ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. Της Δήμητρας Γαλούνη Α.Μ «Ρήτρα διαιτησίας σε φορτωτική ναυλοσυμφώνου»

Transcript

1 ΝΟΜΙΚΗ ΣΧΟΛΗ Π.Μ.Σ. : ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΕΙΔΙΚΕΥΣΗ: ΝΑΥΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙO ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΕΤΟΣ: ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Της Δήμητρας Γαλούνη Α.Μ «Ρήτρα διαιτησίας σε φορτωτική ναυλοσυμφώνου» Επιβλέπων: Καθηγητής: Νικόλαος Βερβεσός Αθήνα, Μάρτιος 2021

2 Copyright [Δήμητρα Γαλούνη, 2021] Με επιφύλαξη παντός δικαιώματος. All rights reserved. Απαγορεύεται η αντιγραφή, αποθήκευση και διανομή της παρούσας εργασίας, εξ ολοκλήρου ή τμήματος αυτής, για εμπορικό σκοπό. Επιτρέπεται η ανατύπωση, αποθήκευση και διανομή για σκοπό μη κερδοσκοπικό, εκπαιδευτικής ή ερευνητικής φύσης, υπό την προϋπόθεση να αναφέρεται η πηγή προέλευσης και να διατηρείται το παρόν μήνυμα. Οι απόψεις και θέσεις που περιέχονται σε αυτήν την εργασία εκφράζουν τον συγγραφέα και δεν πρέπει να ερμηνευθεί ότι αντιπροσωπεύουν τις επίσημες θέσεις του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. 2

3 ΔΗΛΩΣΗ ΠΕΡΙ ΜΗ ΠΡΟΣΒΟΛΗΣ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ Δηλώνω υπεύθυνα ότι η διπλωματική εργασία, την οποία υποβάλλω, δεν περιλαμβάνει στοιχεία προσβολής δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας σύμφωνα με τους ακόλουθους όρους τους οποίους διάβασα και αποδέχομαι: 1. Η διπλωματική εργασία πρέπει να αποτελεί έργο του υποβάλλοντος αυτήν υποψήφιου διπλωματούχου. 2. Η αντιγραφή ή η παράφραση έργου τρίτου προσώπου αποτελεί προσβολή δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας και συνιστά σοβαρό αδίκημα, ισοδύναμο σε βαρύτητα με την αντιγραφή κατά τη διάρκεια της εξέτασης. Στο αδίκημα αυτό περιλαμβάνεται τόσο η προσβολή δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας άλλου υποψήφιου διπλωματούχου όσο και η αντιγραφή από δημοσιευμένες πηγές, όπως βιβλία, εισηγήσεις ή επιστημονικά άρθρα. Το υλικό που συνιστά αντικείμενο λογοκλοπής μπορεί να προέρχεται από οποιαδήποτε πηγή. Η αντιγραφή ή χρήση υλικού προερχόμενου από το διαδίκτυο ή από ηλεκτρονική εγκυκλοπαίδεια επιφέρει τις ίδιες δυσμενείς έννομες συνέπειες με τη χρήση υλικού προερχόμενου από τυπωμένη πηγή ή βάση δεδομένων. 3. Η χρήση αποσπασμάτων από το έργο τρίτων είναι αποδεκτή εφόσον, αναφέρεται η πηγή του σχετικού αποσπάσματος. Σε περίπτωση επί λέξει μεταφοράς αποσπάσματος από το έργο άλλου, η χρήση εισαγωγικών ή σχετικής υποσημείωσης είναι απαραίτητη, ούτως ώστε η πηγή του αποσπάσματος να αναγνωρίζεται. 4. Η παράφραση κειμένου, αποτελεί προσβολή δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας. 5. Οι πηγές των αποσπασμάτων που χρησιμοποιούνται θα πρέπει να καταγράφονται πλήρως σε πίνακα βιβλιογραφίας στο τέλος της διπλωματικής εργασίας. 6. Η προσβολή δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας επισύρει την επιβολή κυρώσεων. Για την επιβολή των ενδεδειγμένων κυρώσεων, τα αρμόδια όργανα της Σχολής θα λαμβάνουν υπόψη παράγοντες όπως το εύρος και το μέγεθος του τμήματος της διπλωματικής εργασίας που συνιστά προσβολή δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας. Οι κυρώσεις θα επιβάλλονται, ύστερα από γνώμη της τριμελούς εξεταστικής επιτροπής με απόφαση της Συνέλευσης της Σχολής, και μπορούν να συνίστανται στον μηδενισμό της διπλωματικής εργασίας (με ή χωρίς δυνατότητα επανυποβολής), τη διαγραφή από τα Μητρώα των μεταπτυχιακών φοιτητών, καθώς και την επιβολή πειθαρχικών ποινών, όπως η αναστολή της φοιτητικής ιδιότητας του υποψήφιου διπλωματούχου. Επιπλέον, παρέχω τη συναίνεσή μου, ώστε ένα ηλεκτρονικό αντίγραφο της διπλωματικής εργασίας μου να υποβληθεί σε ηλεκτρονικό έλεγχο για τον εντοπισμό τυχόν στοιχείων προσβολής δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας. 3

4 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ..σελ. 5-8 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 1. Ρήτρα διαιτησίας που προβλέπεται αρχικά στο ναυλοσύμφωνο (ο κανόνας)..σελ. 8-9 Ι. Έννοια και λειτουργία φορτωτικής, ναυλοσυμφώνου και διαιτητικής διαδικασίας..σελ ΙΙ. Ρήτρα διαιτησίας που ενσωματώνεται στη φορτωτική ναυλοσυμφώνου (κατ εξαίρεση στη συνέχεια) για να καταστεί αντιτάξιμη.. σελ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 2. Προϋποθέσεις εγκυρότητας ρήτρας ενσωμάτωσης.σελ Ι. Προϋποθέσεις εγκυρότητας στην Εσωτερική Διαιτησία (νομολογιακά παραδείγματα).σελ ΙΙ. Προϋποθέσεις εγκυρότητας στην Διεθνή Διαιτησία (νομολογιακά παραδείγματα). σελ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 3. Προϋποθέσεις δεσμευτικότητας ρήτρας ενσωμάτωσης... σελ Ι. Προϋποθέσεις στην Εσωτερική Διαιτησία (νομολογιακά παραδείγματα)... σελ ΙΙ. Προϋποθέσεις στην Διεθνή Διαιτησία (νομολογιακά παραδείγματα) σελ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ.σελ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ..σελ

5 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Τα τελευταία έτη, οι υπερπόντιες μεταφορές εμπορευμάτων πραγματοποιούνται δια θαλάσσης. Η χρήση πλοίου για τη μεταφορά πραγμάτων (με αντάλλαγμα), αποτελεί μια από τις μορφές εκμετάλλευσης αυτού. Για την μεταφορά πραγμάτων δια θαλάσσης προαπαιτείται συμφωνία μεταξύ αυτού που αναλαμβάνει να εκτελέσει τη μεταφορά και αυτού που επιδιώκει να μεταφέρει το φορτίο του,από έναν λιμένα σε έναν άλλο. Η σύμβαση ναύλωσης αποτελεί τη βασική σύμβαση με αντικείμενο τη θαλάσσια μεταφορά, όπως αυτή ορίζεται στις αποφάσεις των εθνικών δικαστηρίων. Οι μεταφορές πραγματοποιούνται με την χρήση των πλοίων trump, τα οποία αφενός δεν πραγματοποιούν προγραμματισμένα δρομολόγια αφετέρου ενδείκνυνται για τη μεταφορά χύμα ομοειδούς φορτίου bulk. Η επιλογή σύναψης σύμβασης ναυλώσεως δεν είναι τυχαία, καθώς εξυπηρετεί σε μεταφορές μεγάλης ποσότητας φορτίου με ασφάλεια. Η σύμβαση ναύλωσης κατά ταξίδι, σύμφωνα με το αρ. 107 εδ. α ΚΙΝΔ, ορίζει ότι «η σύμβαση ναυλώσεως έχει ως αντικείμενο την έναντι ανταλλάγματος χρησιμοποίηση πλοίου εν όλω (ολική ναύλωσις) ή εν μέρει (μερική ναύλωσις) προς ενέργεια θαλάσσιας μεταφοράς». Με αυτό τον τρόπο, παρέχεται στον ναυλωτή όλο το πλοίο για τη μεταφορά του φορτίου του, χωρίς ωστόσο να αποκτά την εμπορική ή τεχνική διαχείριση του πλοίου, η οποία παραμένει στον πλοιοκτήτη του πλοίου, ο οποίος οφείλει να εκτελέσει το ταξίδι με κάθε επιμέλεια. Η συμφωνία, όπως ορίζει το άρθρο 108 ΚΙΝΔ, αποδεικνύεται εγγράφως δια του ναυλοσυμφώνου (αποδεικτική ισχύς του ναυλοσυμφώνου που αποδεικνύει τη σύμβαση ναυλώσεως). Στη ναύλωση κατά ταξίδι, τα μέρη είναι ελεύθερα να διαμορφώσουν το περιεχόμενο του ναυλοσυμφώνου με βάση τα όσα από κοινού συμφωνήσουν, χωρίς να δεσμεύονται από διατάξεις αναγκαστικού δικαίου. Η ναύλωση κατά ταξίδι επιλέγεται από το μέρος που χρειάζεται το πλοίο για τη μεταφορά συγκεκριμένου φορτίου, σε συγκεκριμένη χρονική στιγμή και σε συγκεκριμένους λιμένες φόρτωσης και εκφόρτωσης, εκτός απρόοπτων περιστατικών που τους αναγκάζουν στη μεταβολή των λιμένων. Το πιο σύνηθες πρότυπο ναυλοσύμφωνο που χρησιμοποιείται στη ναύλωση κατά ταξίδι είναι το GENCON 1994 της BIMCO, το οποίο περιέχει στοιχεία εξατομίκευσης του υπό ναύλωσης πλοίου, στοιχεία αναφορικά με το φορτίο, τις υποχρεώσεις και τα δικαιώματα των μερών. Στα άρθρα 168 ΚΙΝΔ και 3 3 των Κανόνων Χάγης Βίσμπυ, προβλέπεται ότι στα πλαίσια της σύμβασης ναύλωσης ο πλοίαρχος του πλοίου ενεργών ως άμεσος αντιπρόσωπος του πλοιοκτήτη, κατόπιν αιτήσεως του φορτωτή, μετά την ολοκλήρωση της φόρτωσης του φορτίου προς μεταφορά, εκδίδει φορτωτική αναφορικά με το φορτίο που φορτώθηκε. Η φορτωτική αποτελεί το έγγραφο που αποδεικνύει την ύπαρξη της σύμβασης θαλάσσιας μεταφοράς πραγμάτων, η οποία υπάγεται στην ευρεία έννοια της ναύλωσης. H φορτωτική ναυλοσυμφώνου κατά κύριο λόγο, εξυπηρετεί στη μεταφορά που γίνεται με τη ναύλωση κατά ταξίδι. Πιο συγκεκριμένα, διευκολύνει τόσο τον κομιστή-παραλήπτη 5

6 να παραλάβει τα πράγματα από τον τόπο προορισμού, όσο και τον κύριο τον εμπορευμάτων να ενεχυράσει ή να μεταβιβάσει ολόκληρο ή μέρος του φορτίου, σε τρίτο πρόσωπο κατά τη διάρκεια της μεταφοράς. Η φορτωτική που εκδίδεται κατά τη διάρκεια της ναύλωσης εκδίδεται ως συμπληρωματικό έγγραφο σε σχέση με το ναυλοσύμφωνο. Έτσι, για την πραγμάτωση του σκοπού αυτού, δημιουργήθηκε ο θεσμός της φορτωτικής ναυλοσυμφώνου (charterparty bill), μιας φορτωτικής η οποία εκδίδεται στα πλαίσια ενός ναυλοσυμφώνου είτε από τον εκναυλωτή, είτε τον ναυλωτή του ναυλοσυμφώνου. Όμως η συνύπαρξη ναυλοσυμφώνου και φορτωτικής, δημιουργεί δυσαρμονία μεταξύ των όρων του ναυλοσυμφώνου με αυτούς της φορτωτικής, καθώς τίθεται το ερώτημα, ποιοι όροι θα υπερισχύσουν. Λύση επί του ανωτέρω ζητήματος, έρχεται να δώσει το άρθρο 170 παρ. 1 ΚΙΝΔ, το οποίο ορίζει ότι, η νομίμως εκδοθείσα φορτωτική αποτελεί απόδειξη μεταξύ όλων των ενδιαφερομένων επί του φορτίου αλλά και μεταξύ των ασφαλιστών, και η παρ. 2 του ίδιου άρθρου η οποία ορίζει ότι οι σχέσεις μεταξύ εκναυλωτού και ναυλωτού διέπονται από τη σύμβαση ναύλωσης. Σημειώνεται δε, ότι οι δυο αυτές αρχές γίνονται δεκτές τόσο από τη θεωρία αλλά και από τη νομολογία. Αναφορικά με τον τρόπο που ρυθμίζεται η σχέση ναυλωτή και εκναυλωτή αλλά και η σχέση φορτωτή και παραλήπτη φορτίου, στη περίπτωση που έχει εκδοθεί ναυλοσύμφωνο αλλά και φορτωτική, υπάρχουν τα εξής τρία ενδεχόμενα, ανάλογα με το ποιος φέρεται κάθε φορά, ως φορτωτής ή ναυλωτής: α) Ο φορτωτής και ο ναυλωτής μπορεί να είναι το ίδιο πρόσωπο, β) ο φορτωτής μπορεί να είναι διαφορετικό πρόσωπο από τον ναυλωτή (π.χ. πώληση FOB) γ) ο φορτωτής ο οποίος τυγχάνει να είναι και φορτωτής, προβαίνει σε μεταβίβαση της φορτωτικής σε τρίτο πρόσωπο (π.χ. παραλήπτη φορτίου). Πιο αναλυτικά, στην πρώτη περίπτωση, κατά την οποία η ιδιότητα του φορτωτή και του ναυλωτή συναντάται στο ίδιο πρόσωπο, η σχέση του με τον εκναυλωτή, διέπεται από τα όσα ορίζει ναυλοσύμφωνο. Η φορτωτική αποδεικνύει έναντι αυτών των μερών, ή και τρίτων, μόνο την παραλαβή ή/ και την φόρτωση του φορτίου στο πλοίο. Οι όροι της συμβατικής τους σχέσης, και εν προκειμένω, οι όροι της σύμβασης ναύλωσης, ρυθμίζονται μόνο από το ναυλοσύμφωνο. Αντίθετα, η σχέση του μεταφορέα (είτε αυτός είναι ο ναυλωτής ή ο εκναυλωτής), με το παραλήπτη του φορτίου, διέπεται από την φορτωτική η οποία έχει μεταβιβαστεί από τον φορτωτή στον παραλήπτη του φορτίου. Στην δεύτερη περίπτωση, κατά την οποία ο φορτωτής είναι διαφορετικό πρόσωπο από τον ναυλωτή, η σχέση του ναυλωτή με τον εκναυλωτή διέπεται από του όρους του ναυλοσυμφώνου, ενώ αντίθετα η σχέση φορτωτή και μεταφορέα (ο οποίος μπορεί τυχόν να είναι ναυλωτής ή εκναυλωτής) διέπεται από τους όρους της φορτωτικής. Ως επί το πλείστων, μεταφορέας είναι ο εκναυλωτής, αφού ο πλοίαρχος ως εκπρόσωπος του εκναυλωτή, προβαίνει στην έκδοση της φορτωτικής, με λίγες τις περιπτώσεις, ο μεταφορέας να είναι ο ναυλωτής. Στην τρίτη περίπτωση, κατά την οποία, ο φορτωτής ο οποίος τυγχάνει να είναι ναυλωτής και προβαίνει σε μεταβίβαση της φορτωτικής σε τρίτο πρόσωπο, η σχέση μεταφορέα και κομιστή φορτωτικής, διέπεται από την 6

7 φορτωτική. Αντίθετα, η σχέση ναυλωτή/φορτωτή με τον εκναυλωτή, διέπεται από τους όρους του ναυλοσυμφώνου. Στην πράξη όμως, για αποφυγή τυχόν συγκρούσεων μεταξύ των μερών, συμβαίνουν τα όσα θα αναφερθούν κατωτέρω: Στις φορτωτικές πολλές φορές ενσωματώνονται όροι του ναυλοσυμφώνου, γεγονός το οποίο δημιουργεί νομικά ζητήματα, ένα εκ των οποίων αποτελεί η έγκυρη ενσωμάτωση των όρων μια σύμβασης σε μια άλλη σύμβαση, δια ρητής παραπομπής. Σύνηθες φαινόμενο αποτελεί το γεγονός ότι το ένα συμβαλλόμενο μέρος δεν έχει λάβει γνώση ή δεν έχει την δυνατότητα να λάβει γνώση των όρων της σύμβασης που παραπέμπεται. Περαιτέρω, συναντιέται στα ναυλοσύμφωνα να εφαρμόζονται οι Κανόνες Χάγης Βίσμπυ 1, με τη χρήση της ρήτρας «paramount clause» καθώς και οι εθνικές νομοθεσίες που έχουν υιοθετήσει αυτούς ως εσωτερικό δίκαιο. Για παράδειγμα, πολλά ναυλοσύμφωνα ενσωματώνουν την νομοθεσία των ΗΠΑ διά παραπομπής, με ελάχιστες τροποποιήσεις. Με αυτόν τον τρόπο, τα συμβαλλόμενα μέρη υπαγάγουν την σύμβαση ναύλωσης στους Κανόνες Χάγης Βίσμπυ, με αποτέλεσμα τα σημαντικά ζητήματα που σχετίζονται με το φορτίο, το ναυλοσύμφωνο και την φορτωτική (η οποία εκδίδεται στο πλαίσιο εκτέλεσής του ναυλοσύμφωνου), να διέπονται από το ίδιο νομικό καθεστώς, με αποτέλεσμα οι συνέπειες από την υπαγωγή της σύμβασης ναύλωσης στους Κανόνες Χάγης Βίσμπυ να έχουν ως εξής: Οι διατάξεις των Κανόνων Χάγης Βίσμυ θεωρείται ότι ενσωματώνονται στο ναυλοσύμφωνο με εξαίρεση αυτούς οι οποίοι είναι απολύτως ασύμβατοι με το ναυλοσύμφωνο (δηλαδή με κάποιο όρο ή το σκοπό του ). Σε περίπτωση που ένας κανόνας ο οποίος ενσωματώνεται διά παραπομπής στους Κανόνες Χάγης Bίσμπυ μέσω δεσπόζουσας ρήτρας (paramount clause) έρχεται σε αντίθεση με διάταξη του πρότυπου ναυλοσυμφώνου, θεωρείται ότι επικρατεί ο πρώτος. Εάν έρχεται σε αντίθεση με όρο ο οποίος είναι ειδικότερος δημιουργείται ζήτημα ερμηνείας, το οποίο επιλύεται βάσει των ερμηνευτικών κανόνων. Πάντως, κατά το αγγλικό δίκαιο, η ενσωμάτωση στο ναυλοσύμφωνο των Κανόνων Χάγης Βίσμπυ μέσω της δεσπόζουσας ρήτρας (paramountclause), δεν φαίνεται να επηρεάζει την κατανομή υποχρεώσεων μεταξύ των μερών για τη διενέργεια πράξεων, οι οποίες προβλέπονται στο ναυλοσύμφωνο (όπως π.χ. η φόρτωση και η εκφόρτωση) και της ευθύνης εξ αυτών, όπως αυτές έχουν συμφωνηθεί ειδικότερα στο ναυλοσύμφωνο. Σε αντίθεση με το ελληνικό δίκαιο, η ενσωμάτωση των Κανόνων Χάγης Βίσμπυ μέσω της δεσπόζουσας ρήτρας (paramount clause), έχει ως αποτέλεσμα να εφαρμόζονται στο σύνολο τους οι αναγκαστικού δικαίου διατάξεις της οικείας ΔΣ 2. 1 Στο άρθρο 5ΚΧΒ, ορίζεται ρητά ότι οι διατάξεις των ΚΧΒ δεν εφαρμόζονται σε ναυλοσύμφωνα 2 ΑΠ 1580/2011 ΕΕμπΔ

8 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ι. ΡΗΤΡΑ ΔΙΑΙΤΗΣΙΑΣ ΠΟΥ ΠΡΟΒΛΕΠΕΤΑΙ ΑΡΧΙΚΑ ΣΤΟ ΝΑΥΛΟΣΥΜΦΩΝΟ (Ο ΚΑΝΟΝΑΣ) Στα πλαίσια της ναυτιλίας, όπου πλέον οι συναλλαγές διεξάγονται σε διεθνές επίπεδο, οι ναυτιλιακές διαφορές (maritime disputes ) και κυρίως εκείνες που απορρέουν από τη ναύλωση, χαρακτηρίζονται για την ανάμειξη περισσοτέρων μερών και δικαιοδοσιών. Η διαιτησία αποτελεί μέθοδο επίλυσης των διαφορών που τυχόν προκύψουν, η οποία τυγχάνει αποδεκτή και προτιμητέα από τα εμπλεκόμενα μέρη, λόγω των πλεονεκτημάτων που τους προσφέρει, αλλά και λόγω της αποτελεσματικότητας της, συγκριτικά με την προσφυγή ενώπιον κρατικών δικαστηρίων. Πρόκειται για μια διαδικασία, η οποία, διεξάγεται εκτός δικαστηριακών αιθουσών, με όρους που έχουν συμφωνήσει οι διάδικοι, όμως ενέχει άσκηση δικαιοδοτικού έργου. 3 Περαιτέρω πλεονέκτημα της διαιτητικής διαδικασίας, είναι η ταχεία έκδοση της απόφασης. 4 Οι εμπορικές διαφορές αποτελούν το κύριο αντικείμενο της διαιτησίας, διότι συνιστούν διαφορές με περιουσιακό αντικείμενο. Η συμφωνία περί διαιτησίας καταρτίζεται εγγράφως και αφορά τόσο παρούσες όσο και μελλοντικές διαφορές. Οι κανόνες που πρέπει να τηρηθούν για την ορθή διεξαγωγή της διαιτησίας προβλέπονται στον Κ.Πολ.Δ, 5 όμως και οι διεθνής συμβάσεις, όπως η Σύμβαση της Νέας Υόρκης και ο Πρότυπος Νόμος, προσπαθούν να υιοθετήσουν λύσεις όσο το δυνατόν πιο ομοιόμορφες και αποδεκτές, πράγμα που αποτελεί μια αληθινή και διαρκή πρόκληση, αφού ο οικουμενικός χαρακτήρας τους αναπόφευκτα μειώνει την ευελιξία της αναθεωρήσεώς τους, με αποτέλεσμα συχνά να υπερακοντίζονται από το συνδυασμό των εξελίξεων τόσο στην τεχνολογία όσο και στην παγκοσμιοποιημένη εμπορική δραστηριότητα. Οι ρήτρες διαιτησίας τίθενται στα ναυλοσύμφωνα με σκοπό να ορισθεί, το δίκαιο που θα διέπει τη σύμβαση ναύλωσης 6 και ότι όλες ή ορισμένες διαφορές απορρέουσες από τη σύμβαση ναύλωσης, θα υποβάλλονται στην κρίση συγκεκριμένων διαιτητών. 7 Συχνά ως το δίκαιο που θα διέπει τη ναύλωση, συμφωνείται το αγγλικό δίκαιο, 8 με το Λονδίνο να ορίζεται ως κέντρο επίλυσης των διαφορών 9. Χαρακτηριστικό παράδειγμα πρότυπων ναυλοσυμφώνων που παραπέμπουν σε διαιτησία είναι, το 3 RogerJambu-Merlin «L arbitragemaritime» à étudesoffertes à RenéRodière, DallozParis 1981, σελ. 401, Edward I. Sykes/Michael C. Pryles «AustralianPrivate International Law», 3rd edition, The Law Book Company Limited, North Ryde, New South Wales-Melbourne, Victoria-Brisbane, Queensland-Perth, Western Australia 1991, σελ. 141, Διπλωματική Εργασία Αλεξάνδρα Β. Μπότσιου «Η ναυτική διαιτησία», Πανεπιστήμιο Πειραιώς, Τμήμα Ναυτιλιακών Σπουδών, Π.Μ.Σ. Ειδίκευση στην Ναυτιλία, Αθήνα Οκτώβριος 2014, σελ. 14επ. 4 «Ιδιωτικό Διεθνές Δίκαιο», ΣΤ έκδοση, Αναστασία Γραμματικάκη-Αλεξίου, ΖωήΠαπασιώπη-Πασιά/Ευάγγελο Βασιλακάκη Εκδόσεις Σάκκουλα Αθήνα-Θεσσαλονίκη 2017, σελ Ρόκας, Ι. σελ Γκιζιάκης, Κ., Παπαδόπουλος, Α., Πλωμαρίτου, Ε. ό.π., Δελούκας, Ν. Οι γενικοί όροι συναλλαγών: το πρόβλημα των συμβάσεων προσχωρήσεως, Gorton, L., Ihre, R., Sandevärn, A. 9 Βλάχος, Γ., Γεωργαντόπουλος, Ε. σελ

9 NYPE 2015 και το BARECON 2017 της BIMCO στις ρήτρες-clauses 54 και 33 αντιστοίχως, όπου δίνουν την επιλογή στα μέρη να επιλέξουν ως τόπο διαιτησίας, την Νέα Υόρκη, το Λονδίνο και την Σιγκαπούρη. Το BIMCO έχει εκδώσει και μία ρήτρα διαιτησίας, την BIMCO Standard Law & Arbitration Clause 1998, με την οποία κάθε διαιτησία θα διευθετείται σύμφωνα με τον αγγλικό νόμο του Σημειώνεται δε ότι τα νέα αναθεωρημένα ναυλοσύμφωνα προσέθεσαν και την τρίτη επιλογή, ήτοι αυτήν της Σιγκαπούρης, όπου το εφαρμοστέο δίκαιο που επιλέγουν τα μέρη θα είναι είτε το αγγλικό είτε το δίκαιο της Σιγκαπούρης, ενώ αν τα μέρη δεν επιλέξουν ρητά κάποιο από τα δύο, ως εφαρμοστέο προκρίνεται το αγγλικό δίκαιο 10.Τα συμβαλλόμενα μέρη επιλέγουν να εντάξουν στο ναυλοσύμφωνο μία τέτοια ρήτρα, αφού η διαιτησία επιτυγχάνει την απλούστευση της διαδικασίας και την εξοικονόμηση δικαστικών δαπανών 11. Συνεπώς, η ρήτρα διαιτησίας είναι εξαιρετικά σημαντική, δεδομένου ότι στις θαλάσσιες μεταφορές σπάνια ο ναυλωτής και ο πλοιοκτήτης διαμένουν στην ίδια χώρα, ώστε να καταφύγουν στα πολιτικά δικαστήρια. 12 Τέλος, με τη διαιτησία προωθείται η ταχύτερη επίλυση των διαφορών και η ανάγκη επίλυσης των διαφορών αυτών από πρόσωπα που έχουν εξειδικευμένες γνώσεις και εμπειρία στις συνθήκες του εμπορίου. 13 ΙΙ. ΈΝΝΟΙΑ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΝΑΥΛΟΣΥΜΦΩΝΟΥ ΦΟΡΤΩΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΔΙΑΙΤΗΣΙΑΣ ΕΝΝΟΙΑ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΝΑΥΛΟΣΥΜΦΩΝΟΥ Η ναύλωση ως σύμβαση που αφορά τη θαλάσσια μεταφορά ρυθμίζεται στον ΚΙΝΔ τα άρθρα , ως μία μορφή αμφοτεροβαρούς σύμβασης εν όψει των διατάξεων του Αστικού Κώδικα περί των υποχρεώσεων εκ της σύμβασης, και διακρίνεται σε τρεις ειδικότερες μορφές: α) στη ναύλωση η οποία έχει ως αντικείμενο τη χρησιμοποίηση του πλοίου εν όλω, ολική ναύλωση ή εν μέρει μερική ναύλωση προς το σκοπό ενέργειας θαλάσσιας μεταφοράς, stricto sensu ναύλωση, β) στη ναύλωση κατά την οποία ο εκναυλωτής παρέχει μεταφορά επί μέρους πραγμάτων διά θαλάσσης χωρίς προσδιορισμό χώρου εναπόθεσής τους και γ) στη σύμβαση μεταφοράς διά θαλάσσης επιβατών ως ορίζεται στο άρθρο 10 Διπλωματική Εργασία «NYPE 2015: Αξιολόγηση νέων ρητρών», της Ανδριανής Β. Καντηλιεράκη Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών-Νομική Σχολή, Π.Μ.Σ. «Ναυτικό Δίκαιο», Αθήνα Δεκεκέμβριος 2017, σελ , Διπλωματική Εργασία «Η νέα προδιατυπωμένη σύμβαση της BIMCO για τη ναύλωση γυμνού σκάφους», της Αγαθής Αποστόλου Τσαούση Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Νομική Σχολή-Π.Μ.Σ. Ναυτικού Δικαίου, Αθήνα Νοέμβριος 2018, σελ Παγουλάτος, Μ. ό.π., 19 Gorton, L., Ihre, R., Sandevärn, A. Σελ Βλάχος, Γ., Γεωργαντόπουλος, Ε. ό.π., Wilson, J. ό.π.,

10 107 ΚΙΝΔ παρ Η σύμβαση διενεργείται μεταξύ δύο εμπλεκομένων μερών, του "πλοιοκτήτη" και του "ναυλωτή", όπου ο πρώτος εκπροσωπεί τα συμφέροντα του πλοίου και ο τελευταίος χρησιμοποιεί τις υπηρεσίες του πλοίου είτε για την τέλεση ενός συγκεκριμένου ταξιδιού είτε για ένα χρονικό διάστημα. Σε αντάλλαγμα, ο ναυλωτής έχει την υποχρέωση να καταβάλει χρηματική αποζημίωση που ονομάζεται "ναύλος" ή "μίσθωση" σύμφωνα με τύπο ναύλωσης που έχει επιλέξει. Η συμφωνία ναύλωσης επιβεβαιώνεται από τη σύμβαση ναύλωσης που ονομάζεται ναυλοσύμφωνο (charterparty).οι διατάξεις περί ναύλωσης εφαρμόζονται κυρίως επί της stricto sensu ναυλώσεως, αλλά και επί της συμβάσεως μεταφοράς πραγμάτων, εφόσον δε ορίζεται ρητώς ή δεν προκύπτει από τη φύση της σχέσης, όπως ρητώς ορίζεται στο άρθρο 107 εδάφ β ΚΙΝΔ. 15 Η σύμβαση ναύλωσης, σύμφωνα με το άρθρο 108 ΚΙΝΔ, αποδεικνύεται εγγράφως με το ναυλοσύμφωνο. Στη σύμβαση μεταφοράς πραγμάτων το ναυλοσύμφωνο δύναται να αντικατασταθεί από τη φορτωτική ή από έγγραφο που αποδεικνύει την παραλαβή του πράγματος προς φόρτωση 16. Το ναυλοσύμφωνο, ως έγγραφο αποδεικτικό της ναύλωσης 17, απαιτείται για την απόδειξη της ναύλωσης stricto sensu, ολικής ή μερικής, ή υποναύλωσης. Αντίθετα, στη σύμβαση μεταφοράς πραγμάτων δεν συντάσσεται ναυλοσύμφωνο, αλλά φορτωτική, η οποία αποδεικνύει την παραλαβή των πραγμάτων προς φόρτωση. Όταν όμως είναι αδύνατη η έκδοση των εγγράφων αυτών, όπως σε περίπτωση που δεν πραγματοποιήθηκε η φόρτωση, η σύμβαση δύναται να αποδειχθεί και με κάθε άλλο έγγραφο, από το οποίο προκύπτει η κατάρτισή της 18. Η πάγια θέση της νομολογίας σε περίπτωση διαφοράς μεταξύ ναυλοσυμφώνου και φορτωτικής στις σχέσεις εκναυλωτή και ναυλωτή είναι ότι υπερισχύει το ναυλοσύμφωνο, ενώ στις σχέσεις εκναυλωτή και παραλήπτη η φορτωτική, εφόσον ο παραλήπτης στηρίζει το δικαίωμά του επ αυτής, με εξαίρεση αν ο ίδιος είναι και φορτωτής 19. Κατά το αγγλικό δίκαιο, τα μέρη δεσμεύονται όταν το ναυλοσύμφωνο έχει συναφθεί στο χρονικό σημείο κατά το οποίο έχει επέλθει πλήρης συμφωνία σε όλα τα σημεία της σύμβασης(βασικοί όροι και λεπτομέρειες). Έως τότε, κάθε μέρος μπορεί να αποχωρήσει κατόπιν κοινοποίησης σχετικής ειδοποίησης. Αντίθετα, κατά το αμερικανικό δίκαιο, οι διαπραγματεύσεις θεωρούνται ολοκληρωμένες μόλις επέλθει συμφωνία στους βασικούς όρους ΕφΠειρ 340/2009 Δελτίο ΑΕ & ΕΠΕ 2010,195, ΕφΠειρ 300/2004 ΝαυτΔικ 2004,111 (παρατ. Κ. Καταβάτη). 15 ΕφΠειρ 300/2004 ΝαυτΔικ 2004,111 (παρατ. Κ. Καταβάτη). 16 ΑΠ 294/1993 ΕΝΔ 1994,64, ΕφΠειρ 237/2000 ΕΝΔ 2001,14 17 και όχι συστατικό, βλ. ΑΠ 618/1970 ΕΕμπΔ Εφ Πειρ 300/2004 Ναυ Δικ 2004,111 (παρατ. Κ. Καταβάτη). 19 ΠΠρΠειρ 928/1994 ΕΕμπΔ 1995,296, ΜΠρΠειρ 1287/2000 ΕΕμπΔ 2001,767, ΕΝΔ 2001, Γκιζιάκης, Παπαδόπουλος, Πλωμαρίτου, Ναυλώσεις, σελ

11 ΕΝΝΟΙΑ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΦΟΡΤΩΤΙΚΗΣ Η φορτωτική αποτελεί ένα δηλωτικό και αιτιώδες αξιόγραφο, με την λειτουργία της να συνδέεται και καθορίζεται άμεσα από τη λειτουργία της αιτίας, η οποία είτε είναι σύμβαση ναυλώσεως είτε μεταφοράς πραγμάτων. 21 Με τη φορτωτική, αποδεικνύεται η παραλαβή και η φόρτωση των πραγμάτων, που περιγράφονται στο σώμα της καθώς και η σύμβαση θαλάσσιας μεταφοράς με τους όρους της. Ενσωματώνεται δε, και η ενοχική αξίωση του κομιστή κατά του μεταφορέα να εκτελέσει τη μεταφορά και να παραδώσει τα πράγματα στο λιμένα προορισμού, ενώ σε περίπτωση απώλειας ή βλάβης των πραγμάτων, ενσωματώνει την απαίτηση αποζημίωσης, στην οποία τρέπεται η ανωτέρω απαίτηση του δικαιούχου του φορτίου 22.Η φορτωτική εκδίδεται από τον μεταφορέα, σε ένα μόνο πρωτότυπο, το οποίο παραδίδεται στο φορτωτή-αποστολέα που είναι ο λήπτης, πρώτος κομιστής της φορτωτικής και δικαιούχος των δικαιωμάτων που ενσωματώνονται σ αυτή καθώς και της απαίτησης που απορρέει από την υποκείμενη σύμβαση θαλάσσιας μεταφοράς που έχει καταρτισθεί μεταξύ αυτού και του εκδότη της φορτωτικής. Αντίγραφο εκ του πρωτοτύπου, υπογεγραμμένο από τον φορτωτή, παραδίδεται στον θαλάσσιο μεταφορά ή τον πλοίαρχο, στα χέρια του οποίου και παραμένει 23.Η φορτωτική εκδίδεται κατ επιλογή του φορτωτή, είτε ονομαστική είτε σε διαταγή. Σημειώνεται δε ότι το ελληνικό δίκαιο δεν αναγνωρίζει τη φορτωτική στον κομιστή. Πιο αναλυτικά, ως φορτωτική σε διαταγή ορίζεται εκείνη η οποία αναφέρει το όνομα συγκεκριμένου δικαιούχου με τη ρήτρα «εις διαταγήν». Τα δικαιώματα που απορρέουν από τη φορτωτική σε διαταγή, μπορούν να ασκηθούν από το πρόσωπο που κατονομάζεται σ αυτήν ή από πρόσωπο που υποδεικνύει εκείνος που κατονομάζεται, με οπισθογράφηση. Στη θαλάσσια μεταφορά, είναι σύνηθες να παρεμβάλλεται και ένα τρίτο πρόσωπο, ο παραλήπτης του φορτίου όπου απευθύνονται και τα πράγματα, ο οποίος έχει δικαίωμα να αξιώσει την παράδοσή των πραγμάτων στον τόπο προορισμού. Η σύμβαση μεταφοράς προς τον παραλήπτη όταν δεν είναι ο ίδιος φορτωτής, θεωρείται γνήσια σύμβαση υπέρ τρίτου. Όμως, σε περίπτωση έκδοσης φορτωτικής, η λειτουργία της σύμβασης μεταφοράς, ως σύμβασης υπέρ τρίτου, απορροφάται από τις ρυθμίσεις που αφορούν τη φορτωτική. Συνεπώς, ο παραλήπτης για να ασκήσει τα δικαιώματα που απορρέουν από τη φορτωτική σε διαταγή, πρέπει να είναι το πρόσωπο που κατονομάζεται ως δικαιούχος στον τίτλο, ή να κατέστη δικαιούχος από οπισθογράφηση της φορτωτικής. Η φορτωτική ως αξιόγραφο, και συγκεκριμένα εμπορευματόγραφο ενσωματώνει ιδιωτικά δικαιώματα, τα οποία για να ασκηθούν και 21 Κιάντου-Παμπούκη, Α. Ναυτικό Δίκαιο ΙΙ. 22 ΕφΘεσ 553/2008 Αρμ 2010,367, ΕΤρΑξΧρΔ 2010, 23 Εφ Θεσ 553/2008 Αρμ 2010,367, ΕΤρΑξΧρΔ 2010, ΜΠρ Καβάλας 440/2011 Αρμ

12 να μεταβιβαστούν, ο δικαιούχος απαιτείται να έχει στη κατοχή του το έγγραφο, για να το εμφανίσει στο μεταφορέα ή εμφανίσει στον εκδοχέα. Ο αποστολέας-φορτωτής αποστέλλει στο παραλήπτη, το πρωτότυπο της φορτωτικής, ώστε να μπορέσει να ασκήσει τα δικαιώματά του, μόλις φτάσουν τα πράγματα στον λιμένα προορισμού. Έτσι, καθίσταται εφικτό κατά τη διάρκεια της μεταφοράς των πραγμάτων, να μεταβιβαστεί η νομή τους από τον αποστολέα στον παραλήπτη, χωρίς επί της ουσίας να έχει γίνει πραγματική μετακίνηση αυτών, με τη μεταβίβαση και αποστολή της φορτωτικής. Συνεπώς, ο μεταφορέας βρίσκεται να κατέχει τα πράγματα, αρχικά για λογαριασμό του αποστολέα και στη συνέχεια, για λογαριασμό του παραλήπτη με την παράδοση στον τελευταίο της φορτωτικής 24. Το περιεχόμενο του δικαιώματος του κομιστού της θαλάσσιας φορτωτικής καθορίζεται μόνο από το ίδιο το κείμενο του τίτλου, με τις συμφωνίες των μερών να ισχύουν έναντι του κομιστή, μόνο στην περίπτωση που αναφέρονται σε σχέση με τον παραλήπτη και εμπεριέχονται σε αυτό ή γίνεται επ αυτού προσήκουσα παραπομπή σε αυτές. 25 Συνεπώς, με την έκδοση φορτωτικής, όχι μόνον δημιουργούνται δικαιώματα, αλλά η ίδια αποτελεί αποκλειστικό αποδεικτικό μέσο για το «αξιογραφικό» περιεχόμενό της, αφού επί σύμβασης θαλάσσιας μεταφοράς πραγμάτων, αποδεικνύει τη ίδια την σύμβαση μεταφοράς, ενώ το ενσωματωμένο δικαίωμα εξαρτάται από την τύχη του εγγράφου της φορτωτικής, η κατοχή της οποίας όπως προαναφέρθηκε, είναι απαραίτητη για την ενάσκησή του. 26 Αξίζει να σημειωθεί, ότι η φορτωτική διαφέρει από το ναυλοσύμφωνο, το οποίο είναι μια επώνυμη αμφοτεροβαρής σύμβαση. Εξίσου, οι όροι του ναυλοσυμφώνου διαφέρουν από αυτούς της φορτωτικής, οι οποίοι δεν ενσωματώνονται αυτομάτως, ούτε θεωρούνται ex lege ενσωματωμένοι. Όντας αυτόνομη έναντι του ναυλοσυμφώνου, η ενοχή εκ της φορτωτικής υφίσταται, ακόμη και αν δεν έχει καταρτιστεί σύμβαση ναύλωσης ή η ήδη καταρτισθείσα σύμβαση ναύλωσης είναι άκυρη. Κατά μια άλλη άποψη, η φορτωτική έναντι της συμβάσεως ναυλώσεως θεωρείται αναιτιώδης 27. Έτσι, η σχέση μεταξύ φορτωτικής και ναυλοσυμφώνου σε περίπτωση συνύπαρξης των δύο αυτών αποδεικτικών έγγραφων στην ίδια μεταφορά, είναι η εξής: α) Η φορτωτική μπορεί να περιέχει ρήτρα παραπομπής στο ναυλοσύμφωνο και το ναυλοσύμφωνο στη φορτωτική. Στην περίπτωση αυτή, ισχύουν και τα δυο τα έγγραφα και σε περίπτωση τυχόν σύγκρουσης, το ζήτημα λύεται ερμηνευτικά. Επισημαίνεται ότι, η ερμηνεία τελείται με κοινούς 24 ΜΠρ Καβάλας 440/2011 Αρμ 2012, 25 ΕφΠειρ 944/2007 ΔΕΕ 2008,979, ΕΝΔ ΑΠ 1029/2010 ΕΜετΔ 2011, ΕλλΔνη 2011,, ΜΠρΚαβάλας 440/2011 Αρμ Λουκόπουλος, Α. Θαλάσσια φορτωτική και βασική υποκείμενη σχέσις 12

13 κανόνες ερμηνείας, π.χ. το έγγραφο που έχει υπογραφεί τελευταίο, μεταξύ ίδιων προσώπων επικρατεί του παλαιότερου. 28 β) Η φορτωτική μπορεί να παραπέμπει στο ναυλοσύμφωνο και σε περίπτωση που δεν υπάρχει αντίστοιχη παραπομπή από το ναυλοσύμφωνο στη φορτωτική, το ναυλοσύμφωνο ισχύει και υπέρ και κατά του κατόχου της φορτωτικής. 29 Σύμφωνα με νομολογία Αρείου Πάγου, η παραπομπή αυτή πρέπει να είναι ρητή και ευκρινής, ώστε να δεσμεύει το φορτωτή και τον παραλήπτη. 30 Πιο συγκεκριμένα, ως ρητή ορίζεται η παραπομπή όταν υφίσταται ειδική μνεία στη φορτωτική, με την οποία ο κομιστής έλαβε γνώση του περιεχομένου του ναυλοσυμφώνου ή όταν το αντίτυπο του ναυλοσυμφώνου συνοδεύει τη φορτωτική. 31 Η ως άνω ερμηνεία απορρέει από την αρχή της γραμματοπάγειας που ισχύει στα αξιόγραφα, κατά την οποία το γράμμα του εγγράφου προσδιορίζει ακριβώς και αποκλειστικώς την ύπαρξη και την έκταση του δικαιώματος. 32 Συνεπώς, ούτε ο δανειστής ούτε ο οφειλέτης μπορούν να επικαλεσθούν στοιχεία που αφορούν το δικαίωμα, εφόσον δεν προκύπτουν από περιεχόμενο του εγγράφου, ώστε να θεμελιωθούν αξιώσεις ή ενστάσεις. 33 Υποστηρίζεται, βέβαια, ότι η παραπάνω αρχή υιοθετείται μόνο υπέρ του οφειλέτη στην περίπτωση της φορτωτικής. 34 γ) Η φορτωτική δεν παραπέμπει σε ναυλοσύμφωνο οπότε, είτε το ναυλοσύμφωνο παραπέμπει στη φορτωτική είτε όχι, το έγγραφο της φορτωτικής υπερισχύει υπέρ του κατόχου της. Η προβολή «προσωπικών ενστάσεων», που απορρέουν από τις σχέσεις που αποτυπώνονται στο ναυλοσύμφωνο, εξαρτώνται από το είδος της φορτωτικής ως αξιογράφου, ήτοι αν αυτό έχει εκδοθεί, εις διαταγήν ή ονομαστικό κατ επιλογή του φορτωτή, σύμφωνα με το άρθρο 169 Κ.Ι.Ν.Δ. 35 δ) Σε περίπτωση που τα έγγραφα δεν παραπέμπουν το ένα στο άλλο ή τα έγγραφα συνδέουν διαφορετικά πρόσωπα, τότε κάθε έγγραφο θεωρείται ανεξάρτητο. Το μεν ναυλοσύμφωνο ισχύει κατά των συμβαλλομένων, η δε φορτωτική μόνο κατά του εκδότη της (εκναυλωτή). 28 Γεωργακόπουλος, Λ. σελ Σταυρόπουλος, Σ. σελ Κοροτζής, Ι. Ναυτικό Δίκαιο (Κατ άρθρο ερμηνεία). Σελ Βλ.: ΟλΑΠ 236/1966. ΝοΒ 1967, ΟλΑΠ 8/1996. ΕΕμπΔ 1998, ΑΠ 1127/1980. ΝοΒ 1981, ΕφΑθ 143/1971. Αρμ 1971, ΠΠρΠειρ 2104/1980. ΕΕμπΔ 1981, ΠΠρΠειρ 348/1995, ΔΕΕ 1995, , ΕφΑθ 2728/1978. Αρμ 1979, Εφ Θεσσαλ 1602/1983. ΕΝΔ 1984, 1-6 Εφ Πειρ 278/1989. ΕΕμπΔ 1989, ΕφΠειρ 25/1998, ΔΕΕ 1998, 31 Ποταμιάνος, Φ. σελ Κιάντου-Παμπούκη Βλ. σχετικά Εφ Αθ 1895/1989. ΕΝΔ 1990, 5-8 ΠΠρΠειρ 891/1994. ΕΝΔ 1995, Abraham,H.-J. Das Seerecht: Ein GrundrissmitHinweisen auf die Sonder rechteanderer Verkehrsmittel, vornehmlich das Binnenschiffahrts- und Luftrecht, Αβραμέας Π. σελ Κουταλίδης Τ. σελ

14 ε) Τέλος, το ναυλοσύμφωνο μπορεί να ορίζει τους όρους έκδοσης και το περιεχόμενο της φορτωτικής, ως υποχρέωση του εκναυλωτή. Αυτό, βέβαια, δεν εμποδίζει την εκδοθείσα φορτωτική να έχει αποδεικτική δύναμη. Σε αυτή περίπτωση, η σύγκρουση περιεχομένου των δύο αποδεικτικών εγγράφων επιλύεται ερμηνευτικά. 36 ΕΝΝΟΙΑ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΔΙΑΙΤΗΤΙΚΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ Η διαιτητική διαδικασία αφορά το σύνολο των διαδικαστικών πράξεων με τις οποίες άρχεται και ολοκληρώνεται η διαδικασία της διαιτησίας. Διεξάγεται είτε, α) ως ad hoc διαιτησία, επί της οποίας ισχύουν οι κανόνες που συμφώνησαν τα μέρη ή το διαιτητικό δικαστήριο και ρυθμίζει τυχόν θέματα που τα μέρη δεν έχουν ρυθμίσει με δική τους πρωτοβουλία και σύμφωνα με τον Κανονισμό Διαιτησίας της UNCITRAL, όπως αυτός έχει ενσωματωθεί στην έννομη τάξη της έδρας του διαιτητικού δικαστηρίου 37, είτε β) ως θεσμική διαιτησία (institutional arbitration), κατά την οποία τα μέρη υπαγάγουν και αναθέτουν τη διαφορά τους σε κάποιο κέντρο διαιτησίας, το οποίο λειτουργεί με το δικό του Κανονισμό. Σημειώνεται, ότι το σημαντικότερο κέντρο ναυτικής διαιτησίας βρίσκεται στο Λονδίνο (Σύνδεσμος Ναυτικής Διαιτησίας του Λονδίνου- London Maritime Arbitration Association «LMAA»), το οποίο περιλαμβάνει ναυτικούς διαιτητές, που στο πλαίσιο της αγγλικής διαδικασίας, κρίνουν την πλειονότητα των υποθέσεων από ναύλωση που υποβάλλονται σε διαιτησία. Οι διατάξεις του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας εφαρμόζονται αναλογικά. Το άρθρο 21 ν. 2735/199 ορίζει ότι η διαιτησία ξεκινά την ημέρα κατά την οποία η αίτηση προσφυγής κοινοποιείται 38 σε εκείνον κατά του οποίου στρέφεται, εκτός και αν τα μέρη έχουν συμφωνήσει διαφορετικά. Η έναρξη της διαιτησίας 39 επέρχεται με τη γνωστοποίηση εγγράφου από τον έναν διάδικο στον άλλο, με το οποίο κοινοποιείται η προσφυγή στη διαιτησία και αναφέρονται συνοπτικά τα πραγματικά περιστατικά που θεμελιώνουν αυτή την απαίτηση. Αντίθετα, στην διεθνή διαιτησία γίνεται διάκριση μεταξύ της αιτήσεως προσφυγής στην διαιτησία, με την οποία ο συμβαλλόμενος δηλώνει την πρόθεσή του να προσφύγει σε αυτή για την επίλυση της διαφοράς, χωρίς να υποβάλει και το αίτημά του, και της αγωγής, με την οποία 36 Γεωργακόπουλος Λ. σελ Francesco Berlingieri «International Maritime Arbitration», Journal of Maritime Law and Commerce, Vol.10-No. 2, 1979, σελ.200, Roger Jambu-Merlin «L arbitragemaritime» à étudesoffertes à RenéRodière, Dalloz Paris 1981, σελ. 403, Στέλιος Ν. Κουσούλης «Δίκαιο της Διαιτησίας», Εκδόσεις Σάκκουλα Αθήνα-Θεσσαλονίκη 2006, σελ. 9, Margaret L. Moses «The principles and practice of International Commercial Arbitration», 3rd edition, Cambridge University Press, Cambridge 2017, σελ. 10, Διπλωματική Εργασία «Η αγωγή ακύρωσης κατά των διαιτητικών αποφάσεων στη διεθνή εμπορική διαιτησία», της Αλεξάνδρας Αδαμίδου, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Νομική Σχολή-Π.Μ.Σ. Ιδιωτικού Διεθνούς και Συγκριτικού Δικαίου, Αθήνα Μάρτιος 2015, σελ Στην διαδικασία της διαιτησίας κάθε έγγραφο δεν απαιτείται επιδίδεται με δικαστικό επιμελητή, αλλά να περιέρχονται έγκυρα σε γνώση του αντιδίκου. 39 Όπως αυτό ορίζεται στο άρθρο 5 των Κανόνων για την Ναυτική Διαιτησία της Ένωσης για την Ναυτική Διαιτησία του Πειραιά 14

15 υποβάλει πλήρως το αγωγικό του αίτημα και τα γεγονότα που το θεμελιώνουν σύμφωνα με το αρ. 23 ν 2735/1999. Ρύθμιση αναφορικά με το χρόνο έναρξης δεν υπάρχει για την εσωτερική διαιτησία. Τα αποτελέσματα της έναρξης της διαδικασίας εξομοιώνονται με αυτά της άσκησης αγωγής του αρ.221 ΚΠολΔ, ήτοι επέρχεται αναστολή της παραγραφής, υπερημερία του οφειλέτη, έναρξη τοκοφορίας κτλ. Η διαιτησία, δίνει τη δυνατότητα στα μέρη να επιλέξουν τα πρόσωπα αλλά και την εξειδίκευση αυτών που θα συμβάλλουν ώστε να επιλυθεί η διαφορά ανάλογα με τα χαρακτηριστικά της. Τα χαρακτηριστικά της διαιτησίας, είναι η εμπιστευτικότητα και η ιδιωτικότητα εφόσον όπως προαναφέρθηκε, η διαδικασία δεν εκτελείται σε δικαστήρια άρα δεν είναι δημόσια. Η διαδικασία της διαιτησίας χαρακτηρίζεται από ταχύτητα καθώς λαμβάνει χώρα σε σύντομους προκαθορισμένους χρόνους που επαρκούν ώστε να αναλυθεί η περίπτωση σε βάθος και η εξαγωγή του συμπεράσματος αποτελέσματος να είναι σύντομη. Αυτό καθιστά τη διαιτησία και λιγότερο κοστοβόρα καθώς επιτυγχάνει την αποφυγή καταβολή δικαστικών εξόδων και ταυτόχρονα αποτρέπεται η μακρόχρονη δικαστική επίλυση της διαφοράς. Η διαιτησία είναι δυνατόν να πραγματοποιηθεί, είτε στα πλαίσια adhoc (δηλαδή με το πρόσχημα της διαφοράς που έχει προκύψει αφότου συμφωνούν τα συμβαλλόμενα μέρη) όπως ορίζεται από τον Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, είτε με την αιγίδα ειδικευμένων εθνικών ή διεθνών οργανισμών όπως για παράδειγμα το Ε.Β.Ε.Α (διαιτητική ρήτρα που έχει καθοριστεί με την υπογραφή της συμφωνίας) που παρέχουν το πλαίσιο διεξαγωγής της διαδικασίας, προσδίδουν κύρος και εξειδικεύουν τα πρόσωπα που θα απαρτίζουν το διαιτητικό δικαστήριο. Περαιτέρω, αναφορικά με τη φύση της συμφωνίας διαιτησίας, υπάρχουν διάφορες θεωρίες όπως η συμβατική, η δικονομική ή η υβριδική/μικτή και ανάλογα με τη φύση καθορίζεται και το εφαρμοστέο δίκαιο ώστε να εξασφαλίζονται οι προϋποθέσεις της εγκυρότητας. 40 Η εγκυρότητα της, κρίνεται με βάσει την αρχή lex causae,που αφορά το δίκαιο κατά το οποίο τα μέρη ρητά ή σιωπηρά αποφάσισαν να διέπεται η διαιτητική συμφωνία ή άνευ αυτού, το δίκαιο που διέπει τη ναύλωση. Στην περίπτωση που το ως άνω αναφερόμενο δίκαιο δεν βρει εφαρμογής επί διεθνούς διαιτησίας, εφαρμόζεται το ελληνικό δίκαιο, ή το δίκαιο που είναι κατάλληλο για όλες τις συνθήκες αλλά και σε περίπτωση εσωτερικής διαιτησίας εφόσον δεν υπάρχουν στοιχεία αλλοδαπότητας, βρίθει εφαρμογής ξανά το ελληνικό δίκαιο. Το ίδιο δίκαιο διέπει και τα υποκειμενικά όρια που αφορούν τη ρήτρα της διαιτησίας, όπως και το ποιες αξιώσεις θα πρέπει να υπάρχουν (natione materiae). Σχετικά με το τυπικό της εγκυρότητας, η ρήτρα θα κριθεί από το δίκαιο που ορίζεται από τον κανόνα της σύγκρουσης του αρ. 11ΑΚ και αφορά το δίκαιο που καθορίζει το περιεχόμενο συμφωνίας ή το δίκαιο του τόπου κατάρτισης ή το δίκαιο της ιθαγένειας όλων των συμβαλλόμενων μερών. Το ίδιο αυτό δίκαιο, θα κρίνει και το πόσο έγκυρη είναι η σύναψη της διαιτητικής συμφωνίας. Με βάση αυτούς τους κανόνες, θα κριθεί από το δικαστή, το 40 ΙΔΕΜΕΔ, Ινστιτούτο Διαιτησίας και εναλλακτικών μεθόδων επίλυσης διαφορών 15

16 κύρος της ρήτρας και ανάλογα θα αποφασίσει αν έχει ο ίδιος τη δικαιοδοσία δικάσει ή να παραπέμψει την υπόθεση σε διαιτησία. Αυτό αποφεύγεται στην περίπτωση του ημεδαπού δικαίου και γίνεται έντονο στην περίπτωση που ενσωματώνονται ρήτρες για τις φορτωτικές ναυλοσυμφώνου. Σε περίπτωση αλλοδαπών διαιτητικών αποφάσεων, η εγκυρότητα κρίνεται από το δίκαιο που επιλέγουν τα μέρη ή από το δίκαιο του τόπου που εκδίδεται η απόφαση. Το Διαιτητικό Δικαστήριο, είναι δυνατόν να αποτελείται από έναν ή περισσότερους διαιτητές και τον επιδιαιτητή ανάλογα με το ποια είναι η συμφωνία των μερών ή με το τι έχει οριστεί από τον κανονισμό που έχει επιλεγεί μεταξύ των μερών. Τα συμβαλλόμενα μέρη, είναι δυνατόν να ορίσουν έναν ή περισσότερους διαιτητές ισομερώς οριζόμενοι από το κάθε συμβαλλόμενο μέρος. Η επιλογή του επιδιαιτητή πραγματοποιείται από τους διαιτητές. ΙΙΙ. ΡΗΤΡΑ ΔΙΑΙΤΗΣΙΑΣ ΠΟΥ ΕΝΣΩΜΑΤΩΝΕΤΑΙ ΣΤΗ ΦΟΡΤΩΤΙΚΗ ΝΑΥΛΟΣΥΜΦΩΝΟΥ (ΚΑΤ ΕΞΑΙΡΕΣΗ ΣΤΗ ΣΥΝΕΧΕΙΑ) ΓΙΑ ΝΑ ΚΑΤΑΣΤΕΙ ΑΝΤΙΤΑΞΙΜΗ Η πλειονότητα των δικαστικών αποφάσεων που έχουν εκδοθεί αναφορικά με τις ρήτρες παραπομπής, αφορούν την ειδικότερη περίπτωση ενσωμάτωσης διαιτητικής ρήτρας. Το πρόβλημα εντοπίζεται κυρίως στο κατά πόσο είναι έγκυρη η συμφωνία διαιτησίας μέσω παραπομπής, όταν δηλαδή δεν περιέχεται στην κύρια σύμβαση η ρήτρα διαιτησίας, αλλά γίνεται με παραπομπή σε άλλο έγγραφο. Δυσκολότερης αντιμετώπισης τυγχάνει το ζήτημα, όταν από μια τέτοια διαιτητική ρήτρα μέσω παραπομπής, δεσμεύονται όχι μόνο τα μέρη που έχουν συμβληθεί αρχικά αλλά και τρίτα πρόσωπα. Οι ρήτρες περιλαμβάνονται σε έντυπους όρους της φορτωτικής εις διαταγή, σύμφωνα με τα αρ. 168 έως 178 ΚΙΝΔ και αρ. 78 Ν.Δ. της , όπως και η ρήτρα διαιτησίας, κατά την οποία, διαφορά απορρέουσα από τη σύμβαση ναυλώσεως για την οποία εκδόθηκε η φορτωτική, θα επιλύεται με διαιτησία, αποκλείοντας οποιασδήποτε άλλη μορφή δικαιοδοσίας, η οποία τυγχάνει ισχυρή και δεσμεύει, τους συμβαλλομένους, ήτοι τον παραλήπτη της καθώς και κάθε επόμενο κομιστή της φορτωτικής, ακόμη δε και το ναυλωτή/φορτωτή με την έκδοση της, έστω και αν η τελευταία δεν υπογράφηκε από αυτούς. Ο παραλήπτης του φορτίου και ο κομιστής της φορτωτικής, δεσμεύονται από τους όρους του ναυλοσυμφώνου, μόνο στη περίπτωση που στη φορτωτική έγινε ρητή παραπομπή σε αυτούς. Σημειώνεται ότι, ειδική και ρητή παραπομπή σε συγκεκριμένες ρήτρες του ναυλοσυμφώνου, δεν απαιτείται όταν πρόκειται για φορτωτικές, οι οποίες χρησιμοποιούνται μαζί με τα ναυλοσύμφωνα στις συναλλαγές, δηλαδή όταν πρόκειται για φορτωτικές, με την ονομασία «Congenbill». Οι φορτωτικές αυτές, που αποκαλούνται φορτωτικές ναυλοσυμφώνου (Charter partybills), περιέχουν λίγους όρους και ενσωματώνουν κατά τα λοιπά όλους τους όρους του ναυλοσυμφώνου. Στην περίπτωση αυτή, η ρητή παραπομπή σε κάθε μία επιμέρους ρήτρα, θα ήταν άσκοπη και περιττή, με 16

17 την προϋπόθεση ότι ο κομιστής της φορτωτικής είχε πράγματι τη δυνατότητα να λάβει γνώση των όρων του ναυλοσυμφώνου. Με την χρήση των φορτωτικών αυτών, δημιουργείτε τεκμήριο ότι ο κομιστής έλαβε γνώση των όρων του ναυλοσυμφώνου. Η συμφωνία διαιτησίας δεν επιβαρύνει τους συμβαλλόμενους και δεν θέτει τα συμφέροντά τους σε κίνδυνο, ακόμα και αν ο τόπος διεξαγωγής της δεν παρουσιάζει στενό σύνδεσμο με την επίδικη υπόθεση.περαιτέρω, από το συνδυασμό των διατάξεων των άρ. 170 ΚΙΝΔ, 78 παρ. 2 ν.δ. της 17.7/ και 892 Α.Κ., συνάγεται ότι ο παραλήπτης του φορτίου και ο κομιστής της φορτωτικής σε διαταγή, ασκεί τις απαιτήσεις του κατά του θαλάσσιου μεταφορέα εξ ιδίου δικαίου, χωρίς να δεσμεύεται από τους όρους του ναυλοσυμφώνου που συμφωνήθηκαν μεταξύ εκναυλωτή και ναυλωτή ή φορτωτή, εκτός αν οι όροι αυτοί προσήκουν και στις σχέσεις μεταφορέα και παραλήπτη και έγινε ρητή και ευκρινής παραπομπή σε ειδικές ρήτρες του ναυλοσυμφώνου, μέσω της φορτωτικής, μεταξύ των οποίων και ρήτρα διαιτησίας 41, σύμφωνα με τα συναλλακτικά ήθη 42. Σε κάθε περίπτωση, η ρήτρα ενσωμάτωσης αξιολογείται με βάση την lex causae, ή εαν αυτή δεν έχει συμφωνηθεί ρητά, με βάση το δίκαιο που διέπει την κύρια σύμβαση ναύλωσης ή μεταφοράς, ειδάλλως με βάση το ελληνικό δίκαιο, σύμφωνα με το άρθ. 34 2(αα) Ν 2735/1999 αναλογικώς εφαρμοζόμενο. Η τυπική εγκυρότητα εξετάζεται, όπως και η γνήσια διαιτητική ρήτρα, ήτοι με βάση τα δίκαια που υποδεικνύει το άρθ. 11 ΑΚ, δίδοντας προβάδισμα στον κανόνα σύνδεσης που επιτρέπει τη διάσωση της ρήτρας (favour validatis) 43. Ωστόσο, είναι σύνηθες η προσφυγή στη lex fori, λόγω του ότι τίθεται το δικονομικό ζήτημα αποκλεισμού της δικαιοδοσίας των ελληνικών δικαστηρίων. Όμως, σε περίπτωση εφαρμογής ελληνικού δικαίου, η νομολογία με την υπ αριθμ. 236/1966 απόφαση της ολομέλειας του Αρείου Πάγου έκρινε το κατά πόσον μία ρήτρα διαιτησίας ναυλοσυμφώνου, μπορεί να ενσωματωθεί εγκύρως σε φορτωτική με γενική ρήτρα παραπομπής 44. Σύμφωνα με την ως άνω αναφερόμενη απόφαση, ο εν λόγω όρος δεν δεσμεύει τον παραλήπτη, εκτός εάν προσήκει στις σχέσεις μεταφορέα και παραλήπτη, και έχει ενσωματωθεί στη φορτωτική μέσω ρητής και ευκρινούς παραπομπής στην αντίστοιχη ρήτρα του ναυλοσυμφώνου.έτσι, γενική παραπομπή στους όρους του ναυλοσυμφώνου δεν αρκεί. Για να διαπιστωθεί κατά πόσον η παραπομπή είναι ρητή και ευκρινής και ικανή να δεσμεύει τα μέρη αλλά και τους τρίτους κομιστές της φορτωτικής, η σχετική ρήτρα θα πρέπει να ερμηνεύεται αντικειμενικώς και σύμφωνα με τα συναλλακτικά ήθη. Αντίθετα, υποκειμενική ερμηνεία με βάση τη βούληση των συμβληθέντων στη ναύλωση μερών δεν ανταποκρίνεται στην /2020Μον.Εφ. Πειραιά Τμήμα Ναυτικών Διαφορών, 42 ΟλΑΠ 8/1996 ΕλλΔ 37, και ΕΝΔ 24, ΟλΑΠ 236/1966 ΝοΒ 14, ΑΠ 1306/2009 Δημ. Νόμος, ΑΠ 1716/1980 ΝοΒ 29,, ΑΠ 1127/1980, ΝοΒ 29, ΕφΠειρ 200/1997 Δημ. Νόμος, ΕφΠειρ 201/1997 Δημ. Νόμος, ΕφΠειρ 189/1991 Δημ. Νόμος, ΕΠ 278/1989 ΕΝΔ 17,) 43 Κατά μία άποψη, πρέπει και να ληφθεί υπόψη στο στάδιο αυτό, ο ουσιαστικός κανόνας του άρθ. ΙΙ παρ.2 της ΔΣ Ν.Υ. Α. Τσαβδαρίδης, ό.π., ΕΕμπΔ 2007, σελ «Άπαντες οι όροι, συνθήκαι, δικαιώματα και εξαιρέσεις του ναυλοσυμφώνου ενσωματούνται εν τη παρούση». 17

18 εφαρμογή της ρητούς και ευκρινούς παραπομπής. 45 Παρά τις απόψεις που διατυπωθήκαν, αναφορικά με την θέση του Ανώτατου Δικαστηρίου, η ίδια σχεδόν άποψη υιοθετήθηκε με το άρθ. 7 6 του Νόμου 2735/ , όπου φορτωτική επί της οποίας γίνεται ρητή αναφορά σε ρήτρα διαιτησίας που περιέχεται σε σύμβαση μεταφοράς, συνιστά συμφωνία διαιτησίας. Η ως άνω διάταξη, κάνει λόγο για τη σχέση ναυλοσυμφώνου και φορτωτικής στην οποία απαιτείται ρητή αναφορά στην παραπεμπόμενη διαιτητική ρήτρα του ναυλοσυμφώνου, η οποία τυγχάνει εφαρμογής, τόσο στις διεθνείς διαιτησίες που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του Ν 2735/1999 όσο και, κατ αναλογία, στις λοιπές διεθνείς διαιτησίες. Η ρητή αναφορά πρέπει να καταχωρείται ως ειδική μνεία στη ρήτρα διαιτησίας του ναυλοσυμφώνου με αναφορά στο αντικείμενό της, ή έστω στον αριθμό της, ώστε οποιοδήποτε τρίτος που εξετάζει την φορτωτική να μπορεί να την αντιληφθεί. Σε περίπτωση που καταχωρείται ως πλήρη επανάληψη της αυτοδύναμης ρήτρας, τότε δεν θεωρείται παραπομπή αλλά γνήσια ενσωμάτωση. Για τις ρήτρες παραπομπής που περιέχονται σε συγκεκριμένους τύπους φορτωτικών ναυλοσυμφώνου, όπως η «CENTROCON» και η «CONGENBILL», ο ως άνω κανόνας κατέστη ελαστικότερος. Οι ως άνω αναφερόμενες φορτωτικές, αναγράφουν ρητώς στο εσωτερικό τους και πιο συγκεκριμένα στην εμπρόσθια σελίδα ότι χρησιμοποιούνται με ναυλοσύμφωνα («to be used with charterparties»). Συνεπώς, ρήτρες γενικής παραπομπής που περιλαμβάνονται σε φορτωτικές τέτοιου τύπου, είναι έγκυρες και δεσμευτικές απέναντι στον τρίτο κομιστή, δίχως να είναι απαραίτητη ειδικότερη μεμονωμένη μνεία, αφού τεκμαίρεται ότι ο κομιστής και ο παραλήπτης των εμπορευμάτων, είχαν δυνατότητα να λάβουν γνώση των αναφερόμενων σε αυτό ρητρών, μεταξύ των οποίων και της ρήτρας διαιτησίας. Το τεκμήριο είναι μαχητό και ανατρέπεται, εάν ο κομιστής αποδείξει ότι δεν είχε τη δυνατότητα να λάβει γνώση των όρων του ναυλοσυμφώνου. Σε αυτή τη περίπτωση, οι όροι θα θεωρούνται μη ενσωματωμένοι στη φορτωτική και κατ αποτέλεσμα, μη αντιτάξιμοι 47.Από την νομολογία, απορρέει το συμπέρασμα ότι υπάρχουν δύο εναλλακτικοί τρόποι ενσωμάτωσης της ρήτρας διαιτησίας : α)με ειδική μνεία και β)μέσω γενικής παραπομπής σε φορτωτικές ναυλοσυμφώνου τύπου «Congenbill». Στην πρώτη περίπτωση, παρά το γεγονός ότι δεν απαιτείται ρητά η πρόσβαση στο ναυλοσύμφωνο, είναι αυτονόητο ότι αυτή απαιτείται για την εξειδίκευση του περιεχομένου της ρήτρας, ιδίως αν διαφοροποιείται από τους έντυπους όρους πρότυπων φορτωτικών ή πρότυπων ναυλοσυμφώνων. Ο κομιστής έχει τη δυνατότητα να αποδείξει ότι δεν είχε να λάβει γνώση του όρου. Από την άλλη μεριά, το γεγονός ότι η νομολογία αποδέχεται τη γενική παραπομπή στις φορτωτικές «Congenbill», αντιμετωπίζεται με επιφύλαξη, δεδομένης της διάταξης του άρθ. 7 6 Ν 2735/1999, η 45 Εκτός αν προβάλλει ο παραλήπτης υπέρ αυτού και κατά του μεταφορέα την εν λόγω ρήτρα (Ολ ΑΠ 236/1966, ό.π.). Το ίδιο θα πρέπει να γίνει δεκτό όταν η ρήτρα εντάσσεται στο πλαίσιο διαρκούς εμπορικής συνεργασίας των μερών. 46 Ειδικότερη σε σχέση με την παρ. 5 του ίδιου άρθρου. 47 ΕφΠειρ 201/

19 οποία εφαρμόζεται αναλογικά και στις διεθνείς διαιτησίες, εκτός του πεδίου εφαρμογής του νόμου. Σημειώνεται τέλος ότι, στην εκδοχή του 2007, της πρότυπης «Congenbill», περιέχεται ειδική μνεία στη ρήτρα διαιτησίας, μειώνοντας έτσι την προσφυγή στην ως άνω νομολογία. Αντίθετα, στο αγγλικό δίκαιο, ισχύει ο κανόνας της ειδικής μνείας για τις ρήτρες διαιτησίας. Η ενσωμάτωση καθίσταται ισχυρή, μόνο στη περίπτωση που η φορτωτική παραπέμπει ειδικώς στον όρο διαιτησίας του ναυλοσυμφώνου ή η διαιτητική ρήτρα του ναυλοσυμφώνου καλύπτει ρητώς τις διαφορές από φορτωτική. Σε περίπτωση έλλειψης ειδικής μνείας, αυτή δεν θεραπεύεται με τη χρήση γενικών επιρρημάτων, όπως το «whatsoever» 48. Όμως, στο γαλλικό δίκαιο, η θέση των δικαστηρίων καθίσταντο πιο αυστηρή, με σημείο αναφοράς την συμβατική ελευθερία. Ο κομιστής της φορτωτικής, δεσμεύεται από την ρήτρα διαιτησίας η οποία ενσωματώνεται δια παραπομπής, μόνο αν έλαβε γνώση του ναυλοσυμφώνου το αργότερο μέχρι το την κατάρτισης της σύμβασης και δεν εξέφρασε ρητώς την αντίθεσή του στην ενσωμάτωση. Το βάρος απόδειξης φέρει το μέρος που επικαλείται τη ρήτρα, το οποίο έχει υποχρέωση να αποδείξει αφενός το περιεχόμενο της ρήτρας, αφετέρου τη γνώση του κομιστή. Τα γαλλικά δικαστήρια απαιτούν ρητή και ειδική αποδοχή εκ μέρους του κομιστή, πράγμα που καθιστά την παραπομπή τελείως ανασφαλή μέθοδο ενσωμάτωσης 49. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 I. ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΕΓΚΥΡΟΤΗΤΑΣ ΡΗΤΡΑΣ ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗΣ Πολλές φορές, η διαιτητική ρήτρα δεν περιέχεται στην κύρια σύμβαση αλλά σε άλλο ήδη υπάρχον κείμενο, (π.χ. σε μια σύμβαση-πλαίσιο, σε γενικούς όρους συναλλαγών ενός από τα μέρη, σε προ υπάρχουσα σύμβαση των μερών κ.λπ.,) επί του οποίου υπάρχει ένας ειδικός όρος ο οποίος παραπέμπει στην κυρία σύμβαση. Με την πρακτική αυτή επιταχύνονται και διευκολύνονται οι συναλλαγές. Για παράδειγμα, στο άρθρο 7 παρ. 6 του Ν 2735/1999 προβλέπεται ότι «Η έκδοση φορτωτικής στην οποία γίνεται ρητή αναφορά σε ρήτρα διαιτησίας που περιέχεται σε σύμβαση μεταφοράς, συνιστά συμφωνία διαιτησίας». Στην περίπτωση λοιπόν που τα μέρη αναφέρουν ρητά στην κύρια σύμβαση, ότι η ρήτρα διαιτησίας που περιλαμβάνεται στο χωριστό κείμενο, τους δεσμεύει ορίζοντας λ.χ. ότι οι διαφορές που θα προκύψουν θα γίνουν αντικείμενο διαιτησίας σύμφωνα με τους γενικούς όρους συναλλαγών του ενός από τα μέρη, η βούληση τους για υπαγωγή στη διαιτησία είναι ολοφάνερη. To ζήτημα περιπλέκεται όταν τα μέρη δεν προβαίνουν σε ρητή αναφορά στη ρήτρα διαιτησίας, αλλά αρκούνται σε μια γενική αναφορά σε ξεχωριστό έγγραφο. Το ερώτημα που τίθεται είναι, υπό ποιους όρους η ρήτρα διαιτησίας κατά παραπομπή καλύπτει την επίλυση διαφορών που απορρέουν από την κύρια 48 Ο κομιστής να ανταποδείξει ότι στο συγκεκριμένο περιεχόμενο της ρήτρας, δεν είχε πρόσβαση. 49 Βλ. Cass.Com , DMF 1995, 218; Cass. Com , Rev. Arb

20 σύμβαση. Ασφαλώς πρόκειται για ζήτημα νομοθετικής πολιτικής, ήτοι πόσο συγκεκριμένη πρέπει να είναι η δήλωση βούλησης των μερών για να αποκλείσουν τη δικαιοδοσία των τακτικών δικαστηρίων και να παραιτηθούν με τον τρόπο αυτό από ένα θεμελιώδες δικαίωμά τους. Όμως, παρά την ενιαία διατύπωσή της, η ρήτρα ενσωμάτωσης αναλύεται νομικά σε επιμέρους «νόθους» ρήτρες, ισάριθμες με αυτές του ναυλοσυμφώνου αναφοράς. Η νομική αξιολόγηση τους, λαμβάνει χώρα ξεχωριστά για κάθε μία από αυτές, πράγμα που σημαίνει ότι η ενσωμάτωση μπορεί να ισχύει για μία ρήτρα και για μία άλλη να μην ισχύει. Η αυτοτελής αξιολόγηση κάθε (υπονοούμενης) ενσωματωμένης ρήτρας προαπαιτεί έναν διεπίπεδο συλλογισμό, ήτοι αν η ενσωμάτωση καθαυτή στη φορτωτική είναι ισχυρή, ή αν η αυτοδύναμη ρήτρα στην οποία γίνεται παραπομπή είναι έγκυρη. Συνήθως, τα δικαστήρια σε περίπτωση που πρέπει να αποφανθούν αναφορικά με την εγκυρότητα ή μη των ρητρών ενσωμάτωσης, βασίζονται στις αρχές που πρόκειται να αναφερθούν παρακάτω 50. Πιο αναλυτικά, οι δύο πρώτες αρχές στις οποίες βασίζονται, είναι αυτές της τυπικότητας και της σαφήνειας, οι οποίες απορρέουν από τον αξιογραφικό χαρακτήρα της φορτωτικής. Η αρχή της τυπικότητας σημαίνει ότι ακριβώς επειδή τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του κομιστή, αντλούνται από απευθείας από τον τίτλο 51, ήτοι το έγγραφο της φορτωτικής, η ρήτρα παραπομπής στο ναυλοσύμφωνο, πρέπει να αναγράφεται στο σώμα της φορτωτικής ή σε περίπτωση που η ρήτρα ενσωμάτωσης παραπέμπει σε τρίτο έγγραφο που αυτό με τη σειρά του παραπέμπει στη διαιτητική ρήτρα του ναυλοσυμφώνου, να προκύπτει ξεκάθαρα από την φορτωτική ποιο είναι το αντικείμενο της παραπομπής. Η αρχή της σαφήνειας συμπληρώνει αυτή της τυπικότητας, επιτάσσοντας τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεων του κομιστή να απορρέει από την ίδια τη φορτωτική. Επειδή σε περίπτωση που ενσωματωθούν ρήτρες στο ναυλοσύμφωνο, η νομική θέση του κομιστή διαμορφώνεται και από ένα τρίτο έγγραφο και εξ αυτού καθίσταται πιο ευάλωτη, πράγμα που αποτελεί πλήγμα στην απρόσκοπτη κυκλοφορία της φορτωτικής, θα πρέπει να προκύπτει με σαφήνεια η ταυτότητα της, είτε με αναφορά στο αντικείμενό της είτε με αριθμητικό προσδιορισμό της. Σημειώνεται ότι, πρέπει να διευκρινίζεται σε ποιο ναυλοσύμφωνο γίνεται η παραπομπή. Τα ως ανά αναφερόμενα ισχύουν χωρίς αμφιβολία για τους περισσότερους όρους του ναυλοσυμφώνου που έχουν ενσωματωθεί στη φορτωτική. Αναφορικά με τη ρήτρα διαιτησίας, η θεωρία υποστηρίζει ότι, από τη στιγμή που η διαιτησία έχει εδραιωθεί στο χώρο της ναυτιλίας και «δεν τροποποιεί το ισοζύγιο δικαιωμάτων και υποχρεώσεων μεταξύ κομιστή και μεταφορέα», η γενική παραπομπή αρκεί, για την έγκυρη ενσωμάτωση της ρήτρας διαιτησίας «σε όλους τους όρους του ναυλοσυμφώνου». 52 Η αρχή της συνάφειας στόχο έχει, να περιορίσει τη ρήτρα ενσωμάτωσης μόνο στους όρους του ναυλοσυμφώνου που προσήκουν στη λειτουργία της φορτωτικής, ώστε ο κομιστής να μην δεσμεύεται από υποχρεώσεις 50 Τσαβδαρίδης Α., Διεθνής Ναυτική Διαιτησία, Η ιδιόρρυθμη αυτονομία του διαιτητικού φαινομένου στις διεθνείς ναυτιλιακές συναλλαγές, Σάκκουλας Αθήνα-Θεσσαλονίκη, 1999, σελ Εκτός των δικαιωμάτων γεννηθέντων εκ του τίτλου, ο κομιστής μπορεί επιπλέον να προβάλει προσωπικές ενστάσεις που τυχόν έχει έναντι του εκδότη ή του οπισθογράφου. 52 Τσαβδαρίδης Α.,ο.π., σελ