), Γνξγίαο (πεξί ξεηνξηθήο θαη πνιηηηθήο). 13 Easterling, P.E. Knox, B.M.W., Ηζηνξία ηεο Αξραίαο Διιεληθήο Λνγνηερλίαο, ζει

12 β) Περίοδος φρηκόηεηας ( π.Χ.), Μέλσλ (ζεσξία ηεο αλάκλεζεο ηεο ςπρήο), Κξαηχινο (πεξί ζρέζεσο ιέμεσλ θαη πξαγκάησλ), Δπζχδεκνο (πεξί ζνθηζηηθήο), Μελέμελνο (πιαζηφο επηηάθηνο ιφγνο γηα ηελ Αζήλα), πκπφζηνλ (πεξί έξσηνο), Φαίδσλ (πεξί ςπρήο), Πνιηηεία (ζέζε ηεο δηθαηνζχλεο κέζα ζηελ ηδεαηή πνιηηεία), Φαίδξνο (θχζε ηνπ έξσηα θαη ηνπ σξαίνπ), Παξκελίδεο (θξηηηθή ηνπ παξκεληδηθνχ κνληζκνχ ηνπ φληνο), Θεαίηεηνο (νξηζκφο ηεο γλψζεο). γ) Περίοδος Γήραηος ( π.Χ.), νθηζηήο (θξηηηθή ηεο ζνθηζηηθήο), Πνιηηηθφο (θχζε ηνπ πνιηηηθνχ άλδξα), Φίιεβνο (πεξί εδνλήο θαη θξφλεζεο), Σίκαηνο (πεξί θνζκνινγίαο), Κξηηίαο (αηειέο έξγν, ζην νπνίν γίλεηαη αλαθνξά ζην κχζν ηεο ρακέλεο Αηιαληίδαο), Νφκνη (ε λνκνζεζία κηαο ηδεαηήο πνιηηείαο), Έβδνκε Δπηζηνιή. 14 Λογοηετληθά Γλφρίζκαηα Ζ ινγνηερληθή ηθαλφηεηα ηνπ Πιάησλα ππήξμε γηα φιεο ηηο επνρέο άμηα ζαπκαζκνχ. Ο θηινζνθηθφο δηάινγνο, πνπ εηζήγαγε, ήηαλ πινχζηνο ζε ιεμηιφγην, έλα ιεμηιφγην, φκσο, ρσξίο αμηψζεηο, πνπ έδηλε ηελ εληχπσζε θαζεκεξηλνχ δηαιφγνπ πνπ ιάκβαλε ρψξα ζηε αγνξά ηεο Αζήλαο κεηαμχ κνξθσκέλσλ πνιηηψλ. Με ην ηέρλαζκα απηφ επηηπγράλεηαη ε αλάγλσζε θαη ε θαηαλφεζε θαη απφ αξράξηνπο ζηε θηινζνθία. Δπηπιένλ, ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν ηνπνζεηεί ηηο ιέμεηο κέζα ζηνπο δηαιφγνπο, πξνθαιεί, κέζσ ηεο 14 Lesky, A., Ηζηνξία ηεο Αξραίαο Διιεληθήο Λνγνηερλίαο, ζει

13 αζάθεηάο ηνπο, ηε ζθέςε ηνπ κειεηεηή. Ο θάζε δηάινγνο θαηαιήγεη ζε ζπκπεξάζκαηα, ηα νπνία ν καζεηήο δχλαηαη λα δηαηππψζεη. 15 Μεξηθά αθφκε ηερλάζκαηα πνπ ρξεζηκνπνηεί ν Πιάησλ ψζηε λα θάλεη ηελ αλάγλσζε ελδηαθέξνπζα θαη επράξηζηε είλαη ε ρξήζε ησλ κχζσλ, φπσο ζηελ Πνιηηεία ν κχζνο ηνπ ζπειαίνπ, ε εηζαγσγή θαληαζηηθψλ ζπλνκηιεηψλ πνπ εθθξάδνπλ απφςεηο πνπ αδπλαηνχλ λα έρνπλ νη ζπλνκηιεηέο ηνπ σθξάηε, φπσο ν Κέβεο ζηνλ Φαίδξν, θαζψο θαη ε εηξσλεία ηνπ σθξάηε, ε απνπνίεζε, δειαδή, ηεο γλψζεο απφ κέξνπο ηνπ σθξάηε, ε νπνία ζηνρεχεη ζηελ εθκαίεπζε ηεο γλψζεο θαη ζηελ πξφθιεζε ηνπ αηζζήκαηνο ηεο ζνθίαο ζην ζπλνκηιεηή. Με ηνλ ηξφπν απηφ ν Πιάησλ επηηπγράλεη κηα αλάγλσζε πνπ ηαιαληεχεηαη απφ ην ρηνχκνξ ζηε ζνβαξφηεηα, απφ ηνλ θαζεκεξηλφ δηάινγν ζηνλ θηινζνθηθφ, απφ ηελ ραιαξφηεηα ζηελ βαζηά θηινζνθεκέλε ζθέςε. 16 ια απηά ηα γλσξίζκαηα ηνλ θαζηζηνχλ φρη κφλν έλα ζπνπδαίν θηιφζνθν, άιια θαη έλαλ απίζηεπηα κεγάιν πνηεηή κε πξνζσπηθφ θαη αλεπαλάιεπην χθνο, πνπ αλ θαη πνιινί πξνζπάζεζαλ λα κηκεζνχλ, θαλείο δε κπφξεζε λα επηζθηάζεη ην εχξνο ηνπ, σο άλζξσπν, σο ινγνηέρλε, σο θηιφζνθν. 15 Alexandre Koyré, Φηινζνθία θαη Πνιηηεία, Δηζαγσγή ζηελ αλάγλσζε ηνπ Πιάησλα, ζει Easterling, P.E. Knox, B.M.W., Ηζηνξία ηεο Αξραίαο Διιεληθήο Λνγνηερλίαο, ζει

14 2. Ζ ΟΦΗΣΗΚΖ ΚΑΗ Ζ ΠΛΑΣΩΝΗΚΖ ΔΚΓΟΥΖ ΣΖ ΠΑΗΓΔΗΑ Ο Πιάησλ, φπσο ζεκεηψζακε ζηε βηνγξαθία ηνπ, έλησζε αγαλάθηεζε ηφζν γηα ηελ ππάξρνπζα πνιηηηθή θαηάζηαζε, φζν θαη γηα ην επίπεδν κφξθσζεο πνπ πξνζθεξφηαλ σο ηφηε ζηνπο λένπο. Ήδε απφ ην ηέινο ηνπ 6 νπ αηψλα π.υ., ε κνξθή ηεο πφιεο-θξάηνπο έρεη δηακνξθψζεη ηνλ ηξφπν ηεο πνιηηηθήο ζθέςεο θαη δσήο ησλ Διιήλσλ. Οη Έιιελεο πιένλ ζεσξνχλ ηελ ειεπζεξία ην κέγηζην ησλ αγαζψλ θαη κέζσ απηήο πξνβάιινπλ άθνβα ηε γλψκε ηνπο ζε πνιηηηθφ, πξψηα, επίπεδν θαη έπεηηα, ζε θηινζνθηθφ. Ζ γέλεζε ηεο θηινζνθίαο ζπλαξηάηαη απφιπηα κε ηελ εγθαζίδξπζε ηεο δεκνθξαηίαο. Μφλν ζε θνηλσλίεο πνπ νη ζπλζήθεο ήηαλ ηέηνηεο, ψζηε λα αλαπηπρζεί ν ιφγνο θαη ν αληίινγνο, ε δηαθνξεηηθή γλψκε, ε δηαθσλία, κπφξεζε ν άλζξσπνο λα έξζεη ζε επαθή κε ηνλ θηινζνθηθφ ζηνραζκφ. Έηζη, μεθίλεζαλ νη πξψηεο απφπεηξεο απαιιαγήο απφ ηνλ κχζν, πνπ επηθξαηνχζε σο ηφηε, 17 θαη εθαξκνγήο ησλ θεληξηθψλ ζέζεσλ ηεο γλσζηνζεσξίαο ησλ πξψησλ κεγάισλ ζνθηζηψλ. Παξάιιεια, γίλνληαη νη πξψηεο πξνζπάζεηεο αληηθεηκεληθήο θαηαγξαθήο ησλ ηζηνξηθψλ γεγνλφησλ 18, ρσξίο πνηεηηθή ρξνηά. 19 Απηή ε πξφνδνο ζε φινπο ηνπο ηνκείο, θαζψο θαη ε δηακφξθσζε ησλ θνηλσληθψλ ηάμεσλ κε ηελ εηζαγσγή λέσλ εκπφξσλ θαη λαπηηθψλ, νη νπνίνη δηέδσζαλ ζε φιν ηνλ ειιεληθφ θφζκν ηηο λέεο ηδέεο, θαηέζηεζαλ πην επηηαθηηθή απφ πνηέ ηελ αλάγθε γηα ηε δηεξεχλεζε ζεκάησλ, φπσο ε εξκελεία ηνπ θφζκνπ θαη ε εμήγεζε ησλ θπζηθψλ θαηλνκέλσλ. Έηζη, ηέζεθαλ ηα ζεκέιηα γηα ηελ αλάπηπμε ηεο νθηζηηθήο. 20 Ωο ηελ αξρή ηνπ 5 νπ αηψλα, ε ιέμε "ζνθηζηήο" είρε ζεηηθή ζεκαζία θαη αλαθεξφηαλ ζηε γλψζε πνπ απνθηά ν άλζξσπνο κε ηελ ελαζρφιεζε θηινζνθηθψλ ζεκάησλ. Ζ αξλεηηθή εληχπσζε, πνπ είραλ ν Πιάησλ θαη πνιινί ζχγρξνλνί ηνπ, δεκηνπξγήζεθε ην δεχηεξν κηζφ ηνπ 5 νπ αηψλα. Ο ζνθηζηήο παχεη λα είλαη ν θηιφζνθνο θαη κεηνπζηψλεηαη ζηνλ θνξέα έηνηκσλ γλψζεσλ θαη επαγγεικαηία ηεο ζνθηζηηθήο ηέρλεο, πνπ αθνξά ζηε δηδαζθαιία ηεο πνιηηηθήο θαη ηεο ξεηνξηθήο ηέρλεο 21, κε απφιπηα ρξεζηκνζεξηθφ ζθνπφ. 17 Γηαλληθφπνπινο, Α., Ζ Δθπαίδεπζε ζηελ Κιαζηθή θαη Πξνθιαζηθή Αξραηφηεηα, ζει Κχξθνο, Β., Αξραίνο Διιεληθφο Γηαθσηηζκφο θαη νθηζηηθή, ζει Γηαλληθφπνπινο, Α., Ζ Δθπαίδεπζε ζηελ Κιαζηθή θαη Πξνθιαζηθή Αξραηφηεηα, ζει Κχξθνο, Β., Αξραίνο Διιεληθφο Γηαθσηηζκφο θαη νθηζηηθή, ζει Πιάησλνο, Πξσηαγφξαο, 319 α 4. 14

15 αθψο, ην επίπεδν ηεο εθπαίδεπζεο πνπ παξείραλ ήηαλ αλψηεξν απηνχ ηεο αξρατθήο παξαδνζηαθήο αγσγήο πνπ πεξηνξηδφηαλ ζηε γξαθή, αλάγλσζε, κνπζηθή θαη γπκλαζηηθή. 22 Ζ δηδαζθαιία ησλ ζνθηζηψλ πξνζαλαηνιηδφηαλ ζηελ δηακφξθσζε ηνπ δεκφζηνπ αγνξεηή, πνπ ζα είλαη ζε ζέζε λα παξαζχξεη ην θνηλφ κε επηρεηξήκαηα αιεζνθαλή θαη πνπ νπδεκία ζρέζε έρνπλ κε ηελ αιεζηλή γλψζε, έλα θαθέθηππν ηνπ αιεζηλνχ πνιηηηθνχ. ε αληίζεζε κε ηε ζσθξαηηθή καηεπηηθή δηδαζθαιία θηινζνθηθψλ θπξίσο ζεκάησλ, ε νπνία παξερφηαλ ζε δεκφζηνπο ρψξνπο, φπσο ε αγνξά θαη κάιηζηα κε ηε κνξθή απινχ δσξεάλ δηαιφγνπ, νη ζνθηζηέο παξείραλ γλψζεηο λνκνζεζίαο, δηθαίνπ θαη πνιηηηθήο νηθνλνκίαο, 23 δίδαζθαλ αζηξνλνκία, γξακκαηηθή, ξεηνξηθή θαη πνηθίια άιια καζήκαηα, έρνληαο σο ζηφρν ηνπο ηελ πξνζθνξά επηθαλεηαθήο γλψζεο γηα πνιιά επηζηεκνληθά πεδία. 24 Ζ κέζνδνο πνπ αθνινπζνχζαλ ζηε δηδαζθαιία ηνπο ήηαλ νη δεκφζηεο δηαιέμεηο, ηηο νπνίεο νη καζεηέο πιήξσλαλ αδξά. 25 Ο Πιάησλ, ινηπφλ, επηδηψθεη κηα εθ ζεκειίσλ αλαδφκεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο, ε νπνία εθθξάδεηαη θαη νξγαλψλεηαη νξζνινγηζηηθά ζηα δχν κεγάια έξγα ηνπ, ηελ Πνιηηεία θαη ηνπο Νφκνπο. Ο Πιάησλ είλαη ν πξψηνο πνπ θάλεη ιφγν γηα δεκφζηα θαη ππνρξεσηηθή εθπαίδεπζε 26 φισλ ησλ πνιηηψλ, αλεμάξηεηνπ θχινπ θαη θνηλσληθήο ηάμεο, πέξαλ ησλ δνχισλ. Σν θξάηνο, ζχκθσλα κε ηνλ Πιάησλα, νθείιεη λα έρεη παηδεπηηθφ ραξαθηήξα, λα παξέρεη φια εθείλα ηα εθφδηα πνπ ζα θαηαζηήζνπλ ηνπο πνιίηεο ηνπ θαινχο θαη αγαζνχο. Μφλν έηζη κπνξεί λα θηάζεη ζην επίπεδν ηεο θνηλσληθήο αιιειεγγχεο θαη λα απαιιαγεί απφ ηνλ αηνκηζηηθφ σθειηκηζκφ. 27 Γηα ηνλ Πιάησλα, ε παηδεία είλαη ην «έλ κέγα», 28 ην νπνίν ζα ζπγθξνηήζεη εζηθά θαη πλεπκαηηθά ην άηνκν, αιιά θαη ζα απνηειέζεη ηελ εγγχεζε γηα ηελ ελφηεηα θαη ηελ πξφνδν ηεο Πνιηηείαο. Σελ νξίδεη σο ηελ ηέρλε πνπ κεηαζηξέθεη ηελ ςπρή απφ ηελ 22 Σζέιιεξ Νεζηιέ, Ηζηνξία ηεο Διιεληθήο Φηινζνθίαο, ζει Κχξθνο, Β., Αξραίνο Διιεληθφο Γηαθσηηζκφο θαη νθηζηηθή, ζει Γηαλληθφπνπινο, Α., Ζ Δθπαίδεπζε ζηελ Κιαζηθή θαη Πξνθιαζηθή Αξραηφηεηα, ζει Πιάησλνο, νθηζηήο, 223b. 26 Άιισζηε ηε ζέζε ηνπ γηα δσξεάλ παηδεία ηελ ππνζηήξημε θαη πξαθηηθά, κέζσ ηεο ειεχζεξεο εηζφδνπ ζηε ζρνιή ηνπ. Έηζη, επηηξεπφηαλ ε ελαζρφιεζε κε ηνλ θηινζνθηθφ ζηνραζκφ ζε αλζξψπνπο δηαθφξσλ θνηλσληθψλ ηάμεσλ. Γίδαθηξα, φπσο αλαθέξακε, δελ ππήξραλ, θαη νη αλάγθεο ηεο ζρνιήο θαιχπηνληαλ απφ δσξεέο. 27 Γεσξγνχιε, Κ.Γ., Ηζηνξία ηεο Διιεληθήο Φηινζνθίαο, ηφκ. Α, ζει Πιάησλνο, Πνιηηεία, 423e. 15

16 πεξηνρή ηνπ γίγλεζζαη ζηελ πεξηνρή ηνπ ληνο. 29 Γίγλεζζαη είλαη ε δεκηνπξγία, φινο ν θφζκνο πνπ γλσξίδνπκε θαη πνπ βξίζθεηαη ζε αέλαε θίλεζε, ελψ λ είλαη ν Γεκηνπξγφο, ν νπνίνο παξαηεξεί θαη ζηεξίδεη κε ηελ αθηλεζία ηνπ ην γίγλεζζαη. Ζ ελαζρφιεζε κε ηηο ηέρλεο θαη ε πξνζπάζεηα απφθηεζεο νμπδέξθεηαο θαη δεμηνηερλίαο ζηξέθνπλ ηελ πξνζνρή ηνπ αλζξψπνπ ζηε δεκηνπξγία. Αληίζεηα, ε πξνζέγγηζε ηνπ ληνο, ε ζέαζε, δειαδή, ηεο αιήζεηαο, ηνπ αγαζνχ, κπνξεί λα επηηεπρζεί κε ηελ εμάζθεζε ζηελ απφθηεζε ςπρηθψλ αξεηψλ, φπσο ε θξφλεζε. 30 Ζ παηδαγσγηθή θξνληίδα πξέπεη λα μεθηλάεη απφ ηε ζχιιεςε ηνπ εκβξχνπ θαη λα ζπλερίδεηαη ζε φιε ηελ παηδηθή θαη έθεβε ειηθία, αθνχ ε θαηεχζπλζε θαη ε αγσγή απφ πνιχ κηθξή ειηθία πξνζδηνξίδεη σο έλα βαζκφ ηελ ππφινηπε δσή ηνπ αηφκνπ. Σν πιαησληθφ εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα ζηεξίδεηαη ζηελ ηζφηηκε παηδαγσγηθή θαη πλεπκαηηθή θαηάξηηζε ησλ αηφκσλ, αιιά θαη ζηελ εζηθή δηάπιαζή ηνπο, πνπ δηακνξθψλεηαη απφ ην ηδεψδεο ηεο αλδξείαο, ηεο ηηκήο θαη ηεο αθνζίσζεο ζηελ παηξίδα θαη ηνπο λφκνπο ηεο. Άιισζηε, ν Πιάησλ ζεσξνχζε πσο ε παηδεία ζπλαξηάηαη απφιπηα κε ηελ επεκεξία ηεο πνιηηείαο, θαζψο, φπσο αλαθέξεη ζηνπο "Νφκνπο" ηνπ, «αλ ν άλζξσπνο πάξεη ζσζηή παηδεία θαη έρεη αγαζή θχζε, γίλεηαη ζπλήζσο ην πην ζετθφ θαη ήκεξν πιάζκα. Μα αλ δε δερηεί αξθεηή θαη νξζή παηδεία γίλεηαη αγξηφηεξν απ φια ηα ζεξία πνπ παξάγεη ε γε». 31 Γη απηφλ ε αξεηή θαη ε εζηθή ελφο αηφκνπ απνηεινχλ ηα ζεκέιηα, ψζηε λα θαξπνθνξήζεη έλα εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα. 29 Πιάησλνο, Πνιηηεία, 518c. 30 Πιάησλνο, Νφκνη, 643c. 31 Πιάησλνο, Νφκνη, 766a. 16

17 3. Ζ ΠΑΗΓΔΗΑ ΣΖΝ ΗΓΔΑΣΖ ΠΟΛΗΣΔΗΑ 3.1. Γεληθή ζεώρεζε ηφλ παηδεσηηθώλ απόυεφλ ηοσ Πιάηφλα ζηο έργο ηοσ «Ποιηηεία. Ο Πιάησλ ζρεδίαζε κία νιφθιεξε Πνιηηεία, κε λφκνπο θαη θαλφλεο εζηθήο, πνπ δηαπλέεηαη απφ ηελ ηζφηεηα ησλ πνιηηψλ ηεο θαη ηελ αξκνληθή ζπλχπαξμε. Ακέζσο ζπλεηδεηνπνίεζε πσο γηα λα ζπλερηζηεί ε κειινληηθή ππφζηαζε ηεο Πνιηηείαο, πξέπεη λα δνκεζεί ην εθπαηδεπηηθφ ηεο ζχζηεκα. θνπφο ηνπ είλαη λα επηιέμεη ηφζν ηα καζήκαηα, φζν θαη ηελ αξκφδνπζα κέζνδν δηδαζθαιίαο, πξνθεηκέλνπ ε παηδεία λα απνδψζεη ηνλ επηζπκεηφ θαξπφ ηεο, πνπ ζηελ πεξίπησζή ηνπ, δελ είλαη ε εθκάζεζε ηερλψλ 32 θαη ε απφθηεζε δεμηνηήησλ, αιιά ε αξκνληθή αλάπηπμε ηεο ςπρήο ησλ πνιηηψλ. Πνιίηεο γηα ηνλ Πιάησλα, είλαη φινη νη ειεχζεξνη άληξεο θαη γπλαίθεο, κε ειάρηζηεο δηαθνξέο ζηελ εθπαίδεπζή ηνπο, φζεο αθξηβψο απαηηεί ε ηδηαηηεξφηεηα ηεο θχζεο ηνπο. Μέιεκά ηνπ είλαη λα θαηαζηήζεη ζαθέο πσο ν ραξαθηήξαο ηεο παηδείαο ζα είλαη δεκφζηνο. Μφλν ην θξάηνο είλαη ηθαλφ λα αλαιάβεη ηελ αγσγή ησλ λέσλ, λα ηνπο πξνζθέξεη φια εθείλα ηα αγαζά ηφζν ζε πλεπκαηηθφ, φζν θαη ζε εζηθφ επίπεδν, ψζηε λα πξαγκαησζεί ε αξκνληθή ζπλχπαξμε θαη ε πνιηηεηαθή νξγάλσζε. 33 Ο Πιάησλ πίζηεπε πσο ε επίδξαζε ηεο αγσγήο, πνπ ζα δερηεί έλαο άλζξσπνο, είλαη ηφζν ζεκαληηθή, ψζηε φζν αγαζφο θαη λα είλαη έλαο άλζξσπνο, αλ ηχρεη θαθήο δηαπαηδαγψγεζεο, γίλεηαη θαθφο. 34 Ζ ζσζηή αγσγή δεκηνπξγεί αγαζέο θχζεηο θαη ηειεηνπνηεί ηηο ήδε ππάξρνπζεο. Γηα ην ιφγν απηφ, ν Πιάησλ πξνζπάζεζε λα παξέρεη, ζηελ ηδαληθή ηνπ πνιηηεία, καζήκαηα, ηα νπνία ζα γχκλαδαλ ζψκα θαη πλεχκα, ψζηε λα κπνξέζνπλ λα αλαπηπρζνχλ αξκνληθά θαη, κέζσ ηνπ παηδαγσγηθνχ ζπζηήκαηνο, λα δεκηνπξγεζνχλ παηδηά ηέιεηα απφ θάζε άπνςε Πιάησλνο, Πνιηηεία, 522b. 33 Ναζηάθνπ Κ., Ζ παηδεία ζηνλ Πιάησλα, ζει Πιάησλνο, Πνιηηεία, 491e. 35 αθνξξάθνπ Γ., Πιάησλνο Κνηλσληνινγηθαί θαη Παηδαγσγηθαί Αξραί, ζει

18 Ζ δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο είλαη κηα παηδεπηηθή δξαζηεξηφηεηα κε ζηφρν ηε γλψζε σο αλάκλεζε, λα μαλαζπκεζεί, δειαδή, ν άλζξσπνο θάηη πνπ ήδε γλσξίδεη, 36 θάηη πνπ ππνιαλζάλεη ζηε ζπλείδεζή ηνπ θαη έρεη ηελ ηάζε λα έξζεη ζηε ζθαίξα ηνπ ζπλεηδεηνχ. Δθφζνλ ε ςπρή πξνέξρεηαη απφ ηνλ θφζκν ησλ Ηδεψλ, έρεη γλσξίζεη ηελ αιεζηλή γλψζε, ηελ νπνία ιεζκφλεζε κε ηελ θάζνδφ ηεο ζηνλ αηζζεηφ θφζκν. ηφρνο, ινηπφλ, ηνπ θηινζφθνπ είλαη λα βνεζήζεη ηνπο αλζξψπνπο ζην δχζθνιν αγψλα ηνπο λα απνθηήζνπλ ηε γλψζε, πνπ βξίζθεηαη ελδφκπρα ζ απηνχο. 37 Οη θχιαθεο θαη νη άξρνληεο βαζηιείο, πνπ ζα πξέπεη λα έρνπλ γεξή θαη βαζηά παηδεία, ζα είλαη νη εθπξφζσπνη ηεο πνιηηείαο θαη νη εθθξαζηέο ηνπ λφκνπ. Απηνί ζα ζέζνπλ ηα ζεκέιηα ηεο παηδείαο θαη ηεο αγσγήο ησλ πνιηηψλ θαη ζα ηνπο θαηεπζχλνπλ πξνο ηε ζέαζε ηνπ αγαζνχ. Ο Πιάησλ ζηνρεχεη ζε κηα «αθξηβεζηέξαλ παηδεία», ε νπνία είλαη ηθαλή λα νδεγήζεη φρη κφλν ζηελ γλψζε ηεο αξεηήο, αιιά θαη ζηελ έκπξαθηε απφδεημε ηεο θαηάθηεζήο ηεο. ηελ πξψηε βαζκίδα εθπαίδεπζεο ηα καζήκαηα ζα ήηαλ θνηλά γηα φινπο, ελψ ζηε δεχηεξε ζα πξνρσξνχζαλ φζνη ήηαλ ηθαλνί λα εκβαζχλνπλ ζε επηζηεκνληθά ζέκαηα. Άιισζηε, γλψξηδε θαιά πσο ε επηζηήκε δελ αθνξά φινπο. Μφλν νη εθιεθηέο ςπρέο πνπ δηαθαηέρνληαη απφ ηε θιφγα ηεο κάζεζεο θαη ηεο θαηαλφεζεο είλαη ηθαλέο λα εληξπθήζνπλ ζε επηζηεκνληθά ζέκαηα. 38 ζνη έκελαλ πίζσ, απνηεινχζαλ ηελ ηάμε ησλ δεκηνπξγψλ, πνπ ζα ήηαλ πνιχ πην πνιπάξηζκε θαη ζα είρε ηελ πξνθαλή ιεηηνπξγία λα παξέρεη ηα νηθνλνκηθά κέζα. Θα ήηαλ ππεχζπλνη γηα ηελ πιηθή πιεπξά ηεο δσήο γεσξγία, βηνηερλία, εκπφξην θαη ζα ραξαθηεξίδνληαη απφ ηελ πξνηίκεζή ηνπο γηα ηα αηζζεηά πξάγκαηα. 39 Οη αλψηεξεο ηάμεηο δηαπαηδαγσγνχζαλ ηηο θαηψηεξεο θαη νη πξεζβχηεξνη ηνπο λεφηεξνχο ηνπο. 40 Απφ ηα επηά ηνπο ρξφληα ηα παηδηά δέρνληαη εηδηθή εθπαίδεπζε, μεθηλψληαο απφ ηελ πνίεζε θαη ηε κνπζηθή, πνπ δηδάζθνληαλ πξηλ απφ ην ρνξφ θαη ηε γπκλαζηηθή, κηαο θαη ε ςπρή είλαη αλψηεξε ηνπ ζψκαηνο. Κνηλφο, σζηφζν, ζθνπφο φισλ απηψλ ησλ καζεκάησλ είλαη λα αλαπηπρζνχλ αξκνληθά, ηφζν ην ςπρσκέλν ηκήκα ηεο ςπρήο, φζν θαη ην κεηιίρην ή θηινκαζέο ηκήκα ηεο Πιάησλνο, Μέλσλ, 87d. 37 Ρήγαο, Α., Παηδαγσγηθή Δπηζηήκε, ζει Alexandre Koyré, Φηινζνθία θαη Πνιηηεία, Δηζαγσγή ζηελ αλάγλσζε ηνπ Πιάησλα, ζει Guthrie, W.K.C., Οη Έιιελεο Φηιφζνθνη, Απφ ηνλ Θαιή σο ηνλ Αξηζηνηέιε, ζει Πιάησλνο, Πνιηηεία, 467d. 41 Πιάησλνο, Πνιηηεία,

19 Γηα ην ιφγν απηφ, απνθιεηφηαλ θάζε είδνπο κνλνκέξεηα απφ ηελ νξζή παηδεία, θαζψο ε ελαζρφιεζε, γηα παξάδεηγκα, κφλν κε ηε γπκλαζηηθή έθεξλε αγξηφηεηα, ελψ ε κνλνκεξήο επίδνζε ζηε κνπζηθή εμαζζελνχζε ην ζψκα. Ζ κίμε, φκσο, ησλ καζεκάησλ αλέπηπζζε νιφθιεξν ηνλ άλζξσπν θαη ηνλ παξνπζίαδε «ηειέσο κνπζηθψηαηνλ θαη επαξκνζηφηαηνλ, πνιχ κάιινλ ε ηνλ ηαο ρνξδαίο αιιήιαηο ζπληζηάληα». 42 Ζ Πιαησληθή αγσγή ζηφρεπε ζηελ εζηθή αλακφξθσζε ηνπ πνιίηε, εληζρχνληαο κέζα ηνπ ηηο αξεηέο ηεο δηθαηνζχλεο, ην πεξίθεκν ηξίπηπρν, δειαδή, ηεο αλδξείαο, ηεο ζσθξνζχλεο θαη ηεο ζνθίαο, πνπ δηαπιαζφηαλ κέζσ ηεο αγσγήο θαη έζεηε ηελ πνιηηηθή ζηελ ππεξεζία ηεο εζηθήο Πιάησλνο, Πνιηηεία, 412a. 43 Ρήγαο Κσλζηαληφπνπινο, Ζ παηδεία ησλ θπιάθσλ θαη ε θξηηηθή ηεο παξαδνζηαθήο αγσγήο ζηελ Πιαησληθή Πνιηηεία, ζει

20 3.2. Α Βαζκίδα Δθπαίδεσζες Ο Πιάησλ ραξαθηεξηζηηθά αλαθέξεη πσο «ζε θάζε έξγν, ην πην ζεκαληηθφ είλαη ε αξρή, ηδίσο φηαλ πξφθεηηαη γηα έλα πιάζκα λέν θαη ηξπθεξφ. Μφλν ηφηε, απηφ είλαη ηφζν εχπιαζην θαη κπνξεί θάπνηνο λα ραξάμεη ζ απηφ, ψζηε λα δηακνξθψζεη ην ραξαθηήξα ηνπ». 44 Γηα ην ιφγν απηφ, ζεψξεζε πσο ηα παηδηά πξέπεη λα κεγαιψλνπλ ζε βξεθνλεπηαθνχο ζηαζκνχο ππφ ηελ επνπηεία ησλ λνζνθφκσλ, πνπ δηνξίδεη ην θξάηνο, ψζηε λα ππάξρεη έιεγρνο ησλ γλψζεσλ, πνπ παξέρνληαη ζηα παηδηά. ην πξψην ζηάδην ηεο εθπαίδεπζεο, πνπ ζα ήηαλ θνηλφ γηα φινπο, ηα βαζηθά καζήκαηα πνπ ζα δηδάζθνληαλ ζα ήηαλ ε πνίεζε, ε κνπζηθή, ε γπκλαζηηθή θαη ν ρνξφο. Δπηπιένλ, νη γλψζεηο ηνπο ζα εκπινπηίδνληαλ κε ηε δηδαζθαιία ηεο ινγνηερλίαο θαη ηεο ινγηζηηθήο. Ο Πιάησλ καο ζπκβνπιεχεη λα απνθεχγεηαη ν εμαλαγθαζκφο γηα κάζεζε ζην πξψηκν απηφ εθπαηδεπηηθφ ζηάδην, αιιά αληίζεηα νη παηδαγσγνί λα πξνζεγγίδνπλ ηα παηδηά κέζσ ηεο δεκηνπξγηθήο δηαδηθαζίαο ηνπ παηρληδηνχ. Άιισζηε, ζε απηή ηελ ειηθία ην κπαιφ δελ είλαη ζε ζέζε λα αλαδείμεη φιεο ηηο δπλαηφηεηέο ηνπ Πιάησλνο, Πνιηηεία, 377b. 45 Barrow, R., Plato and Education, ζει

21 H Ποίεζε Ζ πνίεζε ήηαλ ην κάζεκα πνπ απαζρφιεζε ηδηαίηεξα ηνλ Πιάησλα, θαζψο κέρξη ηφηε απνηεινχζε βαζηθφ εξγαιείν κάζεζεο θαη παηδείαο. Πίζσ απφ ηηο ζχγρξνλεο κνξθέο ηεο ηξαγσδίαο (δηζχξακβνο, θσκσδία), ζηηο νπνίεο νη ηάζεηο άιιαδαλ δηαξθψο θαη λένη πνηεηέο δηαδέρνληαλ ηνπο παιηνχο, ζηάζεθε δηαπξεπήο ε ζρεδφλ ζετθή κνξθή ηνπ Οκήξνπ, «ν πνηεηήο», φπσο ν ίδηνο ζα κπνξνχζε λα νλνκαζηεί ρσξίο πεξαηηέξσ δηεπθξηλίζεηο. Ο κεξνο ήηαλ ε δσή ζην αίκα ηεο ειιεληθήο παηδείαο ζρνιηαξφπαηδα απνζηήζηδαλ ηα έπε ηνπ, ξαςσδνί παξνπζίαδαλ έξγα ηνπ ζηελ γηνξηή ησλ Παλαζελαίσλ θαη ήηαλ ε πεγή ηεο χιεο θαη ηνπ πλεχκαηνο γηα κεγάιν κέξνο ηεο ειιεληθήο ηξαγσδίαο. Οη Έιιελεο δελ είραλ ηεξά βηβιία, εμ νπ θαη ε ζεκαζία ησλ πνηεηψλ ζηελ εθπαίδεπζε, θαζψο θαη ζε πνιιέο πηπρέο ηεο θνηλσληθήο δσήο, απφ ην ζπκπφζην σο ηελ ηειεηή ηνπ γάκνπ. 46 Ζ κνξθή, ην πλεχκα θαη ην πεξηερφκελν ηεο δηδαζθαιίαο ησλ πνηεηψλ ήηαλ ην ζεκέιην ηεο κειέηεο ηνπ Πιάησλα. 47 Άιισζηε θαη ν ίδηνο ν Πιάησλ, φπσο είλαη γλσζηφ, είρε δηδαρζεί πνίεζε, ε νπνία ηνπ είρε θηλήζεη ηφζν ην ελδηαθέξνλ, ψζηε λα αζρνιεζεί κε πάζνο καδί ηεο πξηλ γλσξίζεη ηνλ σθξάηε, νπφηε θαη ηελ απέξξηςε θαη λα ηνλ επεξεάζεη ζην ζπγγξαθηθφ ηνπ χθνο, δίλνληαο ζηνπο δηαιφγνπο ηνπ πνηεηηθή ρξνηά. ηφρνο ηνπ θαηά ηελ επηινγή ησλ καζεκάησλ ήηαλ ε δηακφξθσζε ηνπ λεαληθνχ κπαινχ, ε νπνία απαηηνχζε ηε δένπζα πξνζνρή. Οη πνηεηέο, γηα ηνλ Πιάησλα, θαηαδηθάδνληαλ φκνηα κε ηνπο ζνθηζηέο θαη ηνπο πνιηηηθνχο, θαζψο ζεσξνχληαλ ππεχζπλνη γηα ηελ απφθξπςε ηεο αιήζεηαο, ηε δηαθζνξά ησλ εζψλ θαη ηελ πνιηηηθή παξαθκή. Δπηπιένλ, δεκηνπξγνχζαλ έλαλ ςεχηηθν -εηθνληθφ θφζκν, πνπ απνηεινχζε ηξνρνπέδε ζηε ζθπξειάηεζε κηαο αθκαίαο ςπρήο. Ζ ζεκαζία, επνκέλσο, ηεο δηακφξθσζεο ηνπ κπαινχ ησλ ηξνθίκσλ είλαη ηέηνηα, πνπ κφλν εγθεθξηκέλεο ηζηνξίεο πξέπεη λα ρξεζηκνπνηνχληαη ζηελ εθπαίδεπζε. 48 Οη πξψηνη κχζνη πνπ ζα ιέγνληαη ζηα παηδηά πξέπεη λα έρνπλ ζπληεζεί κε νκνξθηά, ψζηε λα νδεγνχλ ζηε αξεηή. 49 Ζ ζεκειηψδεο απαίηεζε 46 Rutherford, R.B.,The Art of Plato, ζει Shorey, Paul, What Plato said, ζει Lippman, E., Musical Thought in Ancient Greece, ζει Πιάησλνο, Πνιηηεία, 380b. 21

22 ησλ είλαη ε πξνβνιή ησλ εζηθψλ αμηψλ. Γηα ην ιφγν απηφ είλαη απαξαίηεηε ε αιήζεηα θαη επηηξεπηφ ην ςέκα ζηα πιαίζηα ηεο κπζηζηνξηνγξαθίαο θαη κφλν αλ έρεη επεξγεηηθή εζηθή επίδξαζε. 50 Έηζη, θξίλνληαη κε κεγάιε απζηεξφηεηα απφ ηνλ Πιάησλα, έξγα κεγάισλ πνηεηψλ, φπσο ν κεξνο, ν Ζζίνδνο θαη νη ηξαγηθνί, ζηα ζεκεία εθείλα πνπ παξνπζηάδνπλ ήξσεο θαη πξφζσπα ζετθήο θαηαγσγήο λα εκπίπηνπλ ζε πξάμεηο θαηαθξηηέεο, πνπ ππνδειψλνπλ αδηθία θαη θηινρξεκαηία, θαη ζενχο λα γίλνληαη ε αηηία θαθψλ θαη απζαίξεηεο ζπκπεξηθνξάο πξνο ηνπο αλζξψπνπο. 51 Δθφζνλ, ε θχζε ησλ ζεψλ είλαη απιή θαη θαζαξή, νη εθθξάζεηο ηνπο ζα πξέπεη λα είλαη αλάινγεο. Δπνκέλσο, ν φπνηνο κεηαβιεηφο ραξαθηήξαο ηνπο παξνπζηάδεηαη ζηα πνηήκαηα κάιινλ απνηειεί επηλφεζε θαη αζέβεηα ηνπ ίδηνπ ηνπ "ςεπδφκελνπ" πνηεηή. 52 Έλα άιιν ζηνηρείν πνπ εθηζηά ηελ πξνζνρή είλαη ε πξνβνιή ηνπ Άδε θαη ηνπ ζαλάηνπ ελ γέλεη κε επράξηζην ηξφπν, ψζηε λα κελ θαιιηεξγείηαη ζηνπο θχιαθεο ην αίζζεκα ηνπ θφβνπ ηνπ ζαλάηνπ θαη ε έιιεηςε αλδξείαο ζηε κάρε. 53 Δπηπιένλ, ζα πξέπεη λα απνκαθξπλζνχλ απφ ηελ εθπαίδεπζε φζα πνηήκαηα πεξηγξάθνπλ ζξήλνπο θαη νδπξκνχο ζπνπδαίσλ αλζξψπσλ, θαζψο δε ζπληεινχλ ζηε επςπρία ησλ θπιάθσλ. Παξνκνίσο, ε εθδήισζε μέθξελεο ραξάο κε ηξαληαρηά θαη αζπγθξάηεηα γέιηα δε ηνπο αξκφδεη. Ζ ππέξκεηξε εθδήισζε ραξάο δεκηνπξγεί εμίζνπ δπλαηή ηάζε λα αιιάμεη ε δηάζεζε. 54 ια απηά ραιαξψλνπλ ηε ζηαζεξφηεηα ηεο ςπρήο θαη θάλνπλ ηνλ άλζξσπν επηξξεπή ζηηο νπνηεζδήπνηε απνιαχζεηο κε απνηέιεζκα ηε δηαθζνξά ησλ εζψλ, ηελ ςπρηθή ηνπο αιινηξίσζε θαη ηέινο, ηελ παξαθκή ηεο πνιηηείαο. Οη ππνςήθηνη θχιαθεο, αιιά θαη νη ππφινηπνη πνιίηεο, ζα πξέπεη λα έρνπλ σο πξφηππα αλζξψπνπο ζπγθξνηεκέλνπο, κεηξεκέλνπο θαη επζεβείο, κηαο θαη νη απφςεηο πνπ ζα ελζηεξληζηνχλ απφ ηελ ηξπθεξή, παηδηθή ειηθία δχζθνια κεηαβάιινληαη Lippman, E., Musical Thought in Ancient Greece, ζει Barrow, R., Plato and Education, ζει Πιάησλνο, Πνιηηεία, Πιάησλνο, Πνιηηεία, Πιάησλνο, Πνιηηεία, Πιάησλνο, Πνιηηεία, 378d. 22

23 Ζ πνίεζε θαη νη ηέρλεο είλαη επάισηεο γηα ηξεηο ιφγνπο: πεξηιακβάλνπλ κε απνδεθηφ πιηθφ απφ εζηθή θαη παηδαγσγηθή άπνςε, πξνζπνηνχληαη γλψζεηο θαη θχξνο, πνπ δελ θαηέρνπλ, θαη έηζη παξαπιαλνχλ θαη εμαπαηνχλ ηνπο αδαείο, θαη ηέινο, πεξηζζφηεξν δίλνπλ ραξά θαη ππνβαζκίδνπλ ηα ζπλαηζζήκαηα, παξά εληζρχνπλ ηνλ εζηθφ θαη πλεπκαηηθφ απηνέιεγρν. Δάλ ε ινγνηερλία δελ κπνξεί λα δηδάμεη πξνζθέξνληαο γλψζε, ηφηε δελ αμίδεη ηνλ εμπςσκέλν ξφιν ζηελ εθπαίδεπζε, πνπ ηφζν θαηξφ απνιάκβαλε. 56 Δμάιινπ ε απνκάθξπλζε ησλ παληνκηκεηψλ πνηεηψλ απφ ηελ Πνιηηεία δε ζπλεπάγεηαη θαη αθαίξεζε ηεο πνηεηηθήο αμίαο ησλ δεκηνπξγεκάησλ ηνπο. 57 Υαξαθηεξηζηηθά, ιέεη ζην Γ βηβιίν ηνπ πσο «φζν κεγαιχηεξε είλαη ε πνηεηηθή αμία ηνπο, ηφζν ιηγφηεξν πξέπεη λα ηα αθνχλε παηδηά θαη άληξεο πνπ ρξεηάδεηαη λα δνπλ ειεχζεξνη θαη πνπ πεξηζζφηεξν απφ ην ζάλαην πξέπεη λα θνβνχληαη ηε ζθιαβηά». 58 ζνλ αθνξά ηελ απάληεζε ζην εξψηεκα αλ ε πνίεζε πξνζθέξεη επραξίζηεζε, ζην 10 ν βηβιίν ηνπ ν Πιάησλ αλαγλσξίδεη πσο ε πνίεζε αζθεί γνεηεία αθφκα θαη ζηνλ ίδην θαη εθθξάδεη ηελ επρή «καθάξη λα κπνξνχζε ε πνίεζε λα πξνβάιιεη θάπνην επηρείξεκα πνπ ζα ηεο επέηξεπε λα γίλεη δεθηή ζηελ άξηζηε πνιηηεία». 59 Παξά ηνλ ζαπκαζκφ ηνπ γηα ηελ πνίεζε θαη ηνπο δεκηνπξγνχο ηεο, ηελ απαξλήζεθε γηα ην θαιφ ηεο Πνιηηείαο ηνπ θαη ηελ απέθιεηζε απφ ηελ αγσγή ησλ πνιηηψλ ηεο, θαζψο ην αληηθείκελφ ηεο, ν αηζζεηφο, δειαδή, θφζκνο, έρεη κηθξή αμία θαη δχλαηαη λα μππλήζεη νξκέο, ζπλαηζζήκαηα θαη πάζε 60 πνπ αιινηξηψλνπλ ηελ ςπρή ηνπ αηφκνπ θαη ην νδεγνχλ ζηε κίκεζε θαη θαηά ζπλέπεηα, ζηε εζηθή ηνπ βιάβε. Οη πνηεηέο είραλ ηελ ππνρξέσζε λα πξνβάιινπλ ζηα έξγα ηνπο πςειά πξφηππα ζπκπεξηθνξάο, ηέηνηα πνπ ζα εληζρχζνπλ ην ζάξξνο, ην ήζνο, ηηο αξεηέο, ηελ επζέβεηα θαη ζα επηδηψθνπλ ηελ επραξίζηεζε κέζσ ηεο σθειηκφηεηαο ησλ αλζξσπίλσλ θνηλσληψλ. Έηζη, θάζε ζηνηρείν, πνπ παξέθιηλε ην άηνκν απφ κηα ζσζηή θαη ππάθνπε ζπκπεξηθνξά θαη απηνέιεγρν ηεο αηζζεζηαθήο επραξίζηεζεο, κε θίλδπλν ηε δηάζπαζε ηεο αξκνληθήο χπαξμεο ηεο Πνιηηείαο, απνκαθξπλφηαλ απφ ηε δηδαθηέα χιε. 56 Rutherford, R.B., The Art of Plato, ζει Γεζπνηφπνπινο, Κ.Η., Μειεηήκαηα Φηινζνθίαο ΗΗ, ζει Πιάησλνο, Πνιηηεία, 387b. 59 Πιάησλνο, Πνιηηεία, 607c. 60 Σζέιιεξ Νεζηιέ, Ηζηνξία ηεο Διιεληθήο Φηινζνθίαο, ζει

24 Απφ ηα πνηήκαηα επέιεμε λα ρξεζηκνπνηήζεη κφλν εθείλα πνπ είραλ σο ζέκα ηνπο ηελ εμχκλεζε ηνπ ήζνπο θαη ησλ αξεηψλ ησλ ζεψλ θαη ησλ εξψσλ. 61 Μφλν απηά επηηξέπνληαλ κέζα ζηε ηδαληθή Πνιηηεία, εγθψκηα πνπ θαιιηεξγνχζαλ ζηελ ςπρή ηελ επζέβεηα θαη ηηο άιιεο αξεηέο θαη αλακφξθσλαλ εζηθά θαη πλεπκαηηθά ηνπο πνιίηεο ηεο. 61 Πιάησλνο, Πνιηηεία, 398c. 24

25 Η Μοσζηθή Ζ δηδαζθαιία ηεο κνπζηθήο παίδεη έλαλ απφ ηνπο πην ζεκαληηθνχο ξφινπο ζην πιαίζην ηεο γεληθήο θαιιηέξγεηαο ηνπ αηφκνπ. Ζ ζεκαζία πνπ δίλεη ν Πιάησλ ζηελ αγσγή κε ηελ πνίεζε θαη ηε κνπζηθή ζρεηίδεηαη κε ηελ ηθαλφηεηα πνπ έρνπλ απηέο νη ηέρλεο λα δηεηζδχνπλ ζηα ηξίζβαζα ηεο ςπρήο θαη λα ηελ θάλνπλ δεθηηθή ζηελ εππξέπεηα θαη ηελ νκνξθηά. Δπηδεηθλχνπλ, κε άιια ιφγηα, ην ζπκνεηδέο κέξνο ηεο ςπρήο, έηζη ψζηε φηαλ ν άλζξσπνο θηάζεη ζηελ ειηθία ηνπ ινγηζκνχ, λα είλαη ζε ζέζε λα δηαθξίλεη ηελ νκνξθηά θαη ηελ αζρήκηα γχξσ ηνπ, έρνληαο δηακνξθψζεη απφ παηδί ηα θξηηήξηα κέζα ηνπ. 62 Ζ κνπζηθή, ζχκθσλα κε ηε βαζηά πεπνίζεζε ηνπ Πιάησλα, είλαη κηα ζετθή ηέρλε, έρεη πςειφ ζθνπφ, θαη απνηειεί ζπλεπψο ην πην θαηάιιειν θαη απνηειεζκαηηθφ κέζν εθπαίδεπζεο. Γηα ηνλ Πιάησλα, ε κνπζηθή ζπληζηά, ζην επίπεδν ηεο ςπρηθήο θαιιηέξγεηαο, φ, ηη ε γπκλαζηηθή ζην επίπεδν ηεο ζσκαηηθήο δηάπιαζεο. Ζ κνπζηθή, πνπ πξέπεη λα πξνεγείηαη ηεο γπκλαζηηθήο, 63 θαζψο ηα ξπζκηθά θαη αξκνληθά ζηνηρεία αηρκαισηίδνπλ κφληκα ηα εζψηαηα ηεο ςπρήο, 64 ζπλίζηαηαη ζε ηξία κέξε, ην ιφγν, ηελ αξκνλία θαη ην ξπζκφ. ζνλ αθνξά ζην ιφγν, ηζρχεη φ, ηη αθξηβψο έρεη εηπσζεί ζηελ πξνεγνχκελε ελφηεηα γηα ηελ πνίεζε. Έηζη, ινηπφλ, ην πεξηερφκελν ηεο επηθήο πνίεζεο δελ πξέπεη λα πξνθαιεί ηνλ θφβν ηνπ ζαλάηνπ, παξεκπνδίδνληαο ηελ αλάπηπμε ηνπ ζάξξνπο, νχηε λα παξνπζηάδεη ηνπο ζενχο θαη ηνπο ήξσεο δφιηνπο θαη θηινρξήκαηνπο. Δπηπιένλ, νη ζξελνινγίεο θαη νη νδπξκνί πξέπεη λα απνκαθξπλζνχλ απφ ηελ δηδαθηέα χιε, θαζψο δε ζπληεινχλ ζηελ επςπρία ησλ λεαξψλ Φπιάθσλ νη ηζηνξίεο πνπ παξνπζηάδνπλ ηνπο ζενχο θαη ηνπο κεγάινπο άληξεο λα ζξελνινγνχλ κπξνζηά ζε κηα ζπκθνξά. Καηαθξηηέεο ζεσξνχληαη θαη νη αζηείεο δηεγήζεηο, νη νπνίεο θαηαζηξέθνπλ ην ήζνο θαη νδεγνχλ ηελ ςπρή ζηελ ραιαξφηεηα. Αληίζεηα, δηάζεκεο πξάμεηο εγθξάηεηαο θαη ήζνπο αμίδνπλ λα εηπσζνχλ, 65 ψζηε λα απσζνχλ ηελ ςπρή απφ ηηο ζαξθηθέο απνιαχζεηο θαη ηελ αζέβεηα. Ο Πιάησλ εθθξάδεη ηηο αληηξξήζεηο ηνπ γηα ηελ πνίεζε, θαζψο ηε ζεσξεί ππεχζπλε γηα ηελ επηδήκηα επίδξαζή ηεο αθφκα θαη ζηνπο ελάξεηνπο αλζξψπνπο. Καηεγνξεί, ινηπφλ, 62 Πιάησλνο, Πνιηηεία, 401e Lippman, E., Musical Thought in Ancient Greece, ζει Lippman, E., Musical Thought in Ancient Greece, ζει Lippman, E., Musical Thought in Ancient Greece, ζει

26 ηελ πνίεζε γηα ηε δηαθζνξά ηνπ αθξναηεξίνπ, 66 θαζψο αλαπαξηζηά θαηψηεξνπο θαη επηειείο ραξαθηήξεο, ηνπο νπνίνπο κέζσ ηεο κίκεζεο κπνξεί θαλείο λα κεηαθέξεη άκεζα ζε φιεο ηηο αληηδξάζεηο θαη ηνπο ηξφπνπο ζπκπεξηθνξάο ζηε δσή ηνπ. πλερίδνληαο ν Πιάησλ, δηαθξίλεη ηε «ιέμηο», ηνλ εθθξαζηηθφ ηξφπν ησλ πνηεηψλ, ζε απιή δηήγεζε, ζε κίκεζε θαη ζε έλα ζπλδπαζκφ δηήγεζεο θαη κίκεζεο. Απιή δηήγεζε ραξαθηεξίδεη ην δηζχξακβν, κίκεζε ηελ ηξαγσδία θαη ηελ θσκσδία θαη κηθηφ είδνο ην έπνο. Σν εξψηεκα πνπ πξνθχπηεη είλαη εάλ νη θχιαθεο πξέπεη λα αζρνιεζνχλ κε ηηο κηκεηηθέο ηέρλεο. Ο Πιάησλ ζεσξεί πσο επεηδή ε κίκεζε επηθέξεη αλαγθαζηηθά αθνκνίσζε ηεο ςπρήο ηνπ κηκεηή πξνο ηηο ηδηφηεηεο ηνπ αληηθεηκέλνπ ή ηνπ ραξαθηήξα πνπ κηκείηαη, ρξεηάδεηαη κεγάιε πξνζνρή κήπσο κε ηε κίκεζε θαηψηεξεο αμίαο πεξηζηαηηθψλ θαη ζπκπεξηθνξψλ γίλεη ηαπεηλφηεξε θαη θαπιφηεξε ε ςπρή ησλ θπιάθσλ. Έηζη, θαηαιήγεη ζην ζπκπέξαζκα πσο εγθξίλεη ηε κίκεζε ηνπ ζνβαξνχ θαη ζηαζεξνχ ήζνπο. Αμηνινγεί, ινηπφλ, ζεηηθά ηελ ήξεκε θαη ζρεδφλ εληαία ζηελ αξκνλία θαη ην ξπζκφ απαγγειία, δειαδή ηνλ δηζχξακβν θαη απνδνθηκάδεη ηελ ηξαγσδία θαη ηελ θσκσδία, θαζψο ηα ιφγηα απαγγέιινληαη κε πάζνο θαη κε πνηθίιεο κεηαπηψζεηο ζηελ αξκνλία θαη ηνλ ξπζκφ. 67 Σέινο, ην κηθηφ είδνο έπεηηα απφ έιεγρν θαη αθαίξεζε ησλ ρσξίσλ εθείλσλ πνπ δεκηψλνπλ ηελ ςπρή επηηξέπεηαη, θαζψο ζηε κεγαιχηεξή ηνπ έθηαζε είλαη δηεγεκαηηθφ θαη εμπκλεί ηθαλφηεηεο θαη θαηνξζψκαηα εξψσλ θαη ζεψλ. Έλα επηπιένλ ραξαθηεξηζηηθφ ηεο κνπζηθήο, ζην νπνίν ν Πιάησλ έδηλε ηδηαίηεξε ζεκαζία, είλαη ε αξκνλία. Ο σθξάηεο ηζρπξίδεηαη πσο ν κεισδηθφο ηξφπνο πξέπεη λα αξκφδεη κε ηα ιφγηα, ζπλεπψο γηα ηελ αγσγή πξέπεη λα ρξεζηκνπνηεζνχλ κφλν ηα είδε ησλ κεισδηψλ, ηα νπνία ζπληεινχλ ζηε ηφλσζε ελφο αλδξνπξεπνχο εζηθνχ θαη λα απνκαθξπλζνχλ φιεο εθείλεο νη κεισδίεο, πνπ ραιαξψλνπλ ην ήζνο θαη ηελ αθκαηφηεηα ηεο ςπρήο. Έηζη, ινηπφλ, απνθιείνληαη φινη νη ζξελεηηθνί κνπζηθνί ηξφπνη, φπσο ν "κηθηφο ιπδηθφο (κημνιπδηζηί)" θαη ν "ππεξιχδηνο", θαζψο θαη φιεο νη ραιαξέο κεισδίεο, φπσο νη "ησληθέο" θαη νη "ιπδηθέο". Οη ζξελεηηθνί ηφλνη δελ αξκφδνπλ ζηνπο θχιαθεο, αιιά νχηε θαη ζηηο γπλαίθεο, ηηο νπνίεο πξέπεη λα ραξαθηεξίδεη ε εζσηεξηθή δχλακε. Σν ίδην ηζρχεη θαη γηα ηνπο "ησληθνχο" θαη "ιπδηθνχο" ηφλνπο, νη νπνίνη ζηξέθνπλ ηελ ςπρή ζηε καιζαθφηεηα θαη ηε ραιάξσζε. Οη κφλεο αξκνλίεο, πνπ έρνπλ ζέζε ζηελ ηδαληθή Πνιηηεία, είλαη ε "δσξηθή", ε νπνία εμαηηίαο ηνπ αξξελσπνχ, ζαξξαιένπ θαη θαη 'εμνρήλ 66 Nehamas, A., Plato and tha Mass Media, ζει Γεζπνηφπνπινο, Κ.Η., Μειεηήκαηα Φηινζνθίαο ΗΗ, ζει

27 ειιεληθνχ ραξαθηήξα ηεο, 68 ζπκβάιιεη ζηελ αλδξεία θαη ηε ζσθξνζχλε ελφο αλζξψπνπ, θαη ε "θξπγηθή", ε νπνία ηεξεί ηελ ελάξεηε θαη ζεκλή ζπκπεξηθνξά ηνπ, ιφγσ ηνπ εηξεληθνχ θαη ζψθξνλα ραξαθηήξα ηεο. 69 ε πξαθηηθή ζπλάξηεζε πξνο ηε δηαινγή ησλ αξκνληθψλ κνπζηθψλ ηξφπσλ, θαζίζηαηαη αλαγθαία θαη ε δηαινγή ησλ κνπζηθψλ νξγάλσλ. Απνθιείνληαη, επνκέλσο, φια ηα πνιχρνξδα θαη πνιπθσληθά κνπζηθά φξγαλα, φπσο ν απιφο θαη ε άξπα, θαζψο επηθέξνπλ ςπρηθή θαη ζπλαηζζεκαηηθή αλαζηάησζε, 70 ελψ επηηξέπνληαη ε θηζάξα, ε ιίξα θαη ν πνηκεληθφο απιφο. Οη ιφγνη, πνπ απνδέρεηαη κφλνλ απηά ηα κνπζηθά φξγαλα, είλαη γηαηί επηζπκεί λα δψζεη ζηε κνπζηθή έλαλ εληειψο ηεξαηηθφ ραξαθηήξα 71, θαζψο ηα φξγαλα απηά αληηπξνζσπεχνπλ ην ζεφ Απφιισλα, θαη επηπιένλ, απνδεηά κηα πνιηηηζηηθή θάζαξζε ηεο θνηλσλίαο απφ θάζε ζηνηρείν ηξπθήο. 72 Σν ηειεπηαίν ραξαθηεξηζηηθφ ηεο κνπζηθήο, πνπ ζα θαζνξίζεη ν Πιάησλ, είλαη ν ξπζκφο, ν νπνίνο καδί κε ηε κεισδία, πξέπεη λα ππνηάζζνληαη ζην ιφγν, ψζηε λα κε γίλνληαη αθνξκή γηα παξεθηξνπέο ησλ λεαξψλ θπιάθσλ απφ ην θφζκην θαη ην εππξεπέο. Δδψ, ν Πιάησλ, ζπκβνπιεπφκελνο ην Γάκσλα, αλαδεηά ηνπο ξπζκνχο εθείλνπο πνπ ζα εθθξάδνπλ έλαλ εππξεπή θαη αλδξεησκέλν άλζξσπν. Οη ξπζκνί πνπ ζα επηηξέπνληαη ζηε Πνιηηεία είλαη νη θφζκηνη, νη θνκςνί θαη νη ραξηησκέλνη, ψζηε ηα ραξαθηεξηζηηθά απηά λα είλαη δηάρπηα ζε φιεο ηηο ηέρλεο θαη λα αθνκνησζνχλ, κέζσ ηεο κίκεζεο, ζηηο ςπρέο ησλ λεαξψλ θπιάθσλ, κε ζθνπφ λα απνθηήζνπλ ήζνο θφζκην θαη ραξηησκέλν. κσο, ε απφιπηε ππνηαγή ηνπ ιφγνπ ζην ραξαθηήξα ηεο ςπρήο ζα επηηεπρζεί απφ ηελ εμηζνξξφπεζε ηεο ηδηφηεηαο ηνπ ραξηησκέλνπ, πνπ έρεη απφ ηε θχζε ηεο ε κνπζηθή, κε ηε ζσθξνζχλε θαη απφ ηελ εγθξάηεηα ζηα φξηα πνπ επηβάιιεη ε θνζκηφηεηα, απνθεχγνληαο ηηο εζηθέο παξεθηξνπέο. 73 ηα πιαίζηα ηεο γεληθήο παξαδνρήο φηη ε κνπζηθή δεκηνπξγεί έμεηο θαη ζπλαηζζήκαηα πνπ έρνπλ ηελ ηθαλφηεηα λα ζηξέςνπλ ηελ ςπρή πξνο ην σξαίν θαη λα ηελ αλπςψζνπλ πξνο ηελ αξεηή, νη θχιαθεο ηεο ηδαληθήο Πνιηηείαο πξέπεη λα δηδάζθνληαη κνπζηθή, αιιά λα είλαη ζε ζέζε λα ζηακαηνχλ εθεί, φπνπ ε εμεηδίθεπζε ζηνλ ηνκέα απηφ 68 Michaelides, S., The music of Ancient Greece An encyclopaidia, ζει Ησαλλίδεο, Κιείηνο, «Ρπζκφο θαη Αξκνλία. Ζ νπζία ηεο κνπζηθήο θαη ηνπ ρνξνχ ζηελ πιαησληθή παηδεία, ζει Ναζηάθνπ, Κ., Ζ παηδεία ζηνλ Πιάησλα, ζει Anderson, W., Ethos and Education in Greek Music, ζει Γεζπνηφπνπινο, Κ.Η., Μειεηήκαηα Φηινζνθίαο ΗΗ, ζει Πιάησλνο, Πνιηηεία, 400e. 27

28 νδεγεί ζε δηαθζνξά ησλ πξαγκαηηθψλ ζθνπψλ ηεο εθπαίδεπζεο. Ζ ζπλερήο θαη κνλνκεξήο ελαζρφιεζε κε ηε κνπζηθή επηθέξεη καιζαθφηεηα ηνπ ραξαθηήξα θαη ε απφθηεζε δεμηνηερλίαο ζα έρεη σο ζπλέπεηα ηελ πεξηπινθή θαη ηελ απφζπαζε ηεο πξνζνρήο απφ πην ζνβαξά κειεηήκαηα. 74 Ζ αξεηή αληηπξνζσπεχεηαη απφ ηελ κνπζηθή απιφηεηα θαη ε επηδεμηφηεηα ζηελ εθηέιεζε ζεκαίλεη, γηα ηνλ Πιάησλα, ράζηκν ρξφλνπ αλ δελ είλαη ελεξγά νιέζξηα ζηελ έκθαζε πνπ δίλεη ζηνλ αηζζεζηαζκφ. Ζ αηζζεζηαθή πιεπξά ηεο ηέρλεο πξέπεη λα ρξήδεη ηδηαίηεξεο πξνζνρήο θαη λα ρξεζηκνπνηείηαη κφλν σο εξγαιείν ζηελ ππεξεζία ηεο αξεηήο. 75 Γηα ην ιφγν απηφ θξίλεηαη απαξαίηεηε ε εηζαγσγή ηεο γπκλαζηηθήο, ε νπνία ζε ζπλδπαζκφ κε ηε κνπζηθή κπνξνχλ λα βγάινπλ ζηελ επηθάλεηα ηα επηζπκεηά ραξαθηεξηζηηθά ηεο ςπρήο. 76 Ο άλζξσπνο, γηα ηνλ Πιάησλα, είλαη κηα εληαία νιφηεηα, φπνπ ππάξρεη αιιειεπίδξαζε ζψκαηνο θαη ε ςπρήο. Γελ πηζηεχεη πσο ε γπκλαζηηθή επεξεάδεη απνθιεηζηηθά ην ζψκα θαη ε κνπζηθή ηελ ςπρή, αιιά πσο ε γπκλαζηηθή ρξεζηκνπνηεί ην ζψκα σο φξγαλν, πξνθεηκέλνπ λα αγγίμεη ηελ ςπρή. Έλαο αξκνληθφο ζπλδπαζκφο ησλ δχν απηψλ καζεκάησλ, απαιιαγκέλνο απφ θάζε είδνπο κνλνκέξεηα, πνπ κφλν αλεπηζχκεηα απνηειέζκαηα κπνξεί λα έρεη, ζα νδεγήζεη ζηνλ έιεγρν ηνπ επηζπκεηηθνχ θαη ζηελ ελαξκφληζε ησλ ηξηψλ κεξψλ ηεο ςπρήο. Δθείλνο, ινηπφλ, πνπ ζα κπνξέζεη λα ζπλδπάζεη ηε κνπζηθή κε ηε γπκλαζηηθή ζηηο θαιχηεξεο αλαινγίεο θαη λα ηηο πξνζθέξεη έπεηηα ζηελ ςπρή κε κέηξν, ζα ζεσξεζεί ν «ηειέσο κνπζηθψηαηνο θαη επαξκνζηφηαηνο» Lippman, E., Musical Thought in Ancient Greece, ζει Lippman, E., Musical Thought in Ancient Greece, ζει Lippman, E., Musical Thought in Ancient Greece, ζει Ησαλλίδεο, Κιείηνο, «Ρπζκφο θαη Αξκνλία. Ζ νπζία ηεο κνπζηθήο θαη ηνπ ρνξνχ ζηελ πιαησληθή παηδεία, ζει

29 Η Γσκλαζηηθή Έρνληαο ζέζεη ηα ζεκέιηα ηεο παηδείαο, επφκελνο ζηφρνο είλαη ε ζσζηή δηάπιαζε ηνπ ζψκαηνο, κέζσ ηεο γπκλαζηηθήο. χκθσλα κε ηνλ Πιάησλα, ε γπκλαζηηθή είλαη ε αδεξθή ηεο κνπζηθήο. 78 Δπεηδή ν άλζξσπνο απνηειεί κηα ςπρνζσκαηηθή θαη πλεπκαηηθή νληφηεηα, ε ζχδεπμε ηεο κνπζηθήο κε ηε γπκλαζηηθή ζα ζπληειέζεη ζηελ ππνηαγή ηνπ ζψκαηνο ζηελ ςπρή. Ζ γπκλαζηηθή ζα επεξεάζεη ην πλεπκαηηθφ ηκήκα ηεο ςπρήο, ελψ ε κνπζηθή ζα θαιιηεξγήζεη ην ινγηθφ ηεο ηκήκα. Γπκλαζηηθή θαη κνπζηθή ζα ελαξκνλίζνπλ ηε ινγηθή θαη ην πλεχκα θαη απηέο ηελ επηζπκία, ψζηε ε αξκνλία ησλ ηξηψλ αξρψλ ηεο ςπρήο θαη ε αξκνλία ςπρήο ζψκαηνο λα νθείινληαη ζηελ εζηθή επίδξαζε ησλ δχν ζεκαληηθψλ βαζκίδσλ ηεο εθπαίδεπζεο. Οπνηαδήπνηε κνλνκέξεηα απνξξίπηεηαη, θαζψο ην απνηέιεζκα ζα είλαη άζρεκν, αθελφο ε ζθιεξφηεηα θαη ε αγξηφηεηα θαη αθεηέξνπ ε καιζαθφηεηα. Πάλησο, ν αιεζηλφο κνπζηθφο ζα είλαη ζε ζέζε λα γλσξίδεη ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ζα ζπλδπάζεη θαη ηα δχν καζήκαηα ζηηο ηέιεηεο αλαινγίεο ηνπο θαη λα ηα εθαξκφζεη ζην πλεχκα ηνπ. 79 Σελ επνρή εθείλε, ην ελδηαθέξνλ γηα ηε γπκλαζηηθή εληζρπφηαλ θαη απφ ηελ πνηθηιία ησλ αζιεκάησλ θαη απφ ην κεγάιν αξηζκφ ησλ αζιεηηθψλ αγψλσλ. 80 Ο Πιάησλ ζηνπο "Νφκνπο" ηνπ, 81 καο πιεξνθνξεί πσο άλζξσπνη αλεμαξηήηνπ ειηθίαο θαη θχινπ ιάκβαλαλ κέξνο ζε αγσλίζκαηα, κε απψηεξν ζθνπφ ηελ πνιεκηθή πξνεηνηκαζία. Βέβαηα, λένη εχπνξσλ θαη αξηζηνθξαηηθψλ νηθνγελεηψλ δελ αζρνινχληαλ ηφζν κε ηελ εθγχκλαζε ηνπ ζψκαηνο, αιιά επηδεηνχζαλ ηελ θαιιηέξγεηα ηνπ πλεχκαηνο. 82 Ο Πιάησλ δε ζα επηκείλεη ηδηαίηεξα ζην ζέκα ηεο γπκλαζηηθήο, φπσο ζηελ παηδεία ηεο ςπρήο, θαζψο, πξψηνλ, ζεσξεί αλψηεξν ην πλεχκα απφ ην ζψκα θαη δεχηεξνλ, ηζρπξίδεηαη πσο ε θαιή ςπρή κεξηκλά γηα έλα θαιφ ζψκα, νπφηε αξθεί ε ππφδεημε κεξηθψλ βαζηθψλ αξρψλ. 83 Ζ γπκλαζηηθή θαιχπηεη κφληκα κέξνο ηνπ πξνγξάκκαηνο ησλ παηδηψλ, φζν θαη ησλ λέσλ θαη ησλ δχν θχισλ Πιάησλνο, Πνιηηεία, 404b. 79 Lippman, E., Musical Thought in Ancient Greece, ζει Gardiner, N., Athletics of the Ancient World, ζει Πιάησλνο, Νφκνη, 832e 834d. 82 Πιάησλνο, Πξσηαγφξαο, 310a 312a. 83 Πιάησλνο, Πνιηηεία, 403d. 84 Πιάησλνο, Πνιηηεία, 403d. 29

30 Ζ ζσκαηηθή άζθεζε ζα πξέπεη λα είλαη απιή, κεηξεκέλε, λα απνθεχγεηαη ε ζπλεχξεζε κε εηαίξεο, ην κεζχζη θαη ν εζηζκφο ζε κηα πνιχ ζπγθεθξηκέλε θαη απαξέγθιηηε δίαηηα, κηαο θαη νη πνιεκηζηέο αιιάδνπλ ζπρλά ηφπν δηακνλήο. Ζ δηαηξνθή ηνπο ζα πξέπεη λα ζηεξίδεηαη ζε ςεηφ θξέαο, απνπζία γιπθηζκάησλ θαη άιισλ πνηθηιηψλ πνπ είλαη ππεχζπλεο γηα ηε δεκηνπξγία αζζελεηψλ. 85 Οη θχιαθεο έρνπλ απφιπηε αλάγθε απφ ηέηνηα ζσκαηηθή άζθεζε πνπ ζα ηνπο βνεζήζεη λα αληαπεμέιζνπλ ζηα πνιεκηθά ηνπο θαζήθνληα. Σνπο ρξεηάδεηαη ηαρχηεηα, εγξήγνξζε θαη αληνρή ζηηο αιιαγέο ηεο ζεξκνθξαζίαο θαη ηεο δίαηηαο. χκθσλα κε ηνλ Πιάησλα, ν θχιαθαο είλαη ζε ζέζε λα αληέμεη ηηο γπκλαζηηθέο αζθήζεηο, εθφζνλ απνβιέπεη ζην ςπρσκέλν ζηνηρείν ηεο θχζεο ηνπ θαη ζηελ ηφλσζή ηνπ, παξά ζηε ζσκαηηθή δχλακε. 86 πσο ηνλίδεη θαη ν Jaeger, 87 νη θχιαθεο ππνρξεψλνληαη λα ππνζηνχλ ηηο δνθηκαζίεο κε ζθνπφ, φρη ηελ απφθηεζε θπζηθήο δχλακεο, φζν ηελ θαιιηέξγεηα ηνπ ζάξξνπο ηνπο. Έηζη, ν ζπλδπαζκφο ησλ δχν καζεκάησλ, κνπζηθήο θαη γπκλαζηηθήο ζηνρεχνπλ ζηελ δεκηνπξγία ελφο θαινχ ραξαθηήξα, δίλνληαο έηζη, θηινζνθηθφ πεξηερφκελν θαη ζην κάζεκα ηεο γπκλαζηηθήο. Ο πξαγκαηηθφο ζθνπφο ηεο θπζηθήο αγσγήο είλαη ε ελίζρπζε ηεο ςπρήο κε πεηζαξρία θαη ζάξξνο, ψζηε νη πνιίηεο λα είλαη ζε ζέζε λα ζηαζνχλ αλάινγνη ησλ πεξηζηάζεσλ ησλ ππνρξεψζεψλ ηνπο. Με ηελ νξζή θαη ζχκκεηξε κνπζηθή θαη γπκλαζηηθή αγσγή, ε ζπκνεηδήο θχζε ησλ αλζξψπσλ ζα εμειηζζφηαλ ζε αλδξεία θαη ε θηινζνθία ζε ζσθξνζχλε θαη εκεξφηεηα. Καη νη δχν κνξθέο αγσγήο καδί ππεξεηνχζαλ ηελ ςπρή θαη πξνζπαζνχζαλ λα ελαξκνλίζνπλ ην ινγηζηηθφ θαη ην ζπκνεηδέο κέξνο ηεο θαη λα αλαπηχμνπλ παξάιιεια ην πλεχκα θαη ην ζψκα. Δπηβαιιφηαλ, ινηπφλ, ε αγσγή κέζσ ησλ δχν καζεκάησλ, ψζηε λα ζπκθηιησζνχλ ηα δχν άθξσο αληίζεηα κέξε ηεο ςπρήο, ην ζπκνεηδέο θαη ην θηιφζνθνλ. 88 Καη φηαλ ν ζθνπφο απηφο επηηεινχηαλ, ηα δχν απηά ζηνηρεία πξνζηάηεπαλ ην επηζπκεηηθφ. 89 Καζψο νη λεαξέο ειηθίεο αξέζθνληαη ζηελ θίλεζε, πξέπεη λα κάζνπλ λα ρνξεχνπλ, ψζηε λα αμηνπνηήζνπλ ηα ζεία δψξα ηεο αξκνλίαο θαη ηνπ ξπζκνχ. κσο, κέηξν ηνπ σξαίνπ δελ είλαη ε ηέξςε πνπ πξνζθέξνπλ, αιιά ε βειηίσζε ηεο ςπρήο, κέζσ ηεο 85 Πιάησλνο, Πνιηηεία, 404c. 86 Πιάησλνο, Πνιηηεία, 410b. 87 Jaeger, W., Paideia II, ζει Πιάησλνο, Πνιηηεία, 375e 376c. 89 αθνξξάθνπ, Γ., Πιάησλνο Κνηλσληνινγηθαί θαη Παηδαγσγηθαί Αξραί, ζει

31 κίκεζεο θηλήζεσλ ελάξεησλ αλζξψπσλ. Ο παηδαγσγφο νθείιεη λα δείμεη ηε δένπζα πξνζνρή ζηελ απφδνζε θηλήζεσλ ζηνπο άληξεο θαη ηηο γπλαίθεο, πνπ αξκφδνπλ ζηε θχζε ηνπο, ψζηε λα απνθεχγεηαη αθελφο, ε καιζαθφηεηα θαη ε ζειππξέπεηα, θαη αθεηέξνπ ε βαξβαξφηεηα θαη ε αλαηζζεζία. Γηα φινπο απηνχο ηνπο ιφγνπο, νη άξρνληεο είλαη εθείλνη πνπ ζα θαζνξίζνπλ ηελ νξζφηεηα ησλ θηλήζεσλ, θαζψο είλαη απηνί πνπ θαηέρνπλ ηνπο ζσζηνχο ξπζκνχο θαη ηηο αξκνλίεο. Οη λεφηεξνη, αξθεί λα απνζηεζίδνπλ ζσζηά ηα βήκαηα θαη ηηο θηλήζεηο, θη αο κελ θαηαλννχλ ηελ αθξηβή ηνπο θχζε. 90 Ωζηφζν, αιεζηλή γλψζε δε κπνξνχζαλ λα παξέρνπλ ηα δχν απηά καζήκαηα, γη απηφ ν Πιάησλ θξφληηδε λα παξέρεηαη θαιή ινγνηερληθή κφξθσζε, εζηθή, ζξεζθεπηηθή θαη πνιηηηθή αγσγή, 91 ψζηε ε νξζή παηδεία λα αλαπηχζζεη φινλ ηνλ άλζξσπν θαη λα ηνλ πξνζηαηεχεη απφ ηνλ απνπξνζαλαηνιηζκφ ηνπ απφ ην θαιφ θαη αγαζφ. 90 Πιάησλνο, Νφκνη, Barrow, R., Plato and Education, ζει