Κλασικές Σπουδές και Σύγχρονη Κοινωνία

Transcript

1 Κλασικές Σπουδές και Σύγχρονη Κοινωνία Γιατί εξακολουθεί να είναι σηµαντικό να σπουδάζουµε αρχαία Ελληνικά και Λατινικά, γλώσσες που σπάνια πια χρησιµοποιούνται στη σύγχρονη κοινωνία; Γιατί να ξοδεύουµε χρόνο και πόρους επιδιώκοντας να διεισδύσουµε στους πολιτισµούς των αρχαίων Ελλήνων και Ρωµαίων; Τα ερωτήµατα αυτά αρκεί και µόνο να τεθούν στη σύγχρονη Ευρώπη και η σύγχρονη Ευρώπη γρήγορα θα βρει τις απαντήσεις. Οι αρχαίες γλώσσες είναι τα πρωταρχικά µέσα που µας προσφέρουν άµεση επαφή µε την αρχαιότητα, γι αυτό και είναι σηµαντικό να διατηρήσουµε τις γνώσεις µας γι αυτές όπως και για τους πολιτισµούς µέσα στους οποίους αυτές χρησιµοποιήθηκαν. Αποτελούν µέρος της κληρονοµιάς µας, της πολιτισµικής µας υποδοµής και της αυτογνωσίας του δυτικού πολιτισµού. Χωρίς τη γνώση του παρελθόντος µας δεν θα κατανοήσουµε πλήρως το παρόν µας, ούτε θα µπορέσουµε να σχεδιάσουµε ολοκληρωµένα το µέλλον µας. Μια κοινωνία δεν θα πρέπει µεν να παραµένει δέσµια της παράδοσης, θα πρέπει όµως να αναπτύσσεται σε συνάρτηση και µε την κληρονοµιά της. Η προσεκτική ισορροπία µεταξύ της παράδοσης και της καινοτοµίας µπορεί να µας καταστήσει ικανούς να προχωρήσουµε µπροστά, χωρίς να χάσουµε τις αξίες του παρελθόντος. Τα Ελληνικά και τα Λατινικά είναι οι κορωνίδες του δυτικοευρωπαϊκού πολιτισµού. Στα αρχαία Ελληνικά γράφτηκαν µερικά από τα πρωτεύοντα έργα της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας όπως τα Οµηρικά Έπη, η Ιστορία του Ηροδότου και του Θουκυδίδη, οι τραγωδίες του Αισχύλου, του Σοφοκλή και του Ευριπίδη, οι κωµωδίες του Αριστοφάνη, τα φιλοσοφικά έργα του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη, για να αναφέρουµε µόνο τα πιο σηµαντικά. Η ελληνική γλώσσα έχει συµβάλει στη διατύπωση µερικών από τις πιο σηµαντικές σκέψεις και έννοιες της δυτικής κουλτούρας σε 1

2 ένα ευρύτατο φάσµα θεµάτων τα οποία εκτείνονται από τον πόλεµο µέχρι την Ιατρική, από την πολιτική µέχρι την ηθική, από τη µυθολογία µέχρι το θέατρο, από την ποίηση µέχρι την Ψυχολογία. Μελετώντας τα αρχαία κείµενα από το πρωτότυπο αποκτάµε επίγνωση του χρέους που οφείλουµε στο λαό της αρχαίας Ελλάδας. Είναι σε µεγάλο βαθµό οι πνευµατικοί και βιολογικοί µας πρόγονοι. Πρέπει να θυµόµαστε ότι η Καινή ιαθήκη γράφτηκε κατά το µεγαλύτερο µέρος της απευθείας στα Ελληνικά από συγγραφείς που είχαν επηρεαστεί προσωπικά από τον ελληνικό τρόπο σκέψης και συµπεριφοράς. Οι Ρωµαίοι ήταν η πρώτη δυτική υπερδύναµη µε ευρείας κλίµακας κατακτήσεις στην περιοχή της Μεσογείου κατά τους τελευταίους προχριστιανικούς αιώνες. Εκείνη την εποχή, ο αγροτικός πολιτισµός της Ρώµης συναντήθηκε µε την αναπτυγµένη ελληνική κουλτούρα την οποία προσάρµοσε στις δικές του ιδιαιτερότητες. Ο Ρωµαίος ποιητής Οράτιος αποτύπωσε αυτή την ιστορική συνάντηση µε τη φράση «Graecia capta ferum victorem cepitet arte intulitagresti Latio» (Ep. 2, 1, 156): «η κατακτηµένη Ελλάδα κατέκτησε τον αγροίκο κατακτητή και µετέδωσε την τέχνη στο αγροτικό Λάτιο». Οι Ρωµαίοι συγγραφείς, όπως οι Κικέρωνας, Καίσαρας, Κάτουλλος, Βιργίλιος, Οράτιος, Προπέρτιος, Οβίδιος, Λίβιος, Σενέκας και άλλοι, άσκησαν τεράστια επιρροή στη µεταγενέστερη ευρωπαϊκή λογοτεχνία και σκέψη. Με τον Κικέρωνα και τον Σενέκα γεννήθηκε η ιδέα του ανθρωπισµού (humanitas) και κατ αυτό τον τρόπο, όλοι αυτοί οι αρχαίοι συγγραφείς, οι σκέψεις και οι ιδέες τους ενσωµατώθηκαν τελικά στο πλαίσιο της σύγχρονης σκέψης και πρακτικής. Είναι ενδιαφέρον ότι µπορούµε τώρα πια να διαβάσουµε άµεσα από το ιαδίκτυο τη ιακήρυξη των Ανθρώπινων ικαιωµάτων στα Λατινικά. Τα Λατινικά ήταν η επίσηµη γλώσσα της Ρωµαϊκής Αυτοκρατορίας και για το λόγο αυτό διαδόθηκαν ευρύτατα σε µια µεγάλη γεωγραφική περιοχή. Στο δυτικό τµήµα της Αυτοκρατορίας τα Λατινικά παρέµειναν κυρίαρχη γλώσσα παρόλο που τα Ελληνικά διδάσκονταν στα σχολεία ως η δεύτερη πιο σηµαντική γλώσσα. Ωστόσο, στην ανατολική περιοχή της Μεσογείου τα Ελληνικά συνέχισαν να είναι η κυρίαρχη γλώσσα του πολιτισµού σ όλη τη διάρκεια της ρωµαϊκής περιόδου και µέχρι την πτώση του Βυζαντίου. Με την πτώση της Ρωµαϊκής Αυτοκρατορίας, τα Λατινικά εξελίχθηκαν στις γλώσσες που είναι γνωστές σήµερα ως Ρωµανικές (Ιταλικά, 2

3 Γαλλικά, Ισπανικά, Πορτογαλικά, Ρουµανικά), αλλά την ίδια εποχή συνέχισαν να αποτελούν την επίσηµη γλώσσα της ρωµαιοκαθολικής εκκλησίας καθώς και τη διεθνή γλώσσα επικοινωνίας µεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών. Τα Λατινικά υπήρξαν επίσης η επιστηµονική γλώσσα που χρησιµοποιήθηκε από µελετητές όλων των επιστηµονικών πεδίων µέχρι και τον 20ο αιώνα. Ακόµη και σήµερα, τα Λατινικά είναι η διεθνής επιστηµονική γλώσσα - βάση της ορολογίας στην Ιατρική, στη Βιολογία και σε άλλα επιστηµονικά πεδία. Η µάθηση της Ελληνικής µειώθηκε σηµαντικά στη υτική Ευρώπη κατά τη διάρκεια των µεσαιωνικών χρόνων. Ωστόσο, παρατηρήθηκε µια αναζωπύρωση της ελληνοµάθειας κατά τη διάρκεια της Αναγέννησης από συγγραφείς και µελετητές οι οποίοι επανέφεραν στο προσκήνιο τις αξίες του αρχαίου ελληνικού πολιτισµού. Η επίδραση των Ελληνικών και Λατινικών ως θεµελιωδών γλωσσών του πολιτισµού, της εκπαίδευσης και της τεχνολογίας συνεχίζεται ως τις µέρες µας. Καθώς η τεχνολογία εξελίσσεται, αναρίθµητοι νέοι όροι προστίθενται στις ευρωπαϊκές γλώσσες. Αρκεί να αναλογιστεί κανείς ότι λέξεις όπως δίσκος (disc), οθόνη (monitor), προβολέας (projector), συµπαγής (compact), ακόµη και η λέξη υπολογισµός (computing) είναι όλες παράγωγες των Ελληνικών και Λατινικών. Η γνώση των Ελληνικών και των Λατινικών υποστηρίζει γενικότερα τη βαθύτερη κατανόηση των σύγχρονων γλωσσών, ιδιαίτερα µάλιστα στο θρησκευτικό και στο επιστηµονικό λεξιλόγιο. Ακόµη και ευρωπαϊκές γλώσσες που δεν κατάγονται άµεσα από τα Λατινικά, είναι παρόλα αυτά βαθύτατα επηρεασµένες από αυτά (και από τα Ελληνικά) µέσω γλωσσικών δανείων και παραγώγων. Γενικά, η κλασική µας κληρονοµιά µας έχει επηρεάσει πολύ περισσότερο απ όσο πιστεύουµε. Η επίδραση του αρχαίου κόσµου δεν µπορεί να αποτιµηθεί σε όλη της την έκταση χωρίς να ληφθεί υπ όψιν το υλικό του ελληνικού και ρωµαϊκού πολιτισµού. Η αρχιτεκτονική, η γλυπτική, τα έργα ζωγραφικής και τα αρχαιολογικά ευρήµατα της καθηµερινής ζωής, όλα µαζί επιβεβαιώνουν το µεγαλείο των πολιτισµών που τα παρήγαγαν. Κάθε αντικείµενο αποτελεί 3

4 ζωντανή µαρτυρία του ελληνικού και ρωµαϊκού τρόπου ζωής και τρόπου σκέψης. Μια συνολική θεώρηση της λογοτεχνίας και των αρχαιολογικών ευρηµάτων, των αντικειµένων και των έργων τέχνης µπορεί να οδηγήσει σε µια καλύτερη κατανόηση της ίδιας της αρχαιότητας, άρα και των θεµελίων της ζωής στην σηµερινή Ευρώπη. Η εκµάθηση των Ελληνικών και Λατινικών παρέχει: - βελτιωµένη γλωσσική συνείδηση και κατανόηση γενικώς - καλύτερη κατανόηση της γραµµατικής και των γραµµατικών συστηµάτων που µπορούν να αξιοποιηθούν για την εκµάθηση σύγχρονων ευρωπαϊκών γλωσσών - πλουσιότερη χρήση του λεξιλογίου - βελτιωµένη κατανόηση των γλωσσικών δανείων και παραγώγων - ικανότητα εκφοράς του λόγου µε αυξηµένη ακρίβεια και ορθότητα - καλύτερη κατανόηση των τρόπων µε τους οποίους οι γλώσσες συνδέονται µεταξύ τους Η µελέτη του ελληνικού και ρωµαϊκού πολιτισµού ενισχύει: - τη συνειδητοποίηση και κατανόηση των πολιτισµικών δεσµών µεταξύ των ευρωπαϊκών γλωσσών - τη βαθύτερη κατανόηση των βασικών προτύπων και τρόπων σκέψης 4

5 - την ικανότητα να εκτιµήσουµε το παρόν µε βάση το παρελθόν Η µελέτη των κλασικών θεµάτων (γλώσσας ή/και υποδοµής) παρέχει: - γενικά προσόντα για περαιτέρω σπουδές και προ-επαγγελµατική κατάρτιση - γνώση σε βάθος της µητρικής µας γλώσσας (πράγµα το οποίο αποτελεί το πιο σηµαντικό εργαλείο για µελέτη!) - γενική κατάρτιση στις γλώσσες - γενική κατάρτιση στην κατανόηση, ανάλυση και ερµηνεία κειµένων - ικανότητα συνθετικής κατανόησης - πώς δηλαδή ξεκινώντας από απτά εµπειρικά παραδείγµατα προχωρούµε σε γενικότερη αφηρηµένη κατανόηση µέσα από το περιβάλλον που βιώνουµε Θα πρέπει να τονιστεί ότι οι κλασικές σπουδές ενθαρρύνουν την ανάπτυξη των µέγιστών δυνατών δεξιοτήτων για κάθε είδους µελέτη, επιστηµονική έρευνα ή επάγγελµα στις περιπτώσεις εκείνες που τα άτοµα πρέπει να συνδυάσουν πολλές και διαφορετικές πληροφορίες για να συνθέσουν µια συνολική εικόνα. Παρόλα αυτά, ο πιο σηµαντικός ίσως λόγος για τη µελέτη των κλασικών είναι η απόλαυση των κειµένων αυτή καθ εαυτή. Το έργο CIRCE - ένα Επιµορφωτικό Πρόγραµµα Κλασικών Σπουδών µε Νέες Τεχνολογίες για την Ευρώπη 5