ΜΕΛΕΣΗ ΕΥΑΡΜΟΓΗ ΣΟΤ ΘΕΜΟΤ ΣΩΝ ΠΡΑΙΝΩΝ ΕΠΙΦΕΙΡΗΜΑΣΙΚΩΝ ΑΓΓΕΛΩΝ

Transcript

1 Δεκέμβριος 2010 ΜΕΛΕΣΗ ΕΥΑΡΜΟΓΗ ΣΟΤ ΘΕΜΟΤ ΣΩΝ ΠΡΑΙΝΩΝ ΕΠΙΦΕΙΡΗΜΑΣΙΚΩΝ ΑΓΓΕΛΩΝ ζην πιαίζην πινπνίεζεο ηνπ έξγνπ «ΣΖΗΛΘ GREEN» πνπ ρξεκαηνδνηείηαη απφ ηηο ρψξεο ΔΟΥ ΔΕΔ, Ηζιαλδία, Ιηρηελζηάηλ θαη Λνξβεγία, ζην πιαίζην ηνπ ρξεκαηνδνηηθνχ κεραληζκνχ ΔΟΥ (50%) θαη απφ ην Πξφγξακκα Γεκνζίσλ Δπελδχζεσλ ηεο Διιεληθήο δεκνθξαηίαο (50%)

2 ηέκμωπ α.ε. ηεσνικοοικονομικοί ζύμβοςλοι διοίκηζηρ και ανάπηςξηρ Λεωθ. Βαζ. Σοθίαρ Αθήνα Τηλ. : Fax : url: / tecmor@tecmor.gr ΔΡΓΟ: ΚΔΙΔΣΖ ΔΦΑΡΚΟΓΖ ΣΟΤ ΘΔΚΟΤ ΣΩΛ ΠΡΑΗΛΩΛ ΔΠΗΥΔΗΡΖΚΑΣΗΘΩΛ ΑΓΓΔΙΩΛ ζην πιαίζην πινπνίεζεο ηνπ έξγνπ «ΣΖΗΛΘ GREEN» πνπ ρξεκαηνδνηείηαη απφ ηηο ρψξεο ΔΟΥ ΔΕΔ, Ηζιαλδία, Ιηρηελζηάηλ θαη Λνξβεγία, ζην πιαίζην ηνπ ρξεκαηνδνηηθνχ κεραληζκνχ ΔΟΥ (50%) θαη απφ ην Πξφγξακκα Γεκνζίσλ Δπελδχζεσλ ηεο Διιεληθήο δεκνθξαηίαο (50%) ΑΛΑΘΔΣΟΤΑ ΑΡΥΖ: Αζήλα, Γεθέκβξηνο 2010

3 ΠΔΡΗΔΥΟΚΔΛΑ 1. ΔΗΑΓΩΓΗΘΟ ΖΚΔΗΩΚΑ ΠΔΡΗΓΡΑΦΖ ΣΟΤ ΘΔΚΟΤ ΣΩΛ ΔΠΗΥΔΗΡΖΚΑΣΗΘΩΛ ΑΓΓΔΙΩΛ Δηζαγσγή ζε ζχγρξνλα ρξεκαηνδνηηθά εξγαιεία γηα ηηο κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο Δπηζθφπεζε ηεο έλλνηαο ηνπ Δπηρεηξεκαηηθνχ Αγγέινπ Οξηζκφο ηνπ Δπηρεηξεκαηηθνχ Αγγέινπ Σν πξνθίι ηνπ Δπηρεηξεκαηηθνχ Αγγέινπ Θαηεγνξίεο Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ Οη επελδχζεηο ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ Θξίζηκεο παξάκεηξνη ελδηαθέξνληνο πνπ πξέπεη λα ιακβάλεη ππφςε ν Δπηρεηξεκαηηθφο Άγγεινο Σν κνληέιν δξαζηεξηνπνίεζεο ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ Σα Γίθηπα Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ Γεληθά Ο ηξφπνο ιεηηνπξγίαο ησλ Γηθηχσλ Τπεξεζίεο πνπ παξέρνπλ ηα Γίθηπα Υξεκαηνδφηεζε θαη θφζηνο ιεηηνπξγίαο ησλ Γηθηχσλ Δηήζηνο πξνυπνινγηζκφο Πεγέο Δζφδσλ Οη Δπηρεηξεκαηηθνί Άγγεινη ζηελ Δπξψπε Γεληθά Δπηζθφπεζε ηεο αγνξάο ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ ζηε Δπξψπε Γεληθά Λνκηθή Κνξθή ησλ Γηθηχσλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ Θαηεγνξίεο ησλ Γηθηχσλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ Βαζηθά θίλεηξα ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ γηα επελδχζεηο Οη Δπηρεηξεκαηηθνί Άγγεινη ζην Ζλσκέλν Βαζίιεην Γεληθά Ζ Βξεηαληθή Έλσζε Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ Σν Γίθηπν London Business Angels Ζ εηαηξεία Green Business Angels Οη Δπηρεηξεκαηηθνί Άγγεινη ζηε Γαιιία Γεληθά Ζ Γαιιηθή Έλσζε Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ Πεξηερφκελα 3

4 2.4.5 Οη Δπηρεηξεκαηηθνί Άγγεινη ζηε Γεξκαλία To Δπξσπατθφ Γίθηπν Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ European Business Angels Network (EBAN) Γεληθά Οη Γξαζηεξηφηεηεο θαη νη Τπεξεζίεο Ζ Θέζε ηνπ ΔΒΑΛ γηα ηηο επηπηψζεηο ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο ζην ζεζκφ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ Οη Δπηρεηξεκαηηθνί Άγγεινη ζηηο Ζ.Π.Α Γεληθά Δπηζθφπεζε ηεο αγνξάο ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ ζηηο Ζ.Π.Α Σν Γίθηπν Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ «Score» Οη Δπηρεηξεκαηηθνί Άγγεινη ζηελ Διιάδα Γεληθά Θξίζηκα ζεκεία ελδηαθέξνληνο γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ ζεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ ζηελ Διιάδα ΔΠΗΘΟΠΖΖ ΣΖ ΤΦΗΣΑΚΔΛΖ ΘΑΣΑΣΑΖ ΣΩΛ ΚΚΔ ΑΛΑΦΟΡΗΘΑ ΚΔ ΣΑ ΘΔΚΑΣΑ ΠΔΡΗΒΑΙΙΟΛΣΟ Βαζηθά πζηαηηθά ηνπ Δπηρεηξεκαηηθνχ Θιίκαηνο Γεληθά Υαξαθηεξηζηηθά ηνηρεία ησλ ΚΚΔ Σν χγρξνλν Πεξηβάιινλ ηεο Διιεληθήο ΚΚΔ Ο Αληίθηππνο απφ ηε Ιεηηνπξγία ησλ ΚΚΔ ζην Πεξηβάιινλ Γεληθά Οη Διιεληθέο ΚΚΔ θαη ην Πεξηβάιινλ Γηαρείξηζε Πεξηβαιινληηθψλ Θεκάησλ απφ ηηο επηρεηξήζεηο Γεληθά Δθηίκεζε αλαγθψλ ππνζηήξημεο ησλ ΚΚΔ ζε ζέκαηα πεξηβαιινληηθήο δηαρείξηζεο ΚΟΛΣΔΙΟ ΔΦΑΡΚΟΓΖ ΘΑΗ ΙΔΗΣΟΤΡΓΗΑ ΣΟΤ ΘΔΚΟΤ ΣΩΛ ΠΡΑΗΛΩΛ ΔΠΗΥΔΗΡΖΚΑΣΗΘΩΛ ΑΓΓΔΙΩΛ Ο Θεζκφο ησλ Πξάζηλσλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ Σν Πξνθίι ηνπ Πξάζηλνπ Δπηρεηξεκαηηθνχ Αγγέινπ Γεληθά Δπαγγεικαηηθφ πξνθίι Πεξηερφκελα 4

5 4.2.3 Θνηλσληθφ πξνθίι Γηαηί κηα ΚΚΔ λα δεηήζεη ηε ζπλδξνκή ελφο Πξάζηλνπ Δπηρεηξεκαηηθνχ Αγγέινπ Γεληθά ρεδηαζκφο Πεξηβαιινληηθήο ηξαηεγηθήο Πεξηβαιινληηθή Δμέηαζε Γξάζεηο ελδηαθέξνληνο Σα νθέιε ησλ ΚΚΔ απφ ηε ζπλεξγαζία κε Πξάζηλν Δπηρεηξεκαηηθφ Άγγειν Αλάιπζε δξάζεσλ εδξαίσζεο ηνπ ζεζκνχ ησλ Πξαζηλσλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ Γεληθά Ζ Φηινζνθία ιεηηνπξγίαο ελφο Διιεληθνχ Γηθηχνπ Πξάζηλσλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ Βήκαηα δεκηνπξγίαο Γηθηχνπ Πξάζηλσλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ Γεκηνπξγία Κεηξψνπ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ θαη Δπηρεηξήζεσλ Πξνζέιθπζε ελ δπλάκεη Πξάζηλσλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ Γηάρπζε ηεο Γλψζεο Πξνζέιθπζε ησλ επηρεηξήζεσλ Οη Τπεξεζίεο πνπ ζα πξνζθέξεη ην Γίθηπν ησλ Πξάζηλσλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ Γεκηνπξγία θαη ιεηηνπξγία πεξηβαιινληηθνχ θφξνπκ Δθπαίδεπζε Δπηρεηξήζεσλ Δθπαίδεπζε Πξάζηλσλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ Γηαζχλδεζε Δπηρεηξήζεσλ Αγγέισλ Πξνυπνζέζεηο θαη Θίλδπλνη γηα ηελ επηηπρή εθαξκνγή ηνπ ζεζκνχ ησλ Πξάζηλσλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ ΒΗΒΙΗΟΓΡΑΦΗΘΔ ΑΛΑΦΟΡΔ Πεξηερφκελα 5

6 ΔΤΡΔΣΖΡΗΟ ΠΗΛΑΘΩΛ Πίλαθαο 2-1: Οη θαηεγνξίεο ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ Πίλαθαο 2-2: ηάδηα πξαγκαηνπνίεζεο ζπκθσλίαο ελφο Δπηρεηξεκαηηθνχ Αγγέινπ κε κηα επηρείξεζε Πίλαθαο 2-3: Ζ Αγνξά ησλ ΔΑ ζηηο ΖΠΑ (2007) Πίλαθαο 3-1: Οξηζκφο Κηθξνκεζαίαο Δπηρείξεζεο θαη ππνθαηεγνξίεο απηήο (Δ.Δ., 2003) Πίλαθαο 3-2: Οη ΚΚΔ ζηελ Διιάδα θαη ζηελ Δ.Δ (Βαζηθά αξηζκεηηθά ζηνηρεία, εκπνξηθή κε ρξεκαηννηθνλνκηθή νηθνλνκία, εθηηκήζεηο 2008) Πίλαθαο 3-3: Σν ζχγρξνλν πεξηβάιινλ ηεο ειιεληθήο κηθξνκεζαίαο επηρείξεζεο Πίλαθαο 4-1: Πεξηβαιινληηθφ Ηζνδχγην κηαο επηρείξεζεο ΔΤΡΔΣΖΡΗΟ ΓΗΑΓΡΑΚΚΑΣΩΛ Γηάγξακκα 2-1: Θαηαλνκή πεγψλ άληιεζεο θεθαιαίσλ ζην ζχλνιν ησλ θεθαιαίσλ έλαξμεο ιεηηνπξγίαο επηρείξεζεο, αλά θαηεγνξία κεγέζνπο επηρείξεζεο Γηάγξακκα 2-2: Θαηαλνκή πεγψλ άληιεζεο θεθαιαίσλ ζην ζχλνιν ησλ θεθαιαίσλ θαηά ηε δηάξθεηα ιεηηνπξγίαο επηρείξεζεο, αλά θαηεγνξία κεγέζνπο επηρείξεζεο Γηάγξακκα 2-3: Οη επελδχζεηο ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ Γηάγξακκα 2-4: Κέζνδνη εμφδνπ ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ απφ επελδχζεηο Γηάγξακκα 2-5: Θαηαλνκή ηνπ κέζνπ εηήζηνπ πξνυπνινγηζκνχ 39 Γηθηχσλ ΔΑ Γηάγξακκα 2-6: Θαηαλνκήο ηνπ κέζνπ αξηζκνχ απαζρνινπκέλσλ 114 Γηθηχσλ ΔΑ Γηάγξακκα 2-7: Θαηαλνκή πεγψλ εζφδσλ ησλ Γηθηχσλ ΔΑ Γηάγξακκα 2-8: Γηαρξνληθή εμέιημε πιήζνπο Γηθηχσλ ΔΑ ζηελ Δπξψπε ( ) Γηάγξακκα 2-9: Θαηαλνκή Γηθηχσλ ΔΑ αλά Λνκηθή Κνξθή (βάζε: 138 Γίθηπα) Γηάγξακκα 2-10: Θαηαλνκή Γηθηχσλ ΔΑ ζε ΚΘΟ & Δκπνξηθνχ θνπνχ (βάζε: 109 Γίθηπα) Γηάγξακκα 2-11: Θίλεηξα ησλ ΔΑ γηα ηελ πινπνίεζε επελδχζεσλ - Γαιιία Γηάγξακκα 3-1: Αξηζκφο ΚΚΔ ζηελ Διιάδα θαη ζηελ Δ.Δ. (2002 = 100) Γηάγξακκα 3-2: Απαζρφιεζε ζε ΚΚΔ ζηελ Διιάδα θαη ζηελ Δ.Δ Γηάγξακκα 3-3: Πξνζηηζέκελε Αμία πνπ δεκηνπξγείηαη απφ ΚΚΔ, δείθηεο (2002 = 100) ΔΤΡΔΣΖΡΗΟ ΥΖΚΑΣΩΛ ρήκα 2-1: Σα 5 C ηνπ Δπηρεηξεκαηηθνχ Αγγέινπ ρήκα 2-2: Σα 4 C ηεο Δπηρείξεζεο ρήκα 2-3: Ζ δηαδηθαζία δηαζχλδεζεο Δ.Α. Δπηρεηξήζεσλ κέζσ ησλ Γηθηχσλ ρήκα 3-1: Ζ ζρέζε κεηαμχ επηρεηξήζεσλ θαη πεξηβάιινληνο ρήκα 3-2: Δθνδηαζηηθή αιπζίδα θαη πεξηβάιινλ ρήκα 3-3: Ρνή πξψησλ πιψλ θαη ελέξγεηαο ζε κία επηρείξεζε Δπξεηήξηα 6

7 ΤΛΣΟΚΟΓΡΑΦΗΔ ΑΠΔ ΒΑ ή Β.Α. ΒΑN ή Β.Α.N. ΔΑ ή Δ.Α. ΔΒΔΑ ΔΔ. ή Δ.Δ. ΔΠΑ ΔΠ ή Δ.Π. ΚΚΔ ΠΔΑ ή Π.Δ.Α. ΠΓ SME Αλαλεψζηκεο Πεγέο Δλέξγεηαο Business Angel Business Angel Network Δπηρεηξεκαηηθφο Άγγεινο Δκπνξηθφ θαη Βηνκεραληθφ Δπηκειεηήξην Αζελψλ Δπξσπατθή Έλσζε Δζληθφ ηξαηεγηθφ Πιαίζην Αλαθνξάο Δπηρεηξεζηαθφ Πξφγξακκα Κηθξνκεζαία/εο Δπηρείξεζε/Δπηρεηξήζεηο Πξάζηλνο Δπηρεηξεκαηηθφο Άγγεινο χζηεκα Πεξηβαιινληηθήο Γηαρείξηζεο Small and Medium Size Enterprise πληνκνγξαθίεο 7

8 1. ΔΗΑΓΩΓΗΘΟ ΖΚΔΗΩΚΑ ΣΟ ΔΡΓΟ THINK GREEN Αληαπνθξηλφκελν ζηηο απαηηήζεηο ηνπ πνιπζχλζεηνπ ξφινπ ηνπ, ην Δκπνξηθφ θαη Βηνκεραληθφ Δπηκειεηήξην Αζήλαο (ΔΒΔΑ) πινπνηεί ην Έξγν «THINK GREEN», ζην πιαίζην ηεο πινπνίεζεο «Αλεμάξηεησλ Έξγσλ» ρξεκαηνδνηνχκελσλ απφ ηηο ρψξεο Δπξσπατθνχ Οηθνλνκηθνχ Υψξνπ (ΔΟΥ), ήηνη Ηζιαλδία, Ιηρηελζηάηλ θαη Λνξβεγία, ζην πιαίζην ηνπ ρξεκαηνδνηηθνχ κεραληζκνχ EOX Σν Έξγν απηφ έρεη σο θχξην ζηφρν ηελ αληηκεηψπηζε, ζην κέηξν ηνπ δπλαηνχ, ησλ πεξηβαιινληηθψλ επηπηψζεσλ (ξχπαλζε θ.α.) ηεο ιεηηνπξγίαο ησλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ (ΚΚΔ) κε έκθαζε ζε απηέο πνπ έρνπλ έδξα ζε ππνβαζκηζκέλεο αζηηθέο πεξηνρέο ζηελ πεξηθέξεηα ηνπ ΔΒΔΑ θαη ηελ ελίζρπζε ηεο πεξηβαιινληηθήο ζπλείδεζεο θαη ηεο νηθνινγηθήο λννηξνπίαο ζηνπο κηθξνκεζαίνπο επηρεηξεκαηίεο. Φηινδνμία ηνπ Έξγνπ είλαη λα απνηειέζεη ζεκείν αλαθνξάο γηα αλάιεςε αληίζηνηρσλ πξσηνβνπιηψλ, κε γλψκνλα ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο, απφ θνξείο ηεο ρψξαο πνπ εκπιέθνληαη κε πνηθίινπο ηξφπνπο ζηε ιεηηνπξγία ησλ ΚΚΔ θαη λα ζπκβάιεη, γεληθφηεξα, ζηε δηάδνζε πεξηβαιινληηθά θηιηθψλ πξαθηηθψλ αλαθνξηθά κε ην επηρεηξείλ. Σν έξγν ΣΖΗΛΘ GREEN ζα εζηηάζεη ζηηο ΚΚΔ κέιε ηνπ ΔΒΔΑ πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηνπο θιάδνπο: (Α) Υνλδξηθφ - Ιηαληθφ Δκπφξην, θαη (Β) Θαηαζθεπέο, κε έκθαζε ζε απηέο πνπ έρνπλ έδξα ζε ππνβαζκηζκέλεο αζηηθέο πεξηνρέο ηεο πεξηθέξεηαο ηνπ ΔΒΔΑ. Πξφθεηηαη γηα θιάδνπο κε κεγάιν αξηζκφ επηρεηξήζεσλ, ησλ νπνίσλ νη επηπηψζεηο ζην πεξηβάιινλ απφ ηε ιεηηνπξγία ηνπο δελ έρνπλ απνηηκεζεί ζην παξειζφλ ζε επξεία θιίκαθα ηδηαίηεξα ζε εζληθφ επίπεδν - θαη νη νπνίεο εθηηκάηαη φηη είλαη ζεκαληηθέο. Δηζαγσγηθφ εκείσκα 8

9 ΔΦΑΡΚΟΓΖ ΣΟΤ ΘΔΚΟΤ ΣΩΛ ΠΡΑΗΛΩΛ ΔΠΗΥΔΗΡΖΚΑΣΗΘΩΛ ΑΓΓΔΙΩΛ ήκεξα, ε πξφνδνο ησλ ΚΚΔ ζπλδέεηαη νινέλα θαη πεξηζζφηεξν κε έλα λέν πξφηππν αλάπηπμεο πνπ απνθηά δηεζλψο κεγαιχηεξε ζεκαζία απφ πνηέ. Πξφθεηηαη γηα έλα πξφηππν αλάπηπμεο πνπ ππεξεηεί ηνλ άλζξσπν θαη ηηο πξαγκαηηθέο ηνπ αλάγθεο θαη ζέβεηαη ην πεξηβάιινλ αληηκεησπίδνληαο ην σο αλαπηπμηαθφ απφζεκα. Σα πξφηππν απηφ πνπ θαιείηαη επξχηεξα «πξάζηλε αλάπηπμε» ηείλεη λα γίλεη ε κφλε εθηθηή θαη βηψζηκε ιχζε γηα ηνλ ηφπν αιιά θαη ηηο επηρεηξήζεηο εηδηθφηεξα. ε έλαλ πξνηθηζκέλν απφ ηε θχζε ηφπν ζαλ ηελ Διιάδα, ε κεηάβαζε ζην πξφηππν απηφ πνπ βαζίδεηαη ζηηο αλαλεψζηκεο πεγέο ελέξγεηαο, ζηελ εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο, ζηελ νξζνινγηθή δηαρείξηζε ηεο ελεξγεηαθήο δήηεζεο θαη ελ γέλεη ζηελ πξνζηαζία ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο, είλαη εθηθηή. Γηα ηελ επηηπρία απηήο ηεο κεηάβαζεο είλαη δεδνκέλν φηη νη κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο (ΚΚΔ) ζα ρξεηαζηνχλ βνήζεηα. ηα πιαίζηα ηεο πξνζπάζεηαο γηα γεληθφηεξε πξνψζεζε θαη αλάπηπμε ησλ ΚΚΔ, ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή έρεη ζέζεη σο πξνηεξαηφηεηα ηελ θαζηέξσζε ηνπ ζεζκνχ ησλ «Business Angels» (ΒΑ), φξνο πνπ ζηα ειιεληθά απνδίδεηαη σο «Δπηρεηξεκαηηθνί Άγγεινη» (ΔΑ) θαη ζπλεπάγεηαη ηε δεκηνπξγία θαη αλάπηπμε δηθηχσλ πνπ ζπλδένπλ άηππνπο επελδπηέο θαη ηδξπηέο επηρεηξήζεσλ / λέεο ΚΚΔ, πξνθεηκέλνπ λα απμεζεί ε απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ άηππνπ ηνκέα επηρεηξεκαηηθψλ θεθαιαίσλ. Θαηά ηα επξσπατθά πξφηππα νη Δπηρεηξεκαηηθνί Άγγεινη απνηεινχλ βαζηθέο πεγέο γλψζεο θαη ρξεκαηνδφηεζεο, θαη κέζσ ηεο ππνζηήξημεο ηνπο ζπκβάιινπλ ζηελ αλάπηπμε ηνπ επηρεηξεκαηηθνχ πλεχκαηνο. Οη Διιεληθέο ΚΚΔ αλαγλσξίδνληαο ηελ αιιαγή ηνπ επηρεηξεκαηηθνχ θιίκαηνο ηφζν ζην εζσηεξηθφ ηεο ρψξαο φζν θαη δηεζλψο, θαη «πηεδφκελεο» απφ ην δηαξθή αληαγσληζκφ έρνπλ ηελ αλάγθε ππνζηήξημεο ζπκβνχισλ πςεινχ θχξνπο θαη πνιιαπιψλ ηθαλνηήησλ. Σα άηνκα απηά είλαη έηνηκα λα πξνζθέξνπλ κέζα απφ ηελ εκπεηξία ηνπο ιχζεηο θαη πξνηάζεηο πνπ ζα αλνίμνπλ λέεο επελδπηηθέο νδνχο ζηηο Διιεληθέο ΚΚΔ, βνεζψληαο παξάιιεια ζηελ επίιπζε ησλ πξνβιεκάησλ πνπ αληηκεησπίδνπλ. Έρνληαο ινηπφλ ππφςε ηα αλσηέξσ, ην Δκπνξηθφ θαη Βηνκεραληθφ Δπηκειεηήξην Αζελψλ (ΔΒΔΑ), ζην πιαίζην εθπφλεζεο ηνπ έξγνπ «THINK GREEN», πξνσζεί ηελ δξάζε δεκηνπξγίαο θαη αλάπηπμεο κεηξψνπ εκπεηξνγλσκφλσλ βαζηζκέλνπ ζηα πξφηππα θαη ηηο αξρέο ιεηηνπξγίαο θαη δξαζηεξηνπνίεζεο ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ πνπ ζα παξέρνπλ Δηζαγσγηθφ εκείσκα 9

10 ζπκβνπιεπηηθή ππνζηήξημε ζε ΚΚΔ αλαθνξηθά κε πεξηβαιινληηθά ζέκαηα (π.ρ. ππνζηήξημε ζηελ πηνζέηεζε πηζηνπνηεκέλνπ πζηήκαηνο Πεξηβαιινληηθήο Γηαρείξηζεο θ.ά.). Πην ζπγθεθξηκέλα, πξνβιέπεηαη ε πινπνίεζε ηεο δξάζεο: «Γεκηνπξγία Γηθηχνπ Πξάζηλσλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ (Green Business Angels)», ζην πιαίζην ηεο νπνίαο ε ΣΔΘΚΩΡ Α.Δ. αλέιαβε ηελ πινπνίεζε ηεο παξνχζαο κειέηεο κε ηίηιν: «Κειέηε Δθαξκνγήο ηνπ ζεζκνχ ησλ Πξάζηλσλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ», πνπ πξαγκαηεχεηαη κηα ζεηξά απφ ζέκαηα ζηα αθφινπζα αλαθεξφκελα θεθάιαηα: Θεθάιαην 2. Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δ.Α.: Πεξηιακβάλεη αλαθνξά ζηελ αλάπηπμε θαη δηάδνζε ηνπ ζεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ ζε δηεζλέο επίπεδν, κε έκθαζε ζηελ Δ.Δ., παξνπζίαζε ησλ θαηεγνξηψλ ζηηο νπνίεο δηαθξίλνληαη νη Άγγεινη αλάινγα κε ην είδνο ηεο δξαζηεξηφηεηάο ηνπο θαη θαηαγξαθή ησλ βαζηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ηνπο. Δπηπιένλ, πεξηιακβάλεη κηα γεληθή επηζθφπεζε ησλ δηθηχσλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ θαη αλάιπζε ηνπ ηξφπνπ κε ηνλ νπνίν ιεηηνπξγνχλ, ησλ δηαδηθαζηψλ κε ηηο νπνίεο πξαγκαηνπνηείηαη ε ζχλδεζε ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ κε ηνπο επηρεηξεκαηίεο, πεξηγξαθή ηεο ζχλζεζεο θαη ησλ πεγψλ ρξεκαηνδφηεζεο ησλ δηθηχσλ, θαζψο θαη απνηειέζκαηα απφ ηε δξάζε ησλ δηθηχσλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ. Θεθάιαην 3. Δπηζθφπεζε ηεο πθηζηάκελεο θαηάζηαζεο ησλ ΚΚΔ αλαθνξηθά κε ηα ζέκαηα πεξηβάιινληνο: Πεξηιακβάλεη θαηαγξαθή ησλ βαζηθψλ ζπζηαηηθψλ (ζεηηθψλ θαη αξλεηηθψλ) ηνπ επηρεηξεκαηηθνχ θιίκαηνο ζηελ Διιάδα πνπ, ηειηθά, κεηαμχ άιισλ, επεξεάδνπλ ηελ πηνζέηεζε απφ ηηο ΚΚΔ θηιηθά πεξηβαιινληηθψλ πξαθηηθψλ ζηε ιεηηνπξγία ηνπο θαη ηελ πηνζέηεζε ηεο εζληθήο θαη θνηλνηηθήο λνκνζεζίαο σο πξνο ηα ζέκαηα πεξηβάιινληνο. Δπίζεο, πεξηιακβάλεη κηα θαηαξρήλ εθηίκεζε ησλ βαζηθψλ πεξηβαιινληηθψλ επηπηψζεσλ απφ ηε ιεηηνπξγία ησλ ΚΚΔ, θαζψο θαη πξνζδηνξηζκφ αλαγθψλ ησλ ΚΚΔ πνπ ηειηθά κπνξνχλ λα ππνζηεξίμνπλ νη Πξάζηλνη Δπηρεηξεκαηηθνί άγγεινη. Ζ παξάζεζε απηψλ ησλ αλαγθψλ ζα βνεζήζεη ζην λα θαηαλνεζνχλ θαιχηεξα νη ιφγνη πνπ θαζηζηνχλ ρξήζηκε ηελ αλάπηπμε ηνπ ζεζκνχ ησλ «Πξάζηλσλ» Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ ζηε ρψξα καο. Δηζαγσγηθφ εκείσκα 10

11 Θεθάιαην 4. Κνληέιν Δθαξκνγήο θαη Ιεηηνπξγίαο ηνπ Θεζκνχ ησλ «Πξάζηλσλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ». Πεξηιακβάλεη ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηνπ πξνθίι ηνπ Πξάζηλνπ Δπηρεηξεκαηηθνχ Αγγέινπ (ΠΔΑ) πνπ ζα αμηνπνηεζεί γηα ηε δεκηνπξγία θαη αλάπηπμε κεηξψνπ εκπεηξνγλσκφλσλ πνπ ζα παξέρνπλ ζπκβνπιεπηηθή ππνζηήξημε ζε ΚΚΔ αλαθνξηθά κε πεξηβαιινληηθά ζέκαηα. Δηδηθφηεξα γίλεηαη αλαθνξά ζηα πξνζσπηθά θαη επαγγεικαηηθά πξνζφληα πνπ θξίλεηαη ζθφπηκν λα δηαζέηνπλ νη επηρεηξεκαηηθνί άγγεινη θαη ζηνπο ηνκείο πνπ κπνξνχλ λα βνεζήζνπλ ηηο ΚΚΔ. ην πιαίζην ηνπ παξφληνο έξγνπ ζα δνζεί έκθαζε, ζηνπο Αγγέινπο πνπ ε πξψηε ηνπο θαη θχξηα θηινδνμία ζα είλαη ε πξνζθνξά ζην θνηλσληθφ ζχλνιν ή ζηελ ηνπηθή θνηλσλία ηεο Αηηηθήο θαη δεπηεξεπφλησο ε απνθφκηζε νηθνλνκηθνχ νθέινπο. ε απηνχο ηνπο Αγγέινπο εμάιινπ, ζα απεπζπλζεί, ζε πξψηε θάζε, ην ΔΒΔΑ πξνθεηκέλνπ λα ζπγθξνηήζεη ην δίθηπν ησλ Πξάζηλσλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ, νη νπνίνη ζα ζπλζέζνπλ κηα πνιχηηκε δεμακελή άληιεζεο γλψζεσλ θαη εκπεηξηψλ απφ ηηο ΚΚΔ, αλαθνξηθά κε ηελ πηνζέηεζε πεξηβαιινληηθά θηιηθψλ πξαθηηθψλ ζηελ θαζεκεξηλή ηνπο ιεηηνπξγία κε ζηφρν ηε κείσζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ επηπηψζεσλ απηήο. Δπίζεο, ην θεθάιαην πεξηιακβάλεη αλάιπζε ησλ απαηηνχκελσλ δξάζεσλ εδξαίσζεο ηνπ ζεζκνχ ησλ Πξάζηλσλ» Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ κε βάζε ηνπο ζηφρνπο ηνπ THINK GREEN. Δηδηθφηεξα, παξνπζηάδεηαη ε θηινζνθία ππφ ηελ νπνία ζα κπνξέζεη λα ηδξπζεί θαη λα ιεηηνπξγήζεη Γίθηπν Πξάζηλσλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ ππφ ηελ αηγίδα ηνπ ΔΒΔΑ (ή θαη γεληθφηεξα απφ θνξείο πνπ ελδέρεηαη λα ελδηαθεξζνχλ κειινληηθά). ηφρνο είλαη λα επηηεπρζεί ην «άλνηγκα» ησλ ειιεληθψλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ ζηελ απνδνρή ζπκβνπιψλ απφ ηξίηνπο γηα ηελ επηρείξεζή ηνπο αλαθνξηθά κε ηα πεξηβαιινληηθά ζέκαηα, κε απψηεξν ζθνπφ ηελ βειηίσζε ηεο ζέζεο ηνπο ζηελ αγνξά θαη ηελ αχμεζε ηνπ αληαγσληζηηθνχ ηνπο πιενλεθηήκαηνο ηαπηφρξνλα φκσο κε ηνλ πεξηνξηζκφ ηνπ αληίθηππνπ ζην πεξηβάιινλ απφ ηε ιεηηνπξγία ηνπο. Παξάιιεια κε ηα αλσηέξσ γίλεηαη αλαθνξά ζηηο δηάθνξεο ζπληζηψζεο ηεο ιεηηνπξγίαο ελφο Γηθηχνπ ΠΔΑ θαη απνηχπσζε ησλ ππεξεζηψλ πνπ ζα πξέπεη λα πξνζθέξεη, θαζψο θαη πξνζέγγηζε ηνπ ηξφπνπ δηαζχλδεζεο ΚΚΔ θαη ΠΔΑ. Σέινο, παξαηίζεληαη νη βαζηθέο πξνυπνζέζεηο γηα ηελ επηηπρή εθαξκνγή ηνπ ζεζκνχ ησλ ΠΔΑ ζηελ Διιάδα, θαζψο θαη πηζαλνί θίλδπλνη πνπ κπνξνχλ λα απνηειέζνπλ ηξνρνπέδε ζηελ πξνζπάζεηα απηή. Δηζαγσγηθφ εκείσκα 11

12 Κε ηε δηάδνζε ηνπ ζεζκνχ ησλ Πξάζηλσλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ ην ΔΒΔΑ θηινδνμεί λα θαιχςεη έλα κέξνο απφ ην έιιεηκκα πνπ πθίζηαηαη ζήκεξα ζηηο ΚΚΔ ιφγσ ειιηπνχο θαη απνζπαζκαηηθήο πιεξνθφξεζεο γηα ηα νθέιε αιιά θαη ηηο ππνρξεψζεηο πνπ απνξξένπλ απφ ηελ πηνζέηεζε εξγαιείσλ πεξηβαιινληηθήο δηαρείξηζεο θαη πεξηβαιινληηθά θηιηθψλ πξαθηηθψλ ζηε ιεηηνπξγία ηνπο, κέζσ ηεο ππνζηήξημεο ηνπο απφ εμεηδηθεπκέλνπο ζπκβνχινπο. Ζ παξνχζα Κειέηε αλακέλεηαη λα ρξεζηκνπνηεζεί απφ ην ΔΒΔΑ επηθνπξηθά πξνθεηκέλνπ λα πξνβεί ζε : αλαγλψξηζε θαη θαηαγξαθή ησλ ελ δπλάκεη Πξάζηλσλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ ηεο πεξηθέξεηαο ηνπ ΔΒΔΑ, ήηνη ησλ πκβνχισλ πνπ δηαζέηνπλ εμεηδηθεπκέλε γλψζε θαη εκπεηξία ζε ζέκαηα πεξηβαιινληηθήο πθήο, θαζψο θαη αλαγλψξηζε θαη κειέηε ηεο θχζεο ησλ πξνβιεκάησλ/αλαγθψλ επηρεηξήζεσλ πνπ ρξήδνπλ ζηήξημεο θαη ζπκβνπιήο αλαθνξηθά κε ηα πεξηβαιινληηθά ζέκαηα, Σέινο, είλαη ζθφπηκν λα αλαθεξζεί φηη είλαη ζπκπιεξσκαηηθή κε ηε «Κειέηε θνπηκφηεηαο - Βησζηκφηεηαο Ίδξπζεο Γηθηχνπ Πξάζηλσλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ» πνπ επίζεο εθπνλείηαη ζην πιαίζην ηνπ Πξνγξάκκαηνο THINK GREEN θαη πεξηιακβάλεη, κεηαμχ άιισλ ιεπηνκεξέο ρέδην Γξάζεο γηα ηελ αλάπηπμε ελφο Γηθηχνπ ΠΔΑ ππφ ηελ αηγίδα ηνπ ΔΒΔΑ, αλάιπζε ησλ πηζαλψλ πεγψλ ρξεκαηνδφηεζεο κεηά ην πέξαο ηνπ Πξνγξάκκαηνο THINK GREEN, ήηνη αλάιπζε βησζηκφηεηαο, ζέζπηζε ζπγθεθξηκέλσλ πνζνηηθψλ ζηφρσλ θ.α. Δηζαγσγηθφ εκείσκα 12

13 2. ΠΔΡΗΓΡΑΦΖ ΣΟΤ ΘΔΚΟΤ ΣΩΛ ΔΠΗΥΔΗΡΖΚΑΣΗΘΩΛ ΑΓΓΔΙΩΛ 2.1 ΔΗΑΓΩΓΖ Δ ΤΓΥΡΟΛΑ ΥΡΖΚΑΣΟΓΟΣΗΘΑ ΔΡΓΑΙΔΗΑ ΓΗΑ ΣΗ ΚΗΘΡΟΚΔΑΗΔ ΔΠΗΥΔΗΡΖΔΗ Ζ επηρεηξεκαηηθφηεηα ζήκεξα ζηελ Διιάδα αληηκεησπίδεη ζνβαξέο δπζθνιίεο. Ηδηαίηεξα, νη κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο είλαη νη πιένλ επαίζζεηεο απφ φιεο ηηο επηρεηξήζεηο ζηηο κεηαβνιέο ηνπ γεληθφηεξνπ επηρεηξεκαηηθνχ πεξηβάιινληνο. Δίλαη νη πξψηεο πνπ ζα ππνθέξνπλ αλ επηβαξπλζνχλ κε ππεξβνιηθή γξαθεηνθξαηία θαη νη πξψηεο πνπ ζα επδνθηκήζνπλ αλ ππάξμνπλ πξσηνβνπιίεο γηα βειηίσζε ηνπ πεξηβάιινληνο κέζα ζην νπνίν δξαζηεξηνπνηνχληαη. ηηο πξψηεο ζέζεηο ελδηαθέξνληνο ησλ πξνβιεκάησλ πνπ θαινχληαη λα αληηκεησπίζνπλ είλαη θαη ε ειιηπήο ή/θαη δπζρεξήο πξφζβαζε ζηε ρξεκαηνδφηεζε. ηαδηαθά ηα ηειεπηαία ρξφληα, ηα ρξεκαηνδνηηθά εξγαιεία αξρίδνπλ λα κεηαβάιινληαη θαη πεξλνχλ απφ άκεζεο επηρνξεγήζεηο ζε επηρνξεγήζεηο δαλείσλ κέζα απφ ην Σακείν Δπηρεηξεκαηηθφηεηαο, ηα Σακεία JEREMIE θαη JESSICA, θ.α. Δμάιινπ, πιένλ, νη επηρεηξήζεηο πέξα απφ ηελ ηξαπεδηθή ρξεκαηνδφηεζε κπνξνχλ λα αμηνπνηήζνπλ δηάθνξεο ελαιιαθηηθέο πεγέο ρξεκαηνδφηεζεο, κεξηθέο απφ ηηο νπνίεο παξνπζηάδνπλ ελδηαθέξνλ γηα ηελ παξνχζα κειέηε θαη παξνπζηάδνληαη αθνινχζσο. Θεθάιαην Δπηρεηξεκαηηθψλ πκκεηνρψλ (Venture Capital) Σν Θεθάιαην Δπηρεηξεκαηηθψλ πκκεηνρψλ απνηειεί κία ελαιιαθηηθή πεγή ρξεκαηνδφηεζεο, γηα ηελ αλάπηπμε ήδε πθηζηακέλσλ επηρεηξήζεσλ ή ηε δεκηνπξγία λέσλ θαη αθνξά ζηε ζπκκεηνρή ησλ Δηαηξεηψλ Δπηρεηξεκαηηθψλ πκκεηνρψλ ζην κεηνρηθφ θεθάιαην κηαο εηαηξείαο είηε κέζσ αχμεζεο κεηνρηθνχ θεθαιαίνπ είηε κέζσ έθδνζεο κεηαηξέςηκνπ νκνινγηαθνχ δαλείνπ. Οη Δηαηξείεο Δπηρεηξεκαηηθψλ πκκεηνρψλ ζπκκεηέρνληαο ζην κεηνρηθφ θεθάιαην κίαο εηαηξείαο, αλαιακβάλνπλ ηζφπνζα έλα κέξνο ηνπ επηρεηξεκαηηθνχ θηλδχλνπ ηεο εηαηξείαο θαη πξνζδνθνχλ πςειή απφδνζε, αληίζηνηρε κε απηήλ ηνπ επηρεηξεκαηία. Οη Δηαηξείεο Δπηρεηξεκαηηθψλ πκκεηνρψλ επελδχνπλ κε κέζν-καθξνπξφζεζκν νξίδνληα θαη επηδηψθνπλ λα ξεπζηνπνηνχλ ηε ζπκκεηνρή ηνπο ζε πξνζπκθσλεκέλν ρξφλν θαη κε πξνζπκθσλεκέλν ηξφπν. ηφρνο ηνπο, δειαδή, είλαη ε άληιεζε θεξδψλ απφ ηελ Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 13

14 ππεξαμία ησλ κεηνρψλ, ππεξαμία πνπ δεκηνπξγείηαη θαη απφ ηε ζπκκεηνρή θαη ζπκβνιή ησλ Δηαηξεηψλ Δπηρεηξεκαηηθψλ πκκεηνρψλ ζηελ αλάπηπμε κηαο επηρείξεζεο κέζσ ησλ εκπεηξηψλ, επαθψλ, θαζψο θαη ηεο νηθνλνκηθήο, εκπνξηθήο θαη δηνηθεηηθήο ηερλνγλσζίαο πνπ πξνζθέξνπλ. Δπίζεο ε επηρείξεζε ππνζηεξίδεηαη ελεξγά ζην ζηξαηεγηθφ ζρεδηαζκφ, ζην marketing θαη ηηο πσιήζεηο, ζηνλ νηθνλνκηθφ πξνγξακκαηηζκφ θαη έιεγρν, ζηε κεηαθνξά ηερλνγλσζίαο θαη ζηελ εηζαγσγή ζχγρξνλσλ κεζφδσλ δηνίθεζεο. Οη εηαηξείεο πνπ απνηεινχλ ηνλ επελδπηηθφ ζηφρν ησλ Δηαηξεηψλ Δπηρεηξεκαηηθψλ πκκεηνρψλ είλαη ζπλήζσο κε εηζεγκέλεο, κηθξνκεζαίεο εηαηξείεο πνπ βξίζθνληαη ζηα αξρηθά ζηάδηα αλάπηπμεο, νη νπνίεο φκσο δηαζέηνπλ ζεκαληηθέο πξννπηηθέο αλάπηπμεο ιφγσ: θαηλνηνκίαο πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ, ειθπζηηθφηεηαο θιάδνπ, ηδηαίηεξα ηθαλνχ management θιπ. Θεξκνθνηηίδεο» Δπηρεηξήζεσλ (Business Incubators) Οη ζεξκνθνηηίδεο επηρεηξήζεσλ, φπσο αλαθέξεη θαη ν ηίηινο, είλαη εηαηξείεο νη νπνίεο αλαιακβάλνπλ λα «εθθνιάςνπλ» κία επηρεηξεκαηηθή ηδέα, ήηνη λα πξνζθέξνπλ ζηέγε, ππνδνκέο, κηα πιήξε γθάκα ππνζηεξηθηηθψλ ππεξεζηψλ, αθφκε θαη θεθάιαηα, πξνθεηκέλνπ λα ζηεζεί θαη λα θάλεη ηα πξψηα ηεο βήκαηα κηα λέα ή κηθξή επηρείξεζε πνπ ε αλάπηπμή ηεο ζηεξίδεηαη ζε έλα θαηλνηφκν επηρεηξεκαηηθφ ζρέδην. Σα ζρέδηα ηα νπνία ππνβάιινληαη απφ ηνπο ππνςήθηνπο επηρεηξεκαηίεο ή αθφκε θαη απφ εξεπλεηέο θαη πθηζηάκελεο επηρεηξήζεηο, εμεηάδνληαη εθηελψο θαη εθφζνλ εγθξηζνχλ απφ ηνπο θνξείο ησλ ζεξκνθνηηίδσλ, πεξλνχλ ζηε θάζε ηεο πινπνίεζεο. Οη θαηλνηφκεο ηδέεο πνπ έρνπλ ηηο πεξηζζφηεξεο πηζαλφηεηεο λα εληαρζνχλ ζε κηα απφ ηηο πθηζηάκελεο ζεξκνθνηηίδεο είλαη απηέο πνπ πξνέξρνληαη απφ ηνπο ηνκείο ηεο λέαο ηερλνινγίαο (πιεξνθνξηθή, επηθνηλσλίεο, βηνκεραληθφο θαη ηαηξηθφο εμνπιηζκφο). Ζ βνήζεηα πνπ πξνζθέξνπλ νη ζεξκνθνηηίδεο ζηηο «πξνζηαηεπφκελέο» ηνπο επηρεηξήζεηο, δελ παξέρεηαη γηα πάληα. Αλάινγα κε ηελ πεξίπησζε, θπκαίλεηαη απφ 3 έσο 7 έηε, ελψ ε ζεξκνθνηηηδφκελε επηρείξεζε ζπλήζσο θαηαβάιιεη κεληαίσο έλα πνζφ, πξνθεηκέλνπ λα θάλεη ρξήζε ηνπ ρψξνπ πνπ ηεο παξαρσξείηαη θαζψο θαη ησλ ππεξεζηψλ πνπ ηεο πξνζθέξνληαη (π.ρ. ειεθηξνληθνί ππνινγηζηέο, θσηνηππηθφ, γξακκαηεηαθή ππνζηήξημε, αίζνπζα ζπζθέςεσλ, αλεχξεζε ζηειερψλ θιπ.). εκεηψλεηαη φηη νη ζεξκνθνηηίδεο κπνξνχλ λα ιεηηνπξγήζνπλ θαη σο venture capital γηα ηηο ζεξκνθνηηηδφκελεο επηρεηξήζεηο, ζπκκεηέρνληαο ζην κεηνρηθφ ηνπο θεθάιαην.οη πξνυπνζέζεηο πνπ απαηηνχληαη γηα ηελ έληαμε κίαο εηαηξείαο, είλαη, κεηαμχ άιισλ, ε Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 14

15 εκπεηξία θαη ε πνηφηεηα ηεο δηνηθεηηθήο νκάδαο πνπ ππνβάιιεη ηελ πξφηαζε, ε αλάγθε ηεο αγνξάο γηα ην ζπγθεθξηκέλν πξντφλ ή ηελ ππεξεζία, ην επίπεδν ηνπ αληαγσληζκνχ θαη ελδερφκελεο ζπλεξγαζίεο ή ζπλέξγεηεο κε άιιεο εηαηξείεο πνπ ζπκκεηέρνπλ ζηελ «ζεξκνθνηηίδα», ελψ εμεηάδνληαη θαη ελδερφκελνη επηρεηξεκαηηθνί θίλδπλνη. Δπηρεηξεκαηηθνί Άγγεινη (Business Angels) Οη Δπηρεηξεκαηηθνί Άγγεινη γηα ηνπο νπνίνπο γίλεηαη εθηελήο αλάιπζε παξαθάησ, είλαη θαηά βάζε ηδηψηεο επελδπηέο νη νπνίνη επελδχνπλ ζε κία λέα επηρείξεζε ή ρξεκαηνδνηνχλ κία θαηλνηφκν ηδέα, κε απψηεξν ζηφρν ηελ απνθφκηζε κεηά απφ δηάζηεκα (ζπλήζσο 1 έσο 5 ρξφληα) ππεξαμίαο κέζσ ηεο πψιεζεο ηεο ζπκκεηνρήο ηνπο. Ζ ιεηηνπξγία ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ είλαη παξαπιήζηα κε απηή ησλ venture capital κε ηε δηαθνξά φηη νη πξψηνη ιεηηνπξγνχλ κεκνλσκέλα σο θπζηθά πξφζσπα θαη φρη σο εηαηξεία. πκπιεξσκαηηθά πξνο ηα αλσηέξσ αμίδεη λα αλαθεξζεί φηη ζχκθσλα κε ηα επξήκαηα Δξεπλάο πξνζδηνξηζκνχ ηεο επηρεηξεκαηηθήο θπζηνγλσκίαο θαη ησλ δεηθηψλ επηρεηξεκαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο ησλ ΚΚΔ πνπ έρεη εθπνλήζεη ην Δζληθφ Παξαηεξεηήξην γηα ηηο ΚΚΔ ην 2007 (ζε δείγκα ΚΚΔ) θαη αλαθνξηθά κε ηε ρξεκαηνδφηεζε θαη ηηο πεγέο άληιεζεο θεθαιαίσλ θαηά ηελ έλαξμε ιεηηνπξγίαο κηαο ΚΚΔ: ρεδφλ ην 95% ησλ θεθαιαίσλ πξνέξρεηαη απφ ίδηα θεθάιαηα θαη ηξαπεδηθφ δαλεηζκφ Θάησ απφ ην 2% ησλ θεθαιαίσλ πξνέξρεηαη απφ δεκφζηα επηρνξήγεζε ρεδφλ ακειεηέα είλαη ηα πνζνζηά ησλ θεθαιαίσλ πνπ πξνέξρνληαη απφ ελαιιαθηηθέο πεγέο, ηδηαίηεξα δεκνθηιείο ζην εμσηεξηθφ θαη ειάρηζηα ρξεζηκνπνηνχκελεο ζηε ρψξα καο. Σα αλσηέξσ απνηππψλνληαη ζην Γηάγξακκα πνπ αθνινπζεί: Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 15

16 Γηάγξακκα 2-1: Θαηαλνκή πεγψλ άληιεζεο θεθαιαίσλ ζην ζχλνιν ησλ θεθαιαίσλ έλαξμεο ιεηηνπξγίαο επηρείξεζεο, αλά θαηεγνξία κεγέζνπο επηρείξεζεο Πεγή: Δζληθφ Παξαηεξεηήξην γηα ηηο ΚΚΔ Σα επξήκαηα ηεο αλσηέξσ έξεπλαο δελ δηαθέξνπλ ζεκαληηθά θαη γηα ηε ρξεκαηνδφηεζε θαη ηηο πεγέο άληιεζεο θεθαιαίσλ θαηά ηελ δηάξθεηα ιεηηνπξγίαο κηαο ΚΚΔ κε εμαίξεζε ηελ άλνδν ησλ θεθαιαίσλ ηνπ ηξαπεδηθνχ δαλεηζκνχ. ην Γηάγξακκα πνπ αθνινπζεί παξνπζηάδεηαη ε ζρεηηθή θαηάζηαζε Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 16

17 Γηάγξακκα 2-2: Θαηαλνκή πεγψλ άληιεζεο θεθαιαίσλ ζην ζχλνιν ησλ θεθαιαίσλ θαηά ηε δηάξθεηα ιεηηνπξγίαο επηρείξεζεο, αλά θαηεγνξία κεγέζνπο επηρείξεζεο Πεγή: Δζληθφ Παξαηεξεηήξην γηα ηηο ΚΚΔ 2.2 ΔΠΗΘΟΠΖΖ ΣΖ ΔΛΛΟΗΑ ΣΟΤ ΔΠΗΥΔΗΡΖΚΑΣΗΘΟΤ ΑΓΓΔΙΟΤ Οξηζκφο ηνπ Δπηρεηξεκαηηθνχ Αγγέινπ Ο πην θνηλφο νξηζκφο γηα ηνπο Δπηρεηξεκαηηθνχο Αγγέινπο (ΔΑ) αλαθέξεη φηη νη Δπηρεηξεκαηηθνί Άγγεινη (Business Angels ΒΑ) είλαη θαηά βάζε ηδηψηεο επελδπηέο, νη νπνίνη επελδχνπλ ρξήκαηα θαη δηαζέηνπλ ρξφλν, εκπεηξία θαη ηερλνγλσζία ζε κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο πνπ παξνπζηάδνπλ πξννπηηθέο αλάπηπμεο. Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 17

18 Οη επηρεηξεκαηηθνί άγγεινη, ζπλήζσο, είλαη κέηνρνη ή ηδηνθηήηεο επηρεηξήζεσλ, δηεπζπληηθά ζηειέρε εηαηξηψλ, έκπεηξνη ζχκβνπινη ή ζχκβνπινη επηρεηξεκαηηθνχ ζρεδηαζκνχ, αιιά θαη ζπληαμηνχρνη πξψελ ζχκβνπινη επηρεηξήζεσλ, νη νπνίνη έρνπλ κεγάιε εκπεηξία ζε ζέκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ δηνίθεζε θαη ηελ νξγάλσζε επηρεηξήζεσλ, ηελ νξζνινγηθή δηαρείξηζε επηρεηξεζηαθψλ πφξσλ, θαζψο θαη ην marketing 1. Οη Δπηρεηξεκαηηθνί Άγγεινη ζπλήζσο έρνπλ δηπιφ ξφιν ζηελ επηρείξεζε κε ηελ νπνία ζπλεξγάδνληαη: αθελφο είλαη επελδπηέο πνπ επελδχνπλ ηα θεθάιαηά ηνπο απνζθνπψληαο ζηελ απνθφκηζε νηθνλνκηθνχ νθέινπο θαη αθεηέξνπ έρνπλ ελεξγφ ξφιν ζηελ επηρείξεζε απηή είηε κεηέρνληαο ζην δηνηθεηηθφ ζπκβνχιην, παξέρνληαο αλεπίζεκα ζπκβνπιεπηηθέο ππεξεζίεο είηε, ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο, δνπιεχνληαο ζε απηήλ ππφ θαζεζηψο κεξηθήο απαζρφιεζεο. Βέβαηα, ε πξαθηηθή απηή δελ απνηειεί ηνλ θαλφλα ζηελ αγνξά ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ. Ζ απφθαζε γηα ηελ ελαζρφιεζε κε ηέηνηνπ είδνπο επελδχζεηο επεξεάδεηαη απφ πνιιέο παξακέηξνπο, φπσο ε δξαζηεξηφηεηα θαη νη αλάγθεο ηεο επηρείξεζεο, ε νηθνλνκηθή θαηάζηαζε θαη νη πξνζσπηθέο θηινδνμίεο ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ, θ.ν.θ. Έηζη, θάπνηνη απφ απηνχο απνζθνπνχλ θαζαξά ζην νηθνλνκηθφ φθεινο κέζσ ηεο επέλδπζεο, ελψ ππάξρνπλ θαη άιινη πνπ επηζπκνχλ λα κεηαδψζνπλ θαη λα κνηξαζηνχλ ηε γλψζε θαη ηελ εκπεηξία πνπ έρνπλ απνθνκίζεη απφ ηα ρξφληα εξγαζίαο ηνπο κε ηνπο λεφηεξνπο επηρεηξεκαηίεο, κε κηα πνιχ ρακειή ή θαζφινπ ακνηβή. Κε άιια ιφγηα, ην θίλεηξν ελφο επηρεηξεκαηηθνχ αγγέινπ κπνξεί λα μεθηλά απφ ηελ απιή απνθφκηζε νηθνλνκηθνχ νθέινπο θαη λα θηάλεη ζηελ πξνζθνξά ζην θνηλσληθφ ζχλνιν ή ηελ ηνπηθή θνηλσλία ζηελ νπνία δηακέλεη. Οη επηρεηξεκαηηθνί άγγεινη απνηεινχλ ζήκεξα κηα πνιχηηκε δεμακελή άληιεζεο θεθαιαίσλ, γλψζεσλ θαη εκπεηξηψλ απφ ηηο κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο, ε νπνία ηα ηειεπηαία ρξφληα έρεη πάξεη πεξηζζφηεξν επίζεκν ραξαθηήξα. Ζ εμάπισζή ηεο νθείιεηαη ζην γεγνλφο νη ζπλζήθεο πνπ επηθξαηνχλ ζηε νηθνλνκία ζήκεξα δελ είλαη πνιχ επλντθέο γηα ηελ ππνζηήξημε ησλ λέσλ επηρεηξήζεσλ θαη νη ηξάπεδεο είλαη δηζηαθηηθέο ζηε ρξεκαηνδφηεζε λέσλ επηρεηξεκαηηθψλ ζρεδίσλ θαη ηδηαηηέξσο φζσλ ζεσξνχλ φηη ελέρνπλ πςειφ ξίζθν. Οη λέεο κνξθέο ησλ επηρεηξήζεσλ πνπ βαζίδνληαη θπξίσο ζηε «γλψζε» (knowledge-based companies), ζπλήζσο έρνπλ δπζθνιφηεξε πξφζβαζε ζε ρξεκαηνδνηηθέο πεγέο απφ ηηο 1 Δηθφλα: Francesco Marino / FreeDigitalPhotos.net Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 18

19 παξαδνζηαθέο επηρεηξήζεηο, θπξίσο ιφγσ ηεο ηαρχηεηαο ηεο ηερλνινγηθήο εμέιημεο θαη ηνπ θεληξηθνχ ξφινπ πνπ παίδνπλ ζηηο επηρεηξήζεηο απηέο νη άλζξσπνη θαη νη ηδέεο. Δπίζεο, ζε επηρεηξήζεηο πςειήο ηερλνινγίαο είλαη απαξαίηεην λα επελδχζεη θαλείο κεγάια πνζά αξθεηά πξηλ αξρίζεη λα απνθνκίδεη έζνδα. Σέινο, ε κεγέζπλζε ηνπ θεθαιαίνπ είλαη απαξαίηεηε ζηα αξρηθά ζηάδηα κηαο επηρείξεζεο, γηα ην άλνηγκα ζε κεγάιεο αγνξέο, θαη ην επίπεδν ηνπ θέξδνπο ζηα ζηάδηα απηά είλαη αλεπαξθέο γηα λα ρξεκαηνδνηήζεη ηε κεγέζπλζε. Έηζη νη επηρεηξεκαηηθνί άγγεινη έξρνληαη λα θαιχςνπλ ην θελφ (equity gap) πνπ ππάξρεη ζηα ηδία θεθάιαηα κηαο επηρείξεζεο πνπ επηζπκεί λα εμειηρζεί. Ζ δηαθνξά ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ απφ ηνπο ρξεκαηνπηζησηηθνχο νξγαληζκνχο έγθεηηαη αθξηβψο ζηελ «αλεπηζεκφηεηα» ηεο επέλδπζεο. Ζ πξαγκαηνπνίεζε ηεο επέλδπζεο δελ πξνυπνζέηεη φινπο ηνπο ειέγρνπο θαη ηηο εγγπήζεηο πνπ δεηνχλ νη νξγαληζκνί απηνί, θαζψο ην θπξίαξρν ζηνηρείν ζηηο επελδχζεηο ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ είλαη ε πξνζσπηθή ζρέζε ηνπ επηρεηξεκαηηθνχ αγγέινπ κε ηνλ επηρεηξεκαηία. Βέβαηα, ην κέγεζνο ηεο επέλδπζεο ζηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο είλαη κηθξφηεξν απφ ηα θεθάιαηα επηρεηξεκαηηθνχ θηλδχλνπ (venture capital), θαη γηα ην ιφγν απηφ είλαη πην πξνζηηή πεγή θεθαιαίσλ γηα ηηο λέεο κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο. Πνιιέο θνξέο, νη επηρεηξεκαηηθνί άγγεινη ππνζηεξίδνπλ θάπνηα επηρεηξεκαηηθή πξφηαζε απφ δηαίζζεζε κε βάζε ηελ εκπεηξία ηνπο, θαη ιηγφηεξν ζηεξηδφκελνη ζε έλα εθηελέο επηρεηξεκαηηθφ ζρέδην κε ζαθψο δηαηππσκέλνπο ηνπο καθξνπξφζεζκνπο ζηφρνπο ηεο επηρείξεζεο. Έηζη, νη επηρεηξεκαηηθνί άγγεινη είλαη πην αλεθηηθνί ζηνλ επηρεηξεκαηηθφ θίλδπλν θαη έρνπλ ηε δηάζεζε λα εκπιαθνχλ ζηε δηνίθεζε ηεο επηρείξεζεο πξνζθέξνληαο παξάιιεια κε ηα θεθάιαηά ηνπο θαη ηελ εκπεηξία ηνπο ζε ζέκαηα νξγάλσζεο θαη δηνίθεζεο ηεο επηρείξεζεο, θαζψο θαη δηαρείξηζεο ησλ θηλδχλσλ. Αληίζεηα, νη επελδπηέο (venture capitalists) δελ επηζπκνχλ ζπλήζσο λα εκπιέθνληαη ζηελ θαζεκεξηλή δηνίθεζε ησλ επηρεηξήζεσλ θαη ζηε δηαρείξηζε ησλ θηλδχλσλ, θαη σο εθ ηνχηνπ πξνηηκνχλ λα επελδχνπλ φπνπ ν θίλδπλνο είλαη ρακειφο θαη έρνπλ εμαζθαιηζκέλε απφδνζε ησλ θεθαιαίσλ ηνπο. Ζ ρξεκαηνδφηεζε ηδίσλ θεθαιαίσλ είλαη κφλν έλα κέξνο ηεο ζπλεηζθνξάο θάπνηνπ αγγέινπ ζε κηα επηρείξεζε. Οη επηρεηξήζεηο έρνπλ λα επσθειεζνχλ ζε κεγάιν βαζκφ απφ ηελ θαηάζεζε ηεο πξνζσπηθήο εκπεηξίαο, ηεο ηερλνγλσζίαο θαη ησλ άιισλ δηνηθεηηθψλ ηθαλνηήησλ ηνπ αγγέινπ. Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 19

20 Σν έιιεηκκα δηνηθεηηθήο εκπεηξίαο είλαη ίζσο ην πην ζεκαληηθφ πξφβιεκα πνπ θαινχληαη λα αληηκεησπίζνπλ νη λενζχζηαηεο επηρεηξήζεηο θαη είλαη απηφ πνπ ζπληειεί ηα κέγηζηα ζην πςειφ πνζνζηφ ζλεζηκφηεηάο ηνπο (πεξηζζφηεξεο απφ ηηο κηζέο επηρεηξήζεηο ζηνλ επξσπατθφ ρψξν παχνπλ ηηο δξαζηεξηφηεηέο ηνπο ζε δηάζηεκα κηθξφηεξν ησλ πέληε εηψλ απφ ηελ έλαξμε ιεηηνπξγίαο ηνπο). Έηζη, θαη ζηελ πεξίπησζε φπνπ δελ ππάξρεη επέλδπζε, νη επηρεηξήζεηο σθεινχληαη απφ ηνπο επηρεηξεκαηηθνχο αγγέινπο απφ ηε κεηαθνξά ηεο εκπεηξίαο ηνπο ζε ζέκαηα νξγάλσζεο θαη δηνίθεζεο κηαο επηρείξεζεο. Δπηπξνζζέησο, νη επηρεηξεκαηηθνί άγγεινη έρνπλ ζπλήζσο έλαλ επξχ θχθιν γλσξηκηψλ κε αλζξψπνπο ηνπ επηρεηξεκαηηθνχ θφζκνπ θαη ηνλ νπνίν κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηήζνπλ πξνο φθεινο ηεο λέαο επηρείξεζεο κε ηελ νπνία μεθηλνχλ κηα ζπλεξγαζία. Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ ην γεγνλφο φηη ε εκπεηξία θαη νη γλψζεηο ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ αμηνινγνχληαη απφ ηνπο επηρεηξεκαηίεο σο ζεκαληηθφηεξα ζηνηρεία ζε ζρέζε κε ηελ πξνζθνξά θεθαιαίσλ 2. Ηδηαίηεξα γηα ηηο λέεο επηρεηξήζεηο πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζην ρψξν ησλ πξντφλησλ θαη εθαξκνγψλ πςειήο ηερλνινγίαο, ηα παξαπάλσ ζηνηρεία είλαη ζεκειηψδε θαη είλαη άμην κλείαο ην γεγνλφο φηη απηέο θαηαηάζζνπλ ηελ παξνρή ζπκβνπιεπηηθψλ ππεξεζηψλ γηα ζηξαηεγηθφ ζρεδηαζκφ σο ην πξψην πξάγκα πνπ επηδεηνχλ απφ έλαλ επηρεηξεκαηηθφ άγγειν θαη έπνληαη ε ρξεκαηνδφηεζε θαη νη δηθηχσζε ζηνλ επηρεηξεκαηηθφ θφζκν κε ηελ δεκηνπξγία θχθινπ επαθψλ θαη γλσξηκηψλ. Σέινο, είλαη επξέσο αλαγλσξηζκέλν ζηνλ επηρεηξεκαηηθφ θφζκν φηη ε δηνίθεζε θαηά ηνλ πξψην θαηξφ πνπ αθνινπζεί ηελ έλαξμε ησλ δξαζηεξηνηήησλ κηαο επηρείξεζεο θαη ε δηνίθεζε θαηά ην ζηάδην ηεο πξψηεο σξίκαλζεο δηέπνληαη απφ δηαθνξεηηθά ραξαθηεξηζηηθά. Ζ δεχηεξε πεξίνδνο, απαηηεί ηθαλνπνηεηηθή γλψζε ζε δεηήκαηα πνπ θηλνχληαη ζην ρψξν ηεο δηνηθεηηθήο επηζηήκεο. Οη επηρεηξεκαηηθνί άγγεινη κπνξνχλ λα ζπλεηζθέξνπλ ζεκαληηθά ζηνλ ηνκέα απηφ θαη λα κεηψζνπλ ηηο πηζαλφηεηεο απνηπρίαο κηαο επηρείξεζεο. πκπεξαζκαηηθά θαη κε βάζε ηα πξναλαθεξφκελα, ηα θχξηα πιενλεθηήκαηα πνπ απνιακβάλνπλ νη επηρεηξήζεηο πνπ ζπλεξγάδνληαη κε Δπηρεηξεκαηηθνχο Αγγέινπο είλαη ηα αθφινπζα: 2 Lindstrom G, Olofsson C (2001) Early Stages Financing of NTBEs: An Analysis of Contributions from Support Actors. Venture Capital, 3:2 Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 20

21 Οη Δπηρεηξεκαηηθνί Άγγεινη παξέρνπλ εθηφο απφ θεθάιαηα θαη ππεξεζίεο ζπκβνπιεπηηθήο ζηήξημεο θαη κέληνξηλγθ 3. Οη Δπηρεηξεκαηηθνί Άγγεινη αλαιακβάλνπλ πςειφηεξν θίλδπλν επελδχνληαο ζηα πξψηα βήκαηα ησλ επηρεηξήζεσλ. Οη Δπηρεηξεκαηηθνί Άγγεινη επελδχνπλ ζε δηάθνξνπο θιάδνπο. Οη Δπηρεηξεκαηηθνί Άγγεινη αληηδξνχλ ζηηο κεηαβνιέο ηνπ επηρεηξεκαηηθνχ θαη νηθνλνκηθνχ εμσηεξηθνχ πεξηβάιινληνο κε κεγαιχηεξε επειημία. Οη Δπηρεηξεκαηηθνί Άγγεινη πξνζειθχνπλ λένπο πειάηεο ζηηο επηρεηξήζεηο κέζσ ησλ γλσξηκηψλ ηνπο. Οη Δπηρεηξεκαηηθνί Άγγεινη κπνξνχλ λα ιεηηνπξγήζνπλ σο πξναζπηζηέο ηεο θεξεγγπφηεηαο (credibility) ησλ επηρεηξήζεσλ Σν πξνθίι ηνπ Δπηρεηξεκαηηθνχ Αγγέινπ χκθσλα κε ην Δπξσπατθφ Γίθηπν Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ (European Business Angels Network ΔΒΑΛ) θαη δηάθνξεο έξεπλεο πνπ έρνπλ γίλεη δηεζλψο, νη Δπηρεηξεκαηηθνί Άγγεινη έρνπλ ζπλήζσο ηα αθφινπζα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά 4 : Δίλαη θπξίσο άλδξεο ειηθίαο 35 έσο 65 εηψλ. Έρνπλ ήδε πεηχρεη σο επελδπηέο ή σο δηνηθεηέο ζε θάπνηα πξνζπάζεηα ηνπο, πξνγελέζηεξε ηεο ελαζρφιεζεο ηνπο κε ηηο επελδχζεηο σο Δπηρεηξεκαηηθνί Άγγεινη. Δίλαη δηαηεζεηκέλνη λα επελδχζνπλ απφ κέρξη επξψ, ή ην ηζνδχλακν ηνπ 15% ηνπ ζπλνιηθνχ θεθαιαίνπ ηνπο ζε κηα λέα επηρείξεζε πνπ ρξεκαηνδνηνχλ. ην Ζλσκέλν Βαζίιεην ε επέλδπζε θηάλεη έσο θαη ηηο επξψ 5 (ρσξίο λα πξνζκεηξψληαη νη επελδχζεηο ζε αθίλεηα) 3 Σν mentoring είλαη ε δηαδηθαζία θαζνδήγεζεο ελφο αλζξψπνπ απφ έλαλ άιινλ ν νπνίνο είλαη ζε ζέζε λα ζπκβάιιεη ζεηηθά ζηελ απφθηεζε γλψζεο θαη εκπεηξίαο απφ ην άιιν άηνκν. Σν mentoring είλαη κία πξνζπάζεηα κεηάδνζεο γλψζεο θαη εκπεηξίαο απφ έλα πνιχ έκπεηξν άηνκν ζε έλα ιηγφηεξν έκπεηξν. 4 European Business Angels Network / EBAN Tool Kit: Introduction to business angels and business angels network activities in Europe (30/6/2009) 5 ην Ζλσκέλν Βαζίιεην νη επελδχζεηο ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ θπκαίλνληαη κεηαμχ θαη επξψ, κε ηε κέζε επέλδπζε πάλησο λα βξίζθεηαη πεξίπνπ ζηηο επξψ. Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 21

22 Γηαζέηνπλ ηνπιάρηζηνλ κία εκέξα ηεο εβδνκάδαο γηα ζπκβνπιεπηηθή ππνζηήξημε ζε επηρεηξήζεηο Πξνζθέξνπλ θαη ηηο γλσξηκίεο ηνπο ζηνλ επηρεηξεκαηηθφ θφζκν αιιά θαη ζηελ επξχηεξε νηθνλνκηθή θνηλφηεηα, κε ζθνπφ ηελ επηηπρία ηεο λέαο επηρείξεζεο. Δπηζπκνχλ λα κεηαδψζνπλ ηερλνγλσζία θαη εκπεηξία ζην λέν επηρεηξεκαηία. Δπίζεο είλαη ρξήζηκν λα αλαθεξζεί φηη νη Δπηρεηξεκαηηθνί Άγγεινη ζπλήζσο είλαη δηαηεζεηκέλνη λα αθηεξψζνπλ ζε δηεξεπλεηηθέο επαθέο κε επηρεηξεκαηίεο γηα ζχλαςε ζπκθσλίαο ζπλεξγαζίαο έσο θαη κίαο εκέξαο ηαμίδη. Ωζηφζν, ε ζηάζε απηή βαζκηαία αιιάδεη, θαζψο ε ηερλνινγία πξνζθέξεη δηαξθψο λέεο δπλαηφηεηεο επηθνηλσλίαο κε νινέλα ρακειφηεξν θφζηνο ελψ θαη ηα ηαμίδηα πιένλ είλαη αξθεηά πην εχθνια θαη ιηγφηεξν ρξνλνβφξα. χκθσλα πάληα κε ην ΔΒΑΛ, νη επηρεηξεκαηηθνί άγγεινη επηζπκνχλ ην θέξδνο ηαπηφρξνλα κε ηελ επραξίζηεζε φηη βνεζνχλ κηα επηρείξεζε ζην μεθίλεκά ηεο. Δπίζεο, νη έξεπλεο θαηαδεηθλχνπλ φηη φζν κεγαιχηεξε είλαη ε ειηθία θάπνηνπ αγγέινπ ηφζν κεγαιχηεξε είλαη ε πηζαλφηεηα λα πξνζθέξεη παξάιιεια κε ηα θεθάιαηά ηνπ θαη ηελ εκπεηξία ηνπ ζηε λέα επηρείξεζε. Σν αληίζηνηρν δίθηπν ηεο Απζηξαιίαο 6, δελ παξνπζηάδεη έλα θαη κνλαδηθφ πξνθίι επηρεηξεκαηηθνχ αγγέινπ, αιιά ηα δηαρσξίδεη αλάινγα κε ηα θίλεηξα ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ πνπ νδεγνχλ ζε δηαθνξεηηθέο ζρέζεηο κε ηηο επηρεηξήζεηο πνπ επελδχνπλ: ρεηηθά κηθξήο ειηθίαο άηνκα, πνπ αληί λα μεθηλήζνπλ κφλνη ηνπο ή λα αγνξάζνπλ κηα επηρείξεζε, πξνηηκνχλ λα επελδχζνπλ ζηελ θαιή επηρεηξεκαηηθή ηδέα θάπνηνπ άιινπ θαη λα εξγαζηνχλ καδί ηνπ γηα ηελ αλάπηπμή ηεο. Οη λένη επηρεηξεκαηηθνί άγγεινη κπνξεί λα κελ δηαζέηνπλ κεγάιε επηρεηξεκαηηθή εκπεηξία, αιιά δχλαληαη λα απνδεηρζνχλ κηα θαιή ιχζε γηα ηηο επηρεηξήζεηο πνπ αληηκεησπίδνπλ πξφβιεκα ζηελφηεηαο θεθαιαίνπ ηδηαίηεξα θαηά ηελ πξψηε πεξίνδν ιεηηνπξγίαο ηεο. χκβνπινη επηρεηξήζεσλ πνπ επηζπκνχλ λα θεξδίζνπλ απφ ηελ εξγαζία ηνπο πεξηζζφηεξα απφ κηα απιή ακνηβή. Οη ζχκβνπινη απηνί πνπ απνθαζίδνπλ λα γίλνπλ επηρεηξεκαηηθνί άγγεινη μέξνπλ φηη θάζε πξφηαζή ηνπο επεξεάδεη άκεζα θαη ηε δηθή ηνπο νηθνλνκηθή ζέζε. 6 Business Angels Pty. Ltd., Australia Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 22

23 Δπηρεηξεκαηίεο πνπ δεκηνπξγνχλ θέξδε απφ ηηο επηρεηξήζεηο ηνπο θαη επηζπκνχλ λα ηα επελδχζνπλ εθ λένπ ζε κηα λέα επηρείξεζε πξνζθέξνληάο ηεο ηαπηφρξνλα φια ηα απαξαίηεηα ζηνηρεία γηα λα επηηχρεη ηε κεγέζπλζε (επηρεηξεκαηηθέο πξνηάζεηο, ζπκβνπιέο ζε ζέκαηα δηνίθεζεο, γλσξηκίεο, θηι.). Απφ ηηο παξαπάλσ θαηεγνξίεο ησλ πξνθίι ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ, απηνί θαίλεηαη φηη είλαη άηνκα πνπ ιεηηνπξγνχλ κε βαζηθφ γλψκνλα ηελ απφδνζε ησλ θεθαιαίσλ ηνπο, θάηη πνπ είλαη δηαθνξεηηθφ απφ ηε θηινζνθία ηνπ ΔΒΑΛ. Σν ΔΒΑΛ ηζνζηαζκίδεη ζην θίλεηξν ηνπ επηρεηξεκαηηθνχ αγγέινπ ην νηθνλνκηθφ φθεινο κε ηελ πξνζθνξά γλψζεσλ θαη δεμηνηήησλ πξνο ηελ επηρείξεζε, ελψ ζηελ πεξίπησζε ηεο δηθηχνπ ησλ Απζηξαιψλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ, ην νηθνλνκηθφ φθεινο είλαη ην θχξην θίλεηξν. Ζ δηαθνξά απηή έγθεηηαη ζηε δηαθνξεηηθή θηινζνθία πάλσ ζηελ νπνία έρεη αλαπηπρζεί ε έλλνηα ηνπ επηρεηξεκαηηθνχ αγγέινπ ζε θάζε ρψξα. Όπσο αλαθέξζεθε θαη ζηελ αξρή ηνπ παξφληνο θεθαιαίνπ, δελ ππάξρεη έλαο γεληθεπκέλνο νξηζκφο γηα ην ηη είλαη έλαο επηρεηξεκαηηθφο άγγεινο, θαη σο εθ ηνχηνπ ππάξρνπλ δηαθνξεηηθέο εξκελείεο γχξσ απφ ηελ έλλνηα απηή. Οη δηαθνξεηηθέο εξκελείεο είλαη πάληα απνηέιεζκα ησλ δηαθνξεηηθψλ ζπλζεθψλ πνπ επηθξαηνχλ ζηελ θάζε νηθνλνκία φζνλ αθνξά ζην θνηλσληθνπνιηηηθφ πεξηβάιινλ, ζην επηρεηξεκαηηθφ θιίκα θαη ζηελ πνιηηηθή ηεο εθάζηνηε θπβέξλεζεο θαη ηνπο ζηφρνπο πνπ απηή ζέηεη. Σν δίθηπν ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ ηνπ Ζλσκέλνπ Βαζηιείνπ (London Business Angels LBA) αλαθέξεη φηη έλαο επηρεηξεκαηηθφο άγγεινο έρεη ζπλήζσο ηα εμήο ραξαθηεξηζηηθά: Δίλαη άλδξαο, νηθνλνκηθά επθαηάζηαηνο, πςεινχ κνξθσηηθνχ επηπέδνπ, έρεη απηνπεπνίζεζε, είλαη θηιφδνμνο θαη ειηθίαο πεξίπνπ 45 κε 55 ρξφλσλ. Έρεη πνπιήζεη κηα επηρείξεζε ή έρεη πξφζθαηα ζπληαμηνδνηεζεί απφ αλψηεξε δηνηθεηηθή ζέζε ζε θάπνηα επηρείξεζε. Δπελδχεη πνζά απφ ( ) έσο ( ) κε επηηφθην ρακειφηεξν απφ ην θαλνληθφ, αιιά κε δηθαίσκα ζπκκεηνρήο ζηα θέξδε (equity stake). Δπηδηψθεη ηελ έμνδν απφ ηελ επέλδπζε ζπλήζσο κεηά απφ 5 ρξφληα, εθκεηαιιεπφκελνο ην θαζεζηψο θνξνινγηθψλ απαιιαγψλ πνπ είλαη ζεζκνζεηεκέλν ην Ζλσκέλν Βαζίιεην. Δπηδεηά πςειή αχμεζε ηνπ θεθαιαίνπ, 35-40% αλαηνθηδφκελν εηεζίσο. Δπηδεηά ελεξγή ζπκκεηνρή ζηε δηνίθεζε ηεο εηαηξίαο Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 23

24 Δίλαη ζπλήζσο ηδηφξξπζκνο θηλεηνπνηείηαη απφ έλα κεγάιν εχξνο επηζπκηψλ θαη πξνηηκήζεσλ. Οη επηρεηξήζεηο ζηηο νπνίεο επελδχεη είλαη ζπλήζσο εγθαηεζηεκέλεο ζε απφζηαζε ην κέγηζην κίαο ψξαο απφ ηνλ ηφπν θαηνηθίαο ηνπ. Οη απνθάζεηο γηα ηελ επέλδπζε θαζνξίδνληαη πεξηζζφηεξν απφ εζηθέο / θνηλσληθέο δηαζηάζεηο θαη πξνζσπηθή εκπεηξία. Δπηδεηά απαζρφιεζε θαη εζηθή ηθαλνπνίεζε. Θαηαβάιιεη ηε δηθή ηνπ δένπζα επηκέιεηα γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε ηεο επέλδπζεο Αμηνινγεί ηελ επηρείξεζε βάζεη ηεο εθηίκεζεο ησλ σθειεηψλ αιιά θαη ηνπ πξναηζζήκαηνο πνπ έρεη γηα απηήλ. Δπελδχεη ζε δηάζηεκα ελφο ή δχν κελψλ απφ ηε ζηηγκή πνπ αλαγλσξίδεη ηελ επθαηξία. Κπνξεί λα έρεη αθφκα θαη ηέζζεξηο επελδχζεηο ζε εμέιημε ηελ ίδηα πεξίνδν. χκθσλα πάληα κε ην LBA, ν επηρεηξεκαηηθφο άγγεινο κπνξεί λα θάλεη κηα αμηφινγε ζπλεηζθνξά ζε κηα λέα κηθξή επηρείξεζε, κέζα απφ ηελ παξνρή καθξνρξφληαο ρξεκαηνδφηεζεο, ζπλήζσο κε πξνυπφζεζε ζπκκεηνρήο ζηα θέξδε. Ίζεο ζεκαζίαο είλαη θαη ε ηθαλφηεηά ηνπ λα παξέρεη ηελ εμεηδίθεπζή ηνπ ζηνλ ηνκέα πνπ δξαζηεξηνπνηείηαη ε επηρείξεζε ή ηηο γεληθφηεξεο γλψζεηο ηνπ πεξί δηνίθεζεο ηεο επηρείξεζεο, ηεο ρξεκαηνδφηεζεο θαη ηνπ marketing. Ο επηρεηξεκαηηθφο άγγεινο ζπρλά ιεηηνπξγεί σο έλαο αμηφπηζηνο ζχκβνπινο ηεο δηνίθεζεο αμηνινγψληαο ζηξαηεγηθέο επηινγέο θαη ζρέδηα, θαζψο επίζεο θαη παξέρνληαο ηελ θνηλή ηνπο ινγηθή ζε πεξηφδνπο θξίζεο. Σέινο, ην δίθηπν ησλ επαθψλ ηνπο κπνξεί ζπρλά λα πξνζθέξεη επηπιένλ εκπνξηθά νθέιε ζηελ επηρείξεζε. Κηα άιιε πξνζέγγηζε ζην πξνθίι ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ γίλεηαη απφ ηηο Ζλσκέλεο Πνιηηείεο θαη ηνλ κε θεξδνζθνπηθφ νξγαληζκφ SCORE Counselors to America s Small Business πνπ βξίζθεηαη ππφ ηελ αηγίδα ηνπ Οξγαληζκνχ Γηαρείξηζεο Κηθξψλ Δπηρεηξήζεσλ (Small Business Administration SBA). Ο νξγαληζκφο απηφο παξνπζηάδεη έλα πξνθίι αγγέισλ, νη νπνίνη είλαη σο επί πιείζηνλ ζπληαμηνχρνη επηρεηξεκαηίεο ή managers πνπ πξνζθέξνπλ ηηο γλψζεηο ηνπο πξνο ηηο κηθξέο επηρεηξήζεηο αθηινθεξδψο. Οη άγγεινη απηνί δελ είλαη επελδπηέο, δελ δηαζέηνπλ ρξήκαηα ζηελ επηρείξεζε, αιιά εζεινληηθά παξέρνπλ ηηο ζπκβνπιεπηηθέο ηνπο ππεξεζίεο ζηνπο λένπο επηρεηξεκαηίεο πνπ ζηεξνχληαη δηνηθεηηθψλ γλψζεσλ. Ζ πξνζέγγηζε απηή βξίζθεηαη ζην Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 24

25 άιιν άθξν ηεο έλλνηαο ηνπ Αγγέινπ Δπελδπηή, θαη βξίζθεηαη πεξηζζφηεξν ζηε ζθαίξα ηνπ εζεινληηζκνχ Θαηεγνξίεο Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ Ζ αλάιπζε ηεο θχζεο ηεο αγνξάο ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ ελέρεη πνιιέο δπζρέξεηεο. Οη πεξηζζφηεξνη Δπηρεηξεκαηηθνί Άγγεινη επηζπκνχλ ηελ αλσλπκία θαη παξνπζηάδνληαη απξφζπκνη λα παξάζρνπλ πιεξνθνξίεο γηα ηηο επελδπηηθέο ηνπο δξαζηεξηφηεηεο. Έηζη θάζε αλαθνξά ζρεηηθά κε ην αιεζηλφ, θαζψο θαη ην δπλεηηθφ κέγεζνο ηεο αγνξάο ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ βαζίδεηαη ζε εθηηκήζεηο εξγαζίαο θαη δελ κπνξεί λα δνζεί απάληεζε ζην εξψηεκα αλ ην δείγκα πνπ πξνθχπηεη είλαη ή φρη αληηπξνζσπεπηηθφ. Ο αξηζκφο ησλ ελεξγψλ ηδησηψλ επελδπηψλ ζηελ Δπξψπε, ζήκεξα, εθηηκάηαη φηη πιεζηάδεη ηνπο , νη νπνίνη επελδχνπλ πεξίπνπ 3 δηζ. Δπξψ, ελψ ν αξηζκφο ησλ δπλεηηθψλ αγγίδεη ην Δμάιινπ, ε αγνξά ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ απνηειεί έλα εηεξνγελέο ζχλνιν κε ηελ έλλνηα φηη ππάξρνπλ επελδπηέο πνπ δηαζέηνπλ θεθάιαηα ηεο ηάμεο ησλ , ελψ ππάξρνπλ θαη ελψζεηο επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ πνπ δηαζέηνπλ θεθάιαηα έσο θαη Γεληθά, απηφ πνπ κπνξεί λα αλαθεξζεί είλαη φηη νη ΚΚΔ, κε ηελ θαζηέξσζε ηνπ ζεζκνχ ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ, κπνξνχλ λα επσθειεζνχλ απφ ηε ρξεκαηνδφηεζε κε κεηνρηθά θεθάιαηα θαη απφ ηε δηνηθεηηθή πείξα ηδησηψλ. Οη εθηηκήζεηο είλαη αθφκα πην δχζθνιεο βέβαηα φηαλ αλαθέξεηαη θαλείο ζηνλ αξηζκφ εθείλσλ ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ πνπ δελ είλαη επελδπηέο, αιιά ζχκβνπινη ησλ ΚΚΔ. Ο αξηζκφο απηψλ δελ κπνξεί λα ππνινγηζηεί θαζψο είηε παξέρνπλ ηηο ππεξεζίεο ηνπο εζεινληηθά, είηε κπνξεί λα ακείβνληαη κε πνιχ κηθξά πνζά. Ο ηξφπνο κε ηνλ νπνίν ιεηηνπξγνχλ απηνί νη Δπηρεηξεκαηηθνί Άγγεινη είλαη πιήξσο ηδησηηθφο θαη κπνξεί λα ππάξρεη αθφκα θαη ζην επίπεδν ηνπ νηθνγελεηαθνχ ή ηνπ θηιηθνχ πεξηβάιινληνο. Οη επηρεηξεκαηηθνί άγγεινη εκθαλίδνληαη ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο σο επελδπηέο ζε έξγα πνπ πξαγκαηνπνηνχληαη ζηελ ηνπηθή θνηλσλία φπνπ δξνπλ θαη νη ίδηνη επαγγεικαηηθά. Ο ιφγνο είλαη φηη κε απηφλ ηνλ ηξφπν είλαη δπλαηή ε ζηελή παξαθνινχζεζε ηεο επηρείξεζεο ζηελ νπνία παξέρνπλ ηηο ζπκβνπιεπηηθέο ππεξεζίεο θαη ζηελ νπνία έρνπλ επελδχζεη ζπλήζσο θάπνηα θεθάιαηα. Ωζηφζν, απηφ ην κνληέιν ηείλεη λα αιιάμεη. Ηδηαίηεξα ζε θιάδνπο φπσο Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 25

26 απηφο ησλ πξντφλησλ πςειήο ηερλνινγίαο, ζηνλ νπνίν ν αξηζκφο ησλ επηρεηξήζεσλ πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη είλαη κηθξφο ζε παγθφζκην επίπεδν, ε γεσγξαθηθή ζέζε δελ απνηειεί πεξηνξηζηηθφ παξάγνληα γηα ηνπο επηρεηξεκαηηθνχο αγγέινπο. Αληηζέησο, ππάξρεη δπλαηή ζέιεζε γηα επελδχζεηο ζε ζρεηηθέο επηρεηξήζεηο νπνπδήπνηε θαη αλ απηέο εδξεχνπλ. Όπσο θαίλεηαη απφ ηα παξαπάλσ, νη επηρεηξεκαηηθνί άγγεινη θέξλνπλ ζε κηα επηρείξεζε πνιιά πεξηζζφηεξα απφ ηα θεθάιαηά ηνπο. πρλά πξνζθέξνπλ ηηο εμεηδηθεπκέλεο γλψζεηο ηνπο γηα ηα πξντφληα ηεο επηρείξεζεο ζηελ νπνία επελδχνπλ θαη ηελ εκπεηξία ηνπο ζε ζέκαηα δηνίθεζεο θαη marketing. Πνιινί ιεηηνπξγνχλ επίζεο σο κέληνξεο γηα ηνπο λένπο επηρεηξεκαηίεο ή ρξεζηκνπνηνχλ ην δίθηπν ησλ γλσξηκηψλ ηνπο πξνο φθεινο ηεο επηρείξεζεο. χκθσλα κηα κειέηε πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ζηηο Ζ.Π.Α. 7, νη επηρεηξεκαηηθνί άγγεινη ρσξίδνληαη ζε ηέζζεξηο θαηεγνξίεο: Guardian Angels: ζπλήζσο είλαη νη άγγεινη πνπ ζην παξειζφλ ήηαλ επηηπρεκέλνη επηρεηξεκαηίεο ζηνλ ίδην ηνκέα κε ηελ επηρείξεζε ζηελ νπνία επελδχνπλ. Έηζη, πξνζθέξνπλ παξάιιεια κε ηελ επηρεηξεκαηηθή ηνπο εκπεηξία θαη ηηο εμεηδηθεπκέλεο ηνπο γλψζεηο ζε ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ζηνλ ηνκέα πνπ δξαζηεξηνπνηείηαη ε επηρείξεζε. Entrepreneur Angels: είλαη απηνί πνπ δηαζέηνπλ εκπεηξία ζην μεθίλεκα θαη ηε δηνίθεζε κηαο επηρείξεζεο θαη πξνζθέξνπλ ηηο επηρεηξεκαηηθέο ηνπο γλψζεηο ζην λέν επηρεηξεκαηία, αιιά πξνέξρνληαη απφ δηαθνξεηηθφ ηνκέα απφ απηφλ πνπ δξαζηεξηνπνηείηαη ε επηρείξεζε πνπ επελδχνπλ. Operational Angels: είλαη απηνί πνπ δελ ήηαλ επηρεηξεκαηίεο νη ίδηνη, αιιά ππεξέηεζαλ σο πςειά ζηειέρε ζε κεγάιεο επηρεηξήζεηο. Έηζη, κεηαθέξνπλ γλψζεηο θαη εκπεηξία ζηνλ ηνκέα πνπ δξαζηεξηνπνηείηαη ε επηρείξεζε, αιιά ζπλήζσο ζηεξνχληαη κεγάιεο επηρεηξεκαηηθήο εκπεηξίαο. Financial Angels: είλαη απηνί πνπ επελδχνπλ ζε κηα επηρείξεζε κε κφλν ζθνπφ ην νηθνλνκηθφ φθεινο. 7 Ewing Marion Kauffman Foundation, Business Angel Investing Groups Growing in North America, October 2002 Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 26

27 Ζ θαηεγνξηνπνίεζε απηή αλαθέξεηαη ζηα πξνζσπηθά θαη επαγγεικαηηθά πξνζφληα πνπ δηαζέηνπλ νη επηρεηξεκαηηθνί άγγεινη θαη ζηνπο ηνκείο πνπ κπνξνχλ λα βνεζήζνπλ ηελ επηρείξεζε ζηελ νπνία επελδχνπλ. Όπσο αλαθέξζεθε θαη ζε πξνεγνχκελε παξάγξαθν, ππάξρνπλ δηαθνξέο θαη κέζα ζηηο ίδηεο ηηο θαηεγνξίεο επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ φζνλ αθνξά ζηνλ ηξφπν πνπ ιεηηνπξγνχλ φηαλ έξζνπλ ζε επαθή κε ηελ επηρείξεζε κε ηελ νπνία πξφθεηηαη λα ζπλεξγαζηνχλ. Έηζη, είηε επηιέγνπλ λα εκπιαθνχλ ελεξγά ζηε δηνίθεζε ηεο επηρείξεζεο θαη ζηηο δηαδηθαζίεο ιήςεο απνθάζεσλ, είηε απιά επηζπκνχλ λα έρνπλ ην ξφιν ηνπ κέληνξα γηα ην λέν επηρεηξεκαηία. Θάπνηνη επηρεηξεκαηηθνί άγγεινη επηιέγνπλ λα παίμνπλ νη ίδηνη ην ξφιν ηνπ επηρεηξεκαηηθνχ ζπκβνχινπ, ελψ άιινη πξνηείλνπλ ηελ πξφζιεςε ελφο άιινπ επηρεηξεκαηηθνχ ζπκβνχινπ γηα λα κειεηήζεη ηηο πξννπηηθέο εμέιημεο ηεο επηρείξεζεο. Απφ ηελ άιιε κεξηά, θάπνηνη επηρεηξεκαηηθνί άγγεινη κπνξεί λα επελδχνπλ ζε κία θαη κφλε επηρείξεζε θαη έηζη λα πξνζθέξνπλ φιε ηνπο ηελ ελέξγεηα ζε απηήλ, ελψ άιινη λα επελδχνπλ ζε πεξηζζφηεξεο θαη λα κελ πξνζθέξνπλ έηζη πνιιά ζηελ επηρείξεζε φζνλ αθνξά ζηηο επηρεηξεκαηηθέο ζπκβνπιέο. Ο βαζκφο ζηνλ νπνίν εκπιέθεηαη έλαο επηρεηξεκαηηθφο άγγεινο ζηελ επηρείξεζε ηελ νπνία επελδχεη, δελ είλαη ζπλάξηεζε κφλν ηνπ ηξφπνπ ιεηηνπξγίαο ηνπ αγγέινπ θαη ησλ θηινδνμηψλ ηνπ, αιιά θαη ησλ αληηιήςεσλ ηνπ ίδηνπ ηνπ επηρεηξεκαηία. Θάπνηνη επηρεηξεκαηίεο δελ αηζζάλνληαη άλεηα κε ηελ πξννπηηθή ηνπ λα επελδχζεη θάπνηνο ζηελ επηρείξεζή ηνπο θαη κε ηνλ ηξφπν απηφ λα έρεη ιφγν ζε φιεο ηηο ππνζέζεηο ηεο επηρείξεζεο. Έηζη ληψζνπλ πην άλεηα ν άγγεινο λα επελδχεη κελ, αιιά λα κελ εκπιέθεηαη ελεξγά ζηε δηνίθεζε ηεο επηρείξεζεο. Άιινη βέβαηα απνδέρνληαη ηνπο επηρεηξεκαηηθνχο αγγέινπο ρσξίο θαρππνςία, θαη απνδεηνχλ απφ απηνχο λα αλαιάβνπλ ην ξφιν ηνπ ζπκβνχινπ, θαζψο πηζηεχνπλ φηη έηζη ε επηρείξεζή ηνπο έρεη πεξηζζφηεξεο πηζαλφηεηεο λα επδνθηκήζεη ζην κέιινλ. Σν Δπξσπατθφ Γίθηπν Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ (European Business Angel Network EBAN) πξνρσξά ζηελ θαηεγνξηνπνίεζε ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ αθφκα πεξηζζφηεξν. Βάζεη ησλ ζηνηρείσλ πνπ πξνέθπςαλ απφ ζρεηηθή έξεπλα πνπ πξαγκαηνπνίεζε ην ΔΒΑΛ, φπσο θαίλεηαη θαη ζηνλ παξαθάησ πίλαθα, νη επηρεηξεκαηηθνί άγγεινη ρσξίδνληαη έμη θαηεγνξίεο κε δηαθνξεηηθά ραξαθηεξηζηηθά ε θάζε κία, θαη κε δηαθνξεηηθνχο ζηφρνπο 8. 8 CORDIS Innovation papers NO 12 Informal investors and high-tech entrepreneurship, p. 48 Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 27

28 Πίλαθαο 2-1: Οη θαηεγνξίεο ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ Σχπνο Υαξαθηεξηζηηθά Οηθνλνκηθή θαηάζηαζε θαη χςνο επέλδπζεο θνπφο ηεο επέλδπζεο Θχξην θξηηήξην γηα επέλδπζε Σφπνο επέλδπζεο Άιινη παξάγνληεο Entrepreneur Angel Πινχζηνο, κε επηρεηξεκαηηθή εκπεηξία. Τπνζηεξίδεη πεξηζζφηεξεο απφ κία επηρεηξήζεηο θαη γηα πξνζσπηθή επραξίζηεζε θαη σο κηα θαιχηεξε ελαιιαθηηθή επέλδπζεο ζην ρξεκαηηζηήξην. Δίλαη ν πην ελεξγφο & έκπεηξνο ΒΑ. Ζ πεξηνπζία ηνπ αμίδεη πάλσ απφ 1,6 εθαη., κε εηήζην εηζφδεκα 167ρηι.. Δπελδχεη πάλσ απφ 837ρηι.. Οηθνλνκηθφ φθεινο, αιιά θαη πξνζσπηθή επραξίζηεζε θαη ηθαλνπνίεζε Ζ πξνζσπηθφηεηα ηνπ ηδξπηή ηεο επηρείξεζεο Γελ έρεη ζεκαζία γηα απηφλ Δίλαη πεξηζζφηεξν πξφζπκνο απφ άιινπο ΒΑ ζην λα επελδχζεη ζε επηρεηξήζεηο εθηφο ηνπ γλσζηηθνχ ηνπ πεδίνπ. Corporate Angel Δηαηξίεο νη νπνίεο πξαγκαηνπνηνχλ ζπρλά κεγάιεο επελδχζεηο «ηχπνπ ΒΑ» ρεδφλ ην 40% ησλ ζπκκεηερφλησλ ζηελ έξεπλα επελδχνπλ πάλσ απφ 837ρηι. ζε λέεο επηρεηξήζεηο Οηθνλνκηθφ φθεινο, αιιά ζπρλά απηφ είλαη κηθξφηεξν απφ εθείλν ησλ κεκνλσκέλσλ ΒΑ Ζ πξνζσπηθφηεηα ηνπ ηδξπηή ή ηνπ manager ηεο επηρείξεζεο Πξνηηκνχλ λα επελδχνπλ θνληά ζηνλ ηφπν πνπ είλαη εγθαηεζηεκέλνη Ζ εκπεηξία ηνπο ζηνλ ηνκέα ηεο επηρείξεζεο είλαη ζεκαληηθή Income seeking Angel Ιηγφηεξν εχπνξνο, θάλεη επελδχζεηο ρακειφηεξνπ χςνπο απφ άιινπο ηχπνπ ΒΑ. Δλεξγφο ΒΑ, επελδχεη γηα λα απμήζεη ην εηζφδεκά ηνπ ή λα απαζρνιεζεί κεξηθψο ζηελ επηρείξεζε Σν 30% ησλ ζπκκεηερφλησλ ζηελ έξεπλα έρνπλ πεξηνπζία κηθξφηεξε απφ 167ρηι.. Δπελδχνπλ ρηι.. Λα δεκηνπξγήζεη κηα ζέζε απαζρφιεζεο γηα ηνλ εαπηφ ηνπ παξάιιεια κε ην νηθνλνκηθφ φθεινο Ζ πξνζσπηθφηεηα ηνπ ηδξπηή ή ηνπ manager ηεο επηρείξεζεο Γελ έρεη ζεκαζία γηα απηφλ Wealth maximizing Angel Πινχζηνο, κε επηρεηξεκαηηθή εκπεηξία. Δπελδχεη ζε πνιιέο λέεο επηρεηξήζεηο απνθιεηζηηθά γηα νηθνλνκηθφ φθεινο Σν 80% ησλ ζπκκεηερφλησλ ζηελ έξεπλα έρνπλ πεξηνπζία κεγαιχηεξε απφ 837ρηι.. Δπελδχνπλ ρηι.. Οηθνλνκηθφ φθεινο θαη δεκηνπξγία απαζρφιεζεο γηα ηνλ ίδην Ζ πξνζσπηθφηεηα ηνπ ηδξπηή ή ηνπ manager ηεο επηρείξεζεο Γελ έρεη ζεκαζία γηα απηφλ Δπθαηξίεο γηα επέλδπζε ζε ζπλεξγαζία κε άιινπο επελδπηέο (coinvestment) θαζψο θαη λα έρεη πξφζβαζε ζηε γλψζε & εκπεηξία ησλ άιισλ επελδπηψλ Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 28

29 Σχπνο Υαξαθηεξηζηηθά Οηθνλνκηθή θαηάζηαζε θαη χςνο επέλδπζεο θνπφο ηεο επέλδπζεο Θχξην θξηηήξην γηα επέλδπζε Σφπνο επέλδπζεο Άιινη παξάγνληεο Latent Angel Πινχζηνο, αιιά δελ έρεη πξαγκαηνπνηήζεη θάπνηα επέλδπζε ηα ηειεπηαία 3 ρξφληα, θπξίσο έιιεηςεο επθαηξηψλ ζηνλ ηφπν θαηνηθίαο ηνπ. Σν 50% έρνπλ πάλσ απφ 167ρηι. δηαζέζηκα γηα επελδχζεηο. Θάπνηνη δηαζέηνπλ θαη πνιχ κεγαιχηεξα πνζά. Κεγάιν νηθνλνκηθφ φθεινο θαη δεκηνπξγία απαζρφιεζεο γηα ηνλ ίδην Ζ πξνζσπηθφηεηα ηνπ ηδξπηή ή ηνπ manager ηεο επηρείξεζεο Κεγάιε πξνηίκεζε δείρλεη ζε επηρεηξήζεηο θνληά ζηνλ ηφπν θαηνηθίαο ηνπ. αθείο δηαζέζηκεο έμνδνη Virgin Angel Άηνκα κε δηαζέζηκα θεθάιαηα, πνπ αλαδεηνχλ λα θάλνπλ ηελ πξψηε ηνπο επέλδπζε, αιιά δελ έρνπλ βξεη αθφκα ηελ θαηάιιειε πξφηαζε Γηαζέηνπλ κηθξφηεξα πνζά απφ ηνπο ππφινηπνπο ηχπνπο ΒΑ, αιιά απηφ δε θαίλεηαη λα απνηειεί εκπφδην Απφδνζε κεγαιχηεξε απφ ην ρξεκαηηζηήξην, δεκηνπξγία απαζρφιεζεο θαη εηζνδήκαηνο γηα ηνλ ίδην Ζ πξνζσπηθφηεηα ηνπ ηδξπηή ή ηνπ manager ηεο επηρείξεζεο Πξνηηκά λα επελδχζεη ζε επηρεηξήζεηο θνληά ζηνλ ηφπν θαηνηθίαο ηνπ. Σν 25% ησλ ζπκκεηερφλησλ ηεο έξεπλαο αλαθέξνπλ φηη ε εκπεηξία ζηνλ ηνκέα ηεο επηρείξεζεο είλαη ζεκαληηθή. Δμάιινπ, ε Diane Mulcahy 9 θαηαηάζζεη ηνπο ΔΑ ζηηο αθφινπζεο θαηεγνξίεο: 1. Ο «γθνπξνχ ηεο ηερλνινγίαο»: Άγγεινο κε κεγάιε εκπεηξία θαη εμεηδίθεπζε ζηηο ηερλνινγίεο πιεξνθνξηθήο θαη επηθνηλσληψλ πνπ επηδεηά ηε ζπλεξγαζία κε ηνλ επηρεηξεκαηία γηα ηελ εμαζθάιηζε ηεο επηηπρίαο 2. Ο «δάζθαινο»: Άγγεινο πνπ ζπλήζσο πξνέξρεηαη απφ ηνλ επηρεηξεκαηηθφ ζηίβν (έρεη ή είρε δηθή ηνπ επηρείξεζε) θαη επηζπκεί λα παξάζρεη ζπκβνπιεπηηθή ζηήξημε σο κέληνξαο. 3. Ο «αλαδεηψλ θχξνο»: Άγγεινο πνπ αλαδεηά ζπλεξγαζία κε επηρεηξήζεηο πςεινχ θχξνπο (status) 4. Ο «επελδπηήο»: Ο Άγγεινο πνπ ιακβάλεη νξζνινγηθέο απνθάζεηο θαη ζπλεξγάδεηαη κε επηρεηξήζεηο βαζηδφκελνο ζρεδφλ απνθιεηζηηθά ζηελ αμηνιφγεζε νηθνλνκηθψλ δεηθηψλ θαη επηρεηξεκαηηθψλ επηδφζεσλ 5. Ο «δηαρεηξηζηήο ραξηνθπιαθίνπ»: Γελ έρεη επηρεηξεκαηηθή εκπεηξία, αιιά έρεη νηθνλνκηθή άλεζε θαη ζεσξεί ηελ επελδπηηθή δηάζηαζε ησλ Αγγέισλ κηα θαιή νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα. 6. Ο «παξζέλνο άγγεινο»: Γελ έρεη θάλεη πνηέ ζην παξειζφλ κηα επέλδπζε θαη σο εθ ηνχηνπ είλαη απξφβιεπηνο. 9 Mulcahy Diane, Venturing forward A practical guide to raising equity capital in Ireland, Oak TreePress, 2005, p.95 Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 29

30 2.2.4 Οη επελδχζεηο ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ Οη επηρεηξεκαηηθνί άγγεινη πξαγκαηνπνηνχλ ηελ επέλδπζή ηνπο ζηα αξρηθά ζηάδηα ηεο δσήο κηαο επηρείξεζεο, αιιά φρη ζηελ εθθίλεζή ηεο. O επηρεηξεκαηηθφο άγγεινο ζρεδφλ πνηέ δελ ζπκβάιιεη ζην θεθάιαην εθθίλεζεο (seed capital), αιιά ρξεκαηνδνηεί ηελ επηρείξεζε ζηα πξψηα βήκαηά ηεο (start-up financing), κφιηο νη αξρηθνί πφξνη δελ επαξθνχλ γηα λα απηνρξεκαηνδνηεζεί ε πεξαηηέξσ κεγέζπλζε ηεο επηρείξεζεο. Ο πξφεδξνο ηνπ δηθηχνπ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ ζην Ζλσκέλν Βαζίιεην Anthony Clarke, ραξαθηεξηζηηθά αλαθέξεη: Business Angels tend to invest at the stage when the 3F money friends, family, fools has run out (ζε ειεχζεξε κεηάθξαζε: «Οη Δπηρεηξεκαηηθνί Άγγεινη ηείλνπλ λα επελδχνπλ ζηε θάζε φπνπ νη ηξεηο παξάγνληεο θίινη, νηθνγέλεηα, ηξεινί έρνπλ πιένλ ηειεηψζεη»). ην ζηάδην απηφ, ην χςνο ηνπ θηλδχλνπ είλαη ρακειφηεξν απφ απηφ ηνπ ζηαδίνπ εθθίλεζεο, αιιά παξακέλεη αξθεηά πςειφηεξν απφ ην ζηάδην ζην νπνίν κπνξεί λα εθθξάζνπλ ην ελδηαθέξνλ ηνπ νη επελδπηέο επηρεηξεκαηηθψλ θεθαιαίσλ πςεινχ θηλδχλνπ (venture capitalists). Δπίζεο, ζην ζηάδην απηφ, ην θεθάιαην πνπ επελδχνπλ νη επηρεηξεκαηηθνί άγγεινη είλαη κηθξφηεξν απφ απηφ πνπ δπλεηηθά ζα επελδχζνπλ αξγφηεξα νη παξαπάλσ επελδπηέο. Δπνκέλσο, ζπλήζσο, νη επηρεηξεκαηηθνί άγγεινη έξρνληαη λα θαιχςνπλ ην θελφ (equity gap) πνπ ππάξρεη ζηηο πεγέο ρξεκαηνδφηεζεο κηαο επηρείξεζεο, απφ ην ζηάδην ηεο δεκηνπξγίαο ζχζηαζεο (seed) έσο ην ζηάδην πνπ ε επηρείξεζε αξρίδεη λα αλαπηχζζεηαη (early growth). Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 30

31 Γηάγξακκα 2-3: Οη επελδχζεηο ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ πεγή: ΔΒΑΛ (πξνζαξκνγή) Έξεπλα 10 ζε παλεπξσπατθφ επίπεδν ζε κηα πιεηάδα δηθηχσλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ θαηέδεημε φηη: Σν κέζν χςνο επέλδπζεο ήηαλ , αλ θαη παξνπζίαδε δηαθπκάλζεηο απφ έσο θαη ην Ζλσκέλν Βαζίιεην, πεξηζζφηεξνη απφ ηνπο κηζνχο επηρεηξεκαηηθνχο αγγέινπο είραλ επελδχζεη πάλσ απφ ( ) θαη ζηε Γεξκαλία 75% ησλ επελδχζεσλ ήηαλ κηθξφηεξεο ησλ Πεξίπνπ έλα-ηξίην ησλ επελδχζεσλ πξαγκαηνπνηήζεθε κε ηελ ζπκκεηνρή δχν ή πεξηζζφηεξσλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ. Οη επηρεηξεκαηηθνί άγγεινη επελδχνπλ, γεληθά, ζε πνιχ κηθξφ πνζνζηφ επηρεηξεκαηηθψλ πξνηάζεσλ πνπ παξνπζηάδνληαη ζε απηνχο: γηα παξάδεηγκα, ζην Ζλσκέλν βαζίιεην ηνπιάρηζηνλ επηά ζηηο νθηψ ππνςήθηεο επελδπηηθέο επθαηξίεο απνξξίπηνληαη. 10 Γηα ινγαξηαζκφ ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο, Enterprise Directorate General: Benchmarking 11 Business Angels, November 2002 C. Mason & R. Harrison (2000): The size of the informal venture Capital Market in the UK:, Small Business Economics, 15, / FH Hannover (2002) Business Angels in Deutschland, tbg, Deutsche Augsgleichbank. Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 31

32 Κία ζηηο πέληε επελδχζεηο ζην Ζλσκέλν βαζίιεην παξνπζίαζε απνδνηηθφηεηα (Return on Investment) ηεο ηάμεο ηνπ 50% ή θαη παξαπάλσ. Σν 33% ησλ επελδχζεσλ θαηέιεμαλ ζε πιήξε απνηπρία. Σν 13% ησλ επελδχζεσλ είηε παξνπζίαζε κεξηθή δεκία, είηε δελ πέηπρε νχηε θέξδε αιιά νχηε θαη δεκία. Οη κέζνδνη εμφδνπ ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ ζην Ζλσκέλν Βαζίιεην απφ ηηο επηρεηξήζεηο ζηηο νπνίεο επέλδπζαλ δίλνληαη ζην Γηάγξακκα πνπ αθνινπζεί: Γηάγξακκα 2-4: Κέζνδνη εμφδνπ ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ απφ επελδχζεηο Πώλθςθ μετοχών ςε τρίτο φορζα 10% Διάκεςθ μετοχών ςτο χρθματιςτιριο 8% Καταγραφι ωσ αποτυχία και αποχώρθςθ 40% Πώλθςθ μετοχών ςε άλλουσ μετόχουσ 16% Μεταπώλθςθ μετοχών ςε άλλθ εταιρία 26% Πεγή: Enterprise Directorate General: Benchmarking Business Angels, Nov πξνζαξκνγή) Δίλαη ζηε θχζε ηεο αγνξάο αξθεηέο απφ ηηο επελδχζεηο λα νδεγνχλ ζε απψιεηα ρξεκάησλ θαη λα θαηαιήγνπλ σο απνηπρεκέλεο. Ζ έξεπλα ησλ Mason θαη Harrison θαηέδεημε φηη ε κέζε πεξίνδνο δηαηήξεζεο ησλ κεηνρψλ: γηα κηα επηθεξδή απνρψξεζε είλαη πεξίπνπ ηα ηέζζεξα έηε, γηα απνηπρεκέλε θαηάιεμε ηεο επέλδπζεο είλαη ηα 2έηε, θαη γηα κηα επέλδπζε ρσξίο νθέιε αιιά θαη ρσξίο δεκία, είλαη ηα έμη έηε. Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 32

33 Σα ζηάδηα ιήςεο θαη πινπνίεζεο ηεο επελδπηηθήο απφθαζεο ελφο Δπηρεηξεκαηηθνχ Αγγέινπ παξαηίζεληαη ζηνλ πίλαθα πνπ αθνινπζεί 12 : Πίλαθαο 2-2: ηάδηα πξαγκαηνπνίεζεο ζπκθσλίαο ελφο Δπηρεηξεκαηηθνχ Αγγέινπ κε κηα επηρείξεζε 1 2 Γηεξεχλεζε επελδπηηθήο επθαηξίαο Deal origination Αμηνιφγεζε επθαηξίαο Deal evaluation Ο ΔΑ γίλεηαη θνηλσλφο ηεο επθαηξίαο ηππηθά κέζσ ελφο απφ ηνπο αθφινπζνπο δίαπινπο: ηπραία αλαδήηεζε / ζχζηαζε απφ ζπλεξγάηεο ζηνλ επαγγεικαηηθφ πεξίγπξν ή άιινπο ηδηψηεο ή νξγαληζκνχο / πξνζσπηθή αλαδήηεζε Πεξηιακβάλεη δχν βήκαηα: (1) Αξρηθφο έιεγρνο / πξψηεο εληππψζεηο: Θπξίσο ειέγρνληαη ν βαζκφο ηαχηηζεο κε ηα πξνζσπηθά θξηηήξηα αμηνιφγεζεο επελδχζεσλ, ν βαζκφο γλψζεο ηνπ θιάδνπ ζηνλ νπνίν δξαζηεξηνπνηείηαη ε επηρείξεζε ελδηαθέξνληνο θαη ε δπλακηθή ηεο επηρείξεζεο. (2) Ιεπηνκεξήο αμηνιφγεζε Ο επελδπηήο ζα εμεηάζεη ην επηρεηξεκαηηθφ ζρέδην ζε βάζνο, ζα δηαβνπιεπηεί κε ηνπο ζπλεξγάηεο ηνπ θαη ζα ζπλαληεζεί κε ηνπο ηπρφλ δηακεζνιαβεηέο. Ζ ηειηθή απφθαζε ζεηηθή ε αξλεηηθή - ζα ιεθζεί κε γλψκνλα ηελ δπλακηθή ηνπ θιάδνπ ζηνλ νπνίν δξαζηεξηνπνηείηαη ε επηρείξεζε, ηελ επηρεηξεκαηηθή ηδέα, ηηο εληππψζεηο ησλ ζπλεξγαηψλ θαη ησλ δηακεζνιαβεηψλ θαη ησλ δπλεηηθψλ νηθνλνκηθψλ απνιαβψλ σθειεηψλ. 12 Πξνζαξκνγή απφ: Mason Colin M, Informal sources of venture finance, Hunter Centre for Entrepreneurship, University of Strathclyde. (2005). Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 33

34 3 4 5 Γηαπξαγκάηεπζε / χλαςε ζπκθσλίαο Negotiation & contracting Παξεκβάζεηο / Δκπινθή κεηά ηελ επέλδπζε Post- investment involvement Έμνδνο Exit / πγθνκηδή Harvesting ηελ πεξίπησζε ζεηηθήο απάληεζεο, μεθηλά έλαο θχθινο επαθψλ κεηαμχ ζηειερψλ ηεο επηρείξεζεο -ζηφρνπ θαη ηνπ Αγγέινπ, πξνθεηκέλνπ λα δηεξεπλεζνχλ ζηνηρεία φπσο ε ειθπζηηθφηεηα ηνπ θιάδνπ, ε ζηξαηεγηθή ηεο επηρείξεζεο, ε ηθαλφηεηα θαη ε ζχλζεζε ηεο δηνηθεηηθήο νκάδαο θιπ. ηηο επαθέο θχξηα παξάκεηξνο ππφ ζπδήηεζε είλαη ην χςνο ηεο επέλδπζεο, ν βαζκφο εκπινθήο ηνπ Αγγέινπ θαη ηηο πξνζδνθψκελεο σθέιεηεο γηα ακθφηεξα ηα κέξε. Κε βάζε ηα αλσηέξσ πξνζδηνξίδεηαη ε αμία ηνπ ηηκήκαηνο γηα ην πνζνζηφ πνπ ελδερνκέλσο επηζπκεί λα αλαιάβεη ν Άγγεινο, θαζψο θαη κία ζεηξά απφ άιινπο φξνπο (π.ρ. έμνδνο απφ ηελ επέλδπζε θιπ.). Αθνινπζνχλ δηαπξαγκαηεχζεηο κεηαμχ ηνπ Αγγέινπ θαη ηεο επηρείξεζεο ζηφρνπ πξνθεηκέλνπ λα ζπδεηεζνχλ θαη λα γίλνπλ απνδεθηνί νη φξνη ηεο ζπκθσλίαο. Ο ΔΑ είλαη πνιχ πηζαλφ λα εκπιαθεί κε ηελ επηρείξεζε εθηφο απφ ηελ επέλδπζε ρξεκάησλ ζε έλα είδνο ζπκβνπιεπηηθήο θαζνδήγεζεο mentoring. Ο βαζκφο απηήο ηεο εκπινθήο πνηθίιεη θαηά πεξίπησζε αλάινγα κε ην ζηάδην αλάπηπμεο ηεο επηρείξεζεο θαη ηηο επηδφζεηο ηεο. O EA απνθαζίδεη λα παξαρσξήζεη ην κεξίδην ηνπ, ζπλήζσο φηαλ θξίλεη φηη ε επηρείξεζε πέηπρε θαη ηνπ απέθεξε ηα επηζπκεηά θέξδε. Γεληθά έμνδνο απφ ηελ επηρείξεζε γίλεηαη είηε ιφγσ απνηπρίαο είηε ιφγσ πψιεζεο ηεο κεηνρηθήο ζπκκεηνρήο ζε άιινλ επελδπηή ή ζηελ επηρείξεζε. Οη επηηπρείο επελδχζεηο ζπλήζσο νινθιεξψλνληαη κέζσ εκπνξηθήο ζπλαιιαγήο (πψιεζε κεηνρψλ). Οη θχξηεο ηάζεηο πνπ έρνπλ αλαπηπρζεί ηα ηειεπηαία ρξφληα ζε δηεζλέο επίπεδν ζηελ αγνξά ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ είλαη νη εμήο: Απμαλφκελνο αξηζκφο ΔΑ θαη δηθηχσλ ΔΑ ζηελ Διιάδα) Οινέλα θαη κεγαιχηεξνο αξηζκφο επελδχζεσλ ζε «πξάζηλεο» ηερλνινγίεο, ζε «πξάζηλα» επηρεηξεζηαθά ζρέδηα θαη ζε θιάδνπο θαη βηνκεραλίεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ αεηθφξν αλάπηπμε. Κεγάιν ελδηαθέξνλ γηα δηαζπλνξηαθέο επελδχζεηο Πνιιέο ζπκθσλίεο ζπλάπηνληαη απφ θνηλνπξαμίεο Αγγέισλ κε επηρεηξήζεηο. Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 34

35 2.2.5 Θξίζηκεο παξάκεηξνη ελδηαθέξνληνο πνπ πξέπεη λα ιακβάλεη ππφςε ν Δπηρεηξεκαηηθφο Άγγεινο Ο Colin Mason απφ ην Θέληξν Δπηρεηξεκαηηθφηεηαο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ ηνπ Strathclyde έρεη απνηππψζεη θξίζηκεο παξακέηξνπο πνπ πξέπεη λα ιακβάλεη ππφςε ηνπ ν Δπηρεηξεκαηηθφο Άγγεινο θαηά ηελ πινπνίεζε κηαο επέλδπζεο ή/θαη ζηήξημεο κηαο επηρείξεζεο. Πην ζπγθεθξηκέλα, ν Άγγεινο νθείιεη λα γλσξίδεη φηη: Ζ επέλδπζε ζπλεπάγεηαη θίλδπλν ξίζθν: Ο Άγγεινο πξέπεη λα επελδχεη κφλν εάλ αληέρεη λα ράζεη Τπάξρεη πεξηζψξην γηα επίηεπμε πςειψλ απνδφζεσλ Οη επελδχζεηο ησλ Αγγέισλ απνηεινχλ ρξήζηκν ηκήκα ελφο επελδπηηθνχ ραξηνθπιαθίνπ. Γελ πξέπεη πνηέ λα ακειεί ηνλ λνκηθφ θαη νηθνλνκηθφ έιεγρν Δίλαη ν πην ζπρλφο ιφγνο πνπ νη Άγγεινη κεηαληψλνπλ ζηελ πνξεία εμέιημεο ελφο επελδπηηθνχ ζρεδίνπ. Γελ πξέπεη λα «εξσηεχεηαη» ηελ επέλδπζε ηνπ Οθείιεη λα είλαη ςπρξφο θαη ακείιηθηνο κε θάζε επέλδπζε πνπ δελ απνδίδεη ηα πξνζδνθψκελα αλαινγηδφκελνο ην επθαηξηαθφ θφζηνο απφ ηελ ελαζρφιεζε ηνπ κε θάζε κία. Οη επηηπρεκέλεο επελδχζεηο ζπλήζσο δελ έρνπλ θνηλά φκνηα ραξαθηεξηζηηθά Γελ ππάξρεη «ζπληαγή επηηπρίαο». Οη επηηπρεκέλεο επελδχζεηο ζπλήζσο απαηηνχλ «βαζηέο ηζέπεο». Πξέπεη λα εμεηάδεη ηε δπλαηφηεηα λα εκπιαθεί κε κηα επηρείξεζε ζην πιαίζην ζπλεξγαζίαο κε άιινπο Αγγέινπο, θάηη πνπ ζπλεπάγεηαη κεγαιχηεξε δπλαηφηεηα ρξεκαηνδφηεζεο, επξχηεξν θάζκα εκπεηξηψλ θαη γλψζεο γηα ελδειερή λνκηθφ θαη νηθνλνκηθφ έιεγρν, θαζψο θαη γηα παξαθνινχζεζε ηεο εμειηθηηθήο πνξείαο ηεο επέλδπζεο, ελδπλάκσζε θαη ζχζθημε ζρέζεσλ κε ηπρφλ πην έκπεηξνπο επαγγεικαηίεο θαη ηέινο ελδπλάκσζε ηεο θνηλσληθήο δηθηχσζεο. Πξέπεη λα εμεηάδεη ηε δπλαηφηεηα λα εκπιαθεί κε κηα επηρείξεζε ζε ζπλεξγαζία κε εηαηξείεο Venture Capitals Πξέπεη λα έρεη απνζέκαηα ππνκνλήο θαη λα κελ παληθνβάιιεηαη ζε ελδερφκελεο απνηπρίεο. Πξέπεη λα έρεη ζηξαηεγηθή εμφδνπ απφ κηα επηρείξεζε απφ ην ζηάδην αθφκα ηεο αξρηθήο εκπινθήο. Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 35

36 2.2.6 Σν κνληέιν δξαζηεξηνπνίεζεο ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ ηελ Δπξψπε ε έλλνηα ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ είλαη άξξεθηα ζπλδεδεκέλε κε ηελ έλλνηα ηνπ επελδπηή. Δίλαη γλσζηφ φηη ζήκεξα, νη επηρεηξήζεηο (θπξίσο νη ΚΚΔ) ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε αληηκεησπίδνπλ αξθεηά πξνβιήκαηα φζνλ αθνξά ζηε ιήςε δαλείσλ θαη ηε ρξεκαηνδφηεζή ηνπο κε επηρεηξεκαηηθά θεθάιαηα. Αλαγλσξίδεηαη πιένλ επξέσο φηη ε δηακφξθσζε ελφο επλντθφηεξνπ ρξεκαηνδνηηθνχ πεξηβάιινληνο γηα ηηο επηρεηξήζεηο είλαη ζεκαληηθή ηφζν γηα ηελ ηφλσζε ηεο αλάπηπμεο φζν θαη γηα ηελ δεκηνπξγία ζέζεσλ απαζρφιεζεο ζηελ ΔΔ. Γηα ην ιφγν απηφ, νη θνηλνηηθέο πξσηνβνπιίεο γηα ηε βειηίσζε ηεο πξφζβαζεο ησλ επξσπατθψλ επηρεηξήζεσλ ζε πνηθίιεο κνξθέο ρξεκαηνδφηεζεο απνθηνχλ νινέλα θαη κεγαιχηεξε ζεκαζία. Κηα απφ απηέο, φπσο αλαθέξζεθε θαη παξαπάλσ, είλαη ε πξνζπάζεηα γηα θαζηέξσζε ηνπ ζεζκνχ ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ ζηα θξάηε-κέιε, κε ηε δεκηνπξγία θαη αλάπηπμε δηθηχσλ πνπ ζπλδένπλ άηππνπο επελδπηέο θαη ΚΚΔ. Σα ηειεπηαία ρξφληα νη λένη θαη θαηλνηφκνη επηρεηξεκαηίεο αληηκεησπίδνπλ δπζθνιίεο ζηελ εχξεζε ρξεκαηνδφηεζεο ζηα πξψηα ζηάδηα αλάπηπμεο ηεο επηρείξεζεο φηαλ νη ίδηνη δε δηαζέηνπλ ηηο νηθνλνκηθέο εγγπήζεηο ή ην απαξαίηεην ππφβαζξν γηα λα δηαρεηξηζηνχλ ην θίλδπλν πνπ ζρεηίδεηαη κε ηε ρξεκαηνδφηεζε ηεο επηρείξεζήο ηνπο. Σν ρξεκαηνδνηηθφ πξφβιεκα γηα κηα ΚΚΔ γίλεηαη ηδηαίηεξα νμχ ζηηο πεξηπηψζεηο πνπ ε επηρείξεζε δελ πιεξνί ηηο πξνυπνζέζεηο πνπ απαηηνχλ νη πεξηζζφηεξνη θνξείο παξνρήο επηρεηξεκαηηθψλ θεθαιαίσλ, πξνθεηκέλνπ λα πξνβνχλ ζε θάπνηα επέλδπζε. Θα πξέπεη επίζεο λα ζεκεησζεί φηη ζε επξσπατθφ επίπεδν, νη θνξείο απηνί νινέλα θαη απμάλνπλ ην φξην ρξεκαηνδφηεζεο απφ ην νπνίν μεθηλνχλ λα επελδχνπλ 13, επηθεληξψλνληαο έηζη ην ελδηαθέξνλ ηνπο ζε κεγαιχηεξεο επηρεηξήζεηο. Οη επηρεηξεκαηηθνί άγγεινη κπνξνχλ λα παίμνπλ έλαλ θαζνξηζηηθφ ξφιν ζηε γεθχξσζε απηνχ ηνπ ράζκαηνο, θαζψο είλαη πην πξφζπκνη λα επελδχζνπλ ζε επηρεηξήζεηο πνπ βξίζθνληαη ζηα αξρηθά ζηάδηα αλάπηπμήο ηνπο, θαη επνκέλσο ε επέλδπζε ελέρεη κεγαιχηεξν θίλδπλν. Δπηπξνζζέησο, νη επηρεηξεκαηηθνί άγγεινη θέξλνπλ ηελ εκπεηξία, ηηο γλψζεηο θαη ηηο δεμηφηεηέο ηνπο ζηε λέα επηρείξεζε ζηελ νπνία επελδχνπλ. Γηα ηηο πεξηζζφηεξεο επξσπατθέο ΚΚΔ, ε έιιεηςε εκπεηξίαο θαη γλψζεσλ νξγάλσζεο θαη δηνίθεζεο επηρεηξήζεσλ 13 ε επίπεδν Δ.Δ. ην φξην απηφ θπκαίλεηαη ζήκεξα απφ 1 εθαηνκκχξην θαη πάλσ, ελψ ζην Ζλσκέλν Βαζίιεην είλαη αθφκα κεγαιχηεξν, πεξίπνπ ζηα 1,5 εθαηνκκχξηα. Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 36

37 είλαη πξφβιεκα ίζεο βαξχηεηαο κε απηφ ηεο έιιεηςεο θεθαιαίσλ. Έηζη, ε επηρείξεζε σθειείηαη ηφζν απφ ηελ εηζξνή θεθαιαίσλ, φζν θαη απφ ηηο εμεηδηθεπκέλεο γλψζεηο πνπ παξέρνπλ νη άγγεινη. Οη επηρεηξεκαηηθνί άγγεινη απφ ηελ πιεπξά ηνπο, βιέπνπλ σο φθεινο απφ ηελ πξνζθνξά γλψζεο ζηελ επηρείξεζε, ηελ εμαζθάιηζε ηεο απφδνζεο ησλ θεθαιαίσλ ηνπο παξάιιεια κε ηελ εζηθή ηθαλνπνίεζε ηεο παξνρήο βνήζεηαο ζε έλαλ λέν επηρεηξεκαηία. Όπσο είλαη θαλεξφ, ζην επξσπατθφ κνληέιν, επηρεηξεκαηηθφο άγγεινο ζεκαίλεη ηαπηφρξνλα επελδπηήο θαη ζχκβνπινο. Τπάξρνπλ πεξηπηψζεηο φπνπ ν επηρεηξεκαηηθφο άγγεινο δελ κπνξεί λα αληαπνθξηζεί ζην χςνο ηεο επέλδπζεο πνπ απαηηείηαη γηα κηα ζπγθεθξηκέλε επηρείξεζε θαη κπνξεί ν ίδηνο λα ζπλάςεη ζπλεξγαζίεο κε άιινπο επελδπηέο. Βέβαηα, ε ζπλεξγαζία κεηαμχ επηρεηξεκαηηθνχ αγγέινπ θαη άιισλ επελδπηψλ είλαη δπλαηή κφλν φηαλ δηέπεηαη απφ εκπηζηνζχλε θαη βαζίδεηαη, γηα παξάδεηγκα, ζε πξνεγνχκελε ζρέζε. Σα δηαθνξεηηθά θίλεηξα, νη πξνζδνθίεο θαη νη δπλαηφηεηεο εμφδνπ ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ θαη ησλ άιισλ επελδπηψλ ζπληζηνχλ ηα θχξηα πξνβιήκαηα, αιιά ζε θάζε πεξίπησζε ε ζπλεξγαζία είλαη εθηθηή. χκθσλα κε ην ΔΒΑΛ, γηα λα ζεσξεζεί κηα ζπλεξγαζία αλάκεζα ζε έλαλ επηρεηξεκαηηθφ άγγειν θαη κηα επηρείξεζε επηηπρήο πξέπεη λα ιεηηνπξγήζνπλ πέληε πξνυπνζέζεηο απφ ηελ πιεπξά ηνπ επηρεηξεκαηηθνχ αγγέινπ (the 5 C of the angel) θαη ηέζζεξηο απφ ηελ πιεπξά ηνπ επηρεηξεκαηία (the 4 C of the entrepreneur). Απφ ηελ πιεπξά ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ, νη πέληε πξνυπνζέζεηο γηα κηα επηηπρή ζπλεξγαζία είλαη: πλεξγαζία (Cooperation): ζα γίλεη ν επηρεηξεκαηηθφο άγγεινο έλα νπζηαζηηθφ κέινο ηεο νκάδαο δηνίθεζεο ηεο επηρείξεζεο; Γέζκεπζε (Commitment): ζα πξαγκαηνπνηήζεη ε νκάδα δηνίθεζεο ηα ππεζρεκέλα ην Δπηρεηξεκαηηθφ ρέδην; Ηθαλφηεηα (Competence) ηεο νκάδαο δηνίθεζεο Υάξηζκα (Charisma): ζα κπνξέζεη ν επηρεηξεκαηηθφο άγγεινο λα κεηαθέξεη ηε ηερλνγλσζία ηνπ ρσξίο λα ηελ επηβάιιεη; Υεκεία (Chemistry): πηζηεχεη ν επηρεηξεκαηηθφο άγγεινο φηη ζα ζπλεξγαζηεί θαιά κε ηνλ επηρεηξεκαηία; Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 37

38 ρήκα 2-1: Σα 5 C ηνπ Δπηρεηξεκαηηθνχ Αγγέινπ Cooperation Chemistry Commitment Charisma Competence Δλψ νη ηέζζεξηο πξνζδνθίεο ηνπ επηρεηξεκαηία απφ ηε ζπλεηζθνξά ηνπ επηρεηξεκαηηθνχ αγγέινπ είλαη: Υεκεία (Chemistry): πηζηεχεη ν επηρεηξεκαηίαο φηη ζα ζπλεξγαζηεί θαιά κε ηνλ επηρεηξεκαηηθφ άγγειν; Ηθαλφηεηα (Competence) ηεο νκάδαο δηνίθεζεο πλζήθεο (Conditions): ελεξγή θαη ππεχζπλε ζπκκεηνρή, κνξθέο εκπινθήο θαη ζθνπνί ηνπ επηρεηξεκαηηθνχ αγγέινπ, εμσηεξηθνί παξάγνληεο Γίθηπν Δπαθψλ (Network of Contacts) ηνπ επηρεηξεκαηηθνχ αγγέινπ. ρήκα 2-2: Σα 4 C ηεο Δπηρείξεζεο Conditions Chemistry Contacts Competence Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 38

39 Απφ ηηο πξνυπνζέζεηο απηέο, είλαη θαλεξφ φηη νη απαηηήζεηο ηνπ επηρεηξεκαηία απφ ηνλ επηρεηξεκαηηθφο άγγεινο, αιιά θαη ηνπ επηρεηξεκαηηθνχ αγγέινπ απφ ηνλ επηρεηξεκαηία ζα πξέπεη λα ηθαλνπνηνχληαη ηαπηφρξνλα πξνθεηκέλνπ λα πξαγκαηνπνηεζεί κηα επηηπρήο ζπλεξγαζία. Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ φηη θαη νη δχν πιεπξέο επηζεκαίλνπλ ηνλ παξάγνληα «Υεκεία» σο ζεκαληηθφ γηα ηελ επηηπρία ηεο ζπλεξγαζίαο. Απηφ επηβεβαηψλεη ην γεγνλφο φηη ε πξνζσπηθή ζρέζε ηνπ επηρεηξεκαηηθνχ αγγέινπ κε ηνλ επηρεηξεκαηία είλαη πνιχ ζεκαληηθή αθφκα θαη γηα ην είδνο ηεο ζπλεξγαζίαο κεηαμχ ηνπο. Όπσο πεξηγξάθεθε θαη ζην πξνεγνχκελν θεθάιαην, νη αληηιήςεηο ηνπ επηρεηξεκαηία γηα ην πφζν επηζπκεί λα εκπιαθεί έλαο «μέλνο» ζηελ επηρείξεζή ηνπ θαζνξίδνπλ ζε κεγάιν βαζκφ ηε κνξθή ηεο ζπλεξγαζίαο πνπ ζα αλαπηπρζεί. Παξφκνηα, νη πξνζσπηθέο επηδηψμεηο θαη νη δξαζηεξηφηεηεο ηνπ επηρεηξεκαηηθνχ αγγέινπ αλ, γηα παξάδεηγκα, επελδχεη ζε πεξηζζφηεξεο απφ κία επηρεηξήζεηο επεξεάδνπλ ην βαζκφ εκπινθήο ηνπ ζηα δηνηθεηηθά ηεο επηρείξεζεο. Δπίζεο, κηα πξνυπφζεζε πνπ ζέηεη ν επηρεηξεκαηίαο είλαη απηή ησλ ζπλζεθψλ θαη ησλ εμσηεξηθψλ παξαγφλησλ (conditions). Οη εμσηεξηθνί παξάγνληεο ζε κηα ζπλεξγαζία κπνξνχλ λα επεξεάζνπλ ζε κεγάιν βαζκφ ηελ ηχρε ηεο ζπλεξγαζίαο απηήο. Λνκνζεηηθφ θαη θνξνινγηθφ θαζεζηψο, θίλεηξα ή αληηθίλεηξα κπνξνχλ είηε λα δηεπθνιχλνπλ είηε λα εκπνδίδνπλ ηελ πξαγκαηνπνίεζε κηαο ζπλεξγαζίαο. ε κηα πξφζθαηε έθζεζε ζπγθξηηηθήο αλάιπζεο επηδφζεσλ, ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή εμέηαζε ηνπο ηξφπνπο κε ηνπο νπνίνπο νη δεκφζηεο πνιηηηθέο ζα κπνξνχζαλ λα ππνζηεξίμνπλ ηνπο επηρεηξεκαηηθνχο αγγέινπο. Δπεζήκαλε ηελ αλάγθε βειηίσζεο ηνπ ιεηηνπξγηθνχ ηνπο πεξηβάιινληνο, ηεο αλάπηπμεο ησλ δξαζηεξηνηήησλ ησλ δηθηχσλ ηνπο, θαη ηεο εμαζθάιηζεο κηαο απνδνηηθφηεξεο ζρέζεο κεηαμχ επηρεηξήζεσλ θαη αγγέισλ 14. χζηεζε φηη ηα θξάηε κέιε πξέπεη λα νξγαλψζνπλ εθζηξαηείεο επαηζζεηνπνίεζεο, εμεγψληαο ηα νθέιε ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ θαη ησλ νηθνλνκηθψλ επθαηξηψλ πνπ απηνί κπνξνχλ λα πξνζθέξνπλ ζηηο επηρεηξήζεηο. Θαζψο νη επηρεηξεκαηηθνί άγγεινη είλαη κηα ζεκαληηθή πεγή ρξεκαηνδφηεζεο γηα ηηο ΚΚΔ (ζε πνιιέο ρψξεο είλαη ζεκαληηθφηεξνη απφ ηα θεθάιαηα επηρεηξεκαηηθνχ θηλδχλνπ), είλαη αλαγθαία ε ζπιινγή πεξηζζφηεξσλ ζηνηρείσλ ζρεηηθά κε ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηνπο. Ζ έθζεζε πξνηξέπεη ηα θξάηε-κέιε λα εμεηάζνπλ ηε δπλαηφηεηα θνξνινγηθψλ απαιιαγψλ, νη νπνίεο ζα ελζάξξπλαλ ηηο επελδχζεηο θηλδχλνπ ζηηο λενζχζηαηεο θαη ηηο αλαπηπζζφκελεο επηρεηξήζεηο. 14 Ζ έθζεζε ήηαλ ην απνηέιεζκα ελφο θνηλνηηθνχ πξνγξάκκαηνο (Best) πνπ έθεξε ζε επαθή εζληθνχο αληηπξνζψπνπο θαη εκπεηξνγλψκνλεο ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα γηα λα επαλεμεηάζνπλ ηηο θαιχηεξεο πξαθηηθέο Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 39

40 2.3 ΣΑ ΓΗΘΣΤΑ ΔΠΗΥΔΗΡΖΚΑΣΗΘΩΛ ΑΓΓΔΙΩΛ Γεληθά Σα δίθηπα επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ (ΒΑΛ: Business Angels Networks) είλαη νξγαληζκνί νη νπνίνη έρνπλ σο ζηφρν λα θέξλνπλ ζε επαθή ηηο κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο κε ππνςήθηνπο επελδπηέο - ζχκβνπινπο δηνίθεζεο θαη αλάπηπμεο. Γηαζέηνπλ βάζεηο δεδνκέλσλ κε θαηαρσξεκέλνπο ηδηψηεο επελδπηέο πνπ επηζπκνχλ λα επελδχζνπλ ρξήκαηα ζε ΚΚΔ ζηηο νπνίεο δηαβιέπνπλ πξννπηηθέο αλάπηπμεο, αιιά θαη επηρεηξήζεηο νη νπνίεο ελδηαθέξνληαη λα αληιήζνπλ θάπνηα θεθάιαηα θαη λα εθκεηαιιεπηνχλ ηε δηνηθεηηθή πείξα αμηφινγσλ επαγγεικαηηψλ 15. Σα δίθηπα επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ, κε άιια ιφγηα, έρνπλ δηακεζνιαβεηηθφ ξφιν ζηελ ζχλαςε ζπκθσληψλ ζπλεξγαζίαο κεηαμχ επελδπηψλ θαη επηρεηξήζεσλ. Τπάξρνπλ δίθηπα επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζε ηνπηθφ επίπεδν (regional BAN) θαη άιια ζε εζληθφ επίπεδν (national BAN). Σν πξσηνπφξν αλάκεζα ζηα επξσπατθά δίθηπα ζεσξείηαη ην Δζληθφ Γίθηπν Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ ηνπ Ζλσκέλνπ Βαζηιείνπ (NBAN: National Business Angels Network in the UK), ην νπνίν θαη απνηέιεζε πξφηππν δεκηνπξγίαο γηα πνιιά άιια εζληθά δίθηπα επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ. Ζ αλάπηπμε δηθηχσλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ ζηελ Δπξψπε επηηαρχλζεθε ζεκαληηθά έπεηηα απφ ηελ ίδξπζε ηνπ Δπξσπατθνχ Γηθηχνπ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ (ΔΒΑΛ: European Business Angels Network) ην Σα πεξηζζφηεξα Γίθηπα Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ εληφο Δπξσπατθήο Έλσζεο δεκηνπξγνχληαη σο Κε Θεξδνζθνπηθέο Οξγαλψζεηο (ΚΘΟ) ή ηδησηηθέο εηαηξείεο ή αθφκα θαη 15 Δηθφλα: jscreationzs / FreeDigitalPhotos.net Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 40

41 σο ηδξχκαηα. Ζ πιεηνλφηεηα ησλ Γηθηχσλ ζηελ Δ.Δ. (64%) ησλ Γηθηχσλ είλαη ΚΘΟ θαη ην 36% είλαη εκπνξηθά Γίθηπα. Γηα λα εθθηλήζεη θαη λα ζηεζεί έλα Γίθηπν Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ είλαη ζεκαληηθφ λα ζπκκεηέρνπλ θαη ζεκαληηθνί παξάγνληεο ηεο νηθνλνκίαο αιιά θαη ηεο πεξηνρήο πνπ δξαζηεξηνπνηείηαη ην Γίθηπν, φπσο ηξάπεδεο, κεζάδνληεο, Δπηκειεηήξηα, εξεπλεηηθά θέληξα, θνξείο ηνπ εκπνξίνπ θαη άιινη νηθνλνκηθνί παξάγνληεο κε ηζρχ. Κε ηελ ελίζρπζε θαη ηελ ζπκκεηνρή απηψλ ζην Γίθηπν απνθηάηαη ε δπλαηφηεηα γηα ηελ παξνρή πεξηζζφηεξσλ νηθνλνκηθψλ ζπκθσληψλ, δπλαηφηεηα εμφδνπ απφ ηηο επελδχζεηο επθνιφηεξα, αιιά θαη παξνρή infrastructure φπσο θαη δηνξγάλσζε εθδειψζεσλ πνπ πξνσζνχλ ην Γίθηπν θαη ηελ ζπλεξγαζία ηνπ κε ηνλ επηρεηξεκαηηθφ θιάδν Οη ζπλεξγαζίεο απηέο είλαη πνιχ εθηθηέο γηαηί φινη νη ζπκκεηέρνληεο δελ έρνπλ κφλν λα δψζνπλ αιιά θαη λα θεξδίζνπλ απφ ηελ ζπκκεηνρή ηνπο ζηα Γίθηπα. Θεξδίδνπλ λέα πειαηεία, πξφζβαζε ζε αγνξέο πνπ πξνεγνπκέλσο δελ είραλ, παξνρέο θαη ππεξεζίεο πνπ δελ κπνξνχζαλ λα πξνζθέξνπλ ζηνπο πειάηεο ηνπο. Δίλαη κηα ακθίδξνκε ζρέζε κε απφιπηε ηζνξξνπία. Σα πεξηζζφηεξα δίθηπα επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ ζηελ Δπξψπε είλαη κηθξνχ ζρεηηθά κεγέζνπο. Πνιιά ηνπηθά δίθηπα απνηεινχλ θαηά θχξην ιφγν επελδπηηθνχο θνξείο πνπ εζηηάδνπλ ζε ζπγθεθξηκέλνπο θιάδνπο ηεο βηνκεραλίαο ή επηρεηξεκαηηθνχο ηνκείο, ελψ ην πιαίζην ιεηηνπξγίαο δηαθέξεη ζεκαληηθά αλάκεζα ηνπο. Ζ δεκηνπξγία ελφο Γηθηχνπ κπνξεί λα δψζεη ζηελ πεξηνρή πνπ ζα δξαζηεξηνπνηεζεί κεγάια νθέιε φπσο : Αχμεζε ηεο εθκεηάιιεπζεο ησλ επηρεηξεζηαθψλ επθαηξηψλ πνπ ππάξρνπλ ζηελ πεξηνρή Οη επθαηξίεο επελδχζεσλ είλαη πιένλ ζπγθεληξσκέλεο, νξγαλσκέλεο θαη δηαζέζηκεο ζε πηζαλνχο επελδπηέο. Κεηαθνξά επηρεηξεκαηηθήο γλψζεο θαη ηθαλνηήησλ απφ ηνπο Αγγέινπο ζηνπο λένπο επηρεηξεκαηίεο πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηελ πεξηνρή. Οη ππεξεζίεο πνπ πξνζθέξνπλ ηα Γίθηπα Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ (ΒΑΛs) είλαη πνιχ ζεκαληηθέο γηα ηελ εμέιημε ηνπ ζεζκνχ θαη ηελ πεξαηηέξσ εμάπισζή ηνπ. Σα δίθηπα επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ εληνπίδνπλ θαη αλαγλσξίδνπλ δπλεηηθνχο επηρεηξεκαηηθνχο αγγέινπο, ηα θίλεηξά ηνπο ή πξνηεξαηφηεηέο ηνπο, θαζψο επίζεο θαη ηηο επελδπηηθέο ηνπο πξνηηκήζεηο. Γηαηεξνχλ βάζε δεδνκέλσλ ηφζν γηα ηνπο επηρεηξεκαηηθνχο αγγέινπο φζν θαη Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 41

42 γηα ηηο επηρεηξήζεηο θαη πξαγκαηνπνηνχλ ηε δηαδηθαζία δηαζχλδεζεο (matching process) ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ κε ηηο επηρεηξήζεηο Ο ηξφπνο ιεηηνπξγίαο ησλ Γηθηχσλ Οη ζπκθσλίεο πνπ ζπλάπηνληαη κεηαμχ ηδησηψλ επελδπηψλ θαη επηρεηξεκαηηψλ εθηφο ησλ πιαηζίσλ ελφο δηθηχνπ, είλαη απνηέιεζκα πξνζσπηθψλ επαθψλ θαη γλσξηκηψλ. Σν γεγνλφο απηφ πεξηνξίδεη ηνλ αξηζκφ ησλ επηρεηξεκαηηθψλ ζρεδίσλ ζηα νπνία κπνξνχλ απηνί νη άγγεινη λα έρνπλ πξφζβαζε. ε απηφ ζπληειεί επηπξνζζέησο θαη ε επηζπκία πνιιψλ αγγέισλ γηα ηελ ηήξεζε ηνπ απνξξήηνπ ηνπ ραξαθηήξα ησλ ζπλαιιαγψλ. Έηζη, ηα ζπλήζε παξάπνλα αγγέισλ φηη ε αγνξά ζηεξείηαη θαιψλ επελδπηηθψλ επθαηξηψλ, ελδερνκέλσο λα νθείινληαη θαη ζηελ απνκφλσζε πνπ έρνπλ «επηβάιεη» ζηνπο εαπηνχο ηνπο. Αληηζέησο, νη άγγεινη πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηα πιαίζηα νξγαλσκέλσλ δηθηχσλ έρνπλ πξφζβαζε ζε κηα πνηθηιία επηρεηξεκαηηθψλ ζρεδίσλ θαη ζπλεπψο κεγαιχηεξε πηζαλφηεηα λα βξνπλ επελδπηηθέο επθαηξίεο. Σα θξηηήξηα κε ηα νπνία πξαγκαηνπνηείηαη ε δηαδηθαζία ηεο δηαζχλδεζεο ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ κε ηηο επηρεηξήζεηο είλαη ζπλήζσο ηα εμήο: ν ηνκέαο δξαζηεξηφηεηαο ηεο επηρείξεζεο, ην χςνο ηεο επέλδπζεο πνπ απαηηείηαη, κηα ζχληνκε πεξηγξαθή ηνπ επηρεηξεκαηηθνχ ζρεδίνπ (business plan) ηεο επηρείξεζεο, ην ζηάδην ζην νπνίν βξίζθεηαη ε επηρείξεζε θαη ε πεξηνρή φπνπ πξφθεηηαη λα πξαγκαηνπνηεζεί ε επέλδπζε. Σα ζηνηρεία ηεο επηρείξεζεο πνπ ελδηαθέξεηαη λα ζπλεξγαζηεί κε θάπνηνλ επηρεηξεκαηηθφ άγγειν, θαηαρσξνχληαη ζηε βάζε δεδνκέλσλ, θαη θαηφπηλ, κπαίλεη ζε εθαξκνγή ε δηαδηθαζία ζχλδεζεο, νχησο ψζηε λα βξεζεί ν θαηάιιεινο επηρεηξεκαηηθφο άγγεινο γηα ηελ θάζε επηρείξεζε. Ζ ίδηα δηαδηθαζία κπνξεί λα εθαξκνζηεί θαη αληίζηξνθα. ρεκαηηθά ην ΔΒΑΛ πεξηγξάθεη ηε δηαδηθαζία ζχλδεζεο σο εμήο: Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 42

43 ρήκα 2-3: Ζ δηαδηθαζία δηαζχλδεζεο Δ.Α. Δπηρεηξήζεσλ κέζσ ησλ Γηθηχσλ Όπσο θαίλεηαη απφ ην παξαπάλσ ρήκα, ε δηαδηθαζία δηαζχλδεζεο ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ κε ηηο επηρεηξήζεηο πεξλά απφ αξθεηά ζηάδηα. Ζ πξαγκαηνπνίεζε κηαο επηηπρνχο ζπλεξγαζίαο πξνυπνζέηεη πξνεξγαζία ηφζν απφ ηελ πιεπξά ησλ επηρεηξήζεσλ, φζν θαη απφ ηελ πιεπξά ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ. Ζ επηρείξεζε ζα πξέπεη λα ζπληάμεη έλα επηρεηξεκαηηθφ ζρέδην (business plan) ην νπνίν ζα αμηνινγεζεί απφ ην δίθηπν, θαη αλ είλαη απαξαίηεην, ζα δηνξζσζεί ή ζα εκπινπηηζηεί ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ επηρεηξεκαηία. ηε ζπλέρεηα, ν επηρεηξεκαηίαο ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο ζα πξέπεη λα παξαθνινπζήζεη έλα πξφγξακκα «επελδπηηθήο εηνηκφηεηαο», πνπ αξθεηά δίθηπα ζηελ Δπξψπε εθαξκφδνπλ. Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 43

44 Σέινο, ζα πξέπεη λα εηνηκάζεη ν επηρεηξεκαηίαο κηα ζχληνκε παξνπζίαζε ηεο επηρείξεζεο θαη ησλ κειινληηθψλ ζρεδίσλ πνπ ζα κπνξεί λα παξνπζηάζεη ζηνλ επηρεηξεκαηηθφ άγγειν θαη λα ηνλ «πείζεη» φηη ε επηρείξεζή ηνπ είλαη κηα πνιχ θαιή επελδπηηθή επθαηξία γηα απηφλ. Ο επηρεηξεκαηηθφο άγγεινο απφ ηελ άιιε κεξηά, ζα πξέπεη κε ηε βνήζεηα ηνπ δηθηχνπ λα νξίζεη πνην είλαη ην πξνθίι ηνπ θαη πεξίπνπ ζε πνηα θαηεγνξία αλήθεη θαη λα θαηαζηήζεη ζαθή ηελ επελδπηηθή ηνπ δπλαηφηεηα. Θαηφπηλ, ζα πξέπεη λα παξαθνινπζήζεη θάπνην πξφγξακκα εθπαίδεπζεο, πνπ επίζεο αξθεηά δίθηπα ζηελ Δπξψπε εθαξκφδνπλ. Δθφζνλ έρεη νινθιεξψζεη ην πξφγξακκα απηφ θαη έρεη θαηαλνήζεη ην ξφιν ηνπ επηρεηξεκαηηθνχ αγγέινπ, παξαζέηεη ηηο επελδπηηθέο πξνηηκήζεηο θαη ηα θξηηήξηα πνπ επηζπκεί λα ζέζεη πξνθεηκέλνπ λα πξνβεί ζηελ πξαγκαηνπνίεζε κηαο επέλδπζεο. Σέινο, ν επηρεηξεκαηηθφο άγγεινο πξνζηίζεηαη ζηε βάζε δεδνκέλσλ ηνπ δηθηχνπ θαη ζπκκεηέρεη ζηηο δηάθνξεο εθδειψζεηο πνπ δηνξγαλψλνληαη κε ζθνπφ ηελ θαιχηεξε δηαζχλδεζε ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ κε ηηο επηρεηξήζεηο. Ζ δηαδηθαζία απηή ππνδειψλεη φηη ηα δίθηπα επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ πξνζθέξνπλ πνιιά πεξηζζφηεξα πξνο ηηο δχν πιεπξέο, απφ κφλε ηελ ειεθηξνληθή αληηζηνίρεζε δεδνκέλσλ. Γηνξγαλψλνπλ ζεκηλάξηα θαη πξνγξάκκαηα γηα ηνπο επηρεηξεκαηίεο θαη ηνπο βνεζνχλ κέζα απφ δηαδηθαζίεο ζπκβνπιεπηηθήο θαη mentoring γηα ην πψο ζα επηηχρνπλ ηελ θαιχηεξε θαη πην ζπκθέξνπζα ζπκθσλία γηα ηελ επηρείξεζή ηνπο. Γηα παξάδεηγκα, θάπνηα δίθηπα δηνξγαλψλνπλ εθδειψζεηο ζε κεληαία βάζε, ζηηο νπνίεο νη επηρεηξεκαηίεο θαινχληαη λα παξνπζηάζνπλ ηα επηρεηξεκαηηθά ηνπο ζρέδηα θαη λα έξζνπλ ζε επαθή κε αξθεηνχο επηρεηξεκαηηθνχο αγγέινπο. Παξαδείγκαηα ηέηνησλ ππεξεζηψλ αλαθέξνληαη αλαιπηηθά ζε επφκελε παξάγξαθν. Ωζηφζν, θάπνηα πξνβιήκαηα εμαθνινπζνχλ λα πθίζηαληαη αθφκα θαη εληφο ησλ δηθηχσλ. Σέηνηα είλαη νη γεσγξαθηθνί πεξηνξηζκνί θάπνησλ αγγέισλ, ε επηζπκία επέλδπζεο ζε ζπγθεθξηκέλνπο θιάδνπο ηεο νηθνλνκίαο θ.α. Σειηθά φκσο, αλ θαη θάζε ζπκθσλία πνπ πξαγκαηνπνηείηαη είλαη απνηέιεζκα ηεο πξνζσπηθήο επαθήο ηνπ αγγέινπ κε ηνλ επηρεηξεκαηία, κέζσ ησλ απνηειεζκαηηθψλ ηξφπσλ δηαζχλδεζεο πνπ αθνινπζνχλ, ηα δίθηπα κπνξνχλ λα απμήζνπλ ζεκαληηθά ηηο πηζαλφηεηεο ζχλαςεο κηαο επηηπρνχο ζπκθσλίαο. Παξά ηελ πξνηίκεζε ησλ πεξηζζφηεξσλ αγγέισλ λα επελδχνπλ ζε επηρεηξήζεηο πνπ εδξεχνπλ ζε ινγηθή απφζηαζε απφ ηνλ ηφπν Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 44

45 δηακνλήο ηνπο, ζπλήζσο θάλνπλ ππνρσξήζεηο γηα ηα εμφρσο ειθπζηηθά επηρεηξεκαηηθά ζρέδηα Τπεξεζίεο πνπ παξέρνπλ ηα Γίθηπα Οη θπξηφηεξεο κνξθέο ππεξεζηψλ πνπ παξέρνπλ ηα δίθηπα επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ πέξα απφ ηελ απιή δηαζχλδεζε ησλ επηρεηξήζεσλ κε ηνπο επηρεηξεκαηηθνχο αγγέινπο είλαη νη εμήο: Αθαδεκίεο Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ (Business Angels Academies): θνπφο ησλ αθαδεκηψλ απηψλ είλαη λα εθπαηδεχζνπλ ηνπο ζπκκεηέρνληεο θαη λα δεκηνπξγήζνπλ πιαηθφξκεο φπνπ ζα αληαιιάδνληαη εκπεηξίεο θαη ζα δίλνληαη ζηνπο ζπκκεηέρνληεο ηα θαηάιιεια εθφδηα λα δηαρεηξηζηνχλ ηελ επελδπηηθή δηαδηθαζία. Δπίζεο, νη άγγεινη ζηηο αθαδεκίεο πξνπνλνχληαη ψζηε λα θαηαλνήζνπλ ην ξφιν ηνπο, ηνπο θηλδχλνπο θαη ηηο επθαηξίεο πνπ πεξηιακβάλνληαη ζηε δηαδηθαζία, λα εθηηκνχλ νξζά κηα πξφηαζε, θαη λα ελεκεξσζνχλ ζρεηηθά κε ηηο επθαηξίεο εμφδνπ θαη ηα φπνηα επηηπρεκέλα παξαδείγκαηα ζπλεξγαζηψλ ππάξρνπλ. Ζ νκάδα ζηφρνο πνπ απεπζχλνληαη ηα πξνγξάκκαηα ησλ αθαδεκηψλ είλαη ε ήδε ππάξρνληεο επηρεηξεκαηηθνί άγγεινη θαη νη δπλεηηθνί επηρεηξεκαηηθνί πνπ επηζπκνχλ λα δξαζηεξηνπνηεζνχλ άκεζα ζηνλ ηνκέα. Ζ δηάξθεηα ηεο εθπαίδεπζεο κπνξεί λα είλαη απφ κία κέξα έσο θαη έμη κήλεο. Όζνλ αθνξά ζηε ζεκαηνινγία ησλ πξνγξακκάησλ, απηή ζπλήζσο πεξηιακβάλεη: ηε ιεηηνπξγία ηεο «αλεπίζεκεο» αγνξάο επηρεηξεκαηηθψλ θεθαιαίσλ, ην πψο κπνξεί θαλείο λα αλαγλσξίζεη ηηο επελδπηηθέο επθαηξίεο, ηνλ έιεγρν ησλ επηρεηξήζεσλ θαη αλάιπζε ηεο επέλδπζεο, ηε δνκή ηεο δηαδηθαζίαο θαη ηηο δηαπξαγκαηεχζεηο πνπ απαηηνχληαη, ηε δηαδηθαζία ηεο επηκέιεηαο πνπ πξέπεη λα επηδείμεη ν επηρεηξεκαηηθφο άγγεινο θ.ά.. Πξνγξάκκαηα επελδπηηθήο εηνηκφηεηαο (Investment Readiness Programs): Σα πξνγξάκκαηα απηά απνηεινχλ νπζηαζηηθά κηα ππεξεζία πξνπφλεζεο θαη ζπκβνπιεπηηθήο πξνο ηνλ επηρεηξεκαηία, γηα λα πξνεηνηκαζηεί ν επηρεηξεκαηίαο λα παξνπζηάζεη ην επηρεηξεκαηηθφ ηνπ ζρέδην ζε δηάθνξνπο ηχπνπο επελδπηψλ. Πξάγκαηη, νη Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 45

46 επηρεηξεκαηηθνί άγγεινη, νη επελδπηέο επηρεηξεκαηηθψλ θεθαιαίσλ πςεινχ θηλδχλνπ, νη ηξάπεδεο δελ αλαδεηνχλ ηελ ίδηα πιεξνθφξεζε γηα έλα ζρέδην. Σα πξνγξάκκαηα απηά απνζθνπνχλ αθελφο ζηε κείσζε ηνπ αξηζκνχ ησλ ζρεδίσλ πνπ απνξξίπηνληαη απφ ηνπο επελδπηέο ιφγσ έιιεηςεο πνηφηεηαο ηεο παξνπζίαζήο ηνπο, θαη αθεηέξνπ ζην λα θαηαζηήζνπλ θαηαλνεηφ ζηνπο επηρεηξεκαηίεο φηη δελ είλαη θαηάιιειεο γηα ηελ επηρείξεζή ηνπο φιεο νη κνξθέο ρξεκαηνδφηεζεο. Άιιεο ζεκαληηθέο ππεξεζίεο: Δλψζεηο / ζπκκαρίεο επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ: θαζψο ηα δίθηπα ζπγθεληξψλνπλ έλαλ κεγάιν αξηζκφ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ, ηνπο επηηξέπνπλ λα ζπλαληψληαη θαη λα ζπδεηνχλ ηηο πηζαλφηεηεο λα ζπγρξεκαηνδνηήζνπλ θάπνηα επηρείξεζε. πλέλσζε δεκφζησλ θαη ηδησηψλ επελδπηψλ: κεραληζκνί ζπγρξεκαηνδφηεζεο κεηαμχ ελφο επηρεηξεκαηηθνχ αγγέινπ θαη ελφο δεκφζηνπ θνξέα. «Οδεγίεο εθθίλεζεο» θαη επθαηξίεο ρξεκαηνδφηεζεο γηα άιια δίθηπα επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ: παξνρή ππνζηήξημεο ζε άηνκα πνπ επηζπκνχλ λα ηδξχζνπλ έλα δίθηπν επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ κε βαζηθή πιεξνθφξεζε ζρεηηθά κε ηελ απαξαίηεηε ππνδνκή, θψδηθαο ζπκπεξηθνξάο, θφζηε δηνίθεζεο θαη αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ, ζχζηεκα ακνηβήο θ.η.ι.. Έξεπλα αγνξάο θαη αληαγσληζκνχ. Πξνο ηελ ηνπηθή θνηλσλία: Έγεξζε πιεξνθφξεζεο θαη ελεκέξσζεο γηα ηηο επηρεηξεκαηηθέο δπλαηφηεηεο ηεο πεξηνρήο. Πξνζπάζεηα λα γίλεη ε αγνξά ηδησηηθψλ επελδπηηθψλ θεθαιαίσλ πην επαγγεικαηηθή. Ζ κεηαθνξά επηρεηξεκαηηθήο γλψζεο θαη δεμηνηήησλ απφ ηε κηα γεληά ησλ επηρεηξεκαηηψλ (επηρεηξεκαηηθνί άγγεινη) ζηελ επφκελε (ηνπο επηρεηξεκαηίεο πνπ ιακβάλνπλ ηε ρξεκαηνδφηεζε θαη ηελ ππνζηήξημε ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ). Θέηνπλ ηε βάζε γηα ηελ πξνζέιθπζε επελδπηψλ επηρεηξεκαηηθψλ θεθαιαίσλ πςεινχ θηλδχλνπ (venture capitalist market). Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 46

47 2.3.4 Υξεκαηνδφηεζε θαη θφζηνο ιεηηνπξγίαο ησλ Γηθηχσλ Δηήζηνο πξνυπνινγηζκφο χκθσλα κε ζηνηρεία απφ ην ΔΒΑΛ γηα ην έηνο 2008, ν κέζνο εηήζηνο πξνυπνινγηζκφο ησλ Γηθηχσλ ΔΑ ζηελ Δπξψπε ην έηνο 2007 ήηαλ Απνηχπσζε ηεο θαηαλνκήο ηνπ κέζνπ εηήζηνπ πξνυπνινγηζκνχ 39 Γηθηχσλ ΔΑ ζηελ Δπξψπε δίλεηαη ζην Γηάγξακκα πνπ αθνινπζεί 16. Γηάγξακκα 2-5: Θαηαλνκή ηνπ κέζνπ εηήζηνπ πξνυπνινγηζκνχ 39 Γηθηχσλ ΔΑ Πλικοσ Δικτφων Ετιςιοσ Προχπολογιςμόσ Όπσο θάζε νξγαληζκφο παξνρήο ππεξεζηψλ, ην κεγαιχηεξν κέξνο απφ ηα θφζηε ηνπ Γηθηχνπ αθνξνχλ ζε ακνηβέο αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ. πλήζσο ηα δίθηπα απαζρνινχλ κηθξφ αξηζκφ έκκηζζνπ πξνζσπηθνχ. Κεξηθά δίθηπα ιεηηνπξγνχλ κε (ζρεδφλ) εζεινληηθή απαζρφιεζε αλζξψπσλ ελψ ηα πεξηζζφηεξα απαζρνινχλ δχν ή ηξεηο ππαιιήινπο, 16 Πηγή: EBAN Statistics Compendium 2008 Στοιτεία ποσ παρείταν 39 Διατειριστές Δικτύων ΕΑ. Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 47

48 χκθσλα κε ζηνηρεία απφ ην ΔΒΑΛ γηα ην έηνο 2008, ν κέζνο αξηζκφο απαζρνινχκελσλ ησλ Γηθηχσλ ΔΑ ζηελ Δπξψπε ην έηνο 2007 ήηαλ 1,4 αλά Γίθηπν. Απνηχπσζε ηεο θαηαλνκήο ηνπ κέζνπ αξηζκνχ απαζρνινπκέλσλ 114 Γηθηχσλ ΔΑ ζηελ Δπξψπε δίλεηαη ζην Γηάγξακκα πνπ αθνινπζεί 17. Γηάγξακκα 2-6: Θαηαλνκήο ηνπ κέζνπ αξηζκνχ απαζρνινπκέλσλ 114 Γηθηχσλ ΔΑ Πλικοσ Δικτφων ΕΑ Αρικμόσ εργαηομζνων Σέινο, ζεκαληηθφ πνζνζηφ επί ηνπ ζπλνιηθνχ πξνυπνινγηζκνχ ηνπ δηθηχνπ θαιχπηνπλ θαη ηα έμνδα κάξθεηηλγθ θαη έμνδα γηα πξνψζεζε ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπ δηθηχνπ (νξγάλσζε εθδειψζεσλ). Γηα παξάδεηγκα, ζηελ Οιιαλδία, ην δίθηπν NEBIB μνδεχεη ην κηζφ απφ ην ζπλνιηθφ ηνπ πξνυπνινγηζκφ χςνπο ζε θακπάληεο ελεκέξσζεο θαη επαηζζεηνπνίεζεο. Παξφκνηα, ην δίθηπν Businessangels.com ζην Κνλαθφ ρξεζηκνπνηεί πάλσ απφ ην έλα ηξίην ηνπ πξνυπνινγηζκνχ ηνπ γηα ελέξγεηεο πξνψζεζεο θαη δεκνζηφηεηαο, ελψ ζηελ Ηζπαλία ην 10% ηνπ πξνυπνινγηζκνχ ησλ ηνπ δηθηχνπ BANC μνδεχεηαη ζε ελέξγεηεο ελεκέξσζεο θαη δεκνζηφηεηαο γηα ην ζεζκφ ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ ζηελ πεξηνρή ηεο Θαηαινλίαο. 17 Πηγή: EBAN Statistics Compendium 2008 Το 2007, 165 Δίκτσα απαστολούσαν σσνολικά 226 εργαζόμενοσς. Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 48

49 Πεγέο Δζφδσλ Σα πεξηζζφηεξα δίθηπα επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ ιακβάλνπλ νηθνλνκηθνχο πφξνπο έρνληαο πηνζεηήζεη ζχζηεκα ιεηηνπξγίαο κε πξνκήζεηα (fee system) γηα ηηο ππεξεζίεο πνπ παξέρνπλ. Δπίζεο, ζηνλ επξσπατθφ ρψξν, νη ακνηβέο κπνξνχλ επίζεο λα ρξεψλνληαη είηε κε ηε κνξθή ρξέσζεο ηεο εγγξαθήο ζην δίθηπν γηα ηηο επηρεηξήζεηο, είηε σο εηήζηα ζπλδξνκή γηα ζπλερή ελεκέξσζε κέζσ θπιιαδίσλ, είηε σο εηήζηα ζπλδξνκή ζπκκεηνρήο ζην δίθηπν (γηα ηνπο επηρεηξεκαηηθνχο αγγέινπο). Κεξηθά δίθηπα επίζεο έρνπλ εθαξκφζεη ηελ πνιηηηθή δηαηήξεζεο ελφο αξηζκνχ κεηνρψλ ζηελ επηρείξεζε. χκθσλα κε ζηνηρεία γηα ην 2008 απφ ην ΔΒΑΛ: 64% ησλ Γηθηχσλ ρξεψλεη ηέινο πξνκήζεηαο ζηνπο επελδπηέο Αγγέινπο (κεηαμχ θαη 1.500) θαη 30% ησλ Γηθηχσλ ρξεψλεη ηέινο πξνκήζεηαο ζηηο επηρεηξήζεηο (κεηαμχ 25 θαη 750). Δπηπξνζζέησο: 30% ησλ Γηθηχσλ ρξεψλεη ηηο επηρεηξήζεηο έλα πνζνζηφ πξνκήζεηαο (success fee) 1,5 έσο 8% επί ηνπ ζπλνιηθνχ πνζνχ ηεο επέλδπζεο πνπ πξαγκαηνπνηείηαη κέζσ ηνπ Γηθηχνπ θαη 16% ησλ Γηθηχσλ ρξεψλεη ηνπο Δπηρεηξεκαηηθνχο Αγγέινπ έλα πνζνζηφ πξνκήζεηαο (success fee) 2 έσο 20% επί ηνπ ζπλνιηθνχ πνζνχ ηεο επέλδπζεο πνπ πξαγκαηνπνηείηαη κέζσ ηνπ Γηθηχνπ Δπηπιένλ, ηα Γίθηπα ιακβάλνπλ νηθνλνκηθνχο πφξνπο θαη απφ δηάθνξεο άιιεο πεγέο: ρνξεγίεο (θαιχπηνπλ απφ 2% έσο 100% ηνπ εηήζηνπ πξνυπνινγηζκνχ). θξαηηθέο επηδνηήζεηο (θαιχπηνπλ απφ 12% έσο 100% ηνπ εηήζηνπ πξνυπνινγηζκνχ), Δπξσπατθέο επηδνηήζεηο (θαιχπηνπλ απφ 2% έσο 100% ηνπ εηήζηνπ πξνυπνινγηζκνχ), ηνπηθέο - πεξηθεξεηαθέο επηδνηήζεηο (θαιχπηνπλ απφ 20% έσο 100% ηνπ εηήζηνπ πξνυπνινγηζκνχ), ρξεκαηνδφηεζε απφ κεηξηθφ νξγαληζκφ, ακνηβέο γηα ηηο παξερφκελεο ππεξεζίεο, Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 49

50 ζπλδξνκέο ησλ κειψλ, ακνηβέο απφ εθπαηδεπηηθέο δξάζεηο θ.α. Σα αλσηέξσ απνηππψλνληαη ζην αθφινπζν Γηάγξακκα (ζηνηρεία απφ ην ΔΒΑΛ). Γηάγξακκα 2-7: Θαηαλνκή πεγψλ εζφδσλ ησλ Γηθηχσλ ΔΑ ε ζρέζε κε ηα αλσηέξσ αλαθέξεηαη φηη πάξα πνιιά δίθηπα ιακβάλνπλ ηνπιάρηζηνλ θάπνηα δεκφζηα επηδφηεζε απφ ηηο ηνπηθέο, πεξηθεξεηαθέο ή θξαηηθέο αξρέο. Πνιιά δίθηπα δελ ζα κπνξνχζαλ λα είλαη ζε ιεηηνπξγία ρσξίο απηήλ ηελ νηθνλνκηθή ελίζρπζε θαη ηδηαηηέξσο θαηά ην μεθίλεκα ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπο. Οη ιφγνη πνπ νδεγνχλ ηηο αξρέο λα ππνζηεξίδνπλ νηθνλνκηθά ηα δίθηπα είλαη θπξίσο ε βνχιεζε ηνπο γηα δηαθαλείο δξαζηεξηφηεηεο, ρσξίο δηαθξίζεηο ψζηε λα δνζεί ψζεζε ζηελ αλάπηπμε ησλ ηνπηθψλ επηρεηξήζεσλ. Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 50

51 Οη εληζρχζεηο ηνπ δεκνζίνπ πξαγκαηνπνηνχληαη επίζεο δηακέζνπ ηνπ Δπξσπατθνχ Σακείνπ Πεξηθεξεηαθήο Αλάπηπμεο (European Regional Development Fund ERDF), ηνπιάρηζηνλ ζην Βέιγην θαη ην Ζλσκέλν Βαζίιεην. Δπηπιένλ, νξηζκέλα δίθηπα, ιακβάλνπλ ρνξεγίεο απφ ηξάπεδεο, ινγηζηηθέο εηαηξίεο, λνκηθέο εηαηξίεο, βηνκεραλίεο θαη ρξεκαηηζηεξηαθέο επηρεηξήζεηο. 2.4 ΟΗ ΔΠΗΥΔΗΡΖΚΑΣΗΘΟΗ ΆΓΓΔΙΟΗ ΣΖΛ ΔΤΡΩΠΖ Γεληθά Ο ζεζκφο ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ μεθίλεζε θαη αλαπηχρζεθε θπξίσο ζηηο Αγγινζαμνληθέο ρψξεο, κε ζπλέπεηα ζήκεξα λα απνηειεί ηκήκα ηεο επηρεηξεζηαθήο θνπιηνχξαο ηνπο θαη λα κελ μελίδεη ηνπο ηνπηθνχο επηρεηξεκαηίεο. Ωζηφζν, ιφγσ ηεο δπζρέξεηαο νξηζκέλσλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ λα γίλνπλ θνηλσλνί ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ, ηεο επηθπιαθηηθφηεηαο ησλ ηξαπεδψλ θαη ηεο δπζθνιίαο εμεχξεζεο θεθαιαίσλ, εθηηκάηαη φηη ε δήηεζε γηα εμσηεξηθή ρξεκαηνδφηεζε θαη πξνζθνξά ηερλνγλσζίαο ζα απμεζεί ηα πξνζερή έηε. Βέβαηα, πνιηηηζκηθνί θαη νηθνλνκηθνί πεξηνξηζκνί αλάκεζα ζε θξάηε κέιε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ππάξρνπλ θαη ελδεηθηηθά αλαθέξνληαη νη παξαθάησ: Ζ αγγιηθή νλνκαζία Business Angels Γηζηαθηηθφηεηα επηρεηξεκαηηψλ λα δερζνχλ ζηνπο θφιπνπο ηνπο θάπνηνλ εμσηεξηθφ επελδπηή - ζπλεξγάηε, ιφγσ θφβνπ φηη θάηη ηέηνην κπνξεί λα επηθέξεη ηελ απψιεηα ηνπ ειέγρνπ ηεο επηρείξεζεο ηνπο. Ζ επηθπιαθηηθφηεηα ησλ επελδπηψλ σο πξνο ηελ αλάιεςε ξίζθνπ ζε νξηζκέλα θξάηε - κέιε. Σν θνξνινγηθφ θαζεζηψο ζε αξθεηά θξάηε - κέιε δελ ζεσξείηαη επλντθφ γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ ζεζκνχ ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ. Ζ λνκνζεζία ζε φηη αθνξά ην πιαίζην παξνρήο νηθνλνκηθψλ ππεξεζηψλ ζε θάπνηα θξάηε - κέιε είλαη απνηξεπηηθφο παξάγνληαο γηα ηελ επέθηαζε ηνπ ζεζκνχ ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ. Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 51

52 Σν ΔΒΑΛ έρεη απαξηζκήζεη ηα δπλαηά θαη ηα αδχλακα ζηνηρεία ηνπ πεξηβάιινληνο ζην νπνίν ιεηηνπξγνχλ νη επηρεηξεκαηηθνί άγγεινη θαη ηα δίθηπα Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ ζηελ Δπξψπε ζήκεξα. Σα πιενλεθηήκαηα ηεο άηππεο αγνξάο επηρεηξεκαηηθψλ θεθαιαίσλ πεξηιακβάλνπλ: Απαληά ζε αιεζηλέο αλάγθεο ησλ επηρεηξήζεσλ γηα θεθάιαηα ζηα αξρηθά ζηάδηα. πλδέεη ηνλ επηρεηξεκαηηθφ άγγειν κε ηελ επηρείξεζε θαη ζπλεπψο ηνπνζεηνχλ ηελ αλζξψπηλε δηάζηαζε πάλσ απφ ηελ ακηγψο νηθνλνκηθή ζηε ζρέζε ηνπ επηρεηξεκαηηθνχ αγγέινπ κε ηνλ επηρεηξεκαηία. Απμάλεη ηελ απηνπεπνίζεζε ησλ κειινληηθψλ επελδπηψλ θαη βειηηψλνπλ ηεο θεξεγγπφηεηα ηεο επηρείξεζεο. Γηεπθνιχλεη ηελ εκπινθή αλεπίζεκσλ θαη ζεζκηθψλ επελδπηψλ ζηε δεχηεξε θάζε αλάπηπμεο ηεο επηρείξεζεο. Γηεπθνιχλεη ηελ πξφζβαζε ησλ επηρεηξήζεσλ πνπ βξίζθνληαη ζε αξρηθά ζηάδηα ζε επελδπηέο επηρεηξεκαηηθψλ θεθαιαίσλ πςεινχ θηλδχλνπ. πκπιεξψλεη ηηο επηρεηξεκαηηθέο δεμηφηεηεο ησλ λέσλ επηρεηξεκαηηψλ θαη ζπλεπψο βειηηψλεη ηα πνζνζηά επηρεηξεκαηηθήο επηβίσζεο πκβάιεη ζεηηθά κε ην δίθηπν ησλ επαθψλ ζηελ νκάδα δηνίθεζεο ηεο λέαο επηρείξεζεο. Σνλψλεη ηελ επηρεηξεκαηηθφηεηα θαη επνκέλσο ζπκβάιεη ζηελ «εθ ησλ έζσ» αλάπηπμε. Δλεξγνπνηεί εζσηεξηθνχο (επηρεηξεκαηηθνχο θαη νηθνλνκηθνχο) πφξνπο. Παξφια απηά, ε άηππε αγνξά επηρεηξεκαηηθψλ θεθαιαίσλ αληηκεησπίδεη ηα παξαθάησ εκπφδηα: Έλα θνξνινγηθφ πεξηβάιινλ πνπ κφλν επλντθφ δελ είλαη: πνιιέο θνξέο δε θαη πξνθαηεηιεκκέλν αλαθνξηθά κε ηε θνξνιφγεζε θεξδψλ απφ ηηο επελδχζεηο. Αθαηαιιειφηεηα ησλ θαλφλσλ ησλ δεκφζησλ αξρψλ αλαθνξηθά κε ηηο δξαζηεξηφηεηεο ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ θαη ησλ δηθηχσλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ. Οη ηνπηθέο, πεξηθεξεηαθέο ή αθφκα θαη νη εζληθέο δεκφζηεο αξρέο δελ πξνζπκνπνηνχληαη λα εληζρχζνπλ νηθνλνκηθά ηα δίθηπα επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ θαηά ηα πξψηα ρξφληα ιεηηνπξγίαο ηνπο. Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 52

53 Απνπζία δπλαηνηήησλ εμφδνπ γηα ηνπο επηρεηξεκαηηθνχο αγγέινπο: ζε αξθεηέο πεξηνρέο ηεο ΔΔ ε επίζεκε αγνξά επηρεηξεκαηηθψλ θεθαιαίσλ πςεινχ θηλδχλνπ (venture capital market) είλαη αθφκα ζε εκβξπαθφ ζηάδην. Απνπζία εθπαηδεπηηθψλ πξνγξακκάησλ γηα δπλεηηθνχο επηρεηξεκαηηθνχο αγγέινπο θαη επηρεηξεκαηίεο. Έιιεηςε μεθάζαξνπ νξηζκνχ ησλ ζπλζεθψλ πξφζβαζεο ζηελ αγνξά Δπηζθφπεζε ηεο αγνξάο ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ ζηε Δπξψπε Γεληθά χκθσλα κε ην ΔΒΑΛ ε Δπξσπατθή Αγνξά Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ ην 2009 πεξηιάκβαλε: 334 Γίθηπα Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ Δπηρεηξεκαηηθνχο Αγγέινπο (εθηίκεζε) 3 έσο 5 δηζ. επελδπκέλα θεθάιαηα Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ φηη ν αξηζκφο ησλ Γηθηχσλ απμήζεθε 5 θνξέο απφ ην ην Γηάγξακκα πνπ αθνινπζεί απνηππψλεηαη ε εμέιημε δηαρξνληθά ηνπ πιήζνπο ησλ Γηθηχσλ ΔΑ ζηελ Δπξψπε. Γηάγξακκα 2-8: Γηαρξνληθή εμέιημε πιήζνπο Γηθηχσλ ΔΑ ζηελ Δπξψπε ( ) Πιήζνο Γηθηχσλ ΔΑ Έηνο Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 53

54 Λνκηθή Κνξθή ησλ Γηθηχσλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ Όπσο αλαθέξζεθε ήδε, ηα πεξηζζφηεξα Γίθηπα Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ εληφο Δ.Δ. έρνπλ ζπζηαζεί σο Κε Θεξδνζθνπηθέο Οξγαλψζεηο (ΚΘΟ) ή ηδησηηθέο εηαηξείεο ή αθφκα θαη σο ηδξχκαηα. Δπίζεο, ππάξρνπλ Γίθηπα πνπ έρνπλ ζπζηαζεί απφ Σνπηθνχο Αλαπηπμηαθνχο Φνξείο, Παλεπηζηήκηα ε Θεξκνθνηηίδεο Δπηρεηξήζεσλ. Σν αθφινπζν Γηάγξακκα απνηππψλεη ηελ θαηαλνκή 138 Γηθηχσλ ζηελ Δ.Δ. κε βάζε ηε λνκηθή ηνπο κνξθή. εκεηψλεηαη φηη 6 Γίθηπα έρνπλ δηζππφζηαηε δνκή. Γηάγξακκα 2-9: Θαηαλνκή Γηθηχσλ ΔΑ αλά Λνκηθή Κνξθή (βάζε: 138 Γίθηπα) Λοιπά Ιδιωτικό Δίκτυο Δομι χωρίσ νομικι μορφι Limited Company (Ltd) Κοινωνία Εταίρων Τμιμα μεγαλφτερου Οργανιςμοφ Σφνδεςμοσ Θαηεγνξίεο ησλ Γηθηχσλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ Σν αθφινπζν Γηάγξακκα απνηππψλεη ηελ θαηαλνκή 109 Γηθηχσλ ζηελ Δ.Δ. κε βάζε ηελ θαηεγνξία ηνπο σο πξνο ην αλ επηδηψθνπλ ην θέξδνο ή φρη. Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 54

55 Γηάγξακκα 2-10: Θαηαλνκή Γηθηχσλ ΔΑ ζε ΚΘΟ & Δκπνξηθνχ θνπνχ (βάζε: 109 Γίθηπα) Δίκτυο εμπορικοφ ςκοποφ Μθ Κερδοςκοπικι Οργάνωςθ χκθσλα κε ηελ Έθζεζε «EBAN Statistics Compendium» γηα ην 2009, ε αγνξά ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ εκθαλίδεηαη εληζρπκέλε αθφκα πεξηζζφηεξν ζε ζπλζήθεο θαη πεξηφδνπο ρξεκαηννηθνλνκηθήο θξίζεο θαη χθεζεο ησλ εζληθψλ νηθνλνκηψλ Οη ΔΑ είλαη νη θξπθνί ρξεκαηνδφηεο ησλ θαηλνηφκσλ επηρεηξήζεσλ πνπ εθθηλνχλ ηε δξαζηεξηφηεηα ηνπο Ζ Έθζεζε θαηαδεηθλχεη επίζεο φηη ζηελ Δπξψπε, νη πεξηζζφηεξνη απφ ηνπο βαζηθνχο δείθηεο ηεο Αγνξάο Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ βειηηψζεθαλ ην 2008 ζε ζρέζε κε ην 2007 θαη παξφηη αξθεηνί απφ ηνπο κεηέρνληεο ζε απηήλ ηελ αγνξά αλέθεξαλ φηη παξνπζηάζηεθαλ ζεκάδηα χθεζεο ζην ηέινο ηνπ 2008, νη πεξηζζφηεξνη πξνέβιεςαλ ζεηηθέο ηάζεηο γηα ην Κεξηθά απφ ηα πιένλ ελδηαθέξνληα ζηνηρεία πνπ πεξηιακβάλεη ε αλσηέξσ Έθζεζε είλαη ηα αθφινπζα: Ο αξηζκφο ησλ Γηθηχσλ ΔΑ ζηελ Δπξψπε ζπλερψο απμάλεηαη. Σα Γίθηπα εμαθνινπζνχλ λα ιεηηνπξγνχλ κε ηνλ παξαδνζηαθφ ηξφπν, θπξίσο σο ζπλεξγαηηθέο δνκέο θαη ιηγφηεξν σο θεξδνζθνπηθνί νξγαληζκνί. Πεξηζζφηεξνη ΔΑ εγγξάθεθαλ ζε Γίθηπα απφ ην 2008 ζην 2009 απφ φζνπο απνρψξεζαλ απφ απηά/ Ζ δξαζηεξηφηεηα ησλ ΔΑ αλαπηχζζεηαη δηαξθψο ζηα πεξηζζφηεξα Δπξσπατθά θξάηε. Οη δηαρεηξηζηέο ησλ Γηθηχσλ αλαθέξνπλ επίζεο φηη ππάξρεη αλάπηπμε θαη σο πξνο ην πιήζνο θαη σο πξνο ηελ πνηφηεηα ησλ ζπκθσληψλ πνπ ζπλάπηνληαη. Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 55

56 Σν κέζν χςνο ζε επξψ ησλ ζπλαθζεηζψλ ζπκθσληψλ απμήζεθε ειαθξψο ην 2008, πηζαλφηαηα ιφγσ ηνπ γεγνλφηνο φηη ε δπζθνιία ησλ επηρεηξήζεσλ λα απνθηήζνπλ πξφζβαζε ζε άιιεο πεγέο ρξεκαηνδφηεζεο ψζεζε ηνπ ΔΑ λα παξάζρνπλ επηπιένλ θεθάιαηα ζε επηρεηξήζεηο πνπ είραλ ήδε ζην ραξηνθπιάθην ηνπο. Οη ΔΑ ζηξέθνληαη θπξίσο ζε εγρψξηεο επελδχζεηο, γεγνλφο πνπ ην ΔΒΑΛ εξκελεχεη φηη νθείιεηαη ζηε δχζθνιε νηθνλνκηθή ζπγθπξία δηεζλψο. Σα Γίθηπα νινέλα θαη πεξηζζφηεξν ζπλεξγάδνληαη κε επελδπηέο, φπσο εηαηξείεο πνπ μεθηλνχλ λα δηαρεηξίδνληαη Θεθάιαηα Δπηρεηξεκαηηθψλ πκκεηνρψλ θαη ε ηάζε απηή εθηηκάηαη φηη ζα δηαηεξεζεί θαη ηα πξνζερή έηε. ε φιε ηελ Δπξψπε ν ηνκέαο πνπ πξνζειθχεη πεξηζζφηεξν ην ελδηαθέξνλ ησλ ΔΑ είλαη νη Σερλνινγίεο Πιεξνθνξηθήο θαη Δπηθνηλσληψλ, σζηφζν νινέλα θαη απμάλεηαη ην ελδηαθέξνλ γηα επηρεηξήζεηο πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηνλ ηνκέα ηεο Τγείαο θαη γηα επηρεηξήζεηο πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζε νηηδήπνηε έρεη λα θάλεη κε ην πεξηβάιινλ θαη ηελ ελέξγεηα Βαζηθά θίλεηξα ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ γηα επελδχζεηο χκθσλα κε έξεπλα πνπ δηελεξγήζεθε απφ ην EBAN ην 2008 αλαθνξηθά κε ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηεο αγνξάο ησλ ΔΑ ην 2007, νη βαζηθνί ιφγνη - θίλεηξα πνπ νη ΔΑ επελδχνπλ είλαη νη εμήο: 1. Οηθνλνκηθέο σθέιεηεο 2. Πξνζσπηθή ηθαλνπνίεζε 3. Γηαθνξνπνίεζε επελδπηηθνχ ραξηνθπιαθίνπ 4. Οηθνλνκηθή αλάπηπμε 5. Απηναπαζρφιεζε Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 56

57 2.4.3 Οη Δπηρεηξεκαηηθνί Άγγεινη ζην Ζλσκέλν Βαζίιεην Γεληθά Ζ αγνξά ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ ζην Ζλσκέλν Βαζίιεην είλαη ε πιένλ ψξηκε ζηνλ Δπξσπατθφ ρψξν θαη κεηξά πάλσ απφ 20 ρξφληα ηζηνξίαο. χκθσλα κε πξφζθαηε έξεπλα 18 ζρεηηθά κε ηελ αγνξά ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ ζην Ζλσκέλν βαζίιεην κπνξνχλ λα γίλνπλ νη παξαθάησ εθηηκήζεηο παξαηεξήζεηο. Γξαζηεξηνπνηνχληαη πάλσ 50 δίθηπα, εθ ησλ νπνίσλ 25 είλαη εγγεγξακκέλα ζηελ Βξεηαληθή Έλσζε Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ. Σν νηθνλνκηθφ έηνο 2008/2009, 590 εγγεγξακκέλνη επηρεηξεκαηηθνί άγγεινη επέλδπζαλ πεξίπνπ 45 εθαηνκκχξηα ( 54 εθαηνκκχξηα) ζε 233 βξεηαληθέο επηρεηξήζεηο. Σν κέζν χςνο ησλ επελδχζεσλ πνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ ήηαλ ( ), ηα νπνία επελδχζεθαλ απφ 2,5 αγγέινπο ζε θάζε επηρείξεζε. ηηο κηζέο απφ ηηο επηρεηξήζεηο ηα πνζά ησλ επελδχζεσλ ήηαλ ρακειφηεξα απφ ( ) ελψ κφλν ην 8% ησλ επηρεηξήζεσλ έιαβαλ θεθάιαηα πςειφηεξα ησλ ( ). Σα ηνπηθά βξεηαληθά δίθηπα επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ έρνπλ εγγεγξακκέλνπο πεξίπνπ επηρεηξεκαηηθνχο αγγέινπο ζπλνιηθά (123 άγγεινη θαηά κέζν φξν αλά δίθηπν) θαη ιακβάλνπλ επηρεηξεκαηηθά ζρέδηα πξνο πξνζέιθπζε επελδπηψλ εηεζίσο. Δμάιινπ, ζχκθσλα κε άιιε Έξεπλα πνπ δηελεξγήζεθε απφ ηελ Stephanie Macht, from the γηα ινγαξηαζκφ ηνπ Newcastle Business School, Northumbria, κε ζέκα The Post- Investment Period of Business Angels - Involvement and Impact 19, πξνθχπηνπλ ηα αθφινπζα ρξήζηκα ζηνηρεία: Ζ κεγάιε πιεηνλφηεηα ΔΑ (άλσ ηνπ 70%) έρνπλ ζπζηήζεη θαη είλαη ηδηνθηήηεο κηαο Κηθξήο επηρείξεζεο 18 Colin M Mason, Richard T Harrison: Annual Report on the Business Angel Market in the United Kingdom: 2008/2009, June Macht Stephanie, The Post-Investment Period of Business Angels - Involvement and Impact, Newcastle Business School, New Castle Business School, Northumbria University, United Kingdom,2007 Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 57

58 Οη ΔΑ έρνπλ ζεκαληηθά θίλεηξα λα επελδχζνπλ κε βάζε θαζαξά νηθνλνκηθά θξηηήξηα (return on investment). Ωζηφζν, επηδεηθλχνπλ ζρεδφλ ηαπηφζεκν ελζνπζηακφ λα κεηέρνπλ ζε επελδπηηθέο πξνζπάζεηεο βαζηδφκελνη ζε κε νηθνλνκηθά θίλεηξα. Οη ΔΑ έρνπλ ηελ ηάζε λα επελδχνπλ ζε λέεο επηρεηξήζεηο, αιά φρη ζην ζηάδην ηεο ζχζηαζεο ηνπο. Οη ΔΑ έρνπλ ηελ ηάζε λα ζπλεξγάδνληαη κε επηρεηξήζεηο πνπ έρνπλ ηελ έδξα ηνπο θνληά ζηνλ ηφπν δηακνλήο ηνπο Κφλν έλα 30% ησλ ΔΑ επηδηψθεη ζπλεξγαζία κε επηρεηξήζεηο πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζε θιάδνπο πνπ νη ίδηνη είραλ πξφηεξε εξγαζηαθή εκπεηξία. Οη ππφινηπνη είραλ ηνπιάρηζηνλ κία επέλδπζε ζε επηρείξεζε πνπ δξαζηεξηνπνηείηαη ζε θιάδν κε ηνλ νπνίν νη ίδηνη δελ είραλ έξζεη πνηέο ην παξειζφλ ζε επαθή. Γηα νξηζκέλνπο ΔΑ, ζεκαληηθφ πιήζνο επηρεηξήζεσλ ζηηο νπνίεο επελδχνπλ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζε θιάδνπο πνπ νχηε νη ίδηεο έρνπλ ζεκαληηθή εκπεηξία. Οη ΔΑ ζεσξνχλ φηη ε εκπινθή ηνπο ζηε ιεηηνπξγία ησλ επηρεηξήζεσλ πνπ επελδχνπλ είλαη ζεκαληηθή. Πνιινί ΔΑ ππνζηεξίδνπλ ζπκβνπιεπηηθά ηηο επηρεηξήζεηο ζηηο νπνίεο επέλδπζαλ πξνθεηκέλνπ λ κεηψζνπλ ηνλ θίλδπλν απνηπρίαο. Ηζρπξφ θίλεηξν απνηειεί επίζεο ε ραξά πνπ δίλεη ε πξνζθνξά ζε έλα επηρεηξεκαηηθφ εγρείξεκα ελψ ε απφθηεζε ειέγρνπ ζε κηα επηρείξεζε δελ είλαη ηζρπξφ θίλεηξν. Οη πεξηζζφηεξνη ΔΑ έρνπλ δνκεκέλν ηξφπν πξνζέγγηζεο ησλ επηρεηξήζεσλ θαη πξνζθέξνπλ ηηο ππεξεζίεο ηνπο ζχκθσλα κε θαιά θαηαξηηζκέλν πξφγξακκα ελψ επηδηψθνπλ λα έρνπλ ηαθηηθή επαθή θαη φρη επθαηξηαθή κε ηνπο επηρεηξεκαηίεο, πξνζθέξνληαο εμεηδηθεπκέλεο γλψζεηο ζε ζπγθεθξηκέλνπο ζεκαηηθνχο ηνκείο ελδηαθέξνληνο. Ζ κεγάιε πιεηνλφηεηα ησλ ΔΑ (ιίγν θάησ απφ 87%) δελ απαηηνχλ απφ ηηο επηρεηξήζεηο λα ηνπο δεηήζνπλ ελεξγή αλάκημε αιιά αληηζέησο πξνζθέξνπλ ηηο ππεξεζίεο εζεινληηθά. Οη πεξηζζφηεξνη ΔΑ δελ επηδηψθνπλ λα αληηθαζηζηνχλ ζηηο επηρεηξήζεηο πνπ επελδχνπλ ή πξνζθέξνπλ ηε ζπκβνπιεπηηθή ηνπο ζηήξημε εξγαδφκελνπο ζε ζέζεηο επζχλεο. Αληηζέησο, κφλν κηθξφο αξηζκφο ΔΑ δελ αληαπνθξίλεηαη ζε εθθιήζεηο βνήζεηαο απφ ηηο επηρεηξήζεηο. Ζ εζηθή ζηήξημε πνπ πξνζθέξνπλ είλαη ζεκαληηθή ελψ ζπρλά αλαπηχζζνπλ θαη ζρέζεηο θηιίαο κε ηνπο επηρεηξεκαηίεο. Άλσ ηνπ 40% ησλ ΔΑ ζεσξεί φηη ε ζπκβνπιεπηηθή ζηήξημε πνπ παξέρνπλ ζηηο επηρεηξήζεηο είλαη ηζνδχλακεο ζεκαζίαο κε ηε ρξεκαηνδφηεζε κε θεθάιαηα. Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 58

59 Ζ Βξεηαληθή Έλσζε Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ ην Ζλσκέλν Βαζίιεην ιεηηνπξγεί ε θεληξηθή Έλσζε Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ British Business Angels Association BBAA, ε νπνία ζρεκαηίζηεθε θαη απνηειείηαη απφ ηελ ζχκπξαμε φισλ ησλ επηκέξνπο Γηθηχσλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ αλά ην Ζλσκέλν Βαζίιεην. Γεκηνπξγήζεθε ην 2004 κε αξρηθή νηθνλνκηθή ππνζηήξημε απφ ηε βξεηαληθή θπβέξλεζε. Ζ ζπκκεηνρή ήηαλ απμαλφκελε θηάλνληαο, αηζίσο, ηνλ αξηζκφ ησλ 25 δηθηχσλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ, 20 funds επελδχζεσλ αξρηθήο θάζεο θαη πάλσ απφ 30 επαγγεικαηηθέο ζπκβνπιεπηηθέο επηρεηξήζεηο, θνξείο ράξαμεο πνιηηηθήο θαη ηνπο ζηξαηεγηθήο ζηελ αγνξά. Ζ Έλσζε εξγάδεηαη γηα ηε δεκηνπξγία ελφο ζπζηήκαηνο γηα ηελ πξνψζεζε ηεο αγνξάο επηρεηξεκαηηθψλ θεθαιαίσλ ζηα αξρηθά ζηάδηα, παξέρνληαο έλα δίαπιν επηθνηλσλίαο θαη αληαιιαγήο απφςεσλ πεξί θαιψλ πξαθηηθψλ θαη λέσλ εμειίμεσλ γχξσ απφ ηελ αγνξά επηρεηξεκαηηθψλ θεθαιαίσλ ζηα αξρηθά ζηάδηα, θαζψο επίζεο θαη ηελ αλάπηπμε λέσλ ππεξεζηψλ θαη εξγαιείσλ γηα ηελ ππνζηήξημε ηεο επελδπηηθήο δηαδηθαζίαο. Δλεξγεί επίζεο σο εθπξφζσπνο ησλ αγνξψλ θαη ησλ Αγγέισλ πξνο ηελ Θπβέξλεζε, ηνπο ελδηαθεξφκελνπο θνξείο, ηηο επηρεηξήζεηο θαη ηα κέζα ελεκέξσζεο λα πξνσζνχλ ηα ζπκθέξνληα θαη ηηο αλάγθεο ησλ αγγέισλ θαη ζηηο αξρέο ηνπ επελδπηηθνχ θιάδνπ. Πην ζπγθεθξηκέλα ν ξφινο ηεο Βξεηαληθήο Έλσζεο Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ είλαη : Ζ πξνψζεζε ησλ Αγγέισλ θαη ησλ θεθαιαίσλ ηνπο ζε επηρεηξεκαηηθά ζρέδηα ππνζρφκελα θαη ηθαλά λα απνβνχλ πξνζνδνθφξα γηα ηνπο Αγγέινπο θαη ε ζπκκεηνρή ησλ Αγγέισλ ζε εηαηξίεο κε κεγάινπο ξπζκνχο αλάπηπμεο θαη κεγάιεο πηζαλφηεηεο θεξδνθνξίαο. Ζ δηεπθφιπλζε ηεο επηθνηλσλίαο θαη ηεο αληαιιαγήο βέιηηζησλ πξαθηηθψλ θαη εκπεηξηψλ κεηαμχ ησλ νκάδσλ Αγγέισλ, επελδπηψλ θαη άιισλ πεγψλ ρξεκαηνδφηεζεο ζηα αξρηθά ζηάδηα κέζσ ηεο δηθηχσζεο εθδειψζεσλ θαη ηεο ηαθηηθήο επηθνηλσλίαο κε ηα κέιε ηνπ Γηθηχνπ θαη ηεο αγνξάο. Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 59

60 Ζ ζπκκεηνρή ζε ηαθηηθφ δηάινγν κε ηελ θπβέξλεζε, ηνπο θνξείο ηεο αγνξάο, ηνπο δηάθνξνπο επηρεηξεκαηηθνχο θιάδνπο κε ζθνπφ ηελ θαιχηεξε επηθνηλσλία ηνπ ζθνπνχ ηνπ Γηθηχνπ κε ην θνηλφ, κε ηηο αγνξέο θαη ηνπο ελ δπλάκεη ζπλεξγάηεο θαη επελδπηέο. Παξνρή ησλ επαθψλ θαη ησλ ζπλδέζεσλ κε άιινπο Δπηρεηξεκαηηθνχο Αγγέινπο ηνπ Ζλσκέλνπ Βαζηιείνπ αιιά θαη δηεζλείο ελψζεηο θαη νξγαληζκνχο ζρεηηθέο κε ηνλ θιάδν απηφ Σν Γίθηπν London Business Angels Σν Γίθηπν London Business Angels LBA είλαη απφ ηα πξψηα πνπ μεθίλεζαλ ηε ιεηηνπξγία ηνπο ζην Ζλσκέλν Βαζίιεην. Ηδξχζεθε ην 1982 απφ ηελ London Enterprise Agency, θαη ηψξα απνηειεί κέινο ηεο Greater London Enterprise. Σν LBA έρεη καθξά πείξα ζηηο επελδχζεηο ζε λέεο επηρεηξήζεηο, θαη νη εγγεγξακκέλνη ζε απηφ επηρεηξεκαηηθνί άγγεινη θηάλνπλ ζήκεξα πεξίπνπ ζηνπο 250. Θάζε ρξφλν, ην LBA επεμεξγάδεηαη πεξίπνπ πξνηάζεηο απφ επηρεηξεκαηίεο πνπ αλαδεηνχλ πεγέο ρξεκαηνδφηεζεο, θαη ζπλήζσο πεξίπνπ 40 κε 50 απφ απηέο επηιέγνληαη γηα λα έξζνπλ ζε επαθή κε θάπνηνλ επηρεηξεκαηηθφ άγγειν, κε ζπλνιηθφ χςνο επελδχζεσλ ηα 4 εθαηνκκχξηα ( 4,8 εθαηνκκχξηα). Απφ ην 2000 κέρξη ζήκεξα, πάλσ απφ 175 επηρεηξήζεηο έρνπλ ιάβεη ρξεκαηνδφηεζε ζπλνιηθνχ χςνπο 35 εθαηνκκπξίσλ ( 42 εθαηνκκχξηα), ηα ηειεπηαία 3 ρξφληα ην 40% ησλ επηρεηξήζεσλ πνπ έιαβαλ ρξεκαηνδφηεζε έρνπλ εμαζθαιίζεη ηε βησζηκφηεηά ηνπο, παξά ηε δπζκελείο νηθνλνκηθέο ζπλζήθεο παλεπξσπατθά. Αλαιπηηθά, ε δηαδηθαζία πνπ αθνινπζείηαη απφ ηελ απνζηνιή κηαο επηρεηξεκαηηθήο πξφηαζεο έσο θαη ηελ πξαγκαηνπνίεζε ηεο επέλδπζεο, είλαη ε εμήο: Ο επηρεηξεκαηίαο απνζηέιιεη ην επηρεηξεκαηηθφ ηνπ ζρέδην (Business Plan) θαη ηελ πξφηαζή ηνπ πξνο ην LBA. Γηα ηελ πξνεηνηκαζία ελφο θαινχ επηρεηξεκαηηθνχ ζρεδίνπ ην LBA παξέρεη ζπκβνπιέο θαη θαηεπζχλζεηο ζηνπο επηρεηξεκαηίεο. Σν επηρεηξεκαηηθφ ζρέδην κειεηάηαη θαη αμηνινγείηαη απφ ηνπο εηδηθνχο ζπκβνχινπο ηνπ LBA κέζα ζε πεξίπνπ 7-10 Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 60

61 εξγάζηκεο εκέξεο. Δάλ ην ζρέδην θξηζεί θαηάιιειν γηα ηνπο επηρεηξεκαηηθνχο αγγέινπο ηνπ δηθηχνπ, ν επηρεηξεκαηίαο θαιείηαη γηα κηα πξνζσπηθή ζπλάληεζε κε ηα αξκφδηα ζηειέρε ηνπ δηθηχνπ. ηε ζπλάληεζε απηή, ζπδεηηνχληαη νη δηαζέζηκεο επηινγέο ρξεκαηνδφηεζεο απφ επηρεηξεκαηηθνχο αγγέινπο γηα ηνλ επηρεηξεκαηία κέζσ ηνπ δηθηχνπ. Δλδέρεηαη λα ρξεηαζηνχλ θάπνηεο αιιαγέο ζην επηρεηξεκαηηθφ ζρέδην γηα λα πξνζαξκνζηεί θαιχηεξα ζηηο απαηηήζεηο ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ κφιηο ελζσκαησζνχλ νη απαξαίηεηεο αιιαγέο, ην LBA εγθξίλεη ην επηρεηξεκαηηθφ ζρέδην. Γηα λα ππάξμεη έγθξηζε ελφο επηρεηξεκαηηθνχ ζρεδίνπ απφ ην LBA ζα πξέπεη ε επηρείξεζε λα πιεξνί ηα θξηηήξηα επηινγήο πνπ έρνπλ ηεζεί απφ ην δίθηπν. χκθσλα κε ηα θξηηήξηα απηά ε επηρείξεζε ζα πξέπεη: (ηα πεδία κε * απνηεινχλ απαξαίηεηεο ζπλζήθεο) (1) Λα είλαη εγθαηεζηεκέλε ζην Ινλδίλν ή ζηελ επξχηεξε πεξηνρή. (2) Λα πιεξνί ηηο πξνυπνζέζεηο γηα ζπκκεηνρή ζην πξφγξακκα Enterprise Investment Scheme (EIS). Σν EIS είλαη κηα ξχζκηζε πνπ έρεη πξνσζήζεη ε θπβέξλεζε θαη πξνζθέξεη ζεκαληηθά θνξνινγηθά θίλεηξα ζε ηδηψηεο επελδπηέο πνπ επελδχνπλ ζε κε εηζεγκέλεο ζην ρξεκαηηζηήξην επηρεηξήζεηο ησλ νπνίσλ ην ζχλνιν ηεο αθίλεηεο πεξηνπζίαο δελ ππεξβαίλεη ηα 15 εθαη.. Δπίζεο, ε επηρείξεζε δε ζα πξέπεη λα δηνηθείηαη απφ άιινλ νξγαληζκφ θαη νχηε λα έρεη πξνεγνχκελε ζρέζε κε ηνλ επηρεηξεκαηηθφ άγγειν. Σέινο, ην ειάρηζην χςνο γηα κηα επέλδπζε είλαη 500, θαη ηα ρξήκαηα ζα πξέπεη λα ρξεζηκνπνηεζνχλ κέζα ζε 12 κήλεο απφ ηελ πξαγκαηνπνίεζε ηεο επέλδπζεο. Σα θνξνινγηθά θίλεηξα πνπ δίδνληαη ζηνπο επηρεηξεκαηηθνχο αγγέινπο είλαη ν θαζνξηζκφο ηνπ θφξνπ εηζνδήκαηνο ζην 20% θαη κεδεληθφο θφξνο επί ησλ θεξδψλ, κε ηελ πξνυπφζεζε φηη ζα δηαηεξεζνχλ γηα 5 έηε θαη ειάρηζηνλ. (*) (3) Λα επηδεηά ρξεκαηνδφηεζε κεηαμχ ( ) θαη ( ) απφ ην LBA, ζε αληάιιαγκα γηα κηα δηαπξαγκαηεχζηκε απφδνζε θεθαιαίνπ. (*) (4) Λα επηδεηθλχεη απμαλφκελνπο ξπζκνχο κεγέζπλζεο θαη λα δηαζέηεη πνιχ θηιφδνμε νκάδα δηνίθεζεο πνπ απνδεηά ηε ξεπζηνπνίεζε ηεο επέλδπζεο κεηά απφ θάπνην ρξνληθφ δηάζηεκα (3-5 έηε). (*) (5) Λα κπνξεί λα δηαζέζεη άκεζα ζηελ αγνξά ηα πξντφληα ή ηηο ππεξεζίεο ηεο επηρείξεζεο ρσξίο αλάγθε γηα πεξαηηέξσ αλάπηπμή ηνπο. (*) (6) Λα έρεη κηα αμηνινγεκέλε ζέζε ζηελ αγνξά, είηε κέζσ ηνπ δηθηχνπ ησλ κεηαπσιεηψλ, είηε κέζσ ηνπ χςνπο ηνπ ηδίξνπ. (*) Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 61

62 (7) Λα δηαζέηεη έλα επηθαηξνπνηεκέλν θαη πεξηεθηηθφ επηρεηξεκαηηθφ ζρέδην, ζπλνδεπφκελν απφ κηα πεξηεθηηθή πεξίιεςε. (*) (8) Λα δηαζέηεη κηα ηζρπξή νκάδα δηνίθεζεο κε ηθαλφηεηεο λα αλαπηχμνπλ ηελ επηρείξεζε ζχκθσλα κε ηηο πξνβιέςεηο. (9) Λα απνδεηθλχεη δέζκεπζε ηεο δηνίθεζεο ζην εγρείξεκα (10) Λα ππάξρεη ην ρξεκαηηθφ πνζφ πνπ ζα εμνηθνλνκεζεί ζηελ επηρείξεζε γηα ηνπιάρηζηνλ 12 κήλεο. (11) Λα πξαγκαηνπνηεζεί κηα ξεαιηζηηθή απνηίκεζε πξηλ ηελ θαηαβνιή ηνπ ρξεκαηηθνχ πνζνχ. (12) Λα είλαη πξνεηνηκαζκέλε λα δερηεί ελψζεηο επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ κε κεξηθή αληηπξνζψπεπζε ζην δηνηθεηηθφ ζπκβνχιην. (13) Λα είλαη αλεμάξηεηε επηρείξεζε, δειαδή λα κελ αλήθεη πεξηζζφηεξν απφ ην 30% ηεο επηρείξεζεο ζε άιιε επηρείξεζε. Κφιηο ην επηρεηξεκαηηθφ ζρέδην εγθξηζεί, ν επηρεηξεκαηίαο ζα πξέπεη λα πξαγκαηνπνηήζεη ηελ εγγξαθή ηνπ ζην LBA, ε νπνία θνζηίδεη πεξίπνπ 750 ( 900) πιένλ ην αλαινγνχληα θφξν, θαη λα παξνπζηάζεη ηελ επηρεηξεκαηηθή ηνπ πξφηαζε ζε κία απφ ηηο Δθδειψζεηο Παξνπζίαζεο Δπηρεηξήζεσλ, πνπ ιακβάλνπλ ρψξα θάζε 7 εβδνκάδεο. Ωο κέξνο ηεο εγγξαθήο ηνπ, ν επηρεηξεκαηίαο πξνεηνηκάδεηαη γηα ηελ παξνπζίαζή ηνπ, παξαθνινπζψληαο έλα ζχληνκν εθπαηδεπηηθφ πξφγξακκα γηα ηηο ηερληθέο παξνπζηάζεσλ θαη ηηο κεζφδνπο πνπ πξέπεη λα αθνινπζήζεη γηα λα επηηχρεη κηα θαιή ζπκθσλία. Δπίζεο, ηνπ παξέρνληαη γλψζεηο γηα ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ιεηηνπξγεί ε αγνξά ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ θαη ησλ επελδπηψλ γεληθφηεξα, γηα ην θνξνινγηθφ θαζεζηψο πνπ ζα αληηκεησπίζεη αλ πξαγκαηνπνηεζεί ε επέλδπζε, θαη άιια παξεκθεξή ζέκαηα. ηηο Δθδειψζεηο Παξνπζίαζεο Δπηρεηξήζεσλ, ν θάζε επηρεηξεκαηίαο έρεη ζηε δηάζεζή ηνπ 15 ιεπηά γηα λα παξνπζηάζεη ηελ επηρεηξεκαηηθή ηνπ ηδέα κπξνζηά ζε ηνπιάρηζηνλ 200 αγγέινπο-κέιε ηνπ δηθηχνπ. Κεηά ηελ πξαγκαηνπνίεζε ηεο παξνπζίαζεο, ν επηρεηξεκαηίαο έξρεηαη ζε επαθή κε ηνπο επηρεηξεκαηηθνχο αγγέινπο πνπ ηπρφλ ζα εθθξάζνπλ ελδηαθέξνλ θαη ζπδεηνχλ καδί ηνπο. Κέρξηο φηνπ πξνρσξήζεη κηα ζπλεξγαζία, ε παξνπζίαζε ηεο επηρείξεζεο ζα είλαη δηαζέζηκε ζε φινπο ηνπο αγγέινπο-κέιε ηνπ δηθηχνπ. Σέινο, εθφζνλ πξαγκαηνπνηεζεί ε επέλδπζε, ν επηρεηξεκαηίαο θαηαβάιιεη ζην LBA πξνκήζεηα πνπ αληηζηνηρεί ζην 5% ηνπ θεθαιαίνπ πνπ επελδχζεθε ζηελ επηρείξεζε. Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 62

63 Απφ ηελ άιιε κεξηά, ην LBA παξέρεη θαη ππεξεζίεο πξνο ηνπο επηρεηξεκαηηθνχο αγγέινπο, εμαζθαιίδνληαο ηελ πξαγκαηνπνίεζε επηηπρεκέλσλ ζπλεξγαζηψλ. Απφ ην 2004 έρεη ηεζεί ζε εθαξκνγή ην ηξηεηέο πξφγξακκα ready2invest ην νπνίν έρεη σο ζθνπφ ηελ δηεχξπλζε ηνπ αξηζκνχ ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ θαη ηελ ππνζηήξημή ηνπο ψζηε λα πξαγκαηνπνηνχληαη πεξηζζφηεξεο ζπκθσλίεο θαη λα βειηηψλεηαη ζπλερψο ε επηρεηξεκαηηθφηεηα ζηελ επξχηεξε πεξηνρή ηνπ Ινλδίλνπ. Σν πξφγξακκα πξνζθέξεη ζηνπο δπλεηηθνχο επηρεηξεκαηηθνχο αγγέινπο φιεο ηηο απαξαίηεηεο γλψζεηο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηα ξίζθα θαη ηηο απνδφζεηο ησλ επελδχζεσλ ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ. ην πξφγξακκα κπνξνχλ λα ζπκκεηάζρνπλ άηνκα κε επηρεηξεκαηηθφ ππφβαζξν πνπ ελδηαθέξνληαη λα επελδχζνπλ, λα ζπκβνπιέςνπλ θαη λα ππνζηεξίμνπλ επηρεηξήζεηο βξηζθφκελεο ζηα αξρηθά ζηάδηα. Σα άηνκα απηά ζα πξέπεη λα έρνπλ κεγάιε πεξηνπζία θαη λα είλαη εμεηδηθεπκέλνη ζε θάπνηνλ ηνκέα. Ζ ζπλδξνκή πνπ θαιείηαη λα θαηαβάιεη έλαο επηρεηξεκαηηθφο άγγεινο γηα ηελ εγγξαθή ηνπ ζην κεηξψν ηνπ LBA, αιιά θαη γηα ηε ζπκκεηνρή ηνπ ζηα πξνγξάκκαηα είλαη 295 ( 354) πιένλ ηνλ αλαινγνχληα θφξν. Αλαιπηηθά, ην πξφγξακκα απνηειείηαη απφ: Θεκαηηθά Δξγαζηήξηα (Workshops): Θαηά ηε δηάξθεηα ησλ εξγαζηεξίσλ (κηζήο κέξαο) πξαγκαηνπνηείηαη κηα γεληθή επηζθφπεζε φισλ ησλ ζρεηηθψλ κε ηηο επελδχζεηο ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ ζεκάησλ. Σα εξγαζηήξηα θαιχπηνπλ ηηο παξαθάησ ελφηεηεο: o Κεηαθνξά εκπεηξίαο απεπζείαο απφ επηηπρεκέλνπο επηρεηξεκαηηθνχο αγγέινπο o Λνκηθά θαη θνξνινγηθά ζέκαηα ζρεηηθά κε ηηο επελδχζεηο ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ o Πξαγκαηηθέο κειέηεο πεξηπηψζεσλ, φπνπ νη δπλεηηθνί επηρεηξεκαηηθνί άγγεινη κπνξνχλ λα εληνπίζνπλ θαη λα δηαρσξίζνπλ ηελ θαιή απφ ηελ θαθή επθαηξία θαη λα επελδχζνπλ (ζεσξεηηθά) ζε απηήλ o ηξαηεγηθέο επέλδπζεο, φπνπ νη δπλεηηθνί επηρεηξεκαηηθνί άγγεινη καζαίλνπλ γηα επηηπρεκέλεο θαη κε επηηπρεκέλεο ζηξαηεγηθέο o Δλψζεηο επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ θαη κνίξαζκα ηνπ θηλδχλνπ απφ ηελ επέλδπζε ζε κηα ΚΚΔ. πδεηήζεηο ζηξνγγπιήο ηξαπέδεο: Κεηά απφ ηα Θεκαηηθά Δξγαζηήξηα, νη δπλεηηθνί επηρεηξεκαηηθνί άγγεινη θαινχληαη λα ζπκκεηάζρνπλ ζε ζπδεηήζεηο, φπνπ έρνπλ ηελ επθαηξία λα ζπλαληεζνχλ κε ελεξγνχο αγγέινπο-κέιε ηνπ LBA, θαη έηζη λα Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 63

64 ελεκεξσζνχλ άκεζα γηα ηηο δηαδηθαζίεο πνπ απαηηνχληαη γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε κηαο ζπλεξγαζίαο, λα αληαιιάμνπλ απφςεηο καδί ηνπο θαη λα ηνπο απεπζχλνπλ εξσηήκαηα πνπ ηπρφλ πξνέξρνληαη απφ ηα Θεκαηηθά Δξγαζηήξηα. Παξαθνινχζεζε κηαο Δθδήισζεο Παξνπζίαζεο Δπηρεηξήζεσλ: Σν επφκελν βήκα γηα έλαλ δπλεηηθφ επηρεηξεκαηηθφ άγγειν είλαη λα παξαθνινπζήζεη απφ θνληά κηα ηέηνηα εθδήισζε νχησο ψζηε λα απνθνκίζεη απφ πξψην ρέξη εκπεηξία γηα ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν νη επηρεηξεκαηηθνί άγγεινη ιακβάλνπλ ηηο απνθάζεηο ηνπο θαη ην πψο αιιειεπηδξνχλ κε ηνπο επηρεηξεκαηίεο. Δπίζεο, έρνπλ ηελ επθαηξία λα κεγαιψζνπλ ην δίθηπν ησλ γλσξηκηψλ ηνπο θαη λα δνπλ απφ θνληά ηηο δηαπξαγκαηεχζεηο ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ κε ηνπο επηρεηξεκαηίεο. Γηαγλσζηηθφ εξγαιείν απηφ-αμηνιφγεζεο γηα ηελ εθηίκεζε ηεο επελδπηηθήο εηνηκφηεηαο: Υξεζηκνπνηψληαο ην ηεζη απηφ, νη ζπκκεηέρνληεο εθηηκνχλ ηελ εηνηκφηεηά ηνπο γηα λα γίλνπλ ελεξγνί επηρεηξεκαηηθνί άγγεινη. Οη απαληήζεηο ηνπο δίλνπλ επίζεο ζεκαληηθή αλαηξνθνδφηεζε ζηνπο ίδηνπο γηα ηηο δπλαηφηεηέο ηνπο λα γίλνπλ επηηπρεκέλνη επηρεηξεκαηηθνί άγγεινη θαη ηα ζεκεία ηνπο πνπ πξέπεη λα βειηηψζνπλ γηα λα βειηησζεί κε ηε ζεηξά ηεο ε επελδπηηθή ηνπ εηνηκφηεηα. Δγρεηξίδην Δπελδπηψλ: Σν εγρεηξίδην απηφ είλαη ζρεδηαζκέλν κε ηξφπν ηέηνην ψζηε λα είλαη ην πξψην ζεκείν αλαθνξάο φηαλ ν ζπκκεηέρσλ απνθαζίζεη λα γίλεη έλαο επηρεηξεκαηηθφο άγγεινο θαη λα πξαγκαηνπνηήζεη επελδχζεηο. Πεξηιακβάλεη απφ πιεξνθνξίεο γηα ηηο δηεζλείο αγνξέο επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ έσο θαη νδεγφ γηα ηε δεκηνπξγία ζπκθσληψλ. Γηαηίζεηαη ζηνπο ζπκκεηέρνληεο σο κέξνο ηνπ πξνγξάκκαηνο. πλερήο ππνζηήξημε θαη mentoring απφ έκπεηξνπο επηρεηξεκαηηθνχο αγγέινπο: Ζ ζπλερήο ππνζηήξημε θαη ε παξνρή mentoring ζηνπο ζπκκεηέρνληεο πξαγκαηνπνηείηαη απφ ηελ νκάδα mentoring ηνπ LBA. Ζ νκάδα απηή απαξηίδεηαη απφ έκπεηξνπο επηρεηξεκαηηθνχο αγγέινπο θαη ζπκβνχινπο νη νπνίνη απαληνχλ ζε εξσηήκαηα θαη πξνζθέξνπλ αλά πάζα ζηηγκή ηηο ππεξεζίεο ηνπο ζηα κέιε ηνπ LBA. Σν LBA έρεη επίζεο ζεζκνζεηήζεη θαη κηα ζεηξά απφ θαηλνηφκα εξγαιεία ππνζηήξημεο ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο. Αθφκε, έρεη ζεζκνζεηήζεη απφ ην 2003 ην London Seed Capital (LSC), ην νπνίν απνηειεί ην πξψην θνλδχιη ζπγρξεκαηνδφηεζεο γηα επελδχζεηο επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ ζην Ζλσκέλν Βαζίιεην. Σν θνλδχιη απηφ, χςνπο 7 εθαη., έρεη δηεπξχλεη ηηο δπλαηφηεηεο ησλ επηρεηξεκαηηψλ γηα εμεχξεζε πφξσλ ρξεκαηνδφηεζεο, Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 64

65 θαζψο ππνζηεξίδεη ηε ζπλεξγαζία κεηαμχ ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ θαη απμάλεη ηελ επελδπηηθή ηνπο ηθαλφηεηα Ζ εηαηξεία Green Business Angels Κηα δηαθνξεηηθή πξνζέγγηζε ζηελ έλλνηα ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ έρεη πηνζεηήζεη ε ηδησηηθή εηαηξεία Green Business Angels, ε νπνία δξαζηεξηνπνηείηαη, κεηαμχ άιισλ, ζηελ πξνψζεζε θαη νξζψλ πεξηβαιινληηθψλ πξαθηηθψλ ζηελ επηρεηξεκαηηθφηεηα. Ζ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο απνηειεί ζέκα ζηξαηεγηθήο ζεκαζίαο γηα επηρεηξήζεηο θαη σο εθ ηνχηνπ απνηειεί αλαπφζπαζην κέξνο ηεο επηρεηξεκαηηθήο ζηξαηεγηθήο ηεο εηαηξίαο απηήο ε νπνία ζέηεη ζε ιεηηνπξγία κηα πξάζηλε θαη βηψζηκε ιεηηνπξγία γηα ηνπο πειάηεο ηεο. Δίλαη κηα εηαηξεία πνπ έρεη παξφκνηα ραξαθηεξηζηηθά θαη ιεηηνπξγεί σο έλα βαζκφ σο Γίθηπν Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ κε θχξηεο δξαζηεξηφηεηεο ηηο εμήο: παξνρή εθπαίδεπζεο θαη θαηάξηηζεο ησλ ππνςήθησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ παξνρή εθπαίδεπζεο θαη θαηάξηηζεο ησλ επηρεηξήζεσλ εχξεζε επθαηξηψλ κέζα ζηελ αγνξά αιιά θπξίσο αθνξά ηελ βνήζεηα πξνο ηνπο Δπηρεηξεκαηηθνχο Αγγέινπο γηα λα εληαρζνχλ ζε θνκκάηηα ηεο αγνξάο. Ζ εηαηξεία πξνσζεί ηελ ελαζρφιεζε ησλ εηαηξεηψλ θαη ησλ ίδησλ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ κε ζέκαηα θαη ηνκείο ηεο νηθνλνκίαο πνπ είλαη θαη πεξηβαιινληηθά επσθειείο. Δίλαη ηνκείο νη νπνίνη εθηφο απφ θεξδνθνξία θαη επηηπρία παξέρνπλ θαη ηελ απαξαίηεηε θνηλσληθή πξνζθνξά πνπ θάζε εηαηξία ρξεηάδεηαη αλ έρεη θαη λα ζπλεηζθέξεη. Απηήλ ηελ ζηηγκή θαηέρεη ηελ ηερλνγλσζία θαη ηελ πξφζβαζε ζε ηνκείο ηεο αγνξάο. Οη ηνκείο απηνί δίλνπλ ηελ δπλαηφηεηα παξνρήο ησλ εμήο πξντφλησλ : Σειεπηθνηλσλίεο: Κέζσ ησλ ππεξεζηψλ απηψλ ζηφρνο είλαη λα επηηξαπεί ζηηο επηρεηξήζεηο λα ρξεζηκνπνηνχλ πξνεγκέλεο επηθνηλσλίεο, λα κεησζεί ην απνηχπσκα άλζξαθα θαη λα βειηησζεί γεληθφηεξα ε επηθνηλσλία ηνπο. Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 65

66 Αζθάιεηα: Δίλαη έλα πξφγξακκα εθαξκφζηκν ζηα θηλεηά ηειέθσλα. Παξέρεηαη ζηηο επηρεηξήζεηο ην ζχζηεκα πνπ απνηειείηαη απφ κηα πξφζνςε ηεο νζφλεο εηζφδνπ θαζψο θαη έλα ζχζηεκα απφ πίζσ αιιά θαη πεξηνρή δηαρεηξηζηή πνπ επηηξέπεη ηελ εχθνιε δηαρείξηζε ησλ δεδνκέλσλ πνπ εηζάγνληαη απφ ηνπο ππαιιήινπο. Σν πεξηβάιινλ ρξήζηε είλαη εμαηξεηηθά θηιηθφ πξνο ην ρξήζηε θαη ζπλεπή σο εθ ηνχηνπ κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί απφ κηα επξεία πνηθηιία ησλ ρξεζηψλ - απφ αξράξηνπο ζε εκπεηξνγλψκνλεο. Πεξηβαιινληηθά ζέκαηα - ρεδηαζκφο Πεξηβαιινληηθήο ηξαηεγηθήο: Ο πξάζηλνο άγγεινο κπνξεί λα βνεζήζεη ζηελ δεκηνπξγία πεξηβαιινληηθήο πνιηηηθήο γηα ηηο επηρεηξήζεηο, θαη θαηά ζπλέπεηα λα απμήζεη ηα θέξδε ηνπο. Βνεζά ηηο επηρεηξήζεηο λα γίλνπλ βηψζηκεο θαη ηνπο δίλεη ηε δπλαηφηεηα λα αληαγσλίδνληαη γηα ζπκβάζεηο θαη δηαγσληζκνχο, ρσξίο λα πεξηνξίδνληαη ζε ζέκαηα πεξηβαιινληηθήο πνιηηηθήο. Παξνρή Γαλείσλ κε επλντθνχο γηα ηνπο φξνπο: Έλα είδνο δαλείνπ πνπ έρεη σο ζθνπφ λα πιεξψλεη γηα ηελ εηαηξία, εμνηθνλνκψληαο ρξήκαηα ρξφλν κε ην ρξφλν. Απηφ επηηπγράλεηαη επεηδή νη «Πξάζηλνη Δπηρεηξεκαηηθνί Άγγεινη» είλαη δηαπηζηεπκέλνη εθπαηδεπηέο θαη έρνπλ κεγάιεο κεηψζεηο ζηα θφζηε ηνπο. Ζ εθπαίδεπζε θαη ηα ζπζηήκαηα πνπ πξνζθέξνληαη δελ θάλνπλ κφλν ηηο επηρεηξήζεηο πεξηζζφηεξν θηιηθέο πξνο ην πεξηβάιινλ αιιά βνεζνχλ θαη ζηε βειηίσζε ηεο απνδνηηθφηεηάο ηνπο θαη αλνίγνπλ ηελ πφξηα ζε λέεο επθαηξίεο. Φσηηζκφο ρακειήο θαηαλάισζεο ελέξγεηαο: Κηα απιή ππεξεζία θαη έλα απιφ βήκα γηα λα κεησζνχλ νη ινγαξηαζκνί ελέξγεηαο ησλ εηαηξηψλ θαη ην απνηχπσκα άλζξαθα ρξεζηκνπνηψληαο θσηηζκφ ηερλνινγίαο LED. Βειηηζηνπνίεζε αλαδήηεζεο ζην Google / ρεδηαζκφο Ηζηνζειίδσλ: Κέζσ ηεο βειηηζηνπνίεζεο ησλ ππεξεζηψλ πνπ έρεη κηα εηαηξία κέζσ ηνπ google θαη ηνπ Γηαδηθηχνπ γεληθφηεξα κεηψλεη ηελ θαηαλάισζε θπζηθψλ πφξσλ θαη έηζη εθαξκφδεη θαη ηελ πεξηβαιινληηθή πνιηηηθή ηεο βέιηηζηα. Σν ίδην απνηέιεζκα επηηπγράλεηαη κέζα θαη απφ ηελ ζρεδίαζε ηζηνζειίδσλ γηα ηηο εηαηξίεο πνπ κεηψλεη ηελ θαηαλάισζε ηνπο ζε αγαζά φπσο ραξηί, άλζξαθα θαη άιια πνπ επηβαξχλνπλ ην πεξηβάιινλ. Δπεμεξγαζία απνξξηκκάησλ / Αλαθχθισζε / Αληηθαηάζηαζε πιψλ κε αλαθπθιψζηκεο χιεο: Κέζσ ηεο επεμεξγαζίαο απνξξηκκάησλ θαη ηεο αλαθχθισζεο ησλ ρξεζηκνπνηεκέλσλ πιψλ αιιά θαη ηελ αληηθαηάζηαζε ησλ πιψλ πνπ δελ είλαη αλαθπθιψζηκεο κε λέεο ηερλνινγηθά πξνεγκέλεο χιεο ηθαλέο λα δερζνχλ επεμεξγαζία ε Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 66

67 εηαηξίεο θεξδίδνπλ ζε έμνδα, θεξδίδνπλ ζε πεξηβαιινληηθή πνιηηηθή θαη ηέινο θεξδίδνπλ ζε απνηειεζκαηηθφηεηα. «Πξάζηλεο»-Οηθνινγηθέο ζηέγεο: Παξέρεηαη ζηηο επηρεηξήζεηο ε δπλαηφηεηα λα εγθαηαζηήζνπλ «πξάζηλεο» ζηέγεο θαη ηνίρνπο ζηα θηίξηα ηνπο. Δίλαη κηα εθ ησλ απνδνηηθφηεξσλ ιχζεσλ ζε αζηηθά πεξηβάιινληα. Σα νθέιε ηεο πξάζηλεο ζηέγεο είλαη ην δξνζεξφ θηίξην, ε κείσζε παξαγσγήο άλζξαθα, ε ζσζηή ζπληήξεζε ησλ θηηξίσλ θαη νη εμνηθνλφκεζε ρξεκάησλ. Αλαλεψζηκεο πεγέο ελέξγεηαο: Θάζε είδνπο αλαλεψζηκε πεγή ελέξγεηαο απφ άλεκν, ήιην θαη θάζε άιιν είδνο είλαη δηαζέζηκε πξνο εγθαηάζηαζε ζηηο επηρεηξήζεηο κε ηα ίδηα κεγάια νθέιε γηα ην πεξηβάιινλ αιιά θαη γηα ηελ ίδηα ηελ επηρείξεζε. «Πξάζηλν» Σειενπηηθφ δίθηπν: Πξνβνιή ηεο ινγηθήο, ηεο πνιηηηθήο θαη ηεο ρξεζηκφηεηαο ηεο «πξάζηλεο» πνιηηηθήο θαη ηεο «πξάζηλεο» επηρεηξεκαηηθήο δξάζεο Οη Δπηρεηξεκαηηθνί Άγγεινη ζηε Γαιιία Γεληθά Σα θχξηα θίλεηξα ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ γηα ηελ πινπνίεζε επελδχζεσλ ζηε Γαιιία δίλνληαη ζην Γηάγξακκα πνπ αθνινπζεί. 20 Γηάγξακκα 2-11: Θίλεηξα ησλ ΔΑ γηα ηελ πινπνίεζε επελδχζεσλ - Γαιιία 20 Πεγή: Έξεπλα ηεο Γαιιηθήο αγνξάο ΔΑ πνπ δηελεξγήζεθε απφ ην Γίθηπν France Angels (2003), Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 67

68 Οη βαζηθνί ηνκείο επελδχζεσλ ησλ ΔΑ ζηε Γαιιία 21 ζχκθσλα κε ζηνηρεία ην 2007, είλαη νη αθφινπζνη: 1. Σερλνινγίεο Πιεξνθνξηθήο θαη Δπηθνηλσληψλ/internet/e-Commerce (33%) 2. Software/Multimedia (30%) 3. Βηνκεραλία (30%) 4. Τπεξεζίεο Τγείαο / Βηνηερλνινγία (30%) Άιινη ηνκείο ελδηαθέξνληνο είλαη: νη θαηαζθεπέο, ν ηχπνο, ε ζπκβνπιεπηηθή, ν ηνπξηζκφο θαη ε ςπραγσγία Ζ Γαιιηθή Έλσζε Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ Ζ Γαιιηθή Έλσζε Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ (France Angels) έρεη δεκηνπξγεζεί ην 2001 απφ αλζξψπνπο απφ δηαθνξεηηθνχο ρψξνπο θαη θιάδνπο ηεο νηθνλνκίαο κε ζθνπφ ηελ βειηηζηνπνίεζε ησλ δηαδηθαζηψλ ρξεκαηνδφηεζεο λενζχζηαησλ επηρεηξήζεσλ θαη ηελ δηεπθφιπλζε ησλ κειψλ ησλ αγνξψλ. Ζ Έλσζε απηή ζρεκαηίζηεθε γηαηί ππήξρε πζηέξεζε ζηελ εμέιημε ηεο αγνξάο ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ ζηελ Γαιιία, ππήξρε έιιεηςε πξνβνιήο θαη αμηνπηζηίαο ζηνλ θιάδν θαη θπξίσο ε Γαιιία είρε κείλεη πίζσ ζηνλ ηνκέα απηφ ζε ζρέζε κε αληαγσληζηηθέο νηθνλνκίεο φπσο ηνπ Ζλσκέλνπ Βαζηιείνπ ή ησλ ΖΠΑ πνπ είραλ ήδε αλαπηχμεη ελψζεηο θαη δίθηπα Αγγέισλ κε απφιπηε επηηπρία. Έηζη, ζρεκαηίζηεθε ε έλσζε απηή κε ζθνπφ : Σελ πξνψζεζε ησλ επελδχζεσλ απφ Δπηρεηξεκαηηθνχο Αγγέινπο ζηελ Γαιιία πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζεί ε γξήγνξε θαη έληνλε αχμεζε ηνπ αξηζκφ ηνπο θαη, ζπλεπψο δηάζεζε ηνπ κέζνπ απηνχ ζε φζν ην δπλαηφλ πεξηζζφηεξεο επηρεηξήζεηο πνπ ςάρλνπλ γηα ρξεκαηνδφηεζε. Σελ εθπξνζψπεζε ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ ζηα Γαιιηθά αιιά θαη Δπξσπατθά ζεζκηθά φξγαλα, ηηο δεκφζηεο θαη ηδησηηθέο εηαηξίεο πνπ ελδηαθέξνπλ ηνλ θιάδν, πξνθεηκέλνπ λα δεκηνπξγεζνχλ επλντθέο ζπλζήθεο γηα ηελ αλάπηπμε απηήο ηεο 21 Πεγή:EBAN Directory of Networks 2008, Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 68

69 δξαζηεξηφηεηαο, Λα ζπλνδεχεη ηελ αλάπηπμε ησλ δηθηχσλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ θαη λα βνεζά κε επαγγεικαηηθφ ηξφπν ηελ δξάζεο ηνπο, δηεπθνιχλνληαο ηελ αληαιιαγή «βέιηηζησλ πξαθηηθψλ» κεηαμχ ησλ δηθηχσλ ηνπο, θαζψο θαη κεηαμχ ησλ δηθηχσλ θαη ησλ εμσηεξηθψλ ζπλεξγαηψλ (θεθάιαηα εθθίλεζεο θαη νξγαλψζεηο επηρεηξεκαηηθνχ θεθαιαίνπ), ζε πεξηθεξεηαθφ, εζληθφ θαη δηεζλέο επίπεδν. Πξνθεηκέλνπ λα επηηχρεη ηνπο ζηφρνπο ηεο, ε Γαιιηθή Έλσζε Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ έρεη ηηο εμήο δξαζηεξηφηεηεο: πζηεκαηηθέο δξάζεηο επηθνηλσλίαο γηα ηελ αλάπηπμε δηθηχσλ, κεηαμχ εηαίξσλ θαη θνξέσλ νη νπνίνη δεκηνπξγνχλ αιιά θαη ρξεκαηνδνηνχλ θαηλνηφκεο επηρεηξήζεηο, ελ δπλάκεη Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ, θνξέσλ πινπνίεζεο ησλ έξγσλ θαη ησλ κέζσλ ελεκέξσζεο. Γεκηνπξγία κηαο νινθιεξσκέλεο ιίζηαο Γηθηχσλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ. Γηνξγάλσζε θάζε ρξφλν ηεο «Δβδνκάδαο Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ» πνπ δηαξθεί 5 εκέξεο, ζε 5 πφιεηο θαη έρεη ζθνπφ θαη ζηφρν λα παξνπζηάζεη ηηο επηρεηξεκαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ ζην επξχ θνηλφ, ηνπο επηρεηξεκαηίεο, ηνπο επελδπηέο θαη ηνπο ζπλεξγάηεο. Οξγάλσζε αλά 12 κε 18 κήλεο ελφο κεγάινπ ζπλεδξίνπ γηα Δπηρεηξεκαηηθνχο Αγγέινπο θαη θεθαιαίσλ εθθίλεζεο. Δθπξνζψπεζε ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ κέζσ ηνπ «Lobbying» αιιά θαη δξάζεηο πξνο δεκφζηεο θαη ηνπηθέο αξρέο. ηελή ζπλεξγαζία κε ηνπο κείδνλεο εζληθνχο θνξείο φπσο ηα εμήο : Τπνπξγεία, Δκπνξηθφ Δπηκειεηήξην, Αλαπηπμηαθέο Δηαηξείεο, CDC (Σξάπεδα γηα ηηο επίζεκεο θαηαζέζεηο), APCE (Δπηρεηξεκαηηθή εθθίλεζεο νξγαληζκνχ), AFIC (Γαιιηθή έλσζε ηδησηηθνχ κεηνρηθνχ θεθαιαίνπ), RETIS (Γαιιηθφ δίθηπν αθαδεκατθψλ θπησξίσλ επηρεηξήζεσλ, ηα θέληξα επηρεηξεκαηηθήο θαηλνηνκίαο θαη ησλ επηζηεκψλ πάξθσλ θαη ηερλνπφιεσλ), UNICer (Οξγαληζκφο πνπ ζα ζπγθεληξψλεη ηηο εηαηξείεο επηρεηξεκαηηθψλ θεθαιαίσλ πνπ επελδχνπλ ζε πεξηθεξεηαθέο επηρεηξήζεηο θαη ζηελ επέθηαζε απηψλ), Croissance Plus. Ιακβάλεη κέξνο ζηηο κεγάιεο επξσπατθέο, εζληθέο θαη πεξηθεξεηαθέο εθδειψζεηο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε δεκηνπξγία επηρεηξήζεσλ. Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 69

70 Πξαγκαηνπνίεζε κειέηεο θάζε γηα ηε δξαζηεξηφηεηα θαη ην πξνθίι ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ ζηελ Γαιιία. Τπνζηήξημε ηεο δεκηνπξγίαο δηθηχσλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ ην νπνίν απαηηεί ηερλνγλσζία θαη επαθέο παξερφκελεο απφ ηελ έλσζε απηή. Οξγάλσζε ησλ «ρνιείσλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ» γηα λα ζηεξηρζεί ε δεκηνπξγία δηθηχσλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ, θαζψο θαη ε πξφζιεςε θαη ε ελίζρπζε ησλ λέσλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ. Γηνξγάλσζε ζπλεδξίσλ θαηάξηηζεο γηα ηνπο εγέηεο θαη ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο εηαίξνπο ησλ δηθηχσλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ. Παξνρή εξγαιείσλ θαη ηερληθή ππνζηήξημε ζηνπο εγέηεο ησλ δηθηχσλ, θπξίσο κέζσ ηεο δεκηνπξγίαο θαη ιεηηνπξγίαο ελφο θέληξνπ πιεξνθνξηψλ. Ζ Γαιιηθή έλσζε Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ είλαη πιήξσο νξγαλσκέλε θαη δνκεκέλε ζηα Δπξσπατθά πξφηππα. Απνηειείηαη απφ 70 κέιε ελεξγψλ δηθηχσλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ θαη 38 κειψλ απφ ην ηνκέα ησλ επελδχζεσλ θαη εμεηδηθεπκέλσλ θιάδσλ. Πεξαηηέξσ απηά ηα κέιε ρσξίδνληαη ζηηο εμήο θαηεγνξίεο : Δλεξγά κέιε : Σα δίθηπα ησλ επελδπηψλ νη νπνίνη έρνπλ ππνγξάςεη ην «Υάξηε Γηθηχσλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ» θαζψο θαη ηνλ Γαιιηθφ «θψδηθα ζπκπεξηθνξάο» Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ. πλεξγαδφκελα κέιε : νη νξγαλψζεηο πνπ επηιέγνληαη αλάινγα κε ηελ νκνηφηεηα ησλ ζηφρσλ θαη ησλ πξαθηηθψλ ηνπο κε απηέο ηεο έλσζε ησλ Αγγέισλ θαη ελεξγά κέιε ηεο. Υσξίδνληαη ζε δχν ππνθαηεγνξίεο: πλεξγαδφκελνη επελδπηέο : Σα επηρεηξεκαηηθά θεθάιαηα πνπ επελδχνπλ νη επαγγεικαηίεο καδί κε ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ ή ρξεκαηνδνηνχλ ηηο επελδχζεηο ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ. πλεξγαδφκελνη επαγγεικαηίεο : επαγγεικαηηθέο νξγαλψζεηο ησλ νπνίσλ νη δξαζηεξηφηεηεο είλαη ζε άκεζε ζρέζε θαη αιιειεπίδξαζε κε εθείλεο ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ θαη ησλ δηθηχσλ ηνπο. Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 70

71 2.4.5 Οη Δπηρεηξεκαηηθνί Άγγεινη ζηε Γεξκαλία Ζ αγνξά ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ ζηε Γεξκαλία είλαη θαιά νξγαλσκέλε. Ο κέζνο αξηζκφο ηδησηψλ επελδπηψλ εγγεγξακκέλσλ αλά δίθηπν ζηε Γεξκαλία είλαη πεξίπνπ 25, ελψ ζπλήζσο θαηαγξάθνληαη 9 επελδπηηθέο ζπκθσλίεο αλά έηνο θαη αλά δίθηπν. Σν Γεξκαληθφ Γίθηπν Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ (Business Angels Network Deutschland) δεκηνπξγήζεθε ην Δίλαη έλαο νξγαληζκφο πνπ ιεηηνπξγεί σο έλσζε φισλ ησλ ηνπηθψλ δηθηχσλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ θαη πξνζπάζεζε αξρηθά θαη ζε εληειψο πξψηκν ζηάδην λα βνεζήζεη ηελ ρξεκαηνδφηεζε ζηνλ ηνκέα ησλ επηρεηξήζεσλ κέζσ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ. Πξνψζεζε ηνπο αγγέινπο θαη ππνζηήξημε ηε δεκηνπξγία ηνπηθψλ δηθηχσλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ ηα νπνία αλαπηχρζεθαλ κε ηηο πξνζθεξφκελεο ππεξεζίεο θαη ηελ ηερλνγλσζία απφ ην Γίθηπν απηφ. Σν Γεξκαληθφ Γίθηπν είλαη έλα εθ ησλ ηδξπηηθψλ κειψλ ηνπ Δπξσπατθνχ Γηθηχνπ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ (ΔΒΑΛ). Κέρξη θαη ην 2000 ην Γίθηπν ήηαλ ζε πνιχ αξρηθφ ζηάδην θαη ρσξίο λα έρεη θαηνρπξψζεη ηελ ζέζε ηνπ ζηελ αγνξά. Απφ ην 2001 θαη έπεηηα ην Γίθηπν γίλεηαη επξέσο αλαγλσξηζκέλν θαη εθπξνζσπεί ηελ «θνπιηνχξα» ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ. Όια ηα επηκέξνπο Γίθηπα Γεξκαληθψλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ είλαη κέιε ηνπ θεληξηθνχ Γεξκαληθνχ Γηθηχνπ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ θαη ε αγνξά πιένλ εμαπιψλεηαη. Παξφια απηά, ζηα αξρηθά ζηάδηα ιεηηνπξγίαο ηνπ δε δηέζεηε αθφκε ην θαηάιιειν νηθνλνκηθφ ππφβαζξν λα αλαπηπρζεί πεξαηηέξσ. Σν εκπφδην απηφ μεπεξάζηεθε ην 2005, αθνχ ην Γίθηπν απέθηεζε ηα θαηάιιεια θεθάιαηα απφ ηελ θπβέξλεζε γηα λα ζπκκεηέρεη θαη λα δηεηζδχζεη φζν ην δπλαηφλ πεξηζζφηεξν ζε ηνκείο ηεο ρξεκαηνδφηεζεο αξρηθψλ ζηαδίσλ ζηηο επηρεηξήζεηο αιιά θαη λα παξέρεη ππεξεζίεο ζηνπο Αγγέινπο. Οη δνκέο εληζρχζεθαλ αθφκα πεξηζζφηεξν θαη πιένλ είλαη έλα παλίζρπξν Γίθηπν πνπ βνεζάεη ζηελ νξγάλσζε ηεο αγνξάο. Κέιε ζην Γίθηπν απηφ κπνξεί λα είλαη θάζε θπζηθφ ή λνκηθφ πξφζσπν ή έλσζε, ππφ ηελ πξνυπφζεζε φηη έρνπλ δεζκεπζεί γηα ηελ εθ ηνπ λφκνπ απνδνρή ησλ ζηφρσλ ηνπ Γηθηχνπ. Σν δίθηπν απηφ φκσο ππνζηεξίδεηαη θαη απφ ρνξεγνχο θαη ζπλεξγάηεο πνπ δελ είλαη ηαθηηθά κέιε ηνπ Γηθηχνπ φπσο Τπνπξγεία, Σξάπεδεο ή άιινπ είδνπο ρξεκαηνπηζησηηθνχο νξγαληζκνχο. Δπίζεο ην Γίθηπν ππνζηεξίδεηαη απφ έκπεηξνπο επηζηήκνλεο γχξσ απφ ηνπο Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 71

72 θιάδνπο πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη νη Δπηρεηξεκαηηθνί Άγγεινη θαη ππάξρεη θαη ε αξσγή θαη ε βνήζεηα απφ ζεζκηθά κέιε ηνπ Γηθηχνπ φπσο θαη απφ κε ηαθηηθά κέιε ηνπ Γηθηχνπ. Ο ηξφπνο δηαρείξηζεο ησλ επελδχζεσλ ζην Γεξκαληθφ Γίθηπν είλαη δηαθνξεηηθφο ζρεηηθά κε άιια Γίθηπα αλά ηελ Δπξψπε. Υσξίδνπλ ηηο επελδχζεηο ηνπο ζε ηξεηο θαηεγνξίεο. Σηο δεκφζηεο επελδχζεηο, ηηο επελδχζεηο ζηνλ ηδησηηθφ ηνκέα αιιά θαη ηηο κηθηέο θνηλνπξαμίεο ηδησηηθνχ θαη δεκνζίνπ ηνκέα. Δπίζεο, ρσξίδνπλ επηκέξνπο ηηο επελδχζεηο αλάινγα κε ην είδνο ηεο ρξεκαηνδφηεζεο, δειαδή αλ είλαη ηδησηηθνχ ή δεκφζηνπ ραξαθηήξα αιιά θαη αλαιφγσο κε ην νηθνλνκηθφ κέγεζνο απηήο. ε γεληθέο γξακκέο, νη Δπηρεηξεκαηηθνί Άγγεινη ηνπ Γεξκαληθνχ Γηθηχνπ βαζίδνληαη πνιχ ζηελ ιεηηνπξγία ηνπ Γηθηχνπ θαη δξνπλ ειάρηζηα έμσ απφ ηηο γξακκέο απηνχ. Οη δηαδηθαζίεο επηινγήο θαη πξνψζεζεο ησλ δηαθφξσλ επελδχζεσλ γίλεηαη απζηεξά κε ηα πξναλαθεξζέληα θξηηήξηα θαη κέζα απφ ηηο θαζνξηζκέλεο δηαδηθαζίεο ηνπ Γηθηχνπ απηνχ To Δπξσπατθφ Γίθηπν Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ European Business Angels Network (EBAN) Γεληθά Σν Δπξσπατθφ Γίθηπν Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ (European Business Angels Network - ΔΒΑΛ) είλαη έλαο κε θεξδνζθνπηθφο νξγαληζκφο, ν νπνίνο ηδξχζεθε απφ ηελ Δπξσπατθή Έλσζε Αλαπηπμηαθψλ Δηαηξηψλ (European Association of Development Agencies EURADA) κε ηελ ππνζηήξημε ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο ην Ζ πξνεηνηκαζία γηα ηελ ίδξπζε ηνπ δηθηχνπ απηνχ θαη γηα ηελ ελίζρπζε ηεο δξαζηεξηφηεηαο ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ ζηε Δπξψπε είρε μεθηλήζεη ήδε απφ ην Σν ΔΒΑΛ είλαη έλαο αλεμάξηεηνο νξγαληζκφο, ρξεκαηνδνηνχκελνο απφ ηα κέιε ηνπ θαη ππνζηεξηδφκελνο απφ ηελ παξνρή γξακκαηεηαθήο ππνζηήξημεο γηα θαζεκεξηλέο ππνζέζεηο θαη δηνίθεζε έξγσλ. Ωο ηέηνηνο νξγαληζκφο, ην ΔΒΑΛ είλαη ειεχζεξν λα επηδηψθεη ηα πιένλ ζπκθέξνληα γηα ηα κέιε ηνπ κε κνλαδηθφ ζθνπφ ηελ δηεχξπλζε ηεο αλαγλψξηζεο ηνπ Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 72

73 ζεζκνχ ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ θαη ησλ δηθηχσλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ ζηελ Δπξψπε. Οη ζηφρνη ηνπ ΔΒΑΛ είλαη νη εμήο: λα ελζαξξχλεη ηελ αληαιιαγή εκπεηξηψλ θαη ηερλνγλσζίαο αλάκεζα ζηα δίθηπα επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ θαη λα πξνσζήζεη ηηο βέιηηζηεο πξαθηηθέο (best practices) λα δηαθεκίζεη θαη λα πξνσζήζεη ηηο δξάζεηο ησλ δηθηχσλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ λα ζπλεηζθέξεη ζηελ δηακφξθσζε επλντθψλ ζπλζεθψλ ζε ηνπηθφ θαη εζληθφ επίπεδν γηα ηελ δξαζηεξηνπνίεζε ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ. Ζ δεμακελή ησλ κειψλ ηνπ ΔΒΑΛ απνηειείηαη απφ: Δζληθέο Δλψζεηο δηθηχσλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ Γίθηπα επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ κε εζληθή εκβέιεηα Πεξηθεξεηαθά δίθηπα Σνπηθά δίθηπα Γίθηπα εθηφο Δπξψπεο πνπ επηζπκνχλ λα δηαηεξνχλ δεζκνχο κε ηελ πθηζηάκελε θαηάζηαζε ζηελ αγνξά ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ ζηελ Δπξψπε Άιινπο θνξείο πνπ έρνπλ άκεζε εκπινθή ζηελ πξνψζεζε ηεο «αλεπίζεκεο επέλδπζεο» ζηελ Δπξψπε. Σν ΔΒΑΛ απνηειεί ζήκεξα ηε κεγαιχηεξε θαη πην αμηφπηζηε επξσπατθή βάζε δεδνκέλσλ κε ζηνηρεία επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ. χκθσλα κε εθηηκήζεηο ηνπ ΔΒΑΛ, ηα δηαζέζηκα θεθάιαηα πξνο επέλδπζε απφ Business Angels ζε κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο ζηελ Δπξψπε, κε βάζε ηνλ ζπλνιηθφ πιεζπζκφ, θπκαίλνληαη κεηαμχ 10 θαη 20 δηζεθαηνκκχξηα. Δπίζεο, νη εθηηκήζεηο ηνπ ΔΒΑΛ δείρλνπλ φηη κεζνπξφζεζκα, νη επηρεηξεκαηηθνί άγγεινη ζα απνηεινχλ ηε κφλε πξνζβάζηκε πεγή ρξεκαηνδφηεζεο ζηα αξρηθά ζηάδηα γηα ηνπο επηρεηξεκαηίεο ζηελ Δπξψπε. Απηφ ζα ζπκβεί θαζψο νη επίζεκνη επελδπηέο επηρεηξεκαηηθψλ θεθαιαίσλ πςεινχ θηλδχλνπ (venture capitalists) γίλνληαη φιν θαη πην απξφζπκνη λα επελδχνπλ ζηα αξρηθά ζηάδηα κηαο επηρείξεζεο ιφγσ ηεο ρακειήο απφδνζεο θαη ηνπ πςεινχ θηλδχλνπ πνπ ζπλεπάγεηαη ε επέλδπζε. Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 73

74 Οη Γξαζηεξηφηεηεο θαη νη Τπεξεζίεο Οη ππεξεζίεο πνπ πξνζθέξεη Σν ΔΒΑΛ θαιχπηνπλ έλα επξχ θάζκα αλαγθψλ ησλ κειψλ ηνπ: Αληαιιαγή εκπεηξηψλ θαη θαιψλ πξαθηηθψλ κεηαμχ δηνηθεηψλ δηθηχσλ Δλεκέξσζε θαη επαηζζεηνπνίεζε ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε θαη ζηηο ππνςήθηεο πξνο έληαμε ρψξεο γηα ηηο δξαζηεξηφηεηεο ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ θαη ηα νθέιε απφ ηελ αλεπίζεκε αγνξά επηρεηξεκαηηθψλ θεθαιαίσλ Τςειφ επίπεδν γλσξηκηψλ θαη επαθψλ κέζα απφ ην ζπλερή δηάινγν κε ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή θαη ηδηαίηεξα κε ηε Γεληθή Γηεχζπλζε «Δπηρεηξήζεηο» Οηθνλνκηθή «λνεκνζχλε» θαη πξννπηηθέο Έλα θεληξηθφ ζεκείν ζπλάληεζεο γηα ηηο δξαζηεξηφηεηεο ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ θαη ησλ δηθηχσλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ ζηελ Δπξψπε Πξφζβαζε ζε δξαζηεξηφηεηεο πνπ ζπκβαίλνπλ ζε φιε ηελ Δπξψπε πνπ αθνξνχλ ζηνπο επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ Γηνξγάλσζε εθδειψζεσλ πςεινχ επηπέδνπ: έλα εηήζην ζπλέδξην ελεκέξσζεο, κηα εηήζηα εθδήισζε γηα ηερληθά ζέκαηα, θαη αξθεηέο θαηά πεξίπησζε ζπλαληήζεηο γηα ζπγθεθξηκέλα ζέκαηα πνπ ηπρφλ πξνθχπηνπλ Κεληαία απνζηνιή ελεκεξσηηθνχ πιηθνχ γηα λα δηαηεξνχληαη ηα κέιε ελήκεξα γηα ηηο πξφζθαηεο εμειίμεηο θαη ηα ηειεπηαία λέα γηα ηνλ ηνκέα ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ θαη ηηο δξαζηεξηφηεηέο ηνπο ζηελ Δπξψπε θαη παγθφζκηα Σελ έθδνζε EBAN Info, κηα νινθιεξσκέλε έθδνζε πνπ επηζθνπεί ηελ θαηάζηαζε ησλ κειψλ ηνπ ΔΒΑΛ θαη ηηο εμειίμεηο ζηνλ επξχηεξν ηνκέα αλά εμάκελν Σελ εηήζηα έθδνζε Statistics Compendium κε ζηαηηζηηθά ζηνηρεία γηα ηε δξαζηεξηφηεηα ησλ δηθηχσλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ ζηελ Δπξψπε, θαζψο θαη γηα ηνλ αξηζκφ ησλ ζπκθσληψλ (deals) πνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ νχησο ψζηε λα αμηνινγεζεί θαη λα πξνσζεζεί ε επίδξαζε ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ ζηελ επηρεηξεκαηηθφηεηα Σν «Θίηξηλν Βηβιίν» γηα ηνπο εηδηθνχο επί ησλ αλεπίζεκσλ επελδχζεσλ επηρεηξεκαηηθψλ θεθαιαίσλ πςεινχ θηλδχλνπ (informal venture capital) πνπ ζπγθεληξψλνληαη ζην ΔΒΑΛ θαη απνηεινχλ ηελ πξνζηηζέκελε αμία ζηελ ζεκεξηλή θνηλσλία ηεο γλψζεο. Πιεξνθφξεζε γηα ηηο πηζαλφηεηεο ζπκκεηνρήο ζε Δπξσπατθά πξνγξάκκαηα. Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 74

75 Ζ Θέζε ηνπ ΔΒΑΛ γηα ηηο επηπηψζεηο ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο ζην ζεζκφ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ Ζ νηθνλνκηθή θξίζε πνπ πιήηηεη ηηο παγθφζκηεο νηθνλνκίεο, έρεη επεξεάζεη ζαθψο ηελ πξφζβαζε ησλ λέσλ επηρεηξήζεσλ ζε πηζαλνχο ρξεκαηνδφηεο θαη εηδηθφηεξα ησλ κηθξψλ επηρεηξήζεσλ πνπ εθπξνζσπνχλ θαη ην 99% ησλ επηρεηξήζεσλ παλεπξσπατθά θαη είλαη νη βαζηθνί εξγνδφηεο θαη παξαγσγνί. Ζ αδπλακία ησλ ηξαπεδψλ λα παξέρνπλ θεθάιαηα ζηηο κηθξέο επηρεηξήζεηο γηα λα θαιχςνπλ ηηο νηθνλνκηθέο ηνπο ππνρξεψζεηο, νδεγεί ζε κηα απμαλφκελε δήηεζε γηα θεθάιαην απφ ηνπο Δπηρεηξεκαηηθνχο Αγγέινπο, θάηη ην νπνίν αλ αμηνπνηεζεί θαη αμηνινγεζεί θαηαιιήισο ζα νδεγήζεη ζηελ εχξεζε επθαηξηψλ γηα επελδχζεηο πνπ ππφ θαιχηεξεο νηθνλνκηθά ζπλζήθεο ζα ήηαλ δχζθνιν λα ππάξμνπλ γηα ηνπο Δπηρεηξεκαηηθνχο Αγγέινπο. Έλα άιιν κεγάιν πιενλέθηεκα γηα ηνπο Δπηρεηξεκαηηθνχο Αγγέινπο ελ κέζσ θξίζεο είλαη πσο εθηφο απφ ηηο λέεο επηρεηξήζεηο πνπ ςάρλνπλ επελδπηέο θαη ρξεκαηνδφηεο πιένλ ππάξρνπλ θαη νη ιεγφκελεο «γαδέιεο», νη νπνίεο είλαη εηαηξίεο πνπ έρνπλ ήδε θαηαθέξεη ζηα πξψηα 3 ρξφληα ιεηηνπξγίαο ηνπο λα έρνπλ θέξδε 3-5 εθ. αιιά ιφγσ θξίζεο αδπλαηνχλ λα επηβηψζνπλ ρσξίο ηελ βνήζεηα θάπνηνπ επελδπηή. Πξηλ ηελ θξίζε δελ είραλ ιφγν ηέηνηνπ είδνπο εηαηξείεο λα αλαδεηνχλ επελδπηή, αιιά πιένλ ιφγσ ηεο έιιεηςεο δηαζέζηκνπ θεθαιαίνπ αλαγθάδνληαη θαη πξνζθέξνπλ επελδπηηθέο επθαηξίεο ζηνπο Δπηρεηξεκαηηθνχο Αγγέινπο ζε ηηκέο 20 κε 30% κεησκέλεο πξάγκα πνπ ζεκαίλεη ηεξάζηηα επθαηξία επέλδπζεο απφ ηνπο Αγγέινπο. Σν δπζάξεζην φκσο ελ κέζσ απηήο ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο είλαη πσο απηή πιήηηεη θαη ην θεθάιαην θαη ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ πνπ έρνπλ ράζεη νηθνλνκηθή ηζρχ κέζσ ησλ κεηνρψλ ή ησλ αθηλήησλ πνπ δηαζέηνπλ θαη σο ζπλέπεηα ηνχηνπ αδπλαηνχλ λα επελδχζνπλ ζε πνιιέο επηρεηξήζεηο ή κεγάια λνχκεξα. Έηζη παξφιν πνπ ππάξρνπλ νη πξναλαθεξζείζεο επθαηξίεο, παξαηεξείηαη ρακειφ ελδηαθέξνλ θαη αδπλακία απφ ηελ πιεπξά ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ λα ζπκκεηάζρνπλ αθνχ πξψην κέιεκα ηνπο είλαη ε δηαηήξεζε ηεο κέρξη ηψξα νηθνλνκηθήο ηνπο θαηάζηαζεο θαη φρη λα πάξνπλ ξίζθα ελ κέζσ θξίζεο. Ζ νηθνλνκηθή θξίζε δελ επεξεάδεη ηνπο Δπηρεηξεκαηηθνχο Αγγέινπο κφλν αηνκηθά αιιά θαη ζπιινγηθά. Σα Γίθηπα Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ πιήηηνληαη ζθνδξά αθνχ αξθεηά κέιε ηνπο θαη εηδηθφηεξα ηα λέα κέιε ηνπο πνπ δελ έρνπλ κάζεη ηελ αγνξά θαη θπξίσο έρνπλ Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 75

76 έιιεηςε εκπεηξίαο ζην πψο λα μεπεξλάλε ηέηνηεο δχζθνιεο νηθνλνκηθά επνρέο, απνθαζίδνπλ λα απνζπξζνχλ ή λα κελ ζπκκεηάζρνπλ ζε λέεο επελδχζεηο ππφ ηνλ θφβν ηεο θξίζεο. Δπηπιένλ, ηα θέξδε απφ ηελ ζπκκεηνρή ζηηο λέεο εηαηξίεο ελδέρεηαη λα κεησζνχλ γεγνλφο πνπ θάλεη αθφκα πην δχζθνιε ηελ ζπκκεηνρή ζε λέεο πξνζπάζεηεο. Ο ηξφπνο λα μεπεξαζηνχλ απηά ηα πξνβιήκαηα γηα ηνπο Δπηρεηξεκαηηθνχο Αγγέινπο έρεη ηέζζεξα βήκαηα : 1. Πξνζέιθπζε πεξηζζνηέξσλ επελδπηψλ ζηελ αγνξά. Απηφ κπνξεί λα επηηεπρζεί κε ηελ θαιχηεξε επηθνηλσλία θαη ηελ γλσζηνπνίεζε ζε κεγαιχηεξε κάδα επελδπηψλ γηα ηηο λέεο επθαηξίεο πνπ παξνπζηάδνληαη ελ κέζσ θξίζεο αιιά θαη κε ηελ ελδπλάκσζε ηνπο κε γλψζε. 2. Δθθαζάξηζε ηνπ νηθνλνκηθνχ ηνπίνπ ηεο αγνξάο θαη ησλ θηλδχλσλ απηήο. Κέζσ ηεο βνήζεηαο θαη ηεο ελεκέξσζεο ησλ επελδπηψλ γηα ην είδνο ην ξίζθνπ πνπ θνβνχληαη λα πάξνπλ ιφγσ ησλ νηθνλνκηθψλ δπζθνιηψλ θαζίζηαηαη δπλαηφ λα ππάξμνπλ λένη ελδηαθεξφκελνη πνπ δελ είραλε ηελ ζέιεζε λα ζπκκεηάζρνπλ. Δίλαη πνιχ ζεκαληηθφ λα έρεη έλαο επελδπηήο ηελ πξαγκαηηθή εηθφλα ηεο αγνξάο αιιά θαη ηεο επέλδπζεο πνπ ελδέρεηαη λα θάλεη. 3. Γξαζηεξηνπνίεζε εκπνξηθψλ ελψζεσλ θαη Γηθηχσλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ. Κέζσ δπζθνιηψλ είλαη πάληα πξνηηκφηεξν λα ελψλνληαη νη δπλάκεηο φισλ θαη λα ζρεκαηίδνληαη δπλαηνί νηθνλνκηθνί παξάγνληεο θαη νη ελψζεηο θαη ηα δίθηπα έρνπλ ηα θαηάιιεια κέζα θαη δπλαηφηεηεο γηα λα επηηεπρζεί απηφ. 4. Δλίζρπζε ζπλεξγαζίαο ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ θαη ησλ Venture Capital Funds. Άκα ππάξμεη ζπλεξγαζία ησλ δηαθφξσλ εηδψλ επελδπηψλ ζα ππάξρνπλ πνιιαπιά νθέιε γηα φια ηα κέιε αθνχ ζα ππάξμεη πίεζε ζηηο εηαηξίεο πνπ αλαδεηνχλ θεθάιαην θαη επελδπηέο ελ κέζσ νηθνλνκηθήο θξίζεο. Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 76

77 2.5 ΟΗ ΔΠΗΥΔΗΡΖΚΑΣΗΘΟΗ ΆΓΓΔΙΟΗ ΣΗ Ζ.Π.Α Γεληθά ηηο Ζ.Π.Α., ε αγνξά ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ είλαη αξθεηά εμειηγκέλε θαη απνηειεί αλαπφζπαζην θνκκάηη ηεο επηρεηξεκαηηθήο δσήο ζε φιε ζρεδφλ ηε ρψξα. Οη επελδχζεηο ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ εθεί μεθίλεζαλ απφ ηνλ ηνκέα ηεο πςειήο ηερλνινγίαο, αιιά ζηαδηαθά εμαπιψζεθαλ ζε πεξηζζφηεξνπο ηνκείο. Σφζν νη θξαηηθέο πνιηηηθέο φζν θαη ην επηρεηξεκαηηθφ θιίκα απηφ θαζ απηφ έρεη δεκηνπξγήζεη ηηο πιένλ πξφζθνξεο ζπλζήθεο γηα νινέλα θαη κεγαιχηεξε αλάπηπμε ηεο αγνξάο ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ. Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ φηη ζηηο Ζ.Π.Α. ηα δίθηπα επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ μεθίλεζαλ (θαη ζπλερίδνπλ αθφκε) λα δεκηνπξγνχληαη απηφλνκα απφ ηνπο ίδηνπο ηνπο επηρεηξεκαηηθνχο αγγέινπο σο θπζηθή εμέιημε ηεο δξαζηεξηφηεηάο ηνπο. Αληίζεηα, ζηηο επξσπατθέο ρψξεο, ην έλαπζκα γηα δεκηνπξγία δηθηχσλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ δφζεθε απφ ηηο δεκφζηεο αξρέο, ππνζηεξηδφκελεο απφ θνηλνηηθνχο πφξνπο, σο κηα ιχζε γηα ηελ ελίζρπζε ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο ζηελ Δπξψπε. ε κηα παιαηφηεξε κειέηε 22 αλαθέξνληαη ηα θπξηφηεξα ζηνηρεία ηεο δξαζηεξηφηεηαο ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ ζηηο Ζ.Π.Α. πνπ θαηαδεηθλχνπλ πφζν εμειηγκέλνο είλαη ν ζεζκφο ζηε ρψξα απηή. πγθεθξηκέλα: Οη επηρεηξεκαηηθνί άγγεινη είλαη ε παιαηφηεξε, κεγαιχηεξε θαη πην ζπρλά ρξεζηκνπνηνχκελε πεγή εμσηεξηθψλ θεθαιαίσλ γηα επηρεηξήζεηο. ηηο Ζ.Π.Α. ππάξρνπλ ζρεδφλ ηξία εθαηνκκχξηα επηρεηξεκαηηθνί άγγεινη, νη νπνίνη επελδχνπλ πάλσ απφ $50 δηζεθαηνκκχξηα ζε επηρεηξήζεηο θάζε ρξφλν. Κε ηα θαηάιιεια θίλεηξα, ε αγνξά απηή κπνξεί λα κεγαιψζεη πνιχ πεξηζζφηεξν. Οη επηρεηξεκαηηθνί άγγεινη επελδχνπλ ζε 30 κε 40 θνξέο πεξηζζφηεξεο επηρεηξήζεηο απφ ηελ επίζεκε αγνξά επελδπηηθψλ θεθαιαίσλ πςεινχ θηλδχλνπ (formal venture capital industry) θαη επελδχνπλ 3 κε 5 θνξέο πεξηζζφηεξα ρξήκαηα. Αξθεηέο απφ ηηο κεγάιεο ακεξηθάληθεο επηρεηξήζεηο (π.ρ. Ford, Apple, Amazon.com) αξρηθά είραλ ρξεκαηνδνηεζεί απφ επηρεηξεκαηηθνχο αγγέινπο. Όιν θαη πεξηζζφηεξεο επηρεηξήζεηο ηα επφκελα ρξφληα ζα ρξεκαηνδνηνχληαη απφ αγγέινπο. 22 Ron Peterson, When venture capitalists say no Creative Financing Strategies & Resources, Comanche Press M.D 2003, p Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 77

78 Έλαο κεγάινο αξηζκφο απφ ηνπο ζεκεξηλνχο πεξηζζφηεξν επηηπρεκέλνπο επηρεηξεκαηίεο ζηνπο ηνκείο ηεο πςειήο ηερλνινγίαο, γίλνληαη κε ηνλ θαηξφ επηρεηξεκαηηθνί άγγεινη. Οη επηρεηξεκαηηθνί άγγεινη ρξεκαηνδνηνχλ ην 60% φισλ ησλ λέσλ επηρεηξήζεσλ πςειήο ηερλνινγίαο ζηηο Ζ.Π.Α. Τπάξρνπλ δέθα εμέρνληα πιενλεθηήκαηα πνπ θέξνπλ νη επηρεηξεκαηηθνί άγγεινη ζηηο επελδχζεηο ηνπο: (1) Πξνηηκνχλ επελδχζεηο κηθξφηεξνπ θεθαιαίνπ απφ ηνπο επελδπηέο επηρεηξεκαηηθψλ θεθαιαίσλ πςεινχ θηλδχλνπ (venture capitalists) θαη ηαηξηάδνπλ θαιχηεξα ζηηο κηθξέο επηρεηξήζεηο. (2) πλήζσο επελδχνπλ ζηα αξρηθά ζηάδηα ηεο δσήο ησλ επηρεηξήζεσλ ρσξίο λα απαηηνχλ άκεζα έζνδα (αλ θαη ε θαιή ξεπζηφηεηα πάληα εθηηκάηαη). (3) Πξαγκαηνπνηνχλ επελδχζεηο ζε φινπο ηνπο θιάδνπο ηνπ δεπηεξνγελνχο θαη ηξηηνγελνχο ηνκέα. (4) Δίλαη πην επέιηθηνη ζηηο νηθνλνκηθέο ηνπο απνθάζεηο απφ ηνπο επελδπηέο επηρεηξεκαηηθψλ θεθαιαίσλ πςεινχ θηλδχλνπ (venture capitalists). (5) Ζ εμαζθάιηζε ρξεκαηνδφηεζεο απφ ηνπο επηρεηξεκαηίεο δελ πεξηιακβάλεη πςειέο ακνηβέο (6) Οη πεξηζζφηεξνη άγγεινη είλαη επελδπηέο «πξνζηηζέκελεο αμίαο» (value-added investors) πνπ πξνζθέξνπλ ηηο ηθαλφηεηέο ηνπο παξάιιεια κε ηα θεθάιαηά ηνπο. (7) Δίλαη γεσγξαθηθά δηεζπαξκέλνη θαη πην εχθνια πξνζβάζηκνη απφ ηνπο venture capitalists πνπ είλαη ζπγθεληξσκέλνη ζηε Silicon Valley, ζηε Βνζηφλε θαη ηε Λέα Τφξθε. (8) Έρνπλ ζεηηθή επηξξνή θαη ζηελ επηρείξεζε, θαζψο ηελ θαζηζηνχλ πεξηζζφηεξν ειθπζηηθή θαη ζε άιιεο πεγέο ρξεκαηνδφηεζεο. «Γαλείδνπλ» ζηελ επηρείξεζε ηελ θαιή ηνπο θήκε. (9) πρλά πξνζθέξνπλ εγγπήζεηο γηα δάλεηα, αλ φρη άκεζα ρξήκαηα. (10) Γελ είλαη αληίζεηνη ζην λα επελδχνπλ ζε ηειείσο δηαθνξεηηθέο ηερλνινγίεο. Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 78

79 2.5.2 Δπηζθφπεζε ηεο αγνξάο ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ ζηηο Ζ.Π.Α. χκθσλα κε ζηνηρεία ηνπ ΔΒΑΛ νη αξηζκνί πνπ απνηππψλνπλ ηελ εηθφλα ηεο αγνξάο ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ ζηηο ΖΠΑ γηα ην έηνο 2007 δίλνληαη ζηνλ Πίλαθα πνπ αθνινπζεί 23. Πίλαθαο 2-3: Ζ Αγνξά ησλ ΔΑ ζηηο ΖΠΑ (2007) Πιήζνο Γηθηχσλ ΔΑ 270 Πνζνζηφ Γηθηχσλ ΔΑ πνπ έρνπλ εκπνξηθφ ζθνπφ 47% Δθηηκψκελν πιήζνο ΔΑ Κέζν χςνο επέλδπζεο ζε χλνιν επελδχζεσλ ζην έηνο 20 δηζ. Ζ δνκή ησλ δηθηχσλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ ζηηο Ζ.Π.Α. δελ δηαθέξεη πνιχ απφ ηελ επξσπατθή, θαζψο ηα κνληέια ησλ δηθηχσλ ζηελ Δπξψπε βαζίζηεθαλ ζηα αληίζηνηρα ησλ Ζ.Π.Α.. Όπσο αλαθέξζεθε παξαπάλσ, ηα δίθηπα επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ ζηηο Ζ.Π.Α. αλαπηχρζεθαλ κε πξσηνβνπιία ησλ ίδησλ ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ. Ζ αλάγθε γηα δηθηχσζε ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ ήηαλ ε απάληεζε ζε κηα ζεηξά απφ ζπλζήθεο πνπ επεξεάδνπλ ηε δξαζηεξηφηεηά ηνπο: Ζ επηζπκία λα πξνζειθχζνπλ κεγαιχηεξεο επελδπηηθέο πξνηάζεηο θαη λα απνθνκίζνπλ κεγαιχηεξεο απνδφζεηο απφ απηέο πνπ απνθνκίδεη έλαο επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ πνπ δξα αηνκηθά. Ζ αλάπηπμε ησλ επηρεηξεκαηηθψλ θεθαιαίσλ πςεινχ θηλδχλνπ θαη ε έιμε ηεο επέλδπζεο θεθαιαίσλ πςεινχ θηλδχλνπ. Σν δηεπξπλφκελν «θεθαιαηαθφ θελφ» αλάκεζα ζηνπο αηνκηθνχο θαη ηνπο ζεζκηθνχο επελδπηέο ην νπνίν δεκηνχξγεζε ηελ αλάγθε θαη ηαπηφρξνλα ηελ επθαηξία γηα ζπγθεληξσκέλεο επελδχζεηο. Οη πεξίπινθεο λνκηθέο θαη νηθνλνκηθέο πηπρέο ησλ επελδχζεσλ απηψλ. 23 EBAN Winter University 2008, Brigitte Baumann and Claire Munck intervention. Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 79

80 Ζ κεγάιε αχμεζε ζηνλ αξηζκφ ησλ απηνδεκηνχξγεησλ αηφκσλ κε κεγάιε πεξηνπζία πνπ επηζπκνχλ λα εκπιαθνχλ ζε κηα ελαιιαθηηθή κνξθή δηαρείξηζεο ηεο πεξηνπζίαο ηνπο. Ο βαζκφο ηεο ξνήο ησλ επηρεηξεκαηηθψλ πξνηάζεσλ (deal flow). Σν αίζζεκα ηεο ζπλαδειθηθφηεηαο πνπ έρεη αλαπηπρζεί κεηαμχ ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ. Κέιε ησλ δηθηχσλ πλήζσο, ην θάζε δίθηπν απαξηζκεί ζπλήζσο έσο 80 κέιε θαη απνηειεί κηα δεμακελή ζπγθέληξσζεο θεθαιαίσλ, γλψζεσλ, δεμηνηήησλ θαζψο επίζεο θαη δηθηχσλ επαθψλ. Ο αξηζκφο ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ πνπ εγγξάθνληαη ζε δίθηπα είλαη ζπλερψο απμαλφκελνο, θαζψο είλαη γεληθή δηαπίζησζε φηη κέζσ ησλ δηθηχσλ νη επηρεηξεκαηηθνί άγγεινη κπνξνχλ λα επηηχρνπλ θαιχηεξεο θαη πην ζπκθέξνπζεο ζπκθσλίεο. Δάλ ν αξηζκφο ησλ εγγεγξακκέλσλ ζε έλα δίθηπν μεπεξάζεη ηνλ αξηζκφ απηφ, ζπλήζσο δεκηνπξγνχληαη ππν-δίθηπα ή θαηλνχξηα δίθηπα, θαζψο ζεσξείηαη φηη ν κεγάινο αξηζκφο απεηιεί ηε ζπλνρή ηνπ δηθηχνπ. Ιεηηνπξγηθά θφζηε Σα κέιε ησλ δηθηχσλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ ζπλήζσο πιεξψλνπλ εηήζηα ζπλδξνκή κεξηθψλ εθαηνληάδσλ δνιαξίσλ γηα λα θαιπθζνχλ ηα ιεηηνπξγηθά θφζηε ηνπ δηθηχνπ θαη ηα έμνδα δηαζχλδεζεο ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ κε ηηο επηρεηξήζεηο. Πνιιά δίθηπα φκσο ιακβάλνπλ θαη ρνξεγίεο απφ ηνπηθνχο παξάγνληεο ή άιιεο επηρεηξήζεηο (δηθεγνξηθέο εηαηξείεο ή ινγηζηηθά γξαθεία). Σέινο, αξθεηά δίθηπα ιακβάλνπλ πξνκήζεηα γηα θάζε ζχλαςε ζπλεξγαζίαο κεηαμχ ησλ επηρεηξήζεσλ θαη ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ. Οξγάλσζε ησλ δηθηχσλ Σα δίθηπα ζηηο Ζ.Π.Α. νξγαλψλνληαη θπξίσο βάζεη δχν κνληέισλ: ζην πξψην κνληέιν, ην δίθηπν πξνζιακβάλεη θάπνηνλ έκπεηξν δηνηθεηή ν νπνίνο έρεη ηελ επζχλε γηα ηελ φιε νξγάλσζε θαη δηνίθεζε ηνπ δηθηχνπ (manager-led) θαη απαζρνιείηαη κε θαζεζηψο πιήξνπο ή κεξηθνχο απαζρφιεζεο ιακβάλνληαο κηζζφ ή θάπνην πνζνζηφ απφ ηηο ζπκθσλίεο πνπ ζπλάπηνληαη. Ζ άιιε πεξίπησζε είλαη λα αλαζέηνπλ ζε θάπνην έκπεηξν κέινο ηνπ δηθηχνπ ηελ επζχλε ηεο νξγάλσζεο θαη δηνίθεζεο ηνπ δηθηχνπ (member-led) κε κηθξφ ή κεδακηλφ αληίηηκν. Σα κέιε ζπλήζσο ελαιιάζζνληαη ζηε ζέζε ηνπ δηνηθεηή αλά ηαθηά ρξνληθά δηαζηήκαηα. Πνιιέο θνξέο βέβαηα, ηα κέιε δεηνχλ κεγαιχηεξεο ακνηβέο ή θαη πνζνζηά απφ ηηο ζπκθσλίεο, θαζψο ν θφξηνο εξγαζίαο είλαη αξθεηά κεγάινο. Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 80

81 πλαληήζεηο κε επηρεηξήζεηο θαη δηαδηθαζία επηινγήο Σα πεξηζζφηεξα δίθηπα δηνξγαλψλνπλ κεληαίεο ζπλαληήζεηο φπνπ ηα κέιε παξαθνινπζνχλ ηελ παξνπζίαζε επηρεηξεκαηηθψλ ζρεδίσλ απφ 2-3 επηρεηξήζεηο. Οη επηρεηξεκαηηθέο πξνηάζεηο απνζηέιινληαη ζηα δίθηπα, είηε κέζσ ησλ ηζηνζειίδσλ ηνπο ζην δηαδίθηπν, είηε κέζσ ησλ πξνζσπηθψλ επαθψλ πνπ έρνπλ κε θάπνηνλ επελδπηή ή επηρεηξεκαηία πνπ δηαηεξεί ζπλεξγαζία κε θάπνην δίθηπν. Ζ θάζε επηρείξεζε παξνπζηάδεη έλα επηρεηξεκαηηθφ ζρέδην ζηε ζπλάληεζε θαη θαηφπηλ ηα κέιε ηνπ δηθηχνπ θάλνπλ εξσηήζεηο γηα πεξηζζφηεξεο δηεπθξηλίζεηο. ηα δίθηπα πνπ δηνηθνχληαη απφ κηζζσηφ δηνηθεηή, ζπλήζσο κεηά ην ηέινο ησλ παξνπζηάζεσλ, ηα κέιε ςεθίδνπλ γηα λα ζπκθσλήζνπλ εάλ πξνρσξήζνπλ ζηε ζπγθεθξηκέλε επέλδπζε. Δάλ ηειηθψο ζπκθσλήζνπλ, ηα κέιε ηνπ δηθηχνπ πξνρσξνχλ ζηε δηεθπεξαίσζε ηνπ νηθνλνκηθνχ ειέγρνπ (due diligence), ν νπνίνο παξνπζηάδεηαη ζηελ επφκελε ζπλάληεζε ηνπ δηθηχνπ. Αληίζεηα, ζηα δίθηπα πνπ δηνηθνχληαη απφ ηα ίδηα ηα κέιε, ν θάζε επηρεηξεκαηηθφο άγγεινο κπνξεί λα πάξεη ηε δηθή ηνπ απφθαζε γηα επέλδπζε ζε θάπνηα επηρείξεζε, κφλνο ή ζε ζπλεξγαζία κε άιια κέιε, θαη απηφο λα πξνρσξήζεη ζηελ πξαγκαηνπνίεζε ηνπ ειέγρνπ πνπ θξίλεη φηη είλαη απαξαίηεηνο λα γίλεη ζε κηα επηρείξεζε. Ζ δηαδηθαζία επηινγήο κηαο επηρείξεζεο γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε ηεο επέλδπζεο πξαγκαηνπνηείηαη ζε «ηππηθά» θαη «άηππα» ζηάδηα. Σν «ηππηθφ» ζηάδην πεξηιακβάλεη ηε δεκηνπξγία κηαο επηηξνπήο ειέγρνπ πνπ απνηειείηαη απφ κέιε ηνπ δηθηχνπ θαη απνηειεί ην αληηπξνζσπεπηηθφ φξγαλφ ηνπ. Ζ επηηξνπή απηή κειεηά θαη αμηνινγεί ηηο επηρεηξεκαηηθέο πξνηάζεηο θαη θαηφπηλ ηα κέιε ηεο ςεθίδνπλ ππέξ ή θαηά ηεο πξαγκαηνπνίεζεο ηεο επέλδπζεο. Πξηλ απφ ηε δηαδηθαζία απηή, ν επηθεθαιήο ηεο επηηξνπήο κπνξεί λα αμηνινγήζεη ηηο πξνηάζεηο βιέπνληαο εάλ απηέο πιεξνχλ ηηο πξνυπνζέζεηο γηα επέλδπζε, νχησο ψζηε απηέο θαη κφλν λα παξνπζηάζνπλ ηελ επηρεηξεκαηηθή ηνπο πξφηαζε ζε φια ηα κέιε ηνπ δηθηχνπ. Σν «άηππν» ζηάδην ηεο επηινγήο είλαη εμίζνπ ζεκαληηθφ κε ην ηππηθφ. ε θάζε παξνπζίαζε επηρεηξεκαηηθήο πξφηαζεο, ζα πξέπεη λα ππάξρεη ηνπιάρηζηνλ έλα κέινο πνπ ζα είλαη ππέξκαρνο ηεο πξφηαζεο ψζηε λα επεξεάζεη θαη ηα άιια κέιε λα επελδχζνπλ ζε απηήλ. Ο επηρεηξεκαηηθφο άγγεινο απηφο είλαη ζπλήζσο εηδηθεπκέλνο ζηνλ ίδην ηνκέα κε ηελ επηρείξεζε θαη κπνξεί λα αλαιχζεη θαιχηεξα ηελ θαηάζηαζε ζηελ αγνξά, ή έρεη πξνζσπηθή ζρέζε κε ηνλ επηρεηξεκαηία θαη κπνξεί λα εγγπεζεί ηελ ηηκηφηεηα θαη ηηο δεμηφηεηέο ηνπ. Δπίζεο, ν ζπγθεθξηκέλνο επηρεηξεκαηηθφο άγγεινο βνεζά ηνλ επηρεηξεκαηία λα Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 81

82 πξνεηνηκάζεη θαηάιιεια ηελ παξνπζίαζή ηνπ, ηφζν ζε πεξηερφκελν φζν θαη ζε εκθάληζε, θαη ηνπ παξέρεη ππνζηήξημε ζηελ αληηκεηψπηζε δεηεκάησλ πνπ ηπρφλ απνηεινχλ εκπφδηα ζηελ πξαγκαηνπνίεζε ηεο επέλδπζεο. πλερήο παξαθνινχζεζε Δθφζνλ ηα κέιε ηνπ δηθηχνπ απνθαζίζνπλ ππέξ ηεο πξαγκαηνπνίεζεο ηεο επέλδπζεο παξαθνινπζνχλ ηελ εμέιημε ηεο επηρείξεζεο κε ηξεηο ηξφπνπο: Δπίβιεςε ηεο ιεηηνπξγίαο ηεο επηρείξεζεο θαη παξνρή ζπκβνπιεπηηθήο ππνζηήξημεο Σνπνζέηεζε παξαηεξεηή ή ελεξγνχ κέινπο ζην δηνηθεηηθφ ζπκβνχιην ηεο επηρείξεζεο Παξνρή βνήζεηαο ζε εμαζθάιηζε ζπκπιεξσκαηηθψλ πφξσλ Σν Γίθηπν Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ «Score» Ο ηξφπνο ιεηηνπξγίαο θαη πξνζέγγηζεο ηνπ ζεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ ζηηο Ζ.Π.Α. ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο δηαθέξεη απφ απηφλ ησλ ρσξψλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζε. ηηο Ζ.Π.Α., έρεη αλζίζεη θαη κηα άιιε κνξθή Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ ε νπνία είλαη αξθεηά καθξηά απφ ηελ ηδηφηεηα ηνπ επελδπηή. Αληίζεηα, θάπνηνη επηρεηξεκαηηθνί άγγεινη θαηέρνπλ ηελ ηδηφηεηα ηνπ ζπκβνχινπ, πξνζθέξνληαο εζεινληηθά ηηο γλψζεηο θαη ηελ εκπεηξία ηνπο ζηηο κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο, ρσξίο λα πξνρσξνχλ απαξαίηεηα ζε επελδχζεηο. Έλα παξάδεηγκα ηέηνηνπ Γηθηχνπ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ απνηειεί ην Score Counselors to America s Small Businesses : Σν SCORE είλαη έλαο κε θεξδνθφξνο νξγαληζκφο, ν νπνίνο πξνζθέξεη ππεξεζίεο ζπκβνπιεπηηθνχ θαη εθπαηδεπηηθνχ ραξαθηήξα ζε ακεξηθάληθεο κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο. Σν SCORE δεκηνπξγήζεθε ην 1964 κε απνθιεηζηηθφ ζθνπφ ηελ αλάπηπμε ησλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ θαη ζήκεξα απαξηίδεηαη απφ εζεινληέο ζπκβνχινπο ζηνπο νπνίνπο κπνξνχλ λα απεπζπλζνχλ πάλσ απφ 600 επηρεηξήζεηο δηαθνξεηηθήο δξαζηεξηφηεηαο. Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 82

83 Οη εζεινληέο ζχκβνπινη, νη νπνίνη είηε είλαη ζπληαμηνχρνη είηε ελ ελεξγεία πξνζθέξνπλ ηελ εκπεηξία ηνπο θαη ηηο γλψζεηο ηνπο ζε κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο ζε ζέκαηα εθθίλεζεο, αλάπηπμεο θαη δηαρείξηζεο κηαο κηθξνκεζαίαο επηρείξεζεο. Σν Score ππάγεηαη θαη επηρνξεγείηαη απφ ην U.S. Small Business Administration (SBA). U.S. Small Business Administration Σo SBA δηαρεηξίδεηαη ην ακεξηθάληθν πξφγξακκα γηα ηελ αλάπηπμε ησλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ (SBDC) κε ζηφρν ηελ πξνζθνξά βνήζεηαο ζε ζέκαηα δηνίθεζεο επηρεηξήζεσλ ζε κειινληηθνχο ή ελ ελεξγεία κηθξνκεζαίνπο επηρεηξεκαηίεο. Σν SBDC πξνζθέξεη ζε ηδηψηεο ή κηθξέο επηρεηξήζεηο κεγάιε πνηθηιία πιεξνθνξηψλ θαη βνήζεηαο (one-stop assistance) δηα κέζνπ θεληξηθψλ θαη εχθνια πξνζβάζηκσλ παξαξηεκάησλ. Ωο θχξηνη ζηφρνη ηνπ νξίζηεθαλ ε παξνρή ζπκβνπιεπηηθήο θαη νηθνλνκηθήο ζηήξημεο ζε κηθξέο επηρεηξήζεηο, θαζψο θαη ε επξχηεξε πξνάζπηζε θαη αληηπξνζψπεπζε ησλ ζπκθεξφλησλ θαη αλάδεημε ηνπ ξφινπ ησλ κηθξψλ επηρεηξήζεσλ ζηελ ακεξηθαληθή νηθνλνκία. Σα βαζηθά πεδία δξάζεο ηνπ νξγαληζκνχ ζηνρεχνπλ ζηελ παξνρή νηθνλνκηθήο ζηήξημεο γηα κηθξέο επηρεηξήζεηο θαζψο θαη ηελ νξγάλσζε πξνγξακκάησλ θαηάξηηζεο θαη ζρεκάησλ ζπκβνπιεπηηθψλ ππεξεζηψλ θαη έξεπλαο. Πέξαλ απηψλ, έκθαζε δίλεηαη ζηε δπλαηφηεηα πνπ παξέρεη ν δεκφζηνο θνξέαο γηα νηθνλνκηθή αλάπηπμε κε κέηξα πνπ ζηνρεχνπλ ζηε δηεχξπλζε ηεο ελεκέξσζεο θαη πξφζβαζεο κηθξψλ επηρεηξήζεσλ ζε ζπκβφιαηα γηα θξαηηθέο πξνκήζεηεο θαη δεκφζηα έξγα (Henry, 1998). Όζνλ αθνξά ζηηο νηθνλνκηθέο δξαζηεξηφηεηεο, ν Οξγαληζκφο ιεηηνπξγεί σο κεζάδσλ αλάκεζα ζε κηθξέο επηρεηξήζεηο θαη ρξεκαηνδνηηθνχο θαη ηξαπεδηθνχο νξγαληζκνχο, πξνβάιινληαο εγγπήζεηο γηα ηελ παξνρή δηαθνξεηηθψλ ηχπσλ δαλείσλ θαη πηζησηηθψλ ζρεκάησλ. Δπίζεο, παξέρεη νκνινγηαθά δάλεηα ζηαζεξνχ επηηνθίνπ (guaranteed debentures) ζε κε θεξδνζθνπηθνχο νξγαληζκνχο, βνεζψληαο κε απηφ ηνλ ηξφπν ηε δηάζεζε κεγαιχηεξσλ (θαη καθξνρξφλησλ) δαλείσλ απφ απηνχο ζε κηθξέο επηρεηξήζεηο. Σέινο, νξγαλψλεη έθηαθηεο δαλεηνδνηήζεηο γηα επηρεηξήζεηο πνπ έρνπλ ππνζηεί δεκηέο απφ θπζηθέο θαηαζηξνθέο. Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 83

84 Σν SCORE πξνζθέξεη ζπκβνπιέο ζηνπο κηθξνκεζαίνπο επηρεηξεκαηίεο θαη κέζσ , ελψ δηαζέηεη 389 γξαθεία εμππεξέηεζεο ζε φιε ηελ ακεξηθάληθε επηθξάηεηα, ηα νπνία εθηφο ησλ ζπκβνπιεπηηθψλ ππεξεζηψλ δηνξγαλψλνπλ θαη ζεκηλάξηα ζπκβνπιεπηηθνχ ραξαθηήξα γηα κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο. Σα θεληξηθά γξαθεία ηνπ SCORE βξίζθνληαη ζηελ Οπάζηλγθηνλ θαη ζε απηά απαζρνινχληαη 14 ππάιιεινη. χκθσλα κε ηνπο εζεινληέο ζπκβνχινπο ηνπ SCORE, φιεο νη ζπδεηήζεηο θαη νη πιεξνθνξίεο πνπ αληαιιάζζνληαη κεηαμχ απηψλ θαη ησλ επηρεηξεκαηηψλ παξακέλνπλ απζηεξά εκπηζηεπηηθέο ελψ θνηλά είλαη ηα ζπλαηζζήκαηα ηεο ηθαλνπνίεζεο θαη ηεο ραξάο πνπ αηζζάλνληαη νη εζεινληέο φηαλ κεηά ηηο ζπκβνπιέο θαη ηηο πξνζπάζεηέο ηνπο επηηπγράλεηαη αιιαγή ζηε δσή ησλ αλζξψπσλ πξνο ην θαιχηεξν κέζα απφ ηελ κειινληηθή επηηπρία ησλ επηρεηξήζεψλ ηνπο. Οη εζεινληέο ηνπ SCORE είλαη ειεχζεξνη λα ρξεζηκνπνηήζνπλ δηάθνξεο ηερληθέο αλάινγα κε ηελ πξνζσπηθή ηνπο επαγγεικαηηθή εκπεηξία θαη ηε δξαζηεξηφηεηα ηεο επηρείξεζεο. Οη πεξηζζφηεξνη απφ ηνπο εζεινληέο ζηνρεχνπλ ζην λα πείζνπλ ηνπο λένπο επηρεηξεκαηίεο φηη θακία ηδέα δελ είλαη απνηπρεκέλε πξηλ πξαγκαηνπνηεζεί, ελψ ζεσξνχλ φηη ην «θιεηδί» ηεο επηηπρίαο είλαη έλα θαιά νξγαλσκέλν επηρεηξεκαηηθφ πιάλν. χκθσλα κε ηνπο εζεινληέο ζπκβνχινπο ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο ρξήζηκα απνδεηθλχνληαη ηα παξαδείγκαηα απφ παιηέο κηθξέο εηαηξίεο νη νπνίεο πέηπραλ ηνπο ζηφρνπο ηνπο. Σέινο, ζεκαληηθφ βήκα γηα ηελ επηηπρία κηαο κηθξνκεζαίαο επηρείξεζεο απνηειεί ν ζρεδηαζκφο ηεο κειινληηθήο ηακεηαθήο ξνήο ηεο επηρείξεζεο, έηζη ψζηε ν κειινληηθφο κηθξνκεζαίνο επηρεηξεκαηίαο λα είλαη ζε ζέζε λα πξνβιέςεη ηα ρξήκαηα πνπ ζα ηνπ απνθέξεη ε επηρεηξεκαηηθή ηνπ πξνζπάζεηα θαη λα δηαπηζηψζεη εάλ απηά ζα είλαη αξθεηά γηα λα θαιχςνπλ ηηο νηθνγελεηαθέο ηνπ αλάγθεο. Οη εζεινληέο ηνπ SCORE παξνηξχλνπλ ηνπο λένπο επηρεηξεκαηίεο λα παξαθνινπζνχλ ηα ζεκηλάξηα πνπ δηνξγαλψλεη ην SCORE κε ζηφρν ηελ επηκφξθσζή ηνπο ζε ηξέρνληα ζέκαηα ηνπ επηρεηξεκαηηθνχ θφζκνπ. Ζ ζπλεξγαζία κεηαμχ εζεινληή ζπκβνχινπ θαη επηρεηξεκαηία κπνξεί λα δηαξθέζεη γηα κήλεο, ελψ γηα ζπγθεθξηκέλεο εξσηήζεηο θαη πξνβιεκαηηζκνχο κία ζπλάληεζε ελδέρεηαη λα είλαη αξθεηή. Ο ηξφπνο επηθνηλσλίαο κεηαμχ εζεινληή ζπκβνχινπ θαη επηρεηξεκαηία θαηά θαλφλα είλαη πξνζσπηθφο, αλ θαη πνιιέο θνξέο επηιέγεηαη ν ηξφπνο επηθνηλσλίαο κέζσ θπξίσο γηα ηηο αληαιιαγέο αλεπίζεκσλ εγγξάθσλ φπσο πξφρεηξα επηρεηξεκαηηθά πιάλα (business plan) θαη αλαιχζεηο ηακηαθψλ ξνψλ (cash flows). Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 84

85 Ζ δηαδηθαζία γηα λα γίλεη θάπνηνο κέινο ηνπ SCORE σο εζεινληήο ζχκβνπινο, θαη λα ληψζεη ηθαλνπνίεζε βιέπνληαο ζπλαλζξψπνπο ηνπ λα επηηπγράλνπλ επηρεηξεκαηηθά έπεηηα απφ ηε δηθή ηνπο θαζνδήγεζε, είλαη ζρεηηθά απιή. Ο ελδηαθεξφκελνο ζα πξέπεη λα απεπζπλζεί ζε έλα απφ ηα 389 γξαθεία ηνπ SCORE πνπ βξίζθνληαη θνληά ζηελ πεξηνρή δηακνλήο ηνπ θαη λα ζπκπιεξψζεη κηα αίηεζε γηα λα γίλεη εζεινληήο. Αθνινχζσο, ζα πεξάζεη απφ ζπλέληεπμε θαη εθφζνλ κεηά απφ απηή επηιεγεί, ζα ηνπ δεηεζεί λα ιάβεη κέξνο ζην εθπαηδεπηηθφ πξφγξακκα πνπ έρεη θαηαξηίζεη ην SCORE γηα ηνπο ππνςήθηνπο εζεινληέο. Σν SCORE ζηνρεχεη κέζα απφ ηα εθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα λα «κεηαδψζεη» ζηνπο ππνςήθηνπο εζεινληέο ζπκβνχινπο ηνπο ζηφρνπο ηνπ, ηηο ππεξεζίεο πνπ πξνζθέξεη θαζψο θαη ηηο πξννπηηθέο εμέιημήο ηνπο κέζα απφ ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηνπ. Σν SCORE δεηάεη απφ ηνπο εζεινληέο πνπ εξγάδνληαη γηα απηφ λα δηαηεξνχλ απφξξεηα ηα ζπκπεξάζκαηα απφ ηηο επαθέο ηνπο κε ηνπο επηρεηξεκαηίεο, ελψ απαξαίηεηε είλαη ε χπαξμε επαγγεικαηηθήο λννηξνπίαο. Σν επαγγεικαηηθφ παξειζφλ ησλ εζεινληψλ ηνπ SCORE πνηθίιεη. Πνιινί εζεινληέο ήηαλ νη ίδηνη ηδηνθηήηεο κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ θαηά ην παξειζφλ ελψ άιινη εξγάδνληαλ ζε κεγάιεο επηρεηξήζεηο γηα κεγάιν ρξνληθφ δηάζηεκα. 2.6 ΟΗ ΔΠΗΥΔΗΡΖΚΑΣΗΘΟΗ ΆΓΓΔΙΟΗ ΣΖΛ ΔΙΙΑΓΑ Γεληθά ηελ Διιάδα ζήκεξα, ν ζεζκφο ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ είλαη ειάρηζηα αλαπηπγκέλνο. Κηα πξψηε ζπζηεκαηηθή πξνζπάζεηα γηα δηάδνζε ηνπ ζηε ρψξα, μεθίλεζε ην 2007 κέζσ πξσηνβνπιίαο ηνπ Θέληξνπ Δπηρεηξεκαηηθήο & Σερλνινγηθήο Αλάπηπμεο (Θ.Δ.Σ.Α.) Αηηηθήο πνπ ηελ ελέηαμε ζην πξφγξακκα δξάζεο ηνπ, ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ Διιεληθφ Οξγαληζκφ Κηθξψλ - Κεζαίσλ Δπηρεηξήζεσλ θαη Υεηξνηερλίαο (ΔΟΚΚΔΥ) θαη ηελ ΣΔΘΚΩΡ Α.Δ. Ωζηφζν, ε πξνζπάζεηα εθείλε αθνξνχζε θπξίσο ζηελ πξνψζεζε ηεο ζπκβνπιεπηηθήο δηάζηαζεο ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ θαη ιηγφηεξν ηεο επελδπηηθήο. ήκεξα, ζην ρψξν ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ δξαζηεξηνπνηείηαη κηα ηδησηηθή εηαηξεία, ε νπνία είλαη πιήξσο πξνζαλαηνιηζκέλε ζηνλ ηνκέα ησλ επελδχζεσλ (άγγεινη Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 85

86 επελδπηέο), ελψ ζηνλ πξνζαλαηνιηζκφ ησλ εζεινληψλ Αγγέισλ ιεηηνπξγεί ην σκαηείν Δζεινληψλ Managers. Ζ πεξηγξαθή ησλ ππεξεζηψλ θαη ηνπ ηξφπνπ ιεηηνπξγίαο ησλ δχν απηψλ θνξέσλ δίλεηαη παξαθάησ. Πξέπεη σζηφζν λα ζεκεησζεί φηη κέρξη ζήκεξα ζε θακία πξνζπάζεηα γηα εηζαγσγή ηνπ ζεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ ζηελ Διιάδα δελ έρεη εηζαρζεί ε έλλνηα ηνπ Πξάζηλνπ Δπηρεηξεκαηηθνχ Αγγέινπ, θαη γεληθφηεξα δελ ππάξρεη ε παξάκεηξνο ηεο πξάζηλεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο ζηηο πξνζπάζεηεο απηέο. MENTORING Α.Δ.: Σν πξψην Διιεληθφ Γίθηπν Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ Ζ MENTORING A.E. μεθίλεζε ηε ιεηηνπξγία ηεο ην 2003 εζηηάδνληαο ζηηο Τπεξεζίεο Δπηρεηξεκαηηθήο Αλάπηπμεο. ηε δέζκε ησλ ππεξεζηψλ ηεο εηαηξίαο, εληάζζεηαη ην angel investment, ζπλζέηνληαο ην πξψην ειιεληθφ business angel network θαη ηελ πξψηε ειιεληθή εηαηξία κέινο ηνπ EUROPEAN BUSINESS ANGELS NETWORK (E.B.A.N) πνπ εδξεχεη ζηηο Βξπμέιιεο. Έλαο απφ ηνπο πξψηνπο ζηφρνπο ηεο MENTORING A.E. ήηαλ ε δηάδνζε ηνπ ζεζκνχ ηνπ angel investment, θαζψο θαη ε θηλεηνπνίεζε ζεζκηθψλ θνξέσλ γηα ηε δεκηνπξγία αληίζηνηρσλ Business Angel Networks. Ζ MENTORING A.E. ζπκβάιεη ζηελ εθπαίδεπζε ηεο αγνξάο ζε ζέκαηα αλαδήηεζεο ρξεκαηνδφηεζεο, αιιά θαη ησλ ίδησλ ησλ business angels γηα ηε ζσζηή επελδπηηθή επηινγή θαη αλάπηπμε. Έρνληαο εζηηάζεη ηε δεκηνπξγία ελφο ππξήλα πνπ απνηειείηαη απφ business angels, βξίζθεηαη ζε ζπλερή επαθή κε άιια BANs ρσξψλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, ζπλεξγάδεηαη κε εηαηξείεο παξνρήο επηρεηξεκαηηθψλ θεθαιαίσλ (VCs, incubators), κε ηξάπεδεο, εηαηξίεο ζπκβνχισλ, επηζηεκνληθνχο θνξείο, θνξείο ηεο Απηνδηνίθεζεο θιπ. χκθσλα κε ηελ δηεχζπλζε ηεο εηαηξείαο «ε δεκηνπξγία θαη άιισλ ηέηνησλ δηθηχσλ, ηδηαίηεξα ζηελ ειιεληθή πεξηθέξεηα είλαη δσηηθήο ζεκαζίαο γηα ηελ ελίζρπζε ηεο λέαο επηρεηξεκαηηθφηεηαο, ελψ ηαπηφρξνλα κε ηελ ηζρπξνπνίεζε ησλ δηθηχσλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ, έλα κεγάιν κέξνο απφ ηελ παξαγσγή θαηλνηνκίαο πνπ ζπληειείηαη ζηα παλεπηζηήκηα θαη ηλζηηηνχηα, ζα κπνξεί λα βξίζθεη ην δξφκν ηεο πξνο ηελ αγνξά». Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 86

87 Σν Θέληξν Δζεινληψλ Managers Διιάδνο (ΘΔΚΔΙ) Σν ΘΔΚΔΙ ηδξχζεθε ην 2003 απφ κηα νκάδα πςειφβαζκσλ ζηειερψλ νη νπνίνη, ιφγσ ηεο ειηθίαο ηνπο αιιά θαη ιφγσ ηεο πνιηηηθήο θάπνησλ κεγάισλ εηαηξεηψλ, σζνχληαλ ζε πξφσξε ζπληαμηνδφηεζε ελψ είραλ αθφκε πνιιά λα πξνζθέξνπλ φζνλ αθνξά ζηελ εκπεηξία ηνπο θαη ζηηο δπλαηφηεηέο ηνπο. Σν ΘΔΚΔΙ ζπγθξνηείηαη απφ ελεξγά θαη πξψελ αλψηαηα δηεπζπληηθά ζηειέρε επηρεηξήζεσλ, πνπ κνηξάδνληαη θνηλά βηψκαηα θαη εκπεηξίεο απφ ηελ πνιχρξνλε ζηαδηνδξνκία ηνπο ζε Διιεληθέο θαη πνιπεζληθέο επηρεηξήζεηο θαη νξγαληζκνχο θαη πνπ έρνπλ ηελ ίδηα ηζρπξή δηάζεζε εζεινληηθήο πξνζθνξάο έξγνπ ζηελ θνηλσλία. Σα κέιε ηνπ ΘΔΚΔΙ παξέρνπλ ηελ επηρεηξεζηαθή πείξα θαη ηερλνγλσζία ηνπο εζεινληηθά θαη δσξεάλ ζε θνηλσληθνχο θνξείο, κηθξέο επηρεηξήζεηο θαη λένπο επηρεηξεκαηίεο, πνπ έρνπλ πεξηνξηζκέλα κέζα θαη δπλαηφηεηεο, πξνθεηκέλνπ λα πεηχρνπλ ηνπο ζηφρνπο ηνπο. Ζ ππφζηαζε ηνπ ΘΔΚΔΙ είλαη άξξεθηα ζπλδεκέλε κε ηελ έλλνηα ηνπ εζεινληηζκνχ. Ο εζεινληηζκφο σο κηα έθθξαζε ηνπ αλζξσπηζκνχ έρεη θαη απηφο ππνζηεί ζηαδηαθή αιινίσζε ηφζν σο πξνο ηελ έληαζε ηνπ ζηηο δηάθνξεο εθδειψζεηο ηνπ, φζν θαη σο πξνο ην πεξηερφκελφ ηνπ. Ο εζεινληηζκφο είλαη έλα ζέκα πνπ αγγίδεη φινπο, αλεμαξηήησο θνηλσληθήο ηάμεο θαη επαγγεικαηηθήο ηδηφηεηαο. πληζηά κηα εμαηξεηηθά επηκνξθσηηθή ιεηηνπξγία πνπ ελδπλακψλεη ηελ θνηλσληθή αιιειεγγχε, εληζρχεη ηελ ελεξγφ ζπκκεηνρή θαη ηε ζπλχπαξμε, πξνζδίδνληαο λέν πεξηερφκελν ζηε δσή ησλ αλζξψπσλ. Σν Όξακα ησλ ηδξπηψλ ηνπ είλαη λα αλαδεηρζεί ην ΘΔΚΔΙ ζε έλαλ απφ ηνπο πιένλ έγθπξνπο εζεινληηθνχο ππξήλεο παξνρήο ζπκβνπιψλ θαη κεηαθνξάο εκπεηξηψλ θαη κε ηνλ ηξφπν απηφ λα ζπκβάιεη απνηειεζκαηηθά ζηελ αλάπηπμε ηεο Διιεληθήο Θνηλσλίαο ησλ Πνιηηψλ. Ζ Οξγάλσζε ηνπ ΘΔΚΔΙ Σν ΘΔΚΔΙ έρεη δεκηνπξγεζεί γηα λα παξέρεη θνηλσληθφ έξγν ζε ζπλερή θαη εζεινληηθή βάζε, αλαιακβάλνληαο έξγα θαη ζπλεξγαζίεο κε πνηθίινπο απνδέθηεο ησλ ππεξεζηψλ ηνπ. Ζ νξγάλσζή ηνπ επνκέλσο έρεη κηα αλάινγε ππνδνκή: α) Γηνηθεηηθφ πκβνχιην κε 3-εηή ζεηεία Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 87

88 β) Κφληκεο Οκάδεο Δζεινληψλ-κειψλ, θαζνδεγνχκελεο απφ έλα, ελαιιαζζφκελν πληνληζηή γ) Πξνζσξηλέο Οκάδεο Έξγσλ (project teams), θαζνδεγνχκελεο απφ ελαιιαζζφκελνπο Τπεχζπλνπο Έξγσλ (project leaders) ηε πξάμε, ζην ΘΔΚΔΙ δελ ππάξρεη ηεξαξρία. Σα κέιε είλαη εζεινληέο δηαθεθξηκέλα αλψηαηα δηνηθεηηθά ζηειέρε επηρεηξήζεσλ πνπ γλσξίδνπλ θαη κπνξνχλ λα ζπλεξγάδνληαη αξκνληθά κεηαμχ ηνπο ζηε βάζε θνηλά απνδεθηψλ θαλφλσλ θαη πξαθηηθψλ πνπ δηεπθνιχλνπλ ηελ απνηειεζκαηηθή πξνζθνξά ηνπο ζην θνηλσληθφ ζχλνιν. Ζ Απνζηνιή θαη νη Αξρέο ηνπ ΘΔΚΔΙ Ζ Απνζηνιή ηνπ ΘΔΚΔΙ είλαη: Λα ζπκβάιιεη ζηελ θαηαλφεζε θαη επίιπζε θξίζηκσλ πξνβιεκάησλ ηεο ζχγρξνλεο ειιεληθήο θνηλσλίαο κε ηελ αλαβάζκηζε ηνπ επξχηεξνπ δηαιφγνπ πάλσ ζηα ζέκαηα απηά θαη ζηελ δηάδνζε θαη εθαξκνγή ησλ αξρψλ, αληηιήςεσλ θαη ηερλνηξνπηψλ ηνπ ζχγρξνλνπ θαη εθαξκνζκέλνπ κάλαηδκελη ζηνλ Διιεληθφ ρψξν. Λα πξνσζήζεη ηνλ εζεινληηζκφ ζηελ Διιάδα δηαζέηνληαο ηελ ηερλνγλσζία ησλ κειψλ ηνπ ρσξίο λα δέρεηαη θαλέλα άκεζν ε έκκεζν αληάιιαγκα (ακνηβή, ρνξεγία ε δσξεά) ζε επηιεγκέλνπο θνηλσληθνχο θνξείο, ηδησηηθνχο, δεκφζηνπο θαη ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο, πνπ δελ δηαζέηνπλ επαξθή κέζα θαη πφξνπο, ή θαηάιιειεο δηαδηθαζίεο γηα λα επηηχρνπλ ηνπο ζηφρνπο ηνπο. Λα αμηνπνηήζεη ηε ζπζζσξεπκέλε θαη πςεινχ επηπέδνπ επηρεηξεζηαθή ηερλνγλσζία θαη δηνηθεηηθή εκπεηξία ησλ κειψλ ηνπ πξνεξρφκελε απφ ηελ πνιπεηή πξνυπεξεζία ηνπο ζηελ αλψηαηε δηνίθεζε κεγάισλ ειιεληθψλ θαη δηεζλψλ επηρεηξήζεσλ θαη ζε ζπζρεηηδφκελα εηδηθά επηρεηξεζηαθά θαη ηερληθά ζέκαηα πξνο φθεινο ηεο θνηλσλίαο. Λα δηεθπεξαηψζεη ηα έξγα πνπ αλαιακβάλεη κε ηε δένπζα εκπηζηεπηηθφηεηα, αληηθεηκεληθφηεηα, δηαθάλεηα θαη επαγγεικαηηθή θξνληίδα ψζηε λα είλαη έλαο αμηφπηζηνο θνξέαο ηεο θνηλσλίαο ησλ πνιηηψλ. Οη Αξρέο ηνπ ΘΔΚΔΙ είλαη: Δλεξγφο Δζεινληηθή πκκεηνρή ρσξίο θακηά ακνηβή (νη πφξνη ηνπ ΘΔΚΔΙ πξνέξρνληαη απνθιεηζηηθά απφ ηηο ζπλδξνκέο θαη δσξεέο ησλ κειψλ) Δκπηζηεπηηθφηεηα Απνηειεζκαηηθφηεηα Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 88

89 Πιήξεο Αλεμαξηεζία απφ Θπβεξλεηηθέο Αξρέο, Πνιηηηθά Θφκκαηα θαη Δπηρεηξεκαηηθά πκθέξνληα Γελ ππνθαζηζηνχλ θαη δελ αληαγσλίδνληαη ηνπο Δπαγγεικαηίεο πκβνχινπο Ζ ζπκβνιή ηνπ ΘΔΚΔΙ είλαη θαζαξά ζπκβνπιεπηηθή θαη πάληνηε ζε ζηελή ζπλεξγαζία κε ηνλ Απνδέθηε ησλ Τπεξεζηψλ πνπ έρεη θαη ηελ επζχλε δηαρείξηζεο θαη πινπνίεζεο ηνπ Έξγνπ. Σν έξγν ηνπ ΘΔΚΔΙ Σα κέιε ηνπ ΘΔΚΔΙ αλαιακβάλνπλ εζεινληηθά, ζηα πιαίζηα ηεο απνζηνιήο ηνπ ΘΔΚΔΙ θαη ησλ δπλαηνηήησλ ηνπο, λα κεηαθέξνπλ ηερλνγλσζία, λα θαζνδεγνχλ θαη λα ζπκβνπιεχνπλ ηνπο απνδέθηεο ησλ ππεξεζηψλ ηνπο. Ζ ζπκβνιή ηνπ ΘΔΚΔΙ είλαη θαζαξά ζπκβνπιεπηηθή ή εθπαηδεπηηθή θαη πάληνηε ζε ζηελή ζπλεξγαζία κε ηνλ απνδέθηε ησλ ππεξεζηψλ ν νπνίνο έρεη θαη ηελ επζχλε δηαρείξηζεο θαη πινπνίεζεο ηνπ θάζε έξγνπ. Σν ΘΔΚΔΙ θαη ηα κέιε ηνπ δεζκεχνληαη λα δηεθπεξαηψλνπλ ην έξγν πνπ ηνπο αλαηίζεηαη κε ηε δένπζα εκπηζηεπηηθφηεηα, αληηθεηκεληθφηεηα, δηαθάλεηα θαη επαγγεικαηηθή θξνληίδα. Ζ παξνρή ππεξεζηψλ θαη ζπκβνπιψλ απφ ην ΘΔΚΔΙ γίλεηαη πάληνηε έκκεζν νηθνλνκηθφ αληάιιαγκα. ρσξίο άκεζν ή Σν ΘΔΚΔΙ θαιχπηεη, ελδεηθηηθά, ηνπο αθφινπζνπο ηνκείο: Ίδξπζε λέσλ θνξέσλ θαη νξγάλσζε πιαηζίνπ ιεηηνπξγίαο Αλάπηπμε επηρεηξεκαηηθψλ θαη ρξεκαηνδνηηθψλ ζρεδίσλ Βειηηζηνπνίεζε λνκηθνχ θαη ζεζκηθνχ πιαηζίνπ ιεηηνπξγίαο Δλδπλάκσζε νηθνλνκηθήο δηαρείξηζεο θαη ειέγρνπ Κείσζε ιεηηνπξγηθνχ θφζηνπο / αχμεζε παξαγσγηθφηεηαο Πξνψζεζε αληαγσληζηηθφηεηαο θαη πσιήζεσλ Αμηνπνίεζε πιενλεθηεκάησλ ηερλνινγηθψλ ππνδνκψλ θαη κεζφδσλ Βειηίσζε δηαρείξηζεο θαη απφδνζεο αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ Γηαρείξηζε έξγσλ (project management) πκκεηνρή ζε εθπαηδεπηηθά εξγαζηήξηα (workshops) ζχληνκεο δηάξθεηαο, ζπλέδξηα θαη ελεκεξσηηθέο εθδειψζεηο Ζ νπνηαδήπνηε ζπκβνπιή παξέρεηαη απφ ην ΘΔΚΔΙ θαη ηα κέιε ηνπ κφλν κε βάζε ηα δεδνκέλα θαη ηελ πιεξνθφξεζε πνπ ν ελδηαθεξφκελνο ζέηεη ππ' φςε ηνπο θαη ζπλεπψο Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 89

90 ην ΘΔΚΔΙ θαη ηα κέιε ηνπ νπδεκία επζχλε έρνπλ γηα ηελ επαιήζεπζε θαη βαζηκφηεηα ησλ ζηνηρείσλ πνπ ηνπο παξέρνληαη. Ο απνδέθηεο ησλ ππεξεζηψλ ηνπ ΘΔΚΔΙ δχλαηαη λα δεηά ζπκβνπιή ή/θαη θαηεπζπληήξηα γξακκή απφ ην ΘΔΚΔΙ θαη ηα κέιε ηνπ κφλν εθ' φζνλ ηελ δηαηππψλεη εγγξάθσο. ε θακηά πεξίπησζε νη ζπκβνπιέο πνπ παξέρνληαη απφ ην ΘΔΚΔΙ θαη ηα κέιε ηνπ ππνθαζηζηνχλ αληίζηνηρεο ππεξεζίεο θαη πιεξνθνξίεο πνπ παξέρνληαη απφ επαγγεικαηίεο ζπκβνχινπο. Οη απφςεηο πνπ εθθξάδεη θάζε κέινο ηνπ ΘΔΚΔΙ ζεσξνχληαη πξνζσπηθέο απφςεηο Θξίζηκα ζεκεία ελδηαθέξνληνο γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ ζεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ ζηελ Διιάδα Ζ δεκηνπξγία νηθνλνκηθψλ ζρεκαηηζκψλ κε ηε κνξθή εληαίσλ αγνξψλ, ε εηζαγσγή λένπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ γηα ην δηεζλέο εκπφξην, νη λέεο ρξεκαηννηθνλνκηθέο ηερληθέο, ηα πάζεο κνξθήο δίθηπα (ελεξγεηαθά, κεηαθνξψλ, πιεξνθφξεζεο, ηερλνινγίαο) απνηεινχλ εμειίμεηο πνπ αλακθίβνια έρνπλ ζνβαξφηαηεο επηπηψζεηο ζηηο επηρεηξήζεηο, ζηελ θαηαλάισζε θαη ζηηο επελδχζεηο. Οη ειιεληθέο ΚΚΔ είλαη αλαγθαζκέλεο λα αθνινπζήζνπλ ηηο εμειίμεηο απηέο θαζψο ζήκεξα φπσο θαηαδεηθλχεη ε αλάιπζε ησλ πξσηνγελψλ ζηνηρείσλ, ζχκθσλα κε έξεπλα 24 ηνπ Ηδξχκαηνο Οηθνλνκηθψλ θαη Βηνκεραληθψλ Δξεπλψλ (Η.Ο.Β.Δ.) επηθξαηεί ζεκαληηθή πζηέξεζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ησλ ειιεληθψλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ έλαληη ησλ αληίζηνηρσλ επξσπατθψλ. Οη ειιεληθέο ΚΚΔ παξνπζηάδνπλ πνιιέο αδπλακίεο αιιά θαη πιενλεθηήκαηα. Ζ δηάδνζε ηνπ ζεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ ζηελ Διιάδα είλαη ηθαλή λα απμήζεη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ ειιεληθψλ ΚΚΔ θαη λα δψζεη ιχζεηο ζηηο αδπλακίεο ηνπο, απνζθνπψληαο ζηελ αληηκεηψπηζε ηνπ ζπλερψο απμαλφκελνπ αληαγσληζκνχ θαη απαηηήζεσλ ιφγσ ηεο παγθνζκηνπνίεζεο αιιά θαη ηεο δπζκελνχο νηθνλνκηθήο θαηάζηαζεο. Σα παξαθάησ ζηνηρεία ζπλεγνξνχλ σο πξνο ηελ αλάγθε ησλ ειιεληθψλ ΚΚΔ γηα ελίζρπζή ηνπο απφ άηνκα πςειψλ ηθαλνηήησλ, κε «πινχζηα» εκπεηξία ζε δηνηθεηηθά θαη νηθνλνκηθά ζέκαηα, έηνηκα λα θαζνδεγήζνπλ θαη λα ζηεξίμνπλ ηα λέα επηρεηξεκαηηθά ζρέδηα ηνπο. 24 «Οηθνλνκηθφ πεξηβάιινλ, ζεζκηθφ πιαίζην θαη αληαγσληζηηθφηεηα ησλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ». Θενδφζηνο Παιάζθαο θαη Καξία Σζάκπξα. Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 90

91 πγθεθξηκέλα: Ζ αλάγθε ελίζρπζεο ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ησλ επηρεηξήζεσλ, ε νπνία σο ζηφρν έρεη ηελ ηνλ εθζπγρξνληζκφ ησλ επηρεηξήζεσλ πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο πηνζέηεζεο θαηλνηφκσλ δηαδηθαζηψλ ζηελ παξαγσγή θαη ηελ αλάπηπμε λέσλ πξντφλησλ, επηηπγράλεηαη κε ηελ ελίζρπζε ηεο πξνζαξκνζηηθφηεηαο ησλ επηρεηξήζεσλ θαη ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ ζηηο κεηαβαιιφκελεο ζπλζήθεο ηνπ δηεζλνχο αληαγσληζκνχ θαη ησλ ηερλνινγηθψλ θαη παξαγσγηθψλ εμειίμεσλ. Ζ απνξξφθεζε λέσλ ηερλνινγηψλ πνπ ζα ζπλεηζθέξεη ζηε δεκηνπξγία επηρεηξήζεσλ έληαζεο ηερλνινγίαο, κε ηελ αμηνπνίεζε ηνπ πςεινχ επηπέδνπ επηζηεκνληθνχ δπλακηθνχ κε ηελ θηλεηνπνίεζε ησλ αλαγθαίσλ θεθαιαίσλ θαη ηελ θαηάιιειε ρξήζε ζχγρξνλσλ ρξεκαηνδνηηθψλ κεραληζκψλ. Ο εθζπγρξνληζκφο ησλ επηρεηξήζεσλ ζε φιν ην θάζκα ησλ ιεηηνπξγηψλ ηνπο κε ζηφρν ηε βειηίσζε ηεο δπλαηφηεηαο ηνπο λα αληαπνθξίλνληαη επηηπρψο ζε κεηαβαιιφκελεο ζπλζήθεο ηεο αγνξάο, λα αλαδεηνχλ ηελ επηρεηξεκαηηθή αξηζηεία, λα βειηηψλνπλ ζηαζεξά ηηο πεξηβαιινληηθέο ηνπο επηδφζεηο, λα εζηηάδνπλ ζηηο δεμηφηεηεο πνπ δηαζέηνπλ, λα δεκηνπξγνχλ δίθηπα ζπλεξγαζίαο, λα ζηνρεχνπλ ζε «λεζίδεο» ηεο αγνξάο, λα επελδχνπλ ζε έξεπλα θαη αλάπηπμε θαη λα επηρεηξνχλ ηελ έμνδν ηνπο ζηε δηεζλή αγνξά. Ζ πξφζβαζε ζηελ ηξαπεδηθή ρξεκαηνδφηεζε δελ ήηαλ πνηέ εχθνιε θαη θζελή ππφζεζε, φρη κφλν γηα ηηο ειιεληθέο κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο, θαη δελ είλαη ηπραίν φηη φζεο ηνπιάρηζηνλ πξνβαίλνπλ ζε επελδχζεηο ηηο πινπνηνχλ θαηά ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία κε ίδηα θεθάιαηα. Οη ησξηλέο ηδηάδνπζεο νηθνλνκηθέο ζπλζήθεο δπζρεξαίλνπλ αθφκε πεξηζζφηεξν ηελ πξφζβαζε ησλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ ζε ηξαπεδηθά θεθάιαηα. Γεγνλφο απνηειεί φηη νη ηξάπεδεο εηζέξρνληαη ζε έλα λέν απζηεξφηεξν θαζεζηψο ζε φ,ηη αθνξά ηηο δαλεηνδνηήζεηο επηρεηξήζεσλ, ελψ δηαθαίλεηαη πσο νη πξψηνη απνδέθηεο ησλ αξλεηηθψλ επηπηψζεσλ ηεο απζηεξφηεηαο ηεο ηξαπεδηθήο πίζηεο ζα είλαη νη κηθξέο επηρεηξήζεηο. Οη λέεο ζπλζήθεο πνπ δεκηνπξγνχληαη πξέπεη λα αμηνπνηεζνχλ άκεζα απφ ηηο ΚΚΔ, θαζψο ζε πεξηφδνπο χθεζεο ν αληαγσληζκφο εληείλεηαη αθφκε πεξηζζφηεξν, κε απνηέιεζκα λα επηβηψλνπλ νη επηρεηξήζεηο εθείλεο πνπ έρνπλ αληαγσληζηηθφ πιενλέθηεκα. Ο δξαζηηθφο πεξηνξηζκφο ηνπ κε κηζζνινγηθνχ θφζηνπο, κέζσ ηεο απινχζηεπζεο ησλ γξαθεηνθξαηηθψλ δηαδηθαζηψλ απνηειεί εμαηξεηηθήο ζεκαζίαο δήηεκα γηα ηηο ΚΚΔ αθνχ απηνχ ηνπ ηχπνπ ηα θφζηε αληηπξνζσπεχνπλ πεξίπνπ ην 50% ηνπ ζπλνιηθνχ θφζηνπο ιεηηνπξγίαο ησλ ΚΚΔ. Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 91

92 Σα ειιεληθά πξντφληα θαη νη ειιεληθέο επηρεηξήζεηο είλαη αλαγθαζκέλεο λα εκθαλίζνπλ ζπλέρεηα θαη βεβαηφηεηα ζηελ πνηφηεηα. Οη ειιεληθέο κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο ζα πξέπεη λα θεξδίζνπλ ηε κάρε ηνπ πνηνηηθνχ θαη δηαθνξνπνηεκέλνπ πξντφληνο, ησλ εμεηδηθεπκέλσλ αγνξψλ πςειψλ απαηηήζεσλ, ησλ θαηαλαισηψλ κε πςειφηεξν εηζφδεκα. Ζ πιεηνλφηεηα ησλ ειιεληθψλ επηρεηξήζεσλ πθίζηαηαη έληνλεο αληαγσληζηηθέο πηέζεηο απφ επηρεηξήζεηο ιηγφηεξν αλεπηπγκέλσλ ρσξψλ, κε απνηέιεζκα ην κέιινλ ηνπο λα είλαη εμαηξεηηθά επηζθαιέο. ε πνιιέο πεξηπηψζεηο, ηα πξντφληα ησλ ειιεληθψλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ είλαη αθελφο ζπγθξηηηθά αθξηβφηεξα απφ ηα αληίζηνηρα ησλ παξαγσγψλ ρακεινχ θφζηνπο ρσξίο ην κεηνλέθηεκα απηφ λα αληηζηαζκίδεηαη απφ ηα πνηνηηθά ηνπο ραξαθηεξηζηηθά θαη αθεηέξνπ είλαη πνηνηηθά ππνδεέζηεξα απφ ηα αληίζηνηρα πξντφληα ησλ πνηνηηθφηεξσλ παξαγσγψλ- ρσξίο ην κεηνλέθηεκά ηνπο απηφ λα αληηζηαζκίδεηαη επαξθψο απφ ηε ρακειφηεξε ηηκή ηνπο. Απφ ηελ άιιε κεξηά βέβαηα, ηε ζπγθεθξηκέλε ρξνληθή ζηηγκή, ν «ηππηθφο» Έιιελαο κηθξνκεζαίνο επηρεηξεκαηίαο έρεη σο πξψηε πξνηεξαηφηεηα ηε δηάζσζε ηεο επηρείξεζήο ηνπ θαη ηελ επηβίσζή ηεο απφ ηελ θξίζε. Δπίζεο, βξίζθεηαη ζε θαηάζηαζε ζχγρπζεο φζνλ αθνξά ζηελ εηθφλα πνπ έρεη ζην κπαιφ ηνπ γηα φξνπο φπσο «ειεθηξνληθφ εκπφξην», «λέεο ηερλνινγίεο», θαζψο θαη γηα θαηλνηφκεο ηδέεο πνπ ζα βνεζήζνπλ ηελ επηρείξεζή ηνπ λα «ζηαζεί» ζην λέν πεξηβάιινλ ηεο αγνξάο. Παξάγνληεο φπσο ε νηθνλνκηθή χθεζε, νη αβέβαηεο παγθφζκηεο νηθνλνκηθέο εμειίμεηο, ν βνκβαξδηζκφο ηνπ απφ ηελ ηερλνινγηθή επαλάζηαζε, ε φμπλζε ηνπ αληαγσληζκνχ, ε αλάγθε γηα πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο, ε παξαδνζηαθή θνβία γηα ηηο ηερλνινγίεο θαη ην νηθνγελεηαθφ θαζεζηψο ηεο ζπληξηπηηθήο πιεηνλφηεηαο ησλ ειιεληθψλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ, δηακνξθψλνπλ δπζλφεηεο ζπλζήθεο νη νπνίεο αθήλνπλ ιηγνζηά πεξηζψξηα γηα εθηίκεζε ησλ κειινληηθψλ εμειίμεσλ θαη πξνζαξκνγή ζε απηέο απφ ηνπο κηθξνκεζαίνπο Έιιελεο επηρεηξεκαηίεο. Ο πξνβιεκαηηζκφο ηνπ Έιιελα επηρεηξεκαηία επηθεληξψλεηαη ζηελ δηαζθάιηζε ηεο επηβίσζεο ηεο επηρείξεζήο ηνπ θαη ζηηο δπζθνιίεο παξαθνινχζεζεο ησλ δηεζλψλ εμειίμεσλ θαη πξνζαξκνγήο ζε απηέο. Απάληεζε ζηα εξσηήκαηα ηνπ κηθξνκεζαίνπ επηρεηξεκαηία θαη βνήζεηα ζηελ πινπνίεζε ησλ φπνησλ ζθέςεσλ θαη ζρεδίσλ ηνπ, κπνξεί λα δψζεη ν ζεζκφο Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 92

93 ηνπ επηρεηξεκαηηθνχ αγγέινπ εθφζνλ μεπεξαζηνχλ θάπνηα ζηνηρεία πνπ ελδέρεηαη λα επεξεάζνπλ αξλεηηθά ηελ πινπνίεζε ηνπ ζεζκνχ, φπσο απηά πνπ αθνινπζνχλ: Ο Έιιελαο κηθξνκεζαίνο επηρεηξεκαηίαο είηε δηνηθεί κηα νηθνγελεηαθή επηρείξεζε είηε φρη, ελδέρεηαη λα αληηκεησπίζεη κε δπζπηζηία θάζε εμσηεξηθφ παξάγνληα, ζχκβνπιν ή επελδπηή, πνπ ζα επηρεηξήζεη λα εκπιαθεί κε ηα θνηλά ηεο επηρείξεζήο ηνπ, επηδηψθνληαο λα εηζάγεη λέεο ηδέεο θαη δεδνκέλα. Ζ θνπιηνχξα ηνπ Έιιελα κηθξνκεζαίνπ επηρεηξεκαηία είλαη ηέηνηα ψζηε λα κε ηνπ επηηξέπεη λα πηζηέςεη φηη θαη έλα άιιν άηνκν έμσ απφ ηελ επηρείξεζή ηνπ ελδέρεηαη λα έρεη ηδέεο πνπ ζα ηελ νδεγήζνπλ ζηελ επηηπρία. Ο Έιιελαο κηθξνκεζαίνο επηρεηξεκαηίαο επηζπκεί πάληα λα έρεη ηνλ πξψην θαη ηειεπηαίν ιφγν γηα φζα ζέκαηα αθνξνχλ ηελ εηαηξία ηνπ. Οη επηρεηξεκαηηθνί άγγεινη είλαη άηνκα κε εκπεηξία ζε ζέκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε δηνίθεζε θαη ηελ νξγάλσζε επηρεηξήζεσλ, ηελ νξζνινγηθή δηαρείξηζε επηρεηξεζηαθψλ πφξσλ, θαζψο θαη ην κάξθεηηλγθ. Οη επηρεηξεκαηηθνί άγγεινη, ζπλήζσο, είλαη κέηνρνη ή ηδηνθηήηεο επηρεηξήζεσλ, δηεπζπληηθά θαη αλψηεξα ζηειέρε εηαηξηψλ ή ζχκβνπινη επηρεηξεκαηηθνχ ζρεδηαζκνχ, αιιά θαη ζπληαμηνχρνη ζχκβνπινη επηρεηξήζεσλ. Ιφγσ ηεο καθξφρξνλεο εκπεηξίαο ηνπο ζε ζέκαηα δηνίθεζεο, θαηά θχξην ιφγν ζε κεγάιεο επηρεηξήζεηο, νη επηρεηξεκαηηθνί άγγεινη ελδέρεηαη λα ραξαθηεξίδνληαη απφ δηαθνξεηηθή λννηξνπία ζε ζρέζε κε ηνπο ηδηνθηήηεο ησλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ ζηνλ ηνκέα δηαρείξηζεο θαη επελδπηηθνχ ζρεδηαζκνχ ηεο κηθξνκεζαίαο επηρείξεζεο. Ζ δηαθνξεηηθή απηή λννηξνπία ίζσο λα δεκηνπξγήζεη πξνβιήκαηα ζηνλ ηξφπν επηθνηλσλίαο κεηαμχ ηνπ επηρεηξεκαηηθνχ αγγέινπ θαη ηνπ κηθξνκεζαίνπ επηρεηξεκαηία κε άκεζν απνηέιεζκα ηελ νξηζηηθή ξήμε ησλ επαγγεικαηηθψλ ζρέζεσλ ηνπο. Ο Έιιελαο κηθξνκεζαίνο επηρεηξεκαηίαο ζπλήζσο επελδχεη ρξήκαηα θαη πξνρσξά ζηελ πινπνίεζε λέσλ ζρεδίσλ θαη ηδεψλ κε κεγαιχηεξε δπζπηζηία απφ ηνλ κέζν επξσπαίν ηδηνθηήηε κηαο κηθξνκεζαίαο επηρείξεζεο. Ο ιφγνο απνδίδεηαη ζην ξεπζηφ θιίκα ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο, ην νπνίν επεξεάδεηαη πνιχ εχθνια απφ δηάθνξνπο αζηάζκεηνπο παξάγνληεο επεξεάδνληαο παξάιιεια θαη ηα επελδπηηθά ζρέδηα ησλ Διιήλσλ ηδηνθηεηψλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ. Ζ λννηξνπία ησλ Διιήλσλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξεκαηηψλ βαζίδεηαη ζην δφγκα, «θξνληίδσ γηα ην ζήκεξα, αλακέλνληαο ην αχξην» αληηκεησπίδνληαο κε ζθέςε ηελ φπνηα επέλδπζε ρξεκάησλ πνπ δελ ζα απνθέξεη άκεζα θέξδε. Απηφο ν ηξφπνο ζθέςεο δηαθέξεη πιήξσο απφ ηνλ ηξφπν ζθέςεο ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ, νη νπνίνη ραξαθηεξίδνληαη απφ καθξφρξνλε εκπεηξία ζε ζέκαηα επελδχζεσλ ζπλήζσο κεγάισλ ρξεκαηηθψλ πνζψλ, ππνινγίδνληαο ζε θέξδε κεηά απφ κεγάιν ρξνληθφ δηάζηεκα. Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 93

94 ηελ Δπξψπε παξαηεξείηαη ην θαηλφκελν νη επηρεηξεκαηηθνί άγγεινη λα επηιέγνπλ επηρεηξήζεηο πνπ παξάγνπλ ή / θαη δηαζέηνπλ πξντφληα πξνεγκέλεο ηερλνινγίαο, θαζψο δηαθξίλνπλ κεγαιχηεξεο πξννπηηθέο θαη ξπζκνχο αλάπηπμεο ζε απηέο. Ζ ειιεληθή αγνξά πξνεγκέλεο ηερλνινγίαο δελ απνηειεί «πξφζθνξν έδαθνο» γηα επελδχζεηο απφ ηνπο επηρεηξεκαηηθνχο αγγέινπο ιφγσ ηνπ κεγέζνπο ηεο θαη ηνπ «λεπηαθνχ» ζηαδίνπ αλάπηπμήο ηεο. Δπηπιένλ, ν αξηζκφο ησλ εηδηθεπκέλσλ θαη έκπεηξσλ ζπκβνχισλ ζε ζέκαηα πξνεγκέλεο ηερλνινγίαο αλακέλεηαη αλάινγα κηθξφο θαη φρη ηθαλφο γηα λα θαιχςεη ηνλ αξηζκφ ησλ εηαηξηψλ παξαγσγήο ή / θαη δηάζεζεο πξντφλησλ πξνεγκέλεο ηερλνινγίαο πνπ ζα αλαδεηήζνπλ ηε βνήζεηα ηνπο. Πεξηγξαθή ηνπ Θεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ 94

95 3. ΔΠΗΘΟΠΖΖ ΣΖ ΤΦΗΣΑΚΔΛΖ ΘΑΣΑΣΑΖ ΣΩΛ ΚΚΔ ΑΛΑΦΟΡΗΘΑ ΚΔ ΣΑ ΘΔΚΑΣΑ ΠΔΡΗΒΑΙΙΟΛΣΟ 3.1 ΒΑΗΘΑ ΤΣΑΣΗΘΑ ΣΟΤ ΔΠΗΥΔΗΡΖΚΑΣΗΘΟΤ ΘΙΗΚΑΣΟ Γεληθά ηηο κέξεο καο, νη ζεκειηψδεηο θαη δπλακηθέο αιιαγέο ζηελ παγθφζκηα νηθνλνκία έρνπλ επηηείλεη ην θαηλφκελν ηεο παγθνζκηνπνίεζεο θαη ηεο πην ειεχζεξεο απφ πνηέ δηαθίλεζεο ησλ αγαζψλ ζε νιφθιεξε ηελ πθήιην. Ζ παγθνζκηνπνίεζε φκσο εληείλεη ζε κεγάιν βαζκφ ηνλ αληαγσληζκφ κεηαμχ ησλ επηρεηξήζεσλ, κε απνηέιεζκα νη κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο (ΚΚΔ) θπξίσο λα βξίζθνληαη ζε κηα θαηάζηαζε αηέξκνλεο πξνζπάζεηαο γηα επηβίσζε. Δίλαη θνηλή πιένλ ε αλαγλψξηζε φηη ην ζχγρξνλν επηρεηξεκαηηθφ πεξηβάιινλ επηηξέπεη ηελ επηβίσζε κφλν ζε απηνχο πνπ επηδηψθνπλ ηελ αχμεζε ηνπ αληαγσληζηηθνχ ηνπο πιενλεθηήκαηνο έλαληη ησλ άιισλ. Οη ζπλζήθεο απηέο επηβάιινπλ νπζηαζηηθά ηε ξηδηθή αλαδηνξγάλσζε ηνπ πεξηβάιινληνο ιεηηνπξγίαο ησλ ΚΚΔ, νη νπνίεο ζα πξέπεη λα ιεηηνπξγνχλ κε γλψκνλα ηελ αχμεζε ηεο απνδνηηθφηεηάο ηνπο θαη ηε ζπλερή πξνζαξκνγή ηνπο ζηηο ζπλερψο κεηαβαιιφκελεο απαηηήζεηο ηεο αγνξάο. Απφ ηελ άιιε κεξηά βέβαηα, ν ξφινο ησλ ΚΚΔ δελ πεξηνξίδεηαη κφλν ζε νηθνλνκηθφ επίπεδν, αιιά θαη ζε θνηλσληθφ θαη πνιηηηζκηθφ επίπεδν. Οη ΚΚΔ ζπκβάιινπλ ζηε δεκηνπξγία λέσλ ζέζεσλ εξγαζίαο θαη ζηελ αχμεζε ηνπ ΑΔΠ, πξνζθέξνληαο παξάιιεια ζηε ζπγθξάηεζε ηνπ θνηλσληθνχ ηζηνχ, ζηελ ηφλσζε ησλ ηνπηθψλ νηθνλνκηψλ, θαζψο θαη ζηε δηαηήξεζε ηεο πνιηηηζκηθήο-πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο. πγρξφλσο δε, νη ΚΚΔ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζε έλα πνιπζχλζεην πεξηβάιινλ, ην νπνίν πξνζδηνξίδεηαη απφ ηελ Δληαία Δζσηεξηθή Αγνξά ζε επίπεδν Δ.Δ., ην θαηλφκελν ηεο παγθνζκηνπνίεζεο θαη ηνπο λένπο θαλφλεο αληαγσληζκνχ ζε φιν ηνλ θφζκν, ηηο αλαθαηαηάμεηο ζε δηάθνξεο πεξηνρέο ηνπ πιαλήηε, ηελ επθνιφηεξε θίλεζε ησλ θεθαιαίσλ, ηελ επέθηαζε ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ θαη, θπξίσο, ησλ δπλαηνηήησλ πνπ απηέο πξνζθέξνπλ κέζσ ηεο δηαθίλεζεο ησλ πιεξνθνξηψλ. Ζ νκαιή ιεηηνπξγία ηεο επξσπατθήο νηθνλνκίαο ζηεξίδεηαη ζηηο ΚΚΔ θαη ε επηβίσζε ησλ ΚΚΔ απνηειεί θξίζηκν παξάγνληα, γηα ηελ θνηλσληθή ζπλνρή ησλ πεξηθεξεηψλ ηεο ΚΚΔ & Πεξηβάιινλ 95

96 Δπξσπατθήο Έλσζεο, ελψ είλαη άξξεθηα ζπλδεδεκέλε κε ηνλ εθζπγρξνληζκφ θαη ηε βειηίσζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο απηψλ ησλ επηρεηξήζεσλ. ηηο κέξεο καο, νη επξσπατθέο ΚΚΔ αληηκεησπίδνπλ σο έλα βαζκφ θνηλά πξνβιήκαηα, επηπιένλ φκσο έξρνληαη αληηκέησπεο κε νξηζκέλεο ηδηαηηεξφηεηεο, νη νπνίεο ζρεηίδνληαη άκεζα κε ηελ πεξηνρή, ηε ρψξα θαη ηηο μερσξηζηέο ζπλζήθεο πνπ επηθξαηνχλ. Γηα ηελ Διιάδα, φπνπ ν αξηζκφο ησλ ΚΚΔ ππεξβαίλεη ηνλ αληίζηνηρν επξσπατθφ κέζν φξν, ελψ απμεκέλα πνζνζηά έλαληη ησλ αληίζηνηρσλ επξσπατθψλ θαηαγξάθνληαη ηφζν ζε επίπεδν απαζρφιεζεο φζν θαη ζε επίπεδν παξαγσγήο πξνζηηζέκελεο αμίαο απφ ηηο ελ ιφγσ επηρεηξήζεηο, ε ζπκβνιή ηνπο ζηελ εζληθή θαη ζηελ θαηά πεξίπησζε ηνπηθή νηθνλνκία είλαη εθ ησλ πξαγκάησλ εμφρσο ζεκαληηθή. Σα ζηνηρεία απηά απνθηνχλ ηδηαίηεξε ζεκαζία γηα ηε ρψξα καο, θαζψο απηή βξίζθεηαη ελ κέζσ ζθιεξήο δεκνζηνλνκηθήο πξνζαξκνγήο, ε νπνία θαη ζπλνδεχεηαη απφ πεξηνξηζκέλε θαηαλαισηηθή δήηεζε, έιιεηςε ξεπζηφηεηαο θαη δεκνζίσλ επελδχζεσλ. Σα δεδνκέλα απηά θαζηζηνχλ ηελ πξφνδν ησλ ΚΚΔ βαζηθή πξνυπφζεζε γηα ηελ έμνδν ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο απφ ηελ χθεζε Υαξαθηεξηζηηθά ηνηρεία ησλ ΚΚΔ Οξηζκφο ηεο ΚΚΔ Ο επίζεκνο νξηζκφο ηεο κηθξνκεζαίαο επηρείξεζεο ζηελ Δ.Δ. πξνζδηνξίζηεθε ην 2003 απφ ηελ Δπηηξνπή ησλ Δπξσπατθψλ Θνηλνηήησλ 25 θαη δφζεθε ζην πιαίζην κηαο πξνζπάζεηαο δηαρσξηζκνχ κεηαμχ ησλ «αλεμάξηεησλ» (autonomous) θαη «ζπλεξγαδφκελσλ» (partner) θαζψο θαη «ζπλδεδεκέλσλ» (linked) επηρεηξήζεσλ 26, δηακέζνπ ηνπ επαλαπξνζδηνξηζκνχ ησλ ρξεκαηννηθνλνκηθψλ νξίσλ θαη σο ζηφρν είρε λα απνηξέςεη επηρεηξήζεηο πνπ δελ είλαη 25 Δπηηξνπή Δπξσπατθψλ Θνηλνηήησλ, χζηαζε ηεο Δπηηξνπήο ζρεηηθά κε ηνλ νξηζκφ ησλ πνιχ κηθξψλ, κηθξψλ θαη κεζαίσλ επηρεηξήζεσλ, 06/05/ «Αλεμάξηεηε επηρείξεζε» είλαη θάζε επηρείξεζε πνπ δελ ραξαθηεξίδεηαη σο «πλεξγαδφκελε» ή σο «πλδεδεκέλε» επηρείξεζε. Κηα επηρείξεζε είλαη αλεμάξηεηε αλ δελ δηαζέηεη ζπκκεηνρή 25% ή πεξηζζφηεξν ζε άιιε επηρείξεζε, δελ θαηέρεηαη άκεζα θαηά 25% ή πεξηζζφηεξν απφ άιιε επηρείξεζε ή δεκφζην νξγαληζκφ ή απφ θνηλνχ απφ πεξηζζφηεξεο επηρεηξήζεηο ζπλδεδεκέλεο κεηαμχ ηνπο ή απφ δεκφζηνπο νξγαληζκνχο, εθηφο νξηζκέλσλ εμαηξέζεσλ, δελ ζπληάζζεη ελνπνηεκέλνπο ινγαξηαζκνχο θαη δελ πεξηιακβάλεηαη ζηνπο ινγαξηαζκνχο κηαο επηρείξεζεο ε νπνία ζπληάζζεη ελνπνηεκέλνπο ινγαξηαζκνχο θαη δελ είλαη θαηά ζπλέπεηα ζπλδεδεκέλε επηρείξεζε. ΚΚΔ & Πεξηβάιινλ 96

97 αλεμάξηεηεο λα επσθεινχληαη απφ ηα πξνγξάκκαηα ζηήξημεο πνπ παξέρεη ε ΔΔ γηα ηηο κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο Ζ ΔΔ (2003) πξνζδηνξίδεη ηνλ αξηζκφ ησλ απαζρνινχκελσλ θαη ηα νηθνλνκηθά φξηα γηα ηηο θαηεγνξίεο ησλ επηρεηξήζεσλ. Πην ζπγθεθξηκέλα: 1. Ζ θαηεγνξία ησλ πνιχ κηθξψλ, κηθξψλ θαη κεζαίσλ επηρεηξήζεσλ (ΚΚΔ) απνηειείηαη απφ επηρεηξήζεηο πνπ απαζρνινχλ ιηγφηεξνπο απφ 250 εξγαδφκελνπο θαη ησλ νπνίσλ ν εηήζηνο θχθινο εξγαζηψλ δελ ππεξβαίλεη ηα 50 εθαηνκκχξηα επξψ ή ην ζχλνιν ηνπ εηήζηνπ ηζνινγηζκνχ δελ ππεξβαίλεη ηα 43 εθαηνκκχξηα επξψ. 2. ηελ θαηεγνξία ησλ ΚΚΔ, σο κηθξή επηρείξεζε νξίδεηαη ε επηρείξεζε, ε νπνία απαζρνιεί ιηγφηεξνπο απφ 50 εξγαδφκελνπο θαη ηεο νπνίαο ν εηήζηνο θχθινο εξγαζηψλ ή ην ζχλνιν ηνπ εηήζηνπ ηζνινγηζκνχ δελ ππεξβαίλεη ηα 10 εθαηνκκχξηα επξψ. 3. ηελ θαηεγνξία ησλ ΚΚΔ, σο πνιχ κηθξή επηρείξεζε νξίδεηαη ε επηρείξεζε, ε νπνία απαζρνιεί ιηγφηεξνπο απφ 10 εξγαδφκελνπο θαη ηεο νπνίαο ν εηήζηνο θχθινο εξγαζηψλ ή ην ζχλνιν ηνπ εηήζηνπ ηζνινγηζκνχ δελ ππεξβαίλεη ηα 2 εθαηνκκχξηα επξψ. Σα αλσηέξσ θαίλνληαη ζηνλ Πίλαθα πνπ αθνινπζεί. Πίλαθαο 3-1: Οξηζκφο Κηθξνκεζαίαο Δπηρείξεζεο θαη ππνθαηεγνξίεο απηήο (Δ.Δ., 2003) Δπηρείξεζε Αξηζκφο Δξγαδνκέλσλ Σδίξνο ή πλνιηθφο Ηζνινγηζκφο Κεζαία < εθαη. 43 εθαη. Κηθξή < εθαη. 10 εθαη. Πνιχ Κηθξή < 10 2 εθαη. 2 εθαη. Δθηφο απφ ην κέγεζφο ηνπο, νη ΚΚΔ θαηέρνπλ θαη θάπνηα άιια ραξαθηεξηζηηθά πνπ ηηο θάλεη λα μερσξίδνπλ απφ ηηο κεγάιεο επηρεηξήζεηο. Πνηνηηθά θαη πνζνηηθά ραξαθηεξηζηηθά, φπσο ε δπζθνιία εμεχξεζεο πφξσλ, ζε ζρέζε κε ηε δηνίθεζε, κε ην αλζξψπηλν δπλακηθφ αιιά θαη κε ηε ρξεκαηνδφηεζή ηνπο, θαζνξίδνπλ ηηο ΚΚΔ, ελψ παξάιιεια ηηο δηαρσξίδνπλ απφ ηηο κεγάιεο επηρεηξήζεηο (Burns, 1996). χκθσλα κε ηνλ Burns (1996), θάπνηα επηπιένλ ζηνηρεία, ραξαθηεξηζηηθά ησλ ΚΚΔ είλαη ηα παξαθάησ: Ζ πξνζσπνπνηεκέλε δηνίθεζε (personalised management) ηεο επηρείξεζεο. Ο ηδηνθηήηεο / δηαρεηξηζηήο κηαο κηθξήο επηρείξεζεο είλαη ζε φιεο ηηο πεξηπηψζεηο ΚΚΔ & Πεξηβάιινλ 97

98 ππεχζπλνο γηα ηηο απνθάζεηο ηηο επηρείξεζήο ηνπ. Έλαο ηέηνηνο βαζκφο αλάκεημεο ζηηο απνθάζεηο ηεο επηρείξεζεο είλαη πνιχ πηζαλφ λα ζεκαηνδνηήζεη ηελ επηρεηξεκαηηθή ηεο θνπιηνχξα (business culture). Πνιχ ζπρλά, ε ιεηηνπξγία ηεο επηρείξεζεο εμαξηάηαη απνθιεηζηηθά απφ ηνλ ηδηνθηήηε / δηαρεηξηζηή θαη ζηελ πηζαλφηεηα ηεο απνκάθξπλζήο ηνπ απφ ηελ επηρείξεζε, ζα έρεη σο απνηέιεζκα ηελ απνηπρία ηεο επηρείξεζεο. Σν κηθξφ κεξίδην αγνξάο (small market share). Οη πνιχ κηθξέο θαη κηθξέο επηρεηξήζεηο, εμαηηίαο ηνπ πνιχ κηθξνχ κεγέζνπο ηνπο, δελ είλαη ζε ζέζε λα επεξεάζνπλ νχηε ηελ ηηκή πψιεζεο ησλ πξντφλησλ ή ππεξεζηψλ ηνπο νχηε λα δηακνξθψζνπλ ηελ πνζφηεηα πνπ παξάγνπλ. Ζ δχλακε αγνξάο πνπ θαηέρνπλ είλαη κεησκέλε, θαζψο δελ αγνξάδνπλ ζε κεγάιεο πνζφηεηεο θαη έηζη αλαγθάδνληαη λα αγνξάδνπλ ζε κεγαιχηεξε ηηκή. Οη κηθξέο επηρεηξήζεηο πξέπεη, ινηπφλ, λα πσινχλ ζε αθξηβφηεξε ηηκή θαη γίλνληαη ιηγφηεξν αληαγσληζηηθέο. Γη απηφ ην ιφγν, νη κηθξέο επηρεηξήζεηο πνιχ ζπρλά εηδηθεχνληαη ζε ζπγθεθξηκέλεο αγνξέο (niche markets). Ζ αθνζίσζε ησλ θαηαλαισηψλ (customer loyalty). Οη ΚΚΔ, ηδηαίηεξα εθείλεο πνπ ιεηηνπξγνχλ ζε ζπγθεθξηκέλεο αγνξέο, απνθηνχλ ζπρλά έλα κηθξφ αιιά αθνζησκέλν αξηζκφ θαηαλαισηψλ. ε κεξηθέο πεξηπηψζεηο πνπ θάπνηνη απφ απηνχο ηνπο αθνζησκέλνπο θαηαλαισηέο εγθαηαιείπνπλ ηελ επηρείξεζε ηφηε ε ηειεπηαία κπνξεί λα απνηχρεη λα επηβηψζεη. Ζ ρξεκαηνδφηεζε (finance). Οη ΚΚΔ πνιχ ζπρλά αληηκεησπίδνπλ δπζθνιίεο λα ζπγθεληξψζνπλ ρξήκαηα πξνθεηκέλνπ λα κπνξέζνπλ λα επεθηαζνχλ θαη ε επηβίσζή ηνπο είλαη άξξεθηα ζπλδεδεκέλε κε ηηο ζπλαιιαγέο ησλ πειαηψλ ηνπο. πρλά, εάλ νη πειάηεο ηεο επηρείξεζεο αδπλαηνχλ λα απνπιεξψζνπλ ηα ρξέε ηνπο πξνο ηελ επηρείξεζε, ε επηρείξεζε αδπλαηεί λα επηβηψζεη Ζ Δπξσπατθή θαη ε Διιεληθή πξαγκαηηθφηεηα ηε ζεκεξηλή ηδηαίηεξα δχζθνιε νηθνλνκηθή ζπγθπξία, αλαδεηνχληαη ηξφπνη γηα αλάζρεζε ηεο χθεζεο θαη γηα κηα λέα αλαπηπμηαθή πνξεία ηεο Διιάδαο. Γηα ην ιφγν απηφ θξίλεηαη ηδηαίηεξα ρξήζηκε ε γλψζε ηεο Δπξσπατθήο θαη ηδηαίηεξα ηεο Διιεληθήο πξαγκαηηθφηεηαο, πνπ αθνξά ζηελ ζχλζεζε ησλ Διιεληθψλ επηρεηξήζεσλ θαη ηελ ζπλεηζθνξά ηνπο ζηνλ παξαγφκελν πινχην, ηηο ζέζεηο εξγαζίαο θαη ηδηαίηεξα ζηελ ζηήξημε ηεο θνηλσληθήο ζπλνρήο. ΚΚΔ & Πεξηβάιινλ 98

99 ηελ Δ.Δ. επηδεηθλχνπλ φιν θαη κεγαιχηεξε ζπλέπεηα ζηελ εθαξκνγή ηεο Αξρήο: «Πξνηεξαηφηεηα ζηηο Κηθξέο επηρεηξήζεηο». ε φηη αθνξά ηελ εθαξκνγή απηήο ηεο αξρήο ε Διιάδα επξίζθεηαη ζηηο ηειεπηαίεο ζέζεηο κεηαμχ ησλ ρσξψλ κειψλ ηεο Δ.Δ. Γεληθά, νη ΚΚΔ θαη ηδηαίηεξα, νη κηθξέο επηρεηξήζεηο, απνηεινχλ ην βαζηθφ κνριφ νηθνλνκηθήο θαη ηερλνινγηθήο αλάπηπμεο ηεο Δ.Δ. Σφζν ζπλνιηθά ζηελ Δ.Δ., φζν θαη ζηηο επηκέξνπο ρψξεο - κέιε θαη εηδηθά ζηηο πην πεξηθεξεηαθέο, φπσο ε Διιάδα, νη ΚΚΔ απνηεινχλ ηελ ξαρνθνθαιηά ηεο επηρεηξεκαηηθήο θνηλφηεηαο, εκθαλίδνληαο κεγάιε ηθαλφηεηα πξνζαξκνγήο ζηηο κεηαβαιιφκελεο ζπλζήθεο ηνπ δηεζλνχο νηθνλνκηθνχ πεξηβάιινληνο ζηε βάζε ηεο επειημίαο ηνπο (εμεηδίθεπζε ζηε ιεγφκελε αγνξά-θσιηά [market-niche], δηαηήξεζε ηεο απαζρφιεζήο ηνπο ζε πεξηφδνπο θξίζεο θιπ.) θαη ζπκβάιινληαο κε πςειά πνζνζηά ζηε ζπλνιηθή απαζρφιεζε. ε επίπεδν Δ.Δ. νη ΚΚΔ : αλέξρνληαη ζε πεξίπνπ 23 εθαηνκκχξηα θαη αληηπξνζσπεχνπλ πιένλ ηνπ 99 % ηνπ ζπλφινπ ησλ επηρεηξήζεσλ, παξέρνπλ πεξίπνπ 75 εθαηνκκχξηα ζέζεηο εξγαζίαο (66% ηεο ηδησηηθήο απαζρφιεζεο θαη κέρξη 80% ζε νξηζκέλνπο βηνκεραληθνχο θιάδνπο, φπσο ε θισζηνυθαληνπξγία, ε επηπινπνηία θ.α.) θαη αληηπξνζσπεχνπλ πιένλ ηνπ 67% ηεο ζπλνιηθήο απαζρφιεζεο θαη ην 65% ηνπ ζπλνιηθνχ θχθινπ εξγαζηψλ ηνπ ζπλφινπ ησλ επηρεηξήζεσλ. Οη ΚΚΔ απνηεινχλ επίζεο κηα ζεκαληηθή πεγή αλάδεημεο επηρεηξεκαηηθψλ δεμηνηήησλ θαη θαηλνηνκίαο, ελψ ζπκβάιινπλ νπζηαζηηθά ζηε δηαζθάιηζε ηεο νηθνλνκηθήο θαη θνηλσληθήο ζπλνρήο. Ζ ζχλζεζε ηεο Διιεληθήο θαη Δπξσπατθήο επηρεηξεκαηηθφηεηαο θαηαγξάθεηαη κε ηνλ πιένλ απνθαιππηηθφ ηξφπν ζε ελεκεξσηηθφ δειηίν ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο (Ηνχιηνο 2010), πνπ αθνξά ζηελ εθαξκνγή ηεο Πξάμεο γηα ηηο Κηθξέο επηρεηξήζεηο (Small Business Act) γηα ην 2009: ΚΚΔ & Πεξηβάιινλ 99

100 Πίλαθαο 3-2: Οη ΚΚΔ ζηελ Διιάδα θαη ζηελ Δ.Δ (Βαζηθά αξηζκεηηθά ζηνηρεία, εκπνξηθή κε ρξεκαηννηθνλνκηθή νηθνλνκία, εθηηκήζεηο 2008) Δπηρεηξήζεηο Απαζρφιεζε Πξνζηηζέκελε Αμία Κέγεζνο Διιάδα ΔΔ (27) Διιάδα ΔΔ (27) Διιάδα ΔΔ (27) Αξηζκφο % % Αξηζκφο % % Γηο % % Πνιχ κηθξέο ,5 91, ,0 29, ,1 21 Κηθξέο ,0 6, ,3 20, ,5 18,9 Κεζαίεο ,4 1, ,8 17, ,1 18,0 ΚΚΔ ,9 99, ,0 67, ,6 57,9 Κεγάιεο 431 0,1% 0,2% ,0% 32, ,4 42,1 χλνιν , Πεγή: Δπξσπατθφ Παξαηεξεηήξην ΚΚΔ: Δπξσπατθή Δπηηξνπή γηα ηελ SBA ζηελ Διιάδα (2009) Σα ζηνηρεία αθνξνχλ ηελ εκπνξηθή κε ρξεκαηννηθνλνκηθή νηθνλνκία (NACE C -I, K). Οη εθηηκήζεηο εθπνλήζεθαλ απφ ηελ EIM Business & Policy Research, κε βάζε ηα ζηνηρεία ζηαηηζηηθψλ δηάξζξσζεο ησλ επηρεηξήζεσλ (ΓΔ) ηεο Eurostat γηα ην έηνο Ο ηνκέαο ησλ ΚΚΔ ζηελ Διιάδα έρεη κηθξήο θιίκαθαο δνκή. Σν πνζνζηφ ησλ πνιχ κηθξψλ επηρεηξήζεσλ είλαη κεγαιχηεξν απφ ηνλ κέζν φξν ηεο Δ.Δ. Οη ειιεληθέο πνιχ κηθξέο επηρεηξήζεηο απαζρνινχλ πεξηζζφηεξν πξνζσπηθφ (58%) απφ ηε κέζε επξσπατθή πνιχ κηθξή επηρείξεζε (30%). Θαηά ζπλέπεηα, ε ζπκβνιή φισλ ησλ ΚΚΔ ζηελ απαζρφιεζε είλαη πςειφηεξε ζηελ Διιάδα (87%) ζε ζρέζε κε ηελ Δ.Δ. (67%). Δπηπιένλ, ε ζπκβνιή ησλ ΚΚΔ ζηελ πξνζηηζέκελε αμία επίζεο μεπεξλά ηνλ κέζν φξν ηεο Δ.Δ. (73% έλαληη 58% αληίζηνηρα). ΚΚΔ & Πεξηβάιινλ 100

101 Γηάγξακκα 3-1: Αξηζκφο ΚΚΔ ζηελ Διιάδα θαη ζηελ Δ.Δ. (2002 = 100) Απφ ην 2002 έσο ην 2008, ν αξηζκφο ησλ ΚΚΔ απμήζεθε θαηά 8%, δειαδή ιηγφηεξν απφ ηε κέζε αχμεζε ζηελ Δ.Δ. (13%). Ζ θαζαξή αχμεζε ηνπ αξηζκνχ ησλ επηρεηξήζεσλ αθνξνχζε ηδηαίηεξα ηελ νκάδα ησλ κηθξψλ θαη κεζαίσλ επηρεηξήζεσλ. Γηάγξακκα 3-2: Απαζρφιεζε ζε ΚΚΔ ζηελ Διιάδα θαη ζηελ Δ.Δ. Σελ πεξίνδν , ε απαζρφιεζε ζηηο ειιεληθέο ΚΚΔ απμήζεθε θαηά 15%, δειαδή πάλσ απφ ηνλ κέζν φξν ηεο Δ.Δ. ηνπ 12%. ε γεληθέο γξακκέο, ε απαζρφιεζε απμήζεθε ζηηο κηθξέο θαη κεζαίεο επηρεηξήζεηο θαη κεηψζεθε ζηηο κεγάιεο επηρεηξήζεηο. Ζ ζεκαληηθφηεξε αχμεζε θαηαγξάθεθε ην Δπηπιένλ, εθηηκάηαη φηη ιεηηνπξγνχλ πεξίπνπ ΚΚΔ (Observatory of European SMEs, SMEs in Europe, 2003) κε κέζε απαζρφιεζε 2 αηφκσλ αλά επηρείξεζε. ΚΚΔ & Πεξηβάιινλ 101

102 Γηάγξακκα 3-3: Πξνζηηζέκελε Αμία πνπ δεκηνπξγείηαη απφ ΚΚΔ, δείθηεο (2002 = 100) Ζ πξνζηηζέκελε αμία ησλ ΚΚΔ παξνπζίαζε δηαθπκάλζεηο κε ζπλνιηθή αχμεζε θαηά 37%, ε νπνία ππεξβαίλεη ηνλ κέζν φξν ηεο ΔΔ ηνπ 28%. Σα παξαπάλσ ζηνηρεία αλαδεηθλχνπλ ηελ δπλακηθή θαη ηελ ζεκαζία ησλ κηθξψλ θαη πνιχ κηθξψλ επηρεηξήζεσλ ζηελ ειιεληθή νηθνλνκία, αιιά θαη ηελ ηδηαίηεξε βαξχηεηα ησλ θνξέσλ εθπξνζψπεζεο ηνπο Σν χγρξνλν Πεξηβάιινλ ηεο Διιεληθήο ΚΚΔ Πεξηνξηζκνί ηα πιαίζηα ηεο γεληθεπκέλεο νηθνλνκηθήο θξίζεο θαη ηεο αθφκε πην δχζθνιεο θαηάζηαζεο ησλ ειιεληθψλ δεκνζηνλνκηθψλ θαη ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο, φπσο έρεη δηακνξθσζεί ζήκεξα, νη ΚΚΔ ηείλνπλ λα είλαη πην επάισηεο γηα ηνπο παξαθάησ ιφγνπο: Απμεκέλν θφζηνο δαλεηζκνχ (βξαρππξφζεζκνπ θαη κέζν-καθξνπξφζεζκνπ) Έιιεηςε ξεπζηφηεηαο πνπ σο ραξαθηεξηζηηθφ γλψξηζκα ηνπ εγρψξηνπ θαη δηεζλνχο επηρεηξεκαηηθνχ πεξηβάιινληνο θαζηζηά δπζθνιφηεξε ηελ πξφζβαζε ησλ κηθξψλ θαη πνιχ κηθξψλ επηρεηξήζεσλ ζηε ρξεκαηνδφηεζε, θαζψο νη ηξάπεδεο πιένλ εθαξκφδνπλ απζηεξφηεξα θξηηήξηα ρνξεγήζεσλ. Κείσζε ηεο ζπλνιηθήο θαηαλάισζεο σο απφξξνηα ηεο κείσζεο ηνπ δηαζέζηκνπ εηζνδήκαηνο ησλ θαηαλαισηψλ (ζπλέπεηα ηεο αλφδνπ ηνπ θφζηνπο δαλεηζκνχ θαη ηεο αλφδνπ ησλ ηηκψλ θαζψο νη επηρεηξήζεηο κεηαθπιχνπλ, νιηθά ή κεξηθά, ην θφζηνο ΚΚΔ & Πεξηβάιινλ 102

103 δαλεηζκνχ ζηηο ηειηθέο ηηκέο). Κείσζε ηεο δήηεζεο παξνρήο ππεξεζηψλ θαη πψιεζεο πξντφλησλ απφ ην εμσηεξηθφ (φπσο εμαγσγέο αγξνηηθψλ θαη βηνκεραληθψλ πξντφλησλ, παξνρή ηερλννηθνλνκηθψλ ππεξεζηψλ, ζπκκεηνρέο ζε αλαπηπμηαθά πξνγξάκκαηα θαη δίθηπα ζπλεξγαζηψλ θηι.), πηψζε ηεο εγρψξηαο νηθνδνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο, Οη επηπηψζεηο ζε ζεκαληηθνχο νηθνλνκηθνχο θιάδνπο: Αλ θαη ε έληαζε ησλ επηπηψζεσλ ηεο θξίζεο δηαθέξεη ζε δηαθνξεηηθνχο θιάδνπο νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο, φζν πην θαίξηνο είλαη ν θιάδνο πνπ πιήγεηαη γηα ηελ εζληθή νηθνλνκία ηφζν κεγαιχηεξεο είλαη νη παξάπιεπξεο απψιεηεο ζε «πεξηθεξεηαθνχο» θιάδνπο. Έηζη, γηα παξάδεηγκα ε πηψζε ηεο νηθνδνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο έρεη αξλεηηθέο επηπηψζεηο ζε κηα ζεηξά άιισλ εμαξηψκελσλ απφ ηελ νηθνδνκηθή δξαζηεξηφηεηα θιάδσλ θαη επαγγεικάησλ, κεηαμχ ησλ νπνίσλ πξσηεχνπζα ζέζε έρεη θαη ην εκπφξην. Θαζπζηέξεζε πινπνίεζεο έξγσλ θαη πξνγξακκάησλ επηρνξήγεζεο: Ζ θαζπζηέξεζε πινπνίεζεο ησλ αλαπηπμηαθψλ έξγσλ ηνπ Γεκνζίνπ (π.ρ. ΔΠΑ) θαζπζηεξνχλ ηελ έληαμε ησλ ΚΚΔ ζε πξνγξάκκαηα εθζπγρξνληζκνχ θαη ελίζρπζεο ηεο αληαγσληζηηθφηεηάο ηνπο. Οη αλσηέξσ πεξηνξηζκνί έξρνληαη λα πξνζηεζνχλ ζε κηα ζεηξά δηαξζξσηηθψλ αδπλακηψλ πνπ αληηκεησπίδνπλ (ελδνγελψο θαη εμσγελψο) νη ΚΚΔ, φπσο: ην ξπζκηζηηθφ/ θαλνληζηηθφ πιαίζην ιεηηνπξγίαο, ε δπζθνιία πξφζβαζεο ζηηο δηεζλείο αγνξέο, ε έιιεηςε επηρεηξεκαηηθψλ επθαηξηψλ, νη δπζθνιίεο πξφζβαζεο ζηελ επηρεηξεκαηηθή πιεξνθφξεζε θαη ζπκβνπιεπηηθή ππνζηήξημε, νη δπζθνιίεο πξφζβαζεο ζε ρξεκαηνδφηεζε, ε έιιεηςε νξγαλσηηθψλ ηθαλνηήησλ θαη δεμηνηήησλ, θαη ε δπζρέξεηα εμαζθάιηζεο αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ κε απμεκέλεο δεμηφηεηεο θαη ηθαλφηεηεο. ΚΚΔ & Πεξηβάιινλ 103

104 Πξνθιήζεηο & Δπθαηξίεο Ζ έληαζε θαη ε έθηαζε ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο θαη νη δηακνξθνχκελεο νηθνλνκηθέο ζπλζήθεο ηείλνπλ λα δηαθνξνπνηήζνπλ ηηο πξνηεξαηφηεηεο ησλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ, νη νπνίεο πξνηάζζνπλ ηελ επηβίσζή ηνπο. Σν κηθξφ θαη πνιχ κηθξφ κέγεζνο ηεο ειιεληθήο επηρείξεζεο δελ απνηειεί θαη αλάγθε κεηνλέθηεκα δεδνκέλνπ φηη πξνζδίδεη επειημία θαη πξνζαξκνζηηθφηεηα ζηηο κεηαβαιιφκελεο ζπλζήθεο θαη κεγαιχηεξε εγγχηεηα ζηηο αλάγθεο ηνπ πειάηε. Οη πξνθιήζεηο θαη επθαηξίεο πνπ παξνπζηάδνληαη ζην κεζνπξφζεζκν κέιινλ ζεκαηνδνηνχλ θαη ηηο πξνζαξκνγέο πνπ πξέπεη λα αθνκνηψζνπλ νη ΚΚΔ πξνθεηκέλνπ λα είλαη βηψζηκεο θαη λα απμήζνπλ ηελ αληαγσληζηηθφηεηα ηνπο. Ζ δηέμνδνο απφ ηελ θξίζε πξέπεη λα αλαδεηεζεί κέζα απφ πξνζαξκνγέο ή/θαη επηινγέο νη νπνίεο ζα αμηνπνηνχλ: Σε ρξήζε ησλ κέηξσλ πνπ ιακβάλεη ε Πνιηηεία γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο θξίζεο θαη ζηήξημε ησλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ. Ζ ειιεληθή Πνιηηεία, ζηα πιαίζηα ηεο ζπληνληζκέλεο επξσπατθήο πνιηηηθήο γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο θξίζεο, πξνσζεί πεξηνδηθά ζεηξά έθηαθησλ κέηξσλ. Οη επηρεηξήζεηο πξέπεη λα είλαη ελήκεξεο ησλ εμειίμεσλ θαη λα επηδηψμνπλ λα αμηνπνηήζνπλ ζην έπαθξν ηα κέηξα πνπ ζα εθαξκνζζνχλ. Σνλ πξνζαλαηνιηζκφ ζηηο δηεζλείο αγνξέο. Ζ κεησκέλε αγνξαζηηθή δχλακε ησλ ειιήλσλ θαηαλαισηψλ θαη ην κηθξφ κέγεζνο ηεο ειιεληθήο αγνξάο κπνξνχλ ελ κέξεη λα αληηζηαζκηζηνχλ απφ ηελ πξνψζεζε ησλ ειιεληθψλ πξντφλησλ ζηηο δηεζλείο αγνξέο. ήκεξα, φιν θαη πεξηζζφηεξν, νη ΚΚΔ αληηκεησπίδνπλ ηε ζπκκεηνρή ηνπο ζηηο δηεζλείο αγνξέο σο ζεκαληηθφ ζηνηρείν γηα ηελ επηβίσζή ηνπο, ηε δεκηνπξγία ζέζεσλ απαζρφιεζεο θαη ηε κεγέζπλζή ηνπο. Σε ζπλερή πξνζαξκνγή θαη εθαξκνγή κεζφδσλ θαη θαλφλσλ ησλ λέσλ Σερλνινγηψλ Πιεξνθνξηθήο θαη Δπηθνηλσληψλ (ΣΠΔ). Ζ επηδησθφκελε κείσζε ηνπ θφζηνπο ιεηηνπξγίαο ζην πλεχκα ησλ ηξερνπζψλ νηθνλνκηθψλ ζπλζεθψλ ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ αχμεζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ επηρεηξήζεσλ κπνξεί λα εμππεξεηεζεί κέζσ ηεο ζπλερνχο ελζσκάησζεο ησλ Σερλνινγηψλ Πιεξνθνξηθήο & Δπηθνηλσληψλ. Οη επηρεηξήζεηο πξέπεη λα ελεκεξψλνληαη δηαξθψο γηα ηηο ηξέρνπζεο ηερλνινγηθέο εμειίμεηο, λα αλαβαζκίδνπλ ηα ζπζηήκαηα ηνπο θαη επσθεινχληαη ζην ΚΚΔ & Πεξηβάιινλ 104

105 κέγηζην απφ ηηο δπλαηφηεηεο ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ. Σελ Έξεπλα θαη Θαηλνηνκία. Οη επηρεηξήζεηο κπνξνχλ λα αληηκεησπίζνπλ ηνλ αληαγσληζκφ θαη λα δεκηνπξγήζνπλ επηρεηξεκαηηθέο επθαηξίεο επελδχνληαο ζηελ Έξεπλα, ζηελ Σερλνινγηθή Αλάπηπμε θαη ζηελ Θαηλνηνκία, παξάγνληαο λέα πξντφληα/ππεξεζίεο είηε δηαθνξνπνηψληαο ηα πθηζηάκελα. Σα ρξεκαηνδνηηθά πξνγξάκκαηα ηνπ ΔΠΑ, Σν 2010 θαη 2011 αλακέλεηαη ε έλαξμε ζεηξάο πξνγξακκάησλ ελίζρπζεο ησλ ΚΚΔ. Οη επηρεηξήζεηο, εθηφο απφ ηηο δξάζεηο δεκνζηφηεηαο ηεο Πνιηηείαο γηα ηηο πξνθεξχμεηο ησλ πξνγξακκάησλ, πξέπεη λα έξρνληαη ζε ηαθηηθή επαθή κε ηνπο θνξείο επηρεηξεκαηηθήο ζηήξημεο ψζηε λα ελεκεξψλνληαη ηαθηηθά γηα ηα ηξέρνληα πξνγξάκκαηα ρξεκαηνδφηεζεο θαη ηηο επθαηξίεο πνπ παξνπζηάδνπλ. Σε δηακφξθσζε ζχγρξνλεο επηρεηξεκαηηθήο θνπιηνχξαο. Ζ νηθνλνκηθή θξίζε έρεη θάλεη πην επηηαθηηθή εθ κέξνπο ησλ επηρεηξήζεσλ ηελ αλάγθε θαιιηέξγεηαο λέαο επηρεηξεκαηηθήο θνπιηνχξαο θαη ηελ πηνζέηεζε ελφο λένπ κνληέινπ βηψζηκεο αλάπηπμεο. Σν λέν κνληέιν ζα πξέπεη λα ελζσκαηψλεη απαηηήζεηο γηα πνηφηεηα, εμσζηξέθεηα, αλάπηπμε ζπλεξγαζηψλ-δηθηχσζεο, θνηλσληθή επζχλε, ελζσκάησζε λέαο Γλψζεο θα. ΚΚΔ & Πεξηβάιινλ 105

106 ρεκαηηθή απεηθφληζε ηνπ πεξηβάιινληνο δξαζηεξηνπνίεζεο ησλ ειιεληθψλ ΚΚΔ ηνλ πίλαθα πνπ αθνινπζεί, απνηππψλεηαη ζρεκαηηθά ην πεξηβάιινλ ζην νπνίν δξαζηεξηνπνηνχληαη ζήκεξα νη ειιεληθέο κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο. Πίλαθαο 3-3: Σν ζχγρξνλν πεξηβάιινλ ηεο ειιεληθήο κηθξνκεζαίαο επηρείξεζεο Πνιηηηθφ Οηθνλνκηθφ Σερλνινγηθφ Θνηλσληθφ Πεξηβάιινλ Πεξηβάιινλ Πεξηβάιινλ Πεξηβάιινλ Αλαγλψξηζε ηνπ ξφινπ θαη ηνπ βαζκνχ ζεκαληηθφηεηαο ησλ ΚΚΔ ζηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε ηεο ρψξαο Αλάιεςε πξσηνβνπιηψλ ηεο Πνιηηείαο γηα ηε δηακφξθσζε ελφο πιαηζίνπ ζηήξημεο ηεο ιεηηνπξγίαο ησλ ΚΚΔ, ακέζσο (π.ρ. λνκνζεηηθέο πξσηνβνπιίεο γηα ιεμηπξφζεζκεο νθεηιέο) θαη εκκέζσο. Αληηκεηψπηζε ηεο δηεζλνχο νηθνλνκηθήο θξίζεο «εθ ησλ ελφλησλ» ζην πιαίζην ηεο ΔΔ-27 ηήξημε ησλ ΚΚΔ ζην επίθεληξν ηεο αλαπηπμηαθήο ζηξαηεγηθήο ηνπ ΔΠΑ Γπζρέξεηα εθαξκνγήο ζπληνληζκέλσλ πνιηηηθψλ πεξηνξηζκνχ ησλ δηνηθεηηθψλ επηβαξχλζεσλ ζηηο ΚΚΔ (γξαθεηνθξαηία, ξπζκηζηηθφ πεξηβάιινλ) Απμεκέλε εππάζεηα ησλ ΚΚΔ ζηηο ζπλέπεηεο ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο Πηψζε ηνπ δείθηε Οηθνλνκηθνχ Θιίκαηνο πγθξηηηθά κεησκέλνο αληίθηππνο ηεο δηεζλνχο ρξεκαηνπηζησηηθήο θξίζεο ζηελ ειιεληθή νηθνλνκία. ηέξεεο βάζεηο ηνπ εγρψξηνπ ηξαπεδηθνχ ζπζηήκαηνο Αζηαζέο καθξννηθνλνκηθφ πεξηβάιινλ Απμεκέλνο αληαγσληζκφο κεηαμχ ησλ ΚΚΔ Υακειφο βαζκφο αληαγσληζηηθφηεηαο θαη εμσζηξέθεηαο ησλ ΚΚΔ «Ρερφο ραξαθηήξαο» επηρεηξεκαηηθφηεηαο (πξνζαλαηνιηζκέλε ζηελ ηειηθή θαηαλάισζε, εηδηθφηεξα ζηελ θάιπςε καδηθψλ, αλεηδίθεπησλ αλαγθψλ) Υακειφο βαζκφο ελζσκάησζεο θαηλνηνκίαο ζηα παξαγφκελα πξντφληα / ππεξεζίεο Υακειφ επελδπηηθφ ελδηαθέξνλ ζε πξσηνβνπιίεο αλάπηπμεο θαη ελζσκάησζεο ηεο Έξεπλαο θαη Σερλνινγηθήο Αλάπηπμεο ησλ ΚΚΔ Τζηέξεζε ζηελ ελζσκάησζε λέσλ ηερλνινγηψλ / δηαδηθαζηψλ ζηηο παξαγσγηθέο δηαδηθαζίεο ησλ ΚΚΔ Έιιεηςε δηαζχλδεζεο ηεο Δ&ΣΑ κε ηελ αγνξά Τπεξρξέσζε ησλ λνηθνθπξηψλ Υακειή θαηαλαισηηθή εκπηζηνζχλε Κεησκέλε αγνξαζηηθή δχλακε θαηαλαισηψλ Δθηηκήζεηο αχμεζεο ηεο αλεξγίαο Κεησκέλε ζπκβνιή ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο ζηελ απαζρφιεζε Δθξεθηηθέο, ηαμηθέο, θιαδηθέο, γεσγξαθηθέο θαη ινηπέο θνηλσληθέο αληζφηεηεο θαη ζπγθξνχζεηο Πεγή: Οη ΚΚΔ ηεο ΒΑ Διιάδαο ζηελ Πεξίνδν ηεο Οηθνλνκηθήο Θξίζεο: Εαξσηηάδεο Γξεγφξεο, Δπίθ. Θαζεγεηήο, Σκ. Οηθνλνκηθψλ Δπηζηεκψλ ΛΟΠΔ-ΑΠΘ ΚΚΔ & Πεξηβάιινλ 106

107 3.2 Ο ΑΛΣΗΘΣΤΠΟ ΑΠΟ ΣΖ ΙΔΗΣΟΤΡΓΗΑ ΣΩΛ ΚΚΔ ΣΟ ΠΔΡΗΒΑΙΙΟΛ Γεληθά Ζ ιεηηνπξγία κηαο επηρείξεζεο, αλεμάξηεηα απφ ηε δξαζηεξηφηεηα θαη ην κέγεζνο ηεο έρεη επηπηψζεηο ζην θπζηθφ πεξηβάιινλ. Ζ δηαπίζησζε απηή πξνθχπηεη εχθνια, αλ αλαινγηζηεί θαλείο φηη νη πεξηζζφηεξεο επηρεηξήζεηο ρξεζηκνπνηνχλ θάπνηνλ ηερλνινγηθφ εμνπιηζκφ (ειεθηξνληθνχο ππνινγηζηέο θ.α.), ρξεζηκνπνηνχλ αλαιψζηκεο πξψηεο χιεο (φπσο ραξηί, κειάλη εθηππσηή, πιαζηηθφ θ.α.), αλαιψλνπλ ελεξγεηαθνχο πφξνπο (γηα θσηηζκφ, ζέξκαλζε, ςχμε, θ.ά.), παξάγνπλ θαη δηαζέηνπλ θάπνπ απφβιεηα απνξξίκκαηα, ελδερνκέλσο παξάγνπλ ζφξπβν θηι. Δλψ ζπλνιηθά ν νηθνλνκηθφο αληίθηππνο ησλ ΚΚΔ ζηελ Δπξψπε ηελ ηειεπηαία δεθαεηία είλαη ζεηηθφο, ππάξρνπλ ειάρηζηεο έξεπλεο θαη ζηνηρεία γηα ηνλ πεξηβαιινληηθφ ηνπο αληίθηππν ή ηα πεξηβαιινληηθά πξνβιήκαηα πνπ πξνθαινχλ. Όκσο, εθφζνλ νη ΚΚΔ απνηεινχλ ηελ πιεηνλφηεηα ησλ επξσπατθψλ επηρεηξήζεσλ, ηφηε θαη εθείλεο, φπσο θαη νη κεγάιεο επηρεηξήζεηο, έρνπλ ζεκαληηθφ αληίθηππν ζην πεξηβάιινλ. Απηφ δελ νθείιεηαη θαη αλάγθελ ζηελ πίεζε πνπ αζθνχλ κεκνλσκέλεο επηρεηξήζεηο, αιιά ζην ζπλδπαζκέλν ζπλνιηθφ αληίθηππν νιφθιεξσλ ηνκέσλ (κνινλφηη, ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο, νη πεξηβαιινληηθέο επηπηψζεηο κεκνλσκέλσλ ΚΚΔ κπνξεί λα είλαη πνιχ ζεκαληηθέο ζε ηνπηθφ ή πεξηθεξεηαθφ επίπεδν). Παξά ην γεγνλφο φηη νη ελδείμεηο ησλ επηκέξνπο επηπηψζεψλ ηνπο ζην πεξηβάιινλ είλαη κηθξέο, απφ ηηο δηεμαγφκελεο έξεπλεο γίλεηαη επξέσο απνδεθηφ φηη νη ΚΚΔ απνηεινχλ κηα ηδηαίηεξα πξνβιεκαηηθή νκάδα ζε φ,ηη αθνξά ηε ζπκκφξθσζή ηεο κε ηελ πεξηβαιινληηθή λνκνζεζία. ηε ζρεηηθή βηβιηνγξαθία δηαπηζηψλεηαη κηα γεληθφηεξε ζπλαίλεζε σο πξνο ηνλ ηδηαίηεξα πεξίπινθν θαη απαηηεηηθφ ραξαθηήξα, γηα ηηο επηρεηξήζεηο θαη ηηο δεκφζηεο αξρέο, ηνπ εγρεηξήκαηνο ιεπηνκεξνχο πξνζδηνξηζκνχ ηεο ζπκβνιήο ησλ ΚΚΔ ζηε ξχπαλζε (π.ρ. αηκνζθαηξηθή ξχπαλζε), εθθξαδφκελε ζε πεξηβαιινληηθφ θνξηίν δηαθφξσλ ηχπσλ ξχπσλ (π.ρ. CO2, SOx, NOx, θιπ.) ζε θάζε θξάηνο κέινο. Πξάγκαηη, ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο δελ ππάξρνπλ ζρεηηθά δεδνκέλα. Ωζηφζν, ην ζπρλά αλαθεξφκελν θαηά πξνζέγγηζε πνζνζηφ ηεο θαηά 70% ζπκκεηνρήο ζηε βηνκεραληθή ξχπαλζε ζηελ Δπξψπε δείρλεη λα είλαη βάζηκν, ελψ νξηζκέλεο κειέηεο επηρεηξνχλ λα Κνληέιν εθαξκνγήο θαη ιεηηνπξγίαο ηνπ ζεζκνχ ησλ Πξάζηλσλ Δ.Α. 107

108 θηινηερλήζνπλ αλαιπηηθφηεξεο εηθφλεο ηδηαίηεξσλ πεξηβαιινληηθψλ πξνβιεκάησλ πνπ πξνθαινχληαη απφ ηηο ΚΚΔ ζε ζπγθεθξηκέλεο ρψξεο. Έηζη, έρεη ελδηαθέξνλ λα αλαθεξζνχλ ηα εμήο: Βξεηαληθή έθζεζε 27 θαηαιήγεη ζην ζπκπέξαζκα φηη νη ΚΚΔ ζην Ζλσκέλν Βαζίιεην απνδίδνπλ ην 60% ησλ ζπλνιηθψλ εθπνκπψλ δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα απφ ην ζχλνιν ησλ επηρεηξήζεσλ θαη φηη ππάξρεη νπζηαζηηθφ πεξηζψξην βειηίσζεο ζηελ ελεξγεηαθή απφδνζε θαη ζηελ κείσζε ησλ εθπνκπψλ. Έρεη εθηηκεζεί φηη νη ΚΚΔ είλαη ππεχζπλεο γηα ην 60% ησλ εκπνξηθψλ απνβιήησλ (Environment Agency, 2002) 28 θαη γηα ην 80% ησλ γεγνλφησλ ξχπαλζεο (Environment Agency 2003). ηηο Θάησ Υψξεο νη ΚΚΔ είλαη ππεχζπλεο γηα ην 36% ησλ αέξησλ εθπνκπψλ CFC θαη γηα ην 24% ησλ απνβιήησλ (Hoevengel & Wolters 2000). Ζ πεξηβαιινληηθή επίδξαζε ησλ ΚΚΔ είλαη ζσξεπηηθή, επεηδή πνιιέο κηθξέο δξαζηεξηφηεηεο παξάγνπλ κία ζεκαληηθή πεξηβαιινληηθή επίδξαζε (Hillary, 1995, 2000; Welford, 1994; Schaper, 2002; Gunningham 2002; Petts 2000). O Gunningham 29 (2002) επίζεο ππνζηεξίδεη φηη νη ΚΚΔ έρνπλ κεγαιχηεξε πεξηβαιινληηθή επίπησζε αλά κνλάδα απφ ηηο κεγαιχηεξεο επηρεηξήζεηο. Έρεη εθηηκεζεί φηη γαιιηθέο βηνηερλίεο θαη κηθξέο επηρεηξήζεηο παξάγνπλ εηεζίσο 20 εθ. ηφλνπο απνβιήησλ, φζε δειαδή πνζφηεηα παξάγνπλ φια ηα γαιιηθά λνηθνθπξηά 30. Πξφζθαηε έξεπλα ζηε Γαιιία έδεημε φηη νη ΚΚΔ ελδέρεηαη λα είλαη ππεχζπλεο γηα ην 40 45% φισλ ησλ βηνκεραληθψλ αέξησλ ξχπσλ, ηεο θαηαλάισζεο λεξνχ θαη ελέξγεηαο, θαζψο θαη ηεο παξαγσγήο ηνπ 60 70% ηεο παξαγσγήο ησλ βηνκεραληθψλ απνβιήησλ Lord Marshall (1998), Economic instruments and the business use of energy (Marshall Report, Stationary office, London) 28 Environment agency Netregs, SMEnvionment 2003, a survey to assess environmental behaviours among smaller UK businesses Gunnigham, N. (2002) Regulating Small and Medium Sized Enterprises, Journal of Environmental Law, Vol 14, No. 1. p3. Chambre de Métier et de l'artisanat, 2005 ADEME, L'environnement et la maîtrise de l'énergie dans les PME, February 2007 Κνληέιν εθαξκνγήο θαη ιεηηνπξγίαο ηνπ ζεζκνχ ησλ Πξάζηλσλ Δ.Α. 108

109 Δμάιινπ, ζε πνιπάξηζκεο πεξηθεξεηαθέο θαη εζληθέο κειέηεο ζπκπεξαίλεηαη φηη ε πιεηνλφηεηα ησλ ΚΚΔ ειάρηζηα ζπλεηδεηνπνηεί ηνλ αληίθηππν πνπ έρεη ζην πεξηβάιινλ θαη δελ γλσξίδεη πψο λα ηνλ δηαρεηξηζηεί. Απφ πξφζθαηε θαη θαιά ηεθκεξησκέλε κειέηε ηεο ΛetRegs ζην Ζλσκέλν Βαζίιεην, πξνθχπηεη φηη κφλν ην 7% ησλ επηρεηξήζεσλ ζεσξνχζαλ φηη νη δξαζηεξηφηεηέο ηνπο κπνξνχζαλ λα βιάςνπλ ην πεξηβάιινλ, φηαλ φκσο ηνπο ππεβιήζε θαηάινγνο ησλ δξαζηεξηνηήησλ, ην πνζνζηφ απηφ αλέβεθε ζην 41%. Οη πεξηζζφηεξεο ΚΚΔ ζπκκνξθψλνληαη πξφρεηξα θαη ζπαζκσδηθά, δεδνκέλνπ φηη δελ γλσξίδνπλ πάληνηε αξθεηά δεδνκέλα ηεο ζρεηηθήο λνκνζεζίαο, πξνθεηκέλνπ λα ζπκκνξθσζνχλ θαηά ηξφπν απνηειεζκαηηθφ. Απφ έξεπλα πνπ δηεμήγαγε ην Ηλζηηηνχην Γηεπζπληψλ (Institute of Directors IoD, HB) πξνθχπηεη φηη ηα κέιε πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζε ηνκείο φπσο νη θαηαζθεπέο, ε εμφξπμε, νη κεηαθνξέο ή ε κεηαπνίεζε, ηνκείο πνπ ζηνρεχνληαη ηδηαίηεξα απφ ηελ πεξηβαιινληηθή λνκνζεζία, επέδεημαλ ζρεηηθψο ρακειά επίπεδα ζπλεηδεηνπνίεζεο: 59% ησλ κειψλ ζηνλ ηνκέα ηεο κεηαπνίεζεο «δελ ήμεξαλ πνιιά» ή αθφκε ιηγφηεξα ζηνλ ηνκέα ησλ θαηαζθεπψλ, ηεο εμφξπμεο ή ησλ κεηαθνξψλ, ην αληίζηνηρν πνζνζηφ ήηαλ 52%. Απφ ηελ ίδηα κειέηε πξνέθπςε φηη κφλν ην 26% ησλ επηρεηξήζεσλ ηεο κεηαπνίεζεο γλψξηδαλ «πνιιά» ή «αξθεηά» γηα ην REACH 32. Απφ ηηο Κειέηεο πξνθχπηεη φηη ηα εθ κέξνπο ησλ ΚΚΔ ρακειά επίπεδα πεξηβαιινληηθήο ζπκκφξθσζεο νθείινληαη ζηελ έιιεηςε ζπλεηδεηνπνίεζεο ζρεηηθά κε ηηο πεξηβαιινληηθέο επηπηψζεηο ησλ ίδησλ ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπο, ζηελ άγλνηα ηεο πεξηβαιινληηθήο λνκνζεζίαο, ζηελ έιιεηςε ηθαλφηεηαο αληηκεηψπηζεο ησλ πεξηβαιινληηθψλ επηπηψζεσλ πνπ νη ίδηεο πξνθαινχλ θαη, νξηζκέλεο θνξέο, ζηελ ππεξβνιηθή δηνηθεηηθή θαη νηθνλνκηθή επηβάξπλζε πνπ ζπλεπάγεηαη ε ζπκκφξθσζε. Ζ ζπκκφξθσζε θσιχεηαη επηπιένλ απφ ηελ αληίιεςε φηη ε πεξηβαιινληηθή πξνζηαζία θνζηίδεη πνιιά θαη σθειεί ειάρηζηα ηηο επηρεηξήζεηο. Ζ Γεληθή Γηεχζπλζε Πεξηβάιινληνο ηεο Δπηηξνπήο ηεο ΔΔ επεμεξγάζηεθε κηα αμηνιφγεζε ησλ επηπηψζεσλ, κε ηε θηινδνμία λα απνηειέζεη ηε βάζε ηεο αλάπηπμεο πξνγξάκκαηνο ζπλδξνκήο ζηηο ΚΚΔ γηα ηε ζπκκφξθσζή ηνπο ζηελ πεξηβαιινληηθή λνκνζεζία (COM (2007) 379 ηειηθφ). Οη θπξηφηεξεο πηπρέο ηνπ πξνγξάκκαηνο εμεηάζηεθαλ επίζεο ζε 32 REGISTRATION, EVALUATION and AUTHORISATION of CHEMICALS Θαλνληζκφο πνπ ηζρχεη ζε φια ηα θξάηε κέιε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο απφ 1ε Ηνπλίνπ 2007 θαη αθνξά επξχ θάζκα επηρεηξήζεσλ, απφ ρεκηθέο βηνκεραλίεο έσο κηθξέο επηρεηξήζεηο πνπ παξάγνπλ, εηζάγνπλ, ρξεζηκνπνηνχλ, δηαλέκνπλ ρεκηθέο νπζίεο απηνχζηεο ή σο ζπζηαηηθά παξαζθεπαζκάησλ Κνληέιν εθαξκνγήο θαη ιεηηνπξγίαο ηνπ ζεζκνχ ησλ Πξάζηλσλ Δ.Α. 109

110 ζπλεξγαζία κε ηα ελδηαθεξφκελα κέξε, ζε δηαβνπιεχζεηο πνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ ην 2005, θαη ζηε ζπλέρεηα ζε επαθφινπζεο ad hoc ζπλεδξηάζεηο, ην Ζ εθηίκεζε ησλ επηπηψζεσλ ππνδειψλεη ηελ πξνβιεκαηηθφηεηα ηεο ηξέρνπζαο θαηάζηαζεο, θπξίσο γηα ηξεηο ιφγνπο. 1. Κε ζπλεηδεηνπνηψληαο ηηο πεξηβαιινληηθέο επηπηψζεηο ησλ νηθείσλ δξαζηεξηνηήησλ ηεο πεξηβαιινληηθήο λνκνζεζίαο πνπ ηηο επεξεάδεη, νη ΚΚΔ ζπληζηνχλ κηα δπλεηηθή απεηιή γηα ην πεξηβάιινλ θαη ππνζθάπηνπλ ηελ απνδνηηθφηεηα πνιιψλ θνηλνηηθψλ κέηξσλ πεξηβαιινληηθήο πξνζηαζίαο. 2. Ζ κε ζπκκφξθσζε κε ηνπο πεξηβαιινληηθνχο θαλφλεο ζπληζηά έλαλ άκεζν θαη ζνβαξφ θίλδπλν γηα φινπο ηνπο ππαιιήινπο ησλ ΚΚΔ. 3. Ζ ελίζρπζε ηεο πεξηβαιινληηθήο δηαρείξηζεο ζπλεπάγεηαη δπλεηηθά νηθνλνκηθά θαη/ή ρξεκαηνδνηηθά νθέιε γηα ηηο ΚΚΔ (απφ ηελ άλνδν ηεο νηθνινγηθήο απνδνηηθφηεηαο (νηθν-απνδνηηθφηεηαο) θαη ηεο νηθνινγηθήο θαηλνηνκίαο (νηθν-θαηλνηνκίαο), κηα επθαηξία ηελ νπνία πνιιέο ΚΚΔ ελδερνκέλσο αγλννχλ. Πξέπεη λα ιεθζνχλ κέηξα, εηδάιισο ζα ζπλερηζηεί ε έιιεηςε ζπλεπνχο πνιηηηθήο γηα ηηο ΚΚΔ θαη ην πεξηβάιινλ, θαη ε ηξέρνπζα θαηάζηαζε δελ ζα βειηησζεί Οη Διιεληθέο ΚΚΔ θαη ην Πεξηβάιινλ Γηα ηελ Διιάδα θαη παξφιε ηελ επάξθεηα θαη ζεκαληηθή πνηθηιία ησλ εξγαιείσλ πεξηβαιινληηθήο δηαρείξηζεο, παξαηεξείηαη πεξηνξηζκέλν ελδηαθέξνλ απφ κέξνπο ησλ ΚΚΔ ζηελ πηνζέηεζε ηέηνησλ εζεινληηθψλ ζρεκάησλ θαη πξνηχπσλ. Γεληθφηεξα, ε ελζσκάησζε ηεο πεξηβαιινληηθήο δηάζηαζεο ζηηο ειιεληθέο ΚΚΔ έρεη απνηειέζεη κία επίπνλε δηαδηθαζία κε ηελ αλάπηπμε εζληθήο πνιηηηθήο γηα ηηο ΚΚΔ λα απνηειεί ζεκαληηθή πξνηεξαηφηεηα. Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ φηη ε ελεκέξσζε γηα ηα επίζεκα ζπζηήκαηα πεξηβαιινληηθήο δηαρείξηζεο, γηα ζπγθεθξηκέλνπο πεξηβαιινληηθνχο λφκνπο θαη δηνξζσηηθέο δηαδηθαζίεο είλαη ειάρηζηε. Οη ΚΚΔ επίζεο είλαη ιηγφηεξν πηζαλφλ λα πξνβνχλ ζε πεξηβαιινληηθά πξνγξάκκαηα βειηίσζεο απφ φηη νη κεγάιεο εηαηξείεο, λα πηνζεηήζνπλ κία γξαπηή πεξηβαιινληηθή πνιηηηθή, λα θάλνπλ ρξήζε ελφο επίζεκνπ ζπζηήκαηνο πεξηβαιινληηθήο δηαρείξηζεο, ή λα εθαξκφζνπλ έλα πεξηβαιινληηθφ έιεγρν. Κνληέιν εθαξκνγήο θαη ιεηηνπξγίαο ηνπ ζεζκνχ ησλ Πξάζηλσλ Δ.Α. 110

111 Δμάιινπ, αλαθνξηθά κε ηελ πεξηβαιινληηθή λνκνζεζία, ζην ρψξν ησλ ΚΚΔ, γεληθά επηθξαηεί ε αληίιεςε φηη απηή είλαη δπζλφεηε, πεξίπινθε θαη αζαθήο. Έρεη παξαηεξεζεί φηη είλαη δχζθνιν γηα ηηο ΚΚΔ λα γλσξίδνπλ εάλ ζπκκνξθψλνληαη πιήξσο κε ηηο λνκηθέο ηνπο ππνρξεψζεηο κηα θαηάζηαζε ε νπνία επηδεηλψλεηαη απφ ηελ έιιεηςε επηθεληξσκέλσλ θαη θηιηθψλ πξνο ην ρξήζηε λνκηθψλ πιεξνθνξηψλ. Αλ θαη νη πεξηζζφηεξεο ΚΚΔ έρνπλ θάλεη θάπνηα βήκαηα ιφγσ ηεο πεξηβαιινληηθήο λνκνζεζίαο, σζηφζν ηα βήκαηα απηά αθνξνχλ πεξηζζφηεξν ηε ζπκκφξθσζε ηνπο κε ηελ πεξηβαιινληηθή λνκνζεζία παξά κε ηηο πεξηβαιινληηθέο θαηλνηνκίεο. Σν δήηεκα ηεο λνκηθήο ζπκκφξθσζεο ζέηεη ζπγθεθξηκέλα πξνβιήκαηα γηα ηηο ΚΚΔ. Πνιιέο ΚΚΔ δελ έρνπλ εμνηθεησζεί κε ηε ζρεηηθή πεξηβαιινληηθή λνκνζεζία θαη σο εθ ηνχηνπ απαηηείηαη ε (αθξηβή) βνήζεηα εηδηθεπκέλσλ ζπκβνχισλ. Ζ πην ζεκαληηθή αλάγθε ησλ ΚΚΔ είλαη ε μεθάζαξε πιεξνθφξεζε θαη θαζνδήγεζε ζρεηηθά κε ηελ πεξηβαιινληηθή λνκνζεζία. Γεληθά, ζηε ρψξα καο θξίζηκν ζεκείν ζηελ αιιαγή λννηξνπίαο ηνπ κηθξνκεζαίνπ επηρεηξεκαηία αλαθνξηθά κε ηε ζρέζε ηνπ κε ην πεξηβάιινλ είλαη ε θαηάξξηςε θάπνησλ κχζσλ θαη θξαγκψλ ζρεηηθψλ κε ηελ πηνζέηεζε θαη εθαξκνγή πξαθηηθψλ νξζνινγηθήο πεξηβαιινληηθήο δηαρείξηζεο θαη πξάζηλεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο. Γηα παξάδεηγκα, κηα ζπλήζεο θξάζε πνπ αθνχγεηαη απφ ηνπο επηρεηξεκαηίεο είλαη φηη νη κηθξέο επηρεηξήζεηο δελ επζχλνληαη γηα ηε ξχπαλζε ηνπ πεξηβάιινληνο. Κε άιια ιφγηα ππνζηεξίδεηαη απφ πνιινχο φηη ηα πεξηβαιινληηθά ζέκαηα δελ αθνξνχλ ηηο Κηθξέο θαη Κεζαίεο Δπηρεηξήζεηο παξά κφλν ηηο κεγάιεο βηνκεραληθέο κνλάδεο πνπ ξππαίλνπλ εκθαλψο ην θπζηθφ πεξηβάιινλ. πλεπψο, πέξα απφ ηε ζπκκφξθσζε κε ηελ πεξηβαιινληηθή λνκνζεζία, δελ ππάξρεη θάπνηνο ιφγνο γηα πεξαηηέξσ πηνζέηεζε θηιηθψλ πξνο ην πεξηβάιινλ πξαθηηθψλ. Ζ άπνςε απηή εληζρχεηαη φηαλ ε Κηθξή θαη Κεζαία Δπηρείξεζε δελ έρεη παξαγσγηθή δξαζηεξηφηεηα (πξνθέξεη ππεξεζίεο, δξαζηεξηνπνηείηαη ζην εκπφξην θηι). Απηφ φκσο δελ είλαη αιήζεηα γηαηί ε ιεηηνπξγία νπνηαζδήπνηε επηρείξεζεο, αλεμαξηήηνπ κεγέζνπο θαη ηχπνπ δξαζηεξηφηεηαο, έρεη ζε θάπνην βαζκφ αξλεηηθέο ζπλέπεηεο ζην θπζηθφ πεξηβάιινλ, φπσο εθηελψο παξνπζηάζηεθε θαη ζε πξνεγνχκελν θεθάιαην. Κνληέιν εθαξκνγήο θαη ιεηηνπξγίαο ηνπ ζεζκνχ ησλ Πξάζηλσλ Δ.Α. 111

112 Σν ζσξεπηηθφ νηθνινγηθφ απνηχπσκα απφ ηε ιεηηνπξγία ησλ Κηθξψλ θαη Κεζαίσλ Δπηρεηξήζεσλ (πνπ απνηεινχλ πάλσ απφ ην 99% ηνπ ζπλφινπ ησλ ειιεληθψλ επηρεηξήζεσλ) είλαη ζεκαληηθφ. Δθηηκάηαη φηη ζηελ Διιάδα νη ΚΚΔ επζχλνληαη γηα ην 15-20% ησλ ζπλνιηθψλ εθπνκπψλ δηνμεηδίνπ ηνπ άλζξαθα, ιακβάλνληαο ππφςε ηελ ελεξγεηαθή ηνπο θαηαλάισζε, πλεπψο, ε νξζνινγηθή πεξηβαιινληηθή δηαρείξηζε αθνξά θαη ηηο ΚΚΔ, ε ιεηηνπξγία ησλ νπνίσλ επηβαξχλεη ην θπζηθφ πεξηβάιινλ. Έλαο άιινο κχζνο, ν νπνίνο είλαη ζπλδεδεκέλνο κε ηε δχζθνιε νηθνλνκηθή πεξίνδν πνπ δηαλχεη ε ρψξα καο, είλαη φηη ην θφζηνο πηνζέηεζεο πξαθηηθψλ πξάζηλεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο είλαη κεγάιν θαη κηα κηθξή επηρείξεζε δελ κπνξεί λα αληεπεμέιζεη ζε απηφ. Ζ άπνςε απηή είλαη θαη εθείλε πνπ επηθαινχληαη πεξηζζφηεξν νη κηθξνκεζαίνη επηρεηξεκαηίεο. Όκσο, ε άπνςε φηη ε πεξηβαιινληηθή επηρεηξεκαηηθφηεηα βιάπηεη ηελ θεξδνθνξία ησλ επηρεηξήζεσλ θαη απνηειεί επηβαξπληηθφ παξάγνληα γηα απηέο έρεη απνδεηρηεί φηη δελ ηζρχεη ζηελ πξάμε γηα πνιινχο ιφγνπο. Δλδεηθηηθά: Οη πεξηζζφηεξεο πεξηβαιινληηθέο πξαθηηθέο δελ ζρεηίδνληαη πάληα κε πςειφ θφζηνο, αιιά θπξίσο κε αιιαγή θηινζνθίαο. Γελ έρεη βάζε ην «λα θάλνπκε πεξηζζφηεξα πξάγκαηα» αιιά ην «λα θάλνπκε ηα πξάγκαηα αιιηψο». Πξαθηηθέο φπσο ε αλαθχθισζε, ε ζπλεηή ρξήζε πφξσλ, ε ρξήζε θηιηθψλ πξνο ην πεξηβάιινλ πξψησλ πιψλ, ε ρξεζηκνπνίεζε ελεξγεηαθψλ ιακπηήξσλ, ε «έμππλε» ζέξκαλζε ησλ θηεξίσλ θαη πνιιέο άιιεο, φρη κφλν δελ απαηηνχλ πφξνπο, αιιά αληίζεηα» έρεη απνδεηρηεί φηη κεηψλνπλ άκεζα ην θφζηνο παξαγσγήο θαη ιεηηνπξγίαο κηαο επηρείξεζεο Πξαθηηθέο πνπ ζπλνδεχνληαη απφ πςειφ θφζηνο, φπσο ε αγνξά «θαζαξψλ» κεραλεκάησλ θαη νη επελδχζεηο ζε έξεπλα θαη αλάπηπμε, απνδίδνπλ θέξδνο καθξνπξφζεζκα θαη πξέπεη λα αληηκεησπίδνληαη φπσο νη ππφινηπεο επελδχζεηο ηεο επηρείξεζεο ηελ αμηνιφγεζε «θφζηνπο- νθέινπο» ζα πξέπεη λα ππνινγηζηνχλ θαη νθέιε πνπ δελ απνηηκψληαη νηθνλνκηθά, φπσο ε βειηίσζε ηεο εηθφλαο ηεο επηρείξεζεο, ε απνθπγή πνηλψλ, ε δεκηνπξγία θαιψλ ζρέζεσλ κε ηα ελδηαθεξφκελα κέξε. Δπίζεο, έλαο άιινο κχζνο πνπ επηθξαηεί είλαη φηη νη κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο δελ έρνπλ ηελ ηερλνγλσζία πνπ απαηηείηαη, νχηε ην αλζξψπηλν δπλακηθφ γηα ηελ πηνζέηεζε πξαθηηθψλ πξάζηλεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο, θαζψο ηα πεξηβαιινληηθά ζέκαηα είλαη πνιχπινθα ζηε δηαρείξηζή ηνπο, ρξεηάδνληαη εμεηδηθεπκέλεο γλψζεηο θαη θαηάιιεινπο αλζξψπνπο. Θάηη ηέηνην φκσο ζην επίπεδν κηαο κηθξνκεζαίαο επηρείξεζεο δελ ηζρχεη. Κνληέιν εθαξκνγήο θαη ιεηηνπξγίαο ηνπ ζεζκνχ ησλ Πξάζηλσλ Δ.Α. 112

113 Σα πεξηβαιινληηθά ζέκαηα δελ είλαη νχηε ιηγφηεξν νχηε πεξηζζφηεξν πνιχπινθα απφ ηα ππφινηπα ζέκαηα πνπ απαζρνινχλ θαζεκεξηλά κηα επηρείξεζε, Γελ απαηηνχλ νχηε πεξηζζφηεξε νχηε ιηγφηεξε γλψζε απφ φζε απαηηεί γηα παξάδεηγκα έλα πιεξνθνξηαθφ ζχζηεκα έλα ζχζηεκα πνηφηεηαο (π.ρ. ISO 9000). Πξέπεη, ζπλεπψο, λα αληηκεησπίδνληαη φπσο φιεο νη ππφινηπεο θαηλνηνκίεο πνπ εθαξκφδνληαη θαηά θαηξνχο απφ ηηο επηρεηξήζεηο. Δπίζεο, ε πξάζηλε ηερλνγλσζία δελ αλαπηχζζεηαη απφ ηε κία κέξα ζηελ άιιε αιιά ζε βάζνο ρξφλνπ. Οπζηαζηηθά απνηειεί ηθαλφηεηα δηαρείξηζεο ησλ πεξηβαιινληηθψλ παξακέηξσλ θαη αλαπηχζζεηαη κε ηελ θαζεκεξηλή πξαθηηθή θαη ελαζρφιεζε. Θακία επηρείξεζε αλεμαξηήηνπ κεγέζνπο θαη δηαζεζηκφηεηαο πφξσλ, δελ είρε απφ πξηλ ηερλνγλσζία. Σελ απέθηεζε κε ζπλερή ελεκέξσζε θαη πξνζπάζεηα, καζαίλνληαο απφ ηα ιάζε ηεο θαη θηίδνληαο πάλσ ζηηο επηηπρίεο ηεο. πλεπψο, ε έιιεηςε ηερλνγλσζίαο δελ πξέπεη λα απνζαξξχλεη, αιιά αληίζεηα λα ιεηηνπξγεί σο θίλεηξν γηα ελεξγνπνίεζε πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε. Κηα κηθξνκεζαία επηρείξεζε ζα κπνξνχζε λα: Δλεκεξψλεηαη ηαθηηθά γηα ηηο λέεο κεζφδνπο θαη πξαθηηθέο πνπ είλαη δηαζέζηκεο θαη εθαξκφδνληαη απφ άιιεο επηρεηξήζεηο. Ο επηρεηξεκαηίαο ζα πξέπεη λα αμηνινγήζεη θαη λα ζθεθηεί πνηεο ζα κπνξνχζαλ λα βξνπλ εθαξκνγή ζηε δηθή ηνπ επηρείξεζε. Δθπαηδεχεη ην πξνζσπηθφ ηεο κε ζρεηηθά ζεκηλάξηα. Ζ ηερλνγλσζία είλαη ηθαλφηεηα θαη ε ηθαλφηεηα απνθηάηαη απφ αλζξψπνπο θαη φρη απφ κεραλήκαηα Λα απεπζπλζεί ζε εηδηθνχο θνξείο θαη επηζηήκνλεο γηα ζέκαηα ζηα νπνία ζα ρξεηαζηεί ππνζηήξημε. Σέινο, νη πεξηζζφηεξνη κηθξνκεζαίνη επηρεηξεκαηίεο ηζρπξίδνληαη φηη δελ έρνπλ ρξφλν λα αζρνιεζνχλ κε ηέηνηεο πξαθηηθέο, θαζψο νη θαζεκεξηλέο ππνρξεψζεηο πνπ ηξέρνπλ, είλαη πνιιέο θαη απαηηεηηθέο. Ο ρξφλνο θαη είλαη πεξηνξηζκέλνο θαη πξέπεη λα δηαηίζεηαη ζηα ζέκαηα πνπ έρνπλ πξνηεξαηφηεηα θαη ζρεηίδνληαη κε ηελ επηβίσζε θαη αλάπηπμε ησλ επηρεηξήζεσλ ζην ζεκεξηλφ αληαγσληζηηθφ πεξηβάιινλ. πλεπψο, δελ ππάξρεη ν απαηηνχκελνο ρξφλνο γηα λα αζρνιεζεί κηα κηθξνκεζαία επηρείξεζε κε ηα πεξηβαιινληηθά δεηήκαηα. Πξάγκαηη, δελ απνηειεί κχζν ην γεγνλφο φηη εηδηθά νη κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο έρνπλ λα αληηκεησπίζνπλ πνιιά θαζεκεξηλά αιιά θαη καθξνπξφζεζκα δεηήκαηα. Θαη είλαη αιήζεηα Κνληέιν εθαξκνγήο θαη ιεηηνπξγίαο ηνπ ζεζκνχ ησλ Πξάζηλσλ Δ.Α. 113

114 φηη πνιχ ζπρλά νη κηθξνκεζαίνη επηρεηξεκαηίεο «ηξέρνπλ» πίζσ απφ ηηο θαζεκεξηλέο ππνρξεψζεηο. Γελ είλαη αιήζεηα φκσο φηη ηα πεξηβαιινληηθά δεηήκαηα δε ζα έπξεπε λα απνηεινχλ πξνηεξαηφηεηα γηα απηέο. Όιεο νη επηρεηξήζεηο, αλεμαξηήηνπ κεγέζνπο θαη θιάδνπ δξαζηεξηφηεηαο, νθείινπλ, κπνξνχλ θαη αμίδεη (κε ηελ επηρεηξεκαηηθή έλλνηα) λα αζρνιεζνχλ κε ηελ πξάζηλε επηρεηξεκαηηθφηεηα. Οθείινπλ γηαηί επζχλνληαη ζε κεγάιν βαζκφ γηα ηελ ππνβάζκηζε ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο θαη κπνξνχλ γηαηί, αληίζεηα κε φηη πηζηεχεηαη, ηα πεξηβαιινληηθά δεηήκαηα δελ είλαη πεξίπινθα, δελ απαηηνχλ εμεηδηθεπκέλεο γλψζεηο θαη κεγάιεο δαπάλεο. Αμίδεη δηφηη κε ην ζσζηφ ζρεδηαζκφ θαη ηελ αλάινγε ζηξαηεγηθή κπνξνχλ λα εμαζθαιίζνπλ νθέιε θαη λα ζπκβάινπλ ζηε βειηίσζε ηεο αληαγσληζηηθήο ζέζεο ησλ επηρεηξήζεσλ. πκπεξαζκαηηθά, νη ΚΚΔ πξέπεη λα μεπεξάζνπλ ηα εζσηεξηθά θαη εμσηεξηθά εκπφδηα εάλ πξφθεηηαη λα ζπκκεηάζρνπλ πεξηζζφηεξν ελεξγά ζε ππεχζπλεο πεξηβαιινληηθέο δξαζηεξηφηεηεο. Σα εζσηεξηθά εκπφδηα, ηα νπνία παίδνπλ ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ επηθείκελε πξφνδν, είλαη νη πφξνη, ε λννηξνπία, ε θνπιηνχξα θαη ε επίγλσζε θηι. 3.3 ΓΗΑΥΔΗΡΗΖ ΠΔΡΗΒΑΙΙΟΛΣΗΘΩΛ ΘΔΚΑΣΩΛ ΑΠΟ ΣΗ ΔΠΗΥΔΗΡΖΔΗ Γεληθά Σα ζπζζσξεπκέλα πεξηβαιινληηθά πξνβιήκαηα πνπ άξρηζαλ λα γίλνληαη αληηιεπηά απφ ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1970, άιιαμαλ ζηαδηαθά ηηο αληηιήςεηο ηφζν ησλ θνηλσληψλ φζν θαη ησλ επηρεηξήζεσλ γηα ηε ζρέζε ηνπο κε ην πεξηβάιινλ. Οη επηρεηξήζεηο, αληηκεησπίδνληαο ην δηνγθνχκελν θχκα ηεο πεξηβαιινληηθήο επαηζζεηνπνίεζεο ησλ θπβεξλήζεσλ αιιά θαη ηεο θνηλσλίαο, άξρηζαλ λα αληηκεησπίδνπλ ηε ξχπαλζε ηνπ πεξηβάιινληνο σο άκεζν απνηέιεζκα ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπο θαη λα δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηελ θαηεχζπλζε ειέγρνπ. Ζ δηαρείξηζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ ζεκάησλ επηβιήζεθε αξρηθά ζηηο επηρεηξήζεηο απφ ην εμσηεξηθφ ηνπο πεξηβάιινλ θαη δελ ήηαλ απνηέιεζκα εζσηεξηθήο επηινγήο θαη αλαδηνξγάλσζεο ησλ παξαγσγηθψλ δηαδηθαζηψλ ηνπο. Κέρξη θαη ηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1980, ε θπξίαξρε αληίιεςε ησλ επηρεηξήζεσλ ήηαλ φηη ην πεξηβάιινλ δελ ήηαλ παξά έλα ζηνηρείν θφζηνπο ζην βαζκφ πνπ επηβαιιφηαλ ε πξνζηαζία ηνπ απφ ην λφκν. Θαηά ηε δεθαεηία ηνπ 1990, φκσο, νη επηρεηξήζεηο ζηξάθεθαλ πξνο πεξηζζφηεξν πξν-δξαζηηθέο πξαθηηθέο γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ επηπηψζεσλ ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπο. Κνληέιν εθαξκνγήο θαη ιεηηνπξγίαο ηνπ ζεζκνχ ησλ Πξάζηλσλ Δ.Α. 114

115 ήκεξα, είλαη πηα απνδεθηφ φηη ε ζπζηεκαηηθή δηαρείξηζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ ζεκάησλ είλαη θξίζηκε γηα ηε βησζηκφηεηα θαη ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε ησλ επηρεηξήζεσλ ζηηο δηεζλείο αγνξέο. Οη επηρεηξήζεηο ελζσκαηψλνπλ πεξηβαιινληηθέο ζηξαηεγηθέο ζηηο εηαηξηθέο ζηξαηεγηθέο ηνπο, πηνζεηνχλ ηελ Δηαηξηθή Θνηλσληθή Δπζχλε 33 θαη εθαξκφδνπλ πνηθίια εξγαιεία γηα λα πεηχρνπλ θαιχηεξε πεξηβαιινληηθή δηαρείξηζε φπσο ηα πζηήκαηα Πεξηβαιινληηθήο Γηαρείξηζεο (ΠΓ) Κε ηνλ φξν πεξηβαιινληηθή δηαρείξηζε, λνείηαη ε δηαρείξηζε φισλ εθείλσλ ησλ δξαζηεξηνηήησλ κηαο επηρείξεζεο νη νπνίεο έρνπλ ή ζα κπνξνχζαλ λα έρνπλ αληίθηππν ζην πεξηβάιινλ. Ωο ελδεηθηηθά παξαδείγκαηα αλαθέξνληαη ηα εμήο: Ζ παξαγσγή πξντφλησλ: Πεξηιακβάλεη ηελ εμφξπμε πξψησλ πιψλ θαη ηελ κεηέπεηηα επεμεξγαζία ηνπο. Ωο απνηέιεζκα ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο, είλαη ε παξαγσγή απνβιήησλ (ζηεξεά, πγξά θαη αέξηα) ηα νπνία θαηαιήγνπλ ζην πεξηβάιινλ. Οη δξαζηεξηφηεηεο γχξσ απφ ηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία, φπσο ε ζπληήξεζε ησλ εγθαηαζηάζεσλ θαη ηνπ εμνπιηζκνχ, αιιά θαη ε ζπζθεπαζία θαη κεηαθνξά ησλ πξντφλησλ, έρνπλ πιήζνο πεξηβαιινληηθψλ επηπηψζεσλ. Δπηπιένλ, ηα πξντφληα ηα νπνία παξάγνληαη, αθνχ ρξεζηκνπνηεζνχλ ζα θαηαιήμνπλ σο απφβιεηα ζην πεξηβάιινλ. Ζ παξνρή ππεξεζηψλ έρεη επίζεο παξφκνηεο κε ηηο πξναλαθεξζείζεο πεξηβαιινληηθέο επηπηψζεηο. Δηαηξείεο παξνρήο ππεξεζηψλ ρξεζηκνπνηνχλ δηάθνξα πξντφληα, αιιά θαη ελέξγεηα γηα λα παξάμνπλ ηηο ππεξεζίεο ηνπο. Σν πεξηβάιινλ ιεηηνπξγεί σο πεγή πξψησλ πιψλ γηα ηελ βηνκεραλία θαη σο απνδέθηεο ησλ απνβιήησλ, πνπ παξάγνληαη απφ φιεο ηηο επηρεηξεκαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο. ην ρήκα πνπ αθνινπζεί, παξνπζηάδεηαη ε ζρέζε κεηαμχ ηεο επηρεηξεκαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο θαη ηνπ πεξηβάιινληνο 33 Δηαηξηθή Θνηλσληθή Δπζχλε είλαη ε νηθεηνζειήο δέζκεπζε ησλ επηρεηξήζεσλ γηα έληαμε ζηηο επηρεηξεκαηηθέο ηνπο πξαθηηθέο θνηλσληθψλ θαη πεξηβαιινληηθψλ δξάζεσλ, πνπ είλαη πέξα απφ φζα επηβάιινληαη απφ ηε λνκνζεζία θαη έρνπλ ζρέζε κε φινπο φζνη άκεζα ή έκκεζα επεξεάδνληαη απφ ηηο δξαζηεξηφηεηέο ηνπο. (Διιεληθφ Γίθηπν γηα ηελ Δηαηξηθή Θνηλσληθή Δπζχλε) Δηαηξηθή Θνηλσληθή Δπζχλε είλαη ε έλλνηα ζχκθσλα κε ηελ νπνία νη επηρεηξήζεηο ελζσκαηψλνπλ ζε εζεινληηθή βάζε θνηλσληθνχο θαη πεξηβαιινληηθνχο πξνβιεκαηηζκνχο ζηηο επηρεηξεκαηηθέο ηνπο δξαζηεξηφηεηεο θαη ζηηο επαθέο ηνπο κε άιια ελδηαθεξφκελα κέξε. (Δπξσπατθή Δπηηξνπή, Πξάζηλε Βίβινο, 2001) Κνληέιν εθαξκνγήο θαη ιεηηνπξγίαο ηνπ ζεζκνχ ησλ Πξάζηλσλ Δ.Α. 115

116 ρήκα 3-1: Ζ ζρέζε κεηαμχ επηρεηξήζεσλ θαη πεξηβάιινληνο Παξφιν πνπ φιεο νη επηρεηξήζεηο παξάγνπλ απφβιεηα, κφλν νη επηρεηξήζεηο πνπ βξίζθνληαη ζηελ αξρή ηεο εθνδηαζηηθήο αιπζίδαο, ρξεζηκνπνηνχλ πξψηεο χιεο πνπ πξνέξρνληαη απεπζείαο απφ ην πεξηβάιινλ. Οη πξψηεο χιεο απηέο, ππφθεηληαη ζε δηαθφξσλ εηδψλ επεμεξγαζία. Σειηθά, παξάγνληαη πξντφληα ηα νπνία πξννξίδνληαη είηε γηα ρνλδξηθή είηε γηα ιηαληθή πψιεζε. ην ρήκα πνπ αθνινπζεί παξνπζηάδεηαη ε ζρέζε αλάκεζα ζην πεξηβάιινλ θαη ηελ εθνδηαζηηθή αιπζίδα. Κνληέιν εθαξκνγήο θαη ιεηηνπξγίαο ηνπ ζεζκνχ ησλ Πξάζηλσλ Δ.Α. 116

117 ρήκα 3-2: Δθνδηαζηηθή αιπζίδα θαη πεξηβάιινλ Ζ ππεξβνιηθή εμφξπμε πξψησλ πιψλ ζε ζπλδπαζκφ κε ηνλ απμαλφκελν φγθν ησλ απνβιήησλ, νδεγνχλ ζε ζπλερή ππνβάζκηζε ηνπ πεξηβάιινληνο. Ζ πεξηβαιινληηθή δηαρείξηζε έρεη σο ζηφρν λα βξεη ηξφπνπο γηα ηελ άζθεζε ησλ επηρεηξεκαηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ κε ηελ ηαπηφρξνλε κείσζε ή αθφκα θαη εμάιεηςε ησλ πεξηβαιινληηθψλ επηπηψζεσλ Adapted from Turner et al (1994) Environmental economics: an elementary introduction, Harvester Wheatsheaf. Reproduced with the permission of Prentice Hall Κνληέιν εθαξκνγήο θαη ιεηηνπξγίαο ηνπ ζεζκνχ ησλ Πξάζηλσλ Δ.Α. 117

118 Ζ πεξηβαιινληηθή δηαρείξηζε, πέξαλ ηεο πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο, έρεη ζεκαληηθά πιενλεθηήκαηα θαη ζηε ιεηηνπξγία ησλ επηρεηξήζεσλ. Κεξηθά απφ απηά αλαθέξνληαη ζηε ζπλέρεηα: πκβάιιεη ζηε κείσζε ηνπ ιεηηνπξγηθνχ θφζηνπο ησλ επηρεηξήζεσλ Γηαζθαιίδεη ζην κέηξν ηνπ δπλαηνχ φηη ε επηρείξεζε ηεξεί ηηο ζρεηηθέο λνκνζεηηθέο ξπζκίζεηο θαη θαλνληζκνχο Πξνεηνηκάδεη ηηο επηρεηξήζεηο λα πηνζεηήζνπλ εχθνια λέεο λνκνζεηηθέο λνκνζεζίεο Κεηψλεη ηνπο ελδερφκελνπο πεξηβαιινληηθνχο θηλδχλνπο απφ ηε ιεηηνπξγία ησλ επηρεηξήζεσλ πκβάιιεη ζηελ ηθαλνπνίεζε απαηηήζεσλ ηεο εθνδηαζηηθήο αιπζίδαο πκβάιιεη ζηε βειηίσζε ζρέζεσλ κε ηηο ξπζκηζηηθέο αξρέο πκβάιιεη ζηε βειηίσζε ηεο εηθφλαο ηεο επηρείξεζεο ζηελ θνηλσλία πκβάιιεη ζηελ αλάπηπμε εκπνξηθψλ επθαηξηψλ πκβάιιεη ζηελ παξνρή λέσλ θηλήηξσλ ζην πξνζσπηθφ ην ρήκα πνπ αθνινπζεί παξνπζηάδεηαη ε ξνή πξψησλ πιψλ θαη ελέξγεηαο ζε κία επηρείξεζε. ρήκα 3-3: Ρνή πξψησλ πιψλ θαη ελέξγεηαο ζε κία επηρείξεζε Κνληέιν εθαξκνγήο θαη ιεηηνπξγίαο ηνπ ζεζκνχ ησλ Πξάζηλσλ Δ.Α. 118

119 3.3.2 Δθηίκεζε αλαγθψλ ππνζηήξημεο ησλ ΚΚΔ ζε ζέκαηα πεξηβαιινληηθήο δηαρείξηζεο Κε βάζε ηα αλσηέξσ αλαθεξφκελα, έρνπλ ζηαρπνινγεζεί θαη παξνπζηάδνληαη παξαθάησ νη θπξηφηεξεο αλάγθεο πνπ έρνπλ ζήκεξα νη ΚΚΔ αλαθνξηθά κε ηε δηαρείξηζε πεξηβαιινληηθψλ ζεκάησλ, δειαδή κε ηε δηαρείξηζε φισλ εθείλσλ ησλ δξαζηεξηνηήησλ νη νπνίεο έρνπλ ή ζα κπνξνχζαλ λα έρνπλ αληίθηππν ζην πεξηβάιινλ θαη νη νπνίεο εθηηκάηαη φηη ζα απνηειέζνπλ ηηο ζπληζηψζεο ηνπ πεδίνπ δξάζεο ησλ Πξάζηλσλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ. 35 Δηδηθφηεξα, ππάξρνπλ αλάγθεο ππνζηήξημεο γηα ηα παξαθάησ: Τηνζέηεζε «πξάζηλεο» ζηξαηεγηθήο, «πξάζηλνπ» ηξφπνπ ιεηηνπξγίαο Τινπνίεζε «πξάζηλσλ» δξάζεσλ ήκεξα ε πξάζηλε επηρεηξεκαηηθφηεηα αλαδχεηαη σο κηα λέα κνξθή νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο ζπλδπάδνληαο ηελ επηρεηξεκαηηθή δξάζε θαη ηελ αλάγθε γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ηεο πνηφηεηαο δσήο. Δίλαη κηα κνξθή επηρεηξεκαηηθφηεηαο, πνπ πξνζαξκφδεηαη ζε φινπο ηνπο ηνκείο ηεο νηθνλνκίαο, αιιά θαη ζε θάζε επηρεηξεκαηηθφ κέγεζνο, απφ ηηο επηρεηξήζεηο κεγάιεο θιίκαθαο, κέρξη ηηο κηθξνκεζαίεο θαη ηηο πνιχ κηθξέο, πνπ αμηνπνηνχλ ηα ηδηαίηεξα ηνπηθά ραξαθηεξηζηηθά, ην πεξηβάιινλ θαη ηνλ πνιηηηζκφ κηαο πεξηνρήο. Δμάιινπ, νη επηρεηξήζεηο πνπ ζέηνπλ ζήκεξα ηελ πεξηβαιινληηθή πξνζηαζία ζην επίθεληξν ηεο ζηξαηεγηθήο ηνπο θαη ελζσκαηψλνπλ ηε δηάζηαζε απηή θαη ζηελ θαζεκεξηλή δηαρείξηζε ζην επηρεηξεκαηηθφ ηνπο ζρέδην απνιακβάλνπλ νινέλα θαη πεξηζζφηεξν ηελ εχλνηα ηεο θνηλσλίαο θαη ησλ θαηαλαισηψλ. Ωζηφζν, γηα ηε δηακφξθσζε απηήο ηεο ζηξαηεγηθήο είλαη ζπρλά απαξαίηεηε ε ππνζηήξημε απφ θνξείο ή πξφζσπα κε 35 Φσηνγξαθία: Graur Razvan Ionut / FreeDigitalPhotos.net Κνληέιν εθαξκνγήο θαη ιεηηνπξγίαο ηνπ ζεζκνχ ησλ Πξάζηλσλ Δ.Α. 119

120 ζπγθεθξηκέλε εμεηδίθεπζε πεξί ηα ζέκαηα ηεο πξάζηλεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο θαη πεξί ηα ζέκαηα ηεο πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο. Ζ πξάζηλε επηρεηξεκαηηθφηεηα κπνξεί λα αζθεζεί κε ηξφπνπο πνπ θαιχπηνπλ φινπο ηνπο ηνκείο ηεο νηθνλνκίαο θαη κπνξεί λα θαιχςεη ηνλ πξσηνγελή ηνκέα (βηνινγηθά πξντφληα), ην δεπηεξνγελή (παξαγσγή ελέξγεηαο, εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο, αλαθχθισζε), ηνλ ηξηηνγελή (εκπφξην πξάζηλσλ πξντφλησλ, ππεξεζίεο δηαρείξηζε πεξηβάιινληνο, πηζηνπνίεζε θαη πεξηβαιινληηθή εθπαίδεπζε θαη επαηζζεηνπνίεζε), ελψ ηαπηφρξνλα κπνξεί λα παξάζρεη επθαηξίεο θαη ζηνπο κηθξνχο επηρεηξεκαηίεο, πξνθεηκέλνπ λα κεηάζρνπλ ζηε δηακφξθσζε ηεο λέαο «πξάζηλεο αγνξάο». Όιεο νη παξαπάλσ δξαζηεξηφηεηεο ζπλζέηνπλ έλαλ ηνκέα πξφθιεζεο γηα ηηο ειιεληθέο επηρεηξήζεηο θαη εηδηθά γηα ηηο κηθξνκεζαίεο. Πξνο επίξξσζε ησλ παξαπάλσ, ραξαθηεξηζηηθά αλαθέξεηαη φηη ζε πξφζθαηε εξεπλά αγνξάο πνπ δηεμήρζε απφ ην Δξεπλεηηθφ Δξγαζηήξην Κάξθεηηλγθ ηνπ Οηθνλνκηθνχ Παλεπηζηεκίνπ Αζελψλ, απνηππψλεη κηα εκθαλή ζηξνθή ηνπ θαηαλαισηηθνχ θνηλνχ θαη ηελ «απαίηεζή» ηνπ γηα «πξάζηλν» επηρεηξείλ θαη «πξάζηλα» πξντφληα. Αθφκε θαη ελ κέζσ θξίζεο νη Έιιελεο θαίλεηαη λα εληζρχνπλ ηηο επηρεηξήζεηο πνπ είλαη επαηζζεηνπνηεκέλεο σο πξνο ην πεξηβάιινλ, θαζψο ζρεδφλ ην 93% ησλ εξσηεζέλησλ αληηκεησπίδεη ζεηηθά ηέηνηεο πξσηνβνπιίεο. Δθαξκνγή πξαθηηθψλ γηα ηελ εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο θαη ηελ επίηεπμε ελεξγεηαθήο απνδνηηθφηεηαο Δίλαη γλσζηφ φηη νη κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο πνπ ζα εληάμνπλ ζηελ θαζεκεξηλφηεηά ηνπο πξαθηηθέο γηα ηελ εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο έρνπλ λα σθειεζνχλ πνηθηινηξφπσο. Πνιιέο απφ ηηο ηερληθέο επηινγέο γηα εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο απαηηνχλ κηθξή επέλδπζε θαη είλαη εχθνια εθαξκφζηκεο. ε κεξηθέο πεξηπηψζεηο, αθφκα θαη απιέο αιιαγέο ζηελ νξγάλσζε κπνξνχλ λα απνδψζνπλ νθέιε ζηα ηξία παξαθάησ δηαθξηηά επίπεδα: Οηθνλνκηθά νθέιε, ηα νπνία ζπκβάιινπλ ζηε κείσζε ησλ ιεηηνπξγηθψλ εμφδσλ ή ζηελ αχμεζε ησλ θεξδψλ ηεο επηρείξεζεο Απηά πξέπεη λα αμηνινγεζνχλ κε βάζε ην θφζηνο ηεο εθαξκνγήο ησλ κέηξσλ ελεξγεηαθήο απνδνηηθφηεηαο Ιεηηνπξγηθά νθέιε, ηα νπνία βνεζνχλ ηε δηαρείξηζε κηαο βηνκεραληθήο - βηνηερληθήο κνλάδαο ή ελφο θηηξίνπ λα βειηηψζεη ηα επίπεδα άλεζεο αζθάιεηαο θαη απνδνηηθφηεηαο Κνληέιν εθαξκνγήο θαη ιεηηνπξγίαο ηνπ ζεζκνχ ησλ Πξάζηλσλ Δ.Α. 120

121 ησλ εξγαδνκέλσλ ηεο ή ησλ ελνίθσλ ηνπ θηηξίνπ ή δηαθνξεηηθά λα βειηηψζεη ηε γεληθφηεξε ιεηηνπξγία ηεο. Πεξηβαιινληηθά νθέιε, ηα νπνία θνξνχλ θπξίσο ηε κείσζε ησλ εθπνκπψλ ηνπ CO2 ή θαη άιισλ ξχπσλ (αέξηα ζεξκνθεπίνπ), ηε mείσζε ησλ ελεξγεηαθψλ αλαγθψλ ζε εζληθφ επίπεδν θαη ηε δηαηήξεζε ησλ θπζηθψλ πφξσλ Σν θαζέλα απφ ηα παξαπάλσ νθέιε επέξρεηαη ζπλήζσο ζηαδηαθά θαη έρεη αζξνηζηηθή επίπησζε Σα θχξηα νθέιε κπνξεί λα γίλνπλ άκεζα αηζζεηά πξνεξρφκελα απφ κέηξα κεδεληθνχ θφζηνπο ή κεηά απφ κία εχινγε πεξίνδν απαηηνχκελε γηα ηελ απνπιεξσκή ησλ φπνησλ επελδχζεσλ. Θάπνηα άιια νθέιε κπνξεί λα γίλνπλ αηζζεηά αξθεηά αξγφηεξα κεηά απφ ηελ πινπνίεζε θάπνησλ καθξνπξφζεζκσλ κέηξσλ ελεξγεηαθήο απνδνηηθφηεηαο. Αλ θαη ν πξνζδηνξηζκφο ησλ εθηθηψλ επηινγψλ εμνηθνλφκεζεο ελέξγεηαο εμαξηάηαη ζπλήζσο απφ ηηο ζπγθεθξηκέλεο ζπλζήθεο ηεο επηρείξεζεο, ππάξρνπλ θνηλέο κέζνδνη πνπ κπνξνχλ λα εθαξκνζζνχλ αθφκα θαη ζε κηθξέο θαη πνιχ κηθξέο επηρεηξήζεηο. πκκφξθσζε κε ηελ Πεξηβαιινληηθή Λνκνζεζία Γεληθά επηθξαηεί ε αληίιεςε φηη ε λνκνζεζία είλαη δπζλφεηε, πεξίπινθε θαη αζαθήο. Έρεη παξαηεξεζεί φηη είλαη δχζθνιν γηα ηηο ΚΚΔ λα γλσξίδνπλ εάλ ζπκκνξθψλνληαη πιήξσο κε ηηο λνκηθέο ηνπο ππνρξεψζεηο κηα θαηάζηαζε ε νπνία επηδεηλψλεηαη απφ ηελ έιιεηςε επηθεληξσκέλσλ θαη θηιηθψλ πξνο ην ρξήζηε λνκηθψλ πιεξνθνξηψλ. Αλ θαη νη πεξηζζφηεξεο ΚΚΔ έρνπλ θάλεη θάπνηα βήκαηα ιφγσ ηεο πεξηβαιινληηθήο λνκνζεζίαο, ηα βήκαηα απηά αθνξνχλ πεξηζζφηεξν ηε ζπκκφξθσζε ηνπο κε ηελ πεξηβαιινληηθή λνκνζεζία παξά κε ηηο πεξηβαιινληηθέο θαηλνηνκίεο. Σν δήηεκα ηεο λνκηθήο ζπκκφξθσζεο ζέηεη ζπγθεθξηκέλα πξνβιήκαηα γηα ηηο ΚΚΔ. Πνιιέο ΚΚΔ δελ έρνπλ εμνηθεησζεί κε ηε ζρεηηθή πεξηβαιινληηθή λνκνζεζία θαη σο εθ ηνχηνπ απαηηείηαη ε (αθξηβή) βνήζεηα εηδηθεπκέλσλ ζπκβνχισλ. Ζ πην ζεκαληηθή αλάγθε ησλ ΚΚΔ είλαη ε μεθάζαξε πιεξνθφξεζε θαη θαζνδήγεζε ζρεηηθά κε ηελ πεξηβαιινληηθή λνκνζεζία. Κνληέιν εθαξκνγήο θαη ιεηηνπξγίαο ηνπ ζεζκνχ ησλ Πξάζηλσλ Δ.Α. 121

122 Πεγέο ρξεκαηνδφηεζεο ΚΚΔ γηα βειηίσζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ ηνπο επηδφζεσλ ήκεξα, ε πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο απνηειεί πξνηεξαηφηεηα ζε φια ηα θξάηε κέιε ηεο Δ.Δ. Πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε εθαξκφδνληαη ήδε ή βξίζθνληαη ζε θάζε ζρεδηαζκνχ πνιιά ζρεηηθά πξνγξάκκαηα θαη δξάζεηο ζην πιαίζην ζπγθεθξηκέλσλ πνιηηηθψλ, ηα νπνία έρνπλ σο θχξηα νκάδα ζηφρν ηηο επηρεηξήζεηο πνπ φπσο αλαθέξζεθε έρνπλ ζεκαληηθέο επηπηψζεηο ζην πεξηβάιινλ απφ ηε ιεηηνπξγία ηνπο. Σα πξνγξάκκαηα απηά παξέρνπλ θίλεηξα ζηηο επηρεηξήζεηο ηφζν γηα ηελ νπζηαζηηθή ζηξνθή ηνπο πξνο ηελ πινπνίεζε ζρεδίσλ γηα πηνζέηεζε ηεο πξάζηλεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο φζν θαη γηα ηελ αλάπηπμε ηνπο επξχηεξα. Ζ αλάγθε πνπ αλαθχπηεη ινηπφλ γηα ηηο επηρεηξήζεηο είλαη ε πιεξνθφξεζε θαη θαζνδήγεζε ζρεηηθά κε ηηο δηαζέζηκεο επθαηξίεο γηα ρξεκαηνδφηεζε πξάζηλσλ δξάζεσλ. Κνληέιν εθαξκνγήο θαη ιεηηνπξγίαο ηνπ ζεζκνχ ησλ Πξάζηλσλ Δ.Α. 122

123 4. ΚΟΛΣΔΙΟ ΔΦΑΡΚΟΓΖ ΘΑΗ ΙΔΗΣΟΤΡΓΗΑ ΣΟΤ ΘΔΚΟΤ ΣΩΛ ΠΡΑΗΛΩΛ ΔΠΗΥΔΗΡΖΚΑΣΗΘΩΛ ΑΓΓΔΙΩΛ 4.1 Ο ΘΔΚΟ ΣΩΛ ΠΡΑΗΛΩΛ ΔΠΗΥΔΗΡΖΚΑΣΗΘΩΛ ΑΓΓΔΙΩΛ Θαζψο ην επηρεηξεκαηηθφ πεξηβάιινλ ησλ ΚΚΔ αιιάδεη κε ξαγδαίνπο ξπζκνχο, ηα ζεκαληηθά πεξηβαιινληηθά πξνβιήκαηα, φπσο ε αιιαγή ηνπ θιίκαηνο, ε ηάζε γηα νινέλα απζηεξφηεξε πεξηβαιινληηθή λνκνζεζία θαη ε απμαλφκελε δήηεζε θηιηθψλ πξνο ην πεξηβάιινλ πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ, θέξλνπλ ηηο ΚΚΔ αληηκέησπεο κε κηα πξφζζεηε πξφθιεζε: ην πάληξεκα ηεο επηρεηξεκαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο κε ηελ πξνζηαζία θαη αλαβάζκηζε ηνπ πεξηβάιινληνο. ήκεξα, ινηπφλ, ε ελζσκάησζε ηεο πεξηβαιινληηθήο δηάζηαζεο ζηε ιεηηνπξγία, ηα πξντφληα θαη ηηο ππεξεζίεο κηαο επηρείξεζεο έρεη πάςεη λα ζπληζηά δήηεκα επαηζζεζίαο θαη έρεη αλαδεηρζεί ζε θάπνην βαζκφ, ζε πξνυπφζεζε γηα ηελ επηβίσζε ηεο. Ωζηφζν, ππάξρεη ζεκαληηθφ έιιεηκκα πιεξνθφξεζεο εηδηθά αλάκεζα ζηηο ΚΚΔ σο πξνο ηα πεξηβαιινληηθά δεηήκαηα θαη σο εθ ηνχηνπ θάζε παξνρή ππνζηήξημεο ζε απηέο, φπσο ελ πξνθεηκέλσ κέζσ ηεο εθαξκνγήο ηνπ ζεζκνχ ησλ Πξάζηλσλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ ζην πιαίζην ηνπ παξφληνο έξγνπ, είλαη επηζπκεηή. Δμάιινπ, ηα πεξηζζφηεξα απφ ηα ζχγρξνλα ζπζηήκαηα παξαγσγήο θαη θαηαλάισζεο δεκηνπξγήζεθαλ ζε επνρέο πνπ νη θπζηθνί πφξνη θαη νη αληνρέο ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο ζεσξνχληαλ αλεμάληιεηνη. Δίλαη ζαθέο πηα πσο απηή ε ππφζεζε δελ ηζρχεη πηα θαη νη πξνζσπηθέο θαη επηρεηξεκαηηθέο απνθάζεηο πξέπεη λα πξνζαξκνζηνχλ αλάινγα. Οη Πξάζηλνη Δπηρεηξεκαηηθνί Άγγεινη είλαη πξαθηηθά χκβνπινη - Άγγεινη, κε εμεηδίθεπζε ζε πεξηβαιινληηθά ζέκαηα, πνπ έρνπλ σο αληηθείκελν ηελ ππνζηήξημε επηρεηξήζεσλ γηα ηελ πηνζέηεζε ζηε ιεηηνπξγία ηνπο πξαθηηθψλ κείσζεο ησλ πεξηβαιινληηθψλ επηπηψζεσλ απφ ηε ιεηηνπξγία ηνπο θαη πξαθηηθψλ «πξάζηλεο» επηρεηξεκαηηθφηεηαο: είλαη εθείλε ε κνξθή νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο πνπ ζέηεη ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ηεο θχζεο γεληθφηεξα ζην επίθεληξν ηεο ζηξαηεγηθήο ηεο θαη ζπλίζηαηαη ζηε ζεηηθή ζηάζε ηεο επηρείξεζεο απέλαληη ζηελ πεξηβαιινληηθή πξνζηαζία, ηφζν κε ηα πξντφληα ή ππεξεζίεο πνπ παξάγεη φζν θαη κε ηηο δηαδηθαζίεο παξαγσγήο. Κνληέιν εθαξκνγήο θαη ιεηηνπξγίαο ηνπ ζεζκνχ ησλ Πξάζηλσλ Δ.Α. 123

124 Ζ πξνψζεζε ηνπ ζεζκνχ ησλ Πξάζηλσλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ εθηηκάηαη φηη ζα έρεη ζεηηθή ζπκβνιή ζηα αθφινπζα: ηνλ πεξηνξηζκφ ηνπ πεξηβαιινληηθνχ αληίθηππνπ απφ ηε ιεηηνπξγία ησλ επηρεηξήζεσλ θαη δε ησλ κηθξνκεζαίσλ, ηελ θαιιηέξγεηα θαη ελδπλάκσζε ηεο πεξηβαιινληηθήο ζπλείδεζεο ησλ ΚΚΔ γηα ηελ πηνζέηεζε ζηε ιεηηνπξγία ηνπο πξαθηηθψλ «πξάζηλεο» επηρεηξεκαηηθφηεηαο, ηαπηφρξνλα κε ηελ πξαθηηθή ππνζηήξημε ηνπο, ηελ ππνζηήξημε ησλ επηρεηξήζεσλ ζηελ αληηζηνίρεζε θαιψλ πξαθηηθψλ κείσζεο πεξηβαιινληηθψλ επηπηψζεσλ ζηηο θαηά πεξίπησζε αλάγθεο ηνπο, θαζψο θαη αλάδεημε ησλ ζρεηηθψλ σθειεηψλ, ηε κεηαθνξά γλψζεο ζηηο επηρεηξήζεηο γηα ηελ εθαξκνγή ησλ παξαπάλσ θαιψλ πξαθηηθψλ θαη ηε ζπκκφξθσζε ηνπο κε ηελ πεξηβαιινληηθή λνκνζεζία θαη γηαηί φρη, ζε δεχηεξν ζηάδην ηελ αλάδεημε κηαο λέαο πεγήο άληιεζεο γλψζεο, εκπεηξίαο αιιά θαη θεθαιαίσλ γηα ηηο επηρεηξήζεηο, εηδηθά ζηελ παξνχζα νηθνλνκηθή ζπγθπξία πνπ νη ζπλζήθεο πνπ επηθξαηνχλ δελ είλαη πνιχ επλντθέο γηα ηελ ππνζηήξημε ησλ λέσλ επηρεηξήζεσλ θαη νη ηξάπεδεο είλαη δηζηαθηηθέο ζηε ρξεκαηνδφηεζε λέσλ επηρεηξεκαηηθψλ ζρεδίσλ θαη ηδηαηηέξσο φζσλ ζεσξνχλ φηη ελέρνπλ πςειφ ξίζθν. 4.2 ΣΟ ΠΡΟΦΗΙ ΣΟΤ ΠΡΑΗΛΟΤ ΔΠΗΥΔΗΡΖΚΑΣΗΘΟΤ ΑΓΓΔΙΟΤ Γεληθά Ζ απνηχπσζε ηνπ πξνθίι ησλ ΠΔΑ βαζίδεηαη ζε δχν άμνλεο. Απφ ηελ κία ππάξρνπλ νη επηζπκεηέο επαγγεικαηηθέο γλψζεηο, ηθαλφηεηεο θαη δεμηφηεηεο πνπ ζα ηνπο επηηξέςνπλ λα αληαπνθξηζνχλ κε επηηπρία ζηνλ ξφιν θαη απφ ηελ άιιε ηα απαξαίηεηα αλζξσπν-θνηλσληθά ραξαθηεξηζηηθά πνπ θξίλεηαη ζθφπηκν λα δηαζέηνπλ. Κνληέιν εθαξκνγήο θαη ιεηηνπξγίαο ηνπ ζεζκνχ ησλ Πξάζηλσλ Δ.Α. 124

125 Ζ κεζνδνινγία γηα ηηο αλάγθεο θαζνξηζκνχ ηνπ Πξνθίι ησλ ΠΔΑ ζηεξίδεηαη ζε: (1) Βηβιηνγξαθηθή έξεπλα ζρεηηθά κε ηα ζεσξεηηθά κνληέια θαη ηελ θαηαγεγξακκέλε εκπεηξία θαη έξεπλα γηα ην ξφιν ησλ ζπκβνχισλ - κεληφξσλ θαη ηα απαηηνχκελα θνηλσληθά, εξγαζηαθά θαη θνηλσληθά ραξαθηεξηζηηθά πνπ δηεπθνιχλνπλ ή εκπνδίδνπλ ην ξφιν ζηνλ νπνίν θαινχληαη λα αληαπνθξηζνχλ. (2) Δπηζθφπεζε ησλ βαζηθψλ ζηνηρείσλ ηεο πθηζηάκελεο θαηάζηαζεο ηεο νκάδαο ζηφρνπ, ήηνη ησλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ θαη ησλ ζεκάησλ πεξί ην πεξηβάιινλ πνπ θαηά βάζε θξίλεηαη φηη ζα έρνπλ ελδηαθέξνλ νη ΚΚΔ λα ιάβνπλ ζπκβνπιεπηηθή ππνζηήξημε. Ο Πξάζηλνο Δπηρεηξεκαηηθφο Άγγεινο εθηηκάηαη φηη ζα πξέπεη λα έρεη ηα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά πνπ παξνπζηάδνπλ νη Δπηρεηξεκαηηθνί Άγγεινη ελ γέλεη δηεζλψο, κνινλφηη φπσο επηζεκάλζεθε, απνηεινχλ έλα εηεξνγελέο ζχλνιν κε ζεκαληηθέο δηαθνξέο. 36 Δηδηθά γηα ηηο αλάγθεο ηεο ειιεληθήο επηρεηξεκαηηθήο πξαγκαηηθφηεηαο, ε νπνία ραξαθηεξίδεηαη απφ: ηε δπζπηζηία ηνπ Έιιελα επηρεηξεκαηία λα δερζεί θάπνηνλ ηξίην ζηελ επηρείξεζή ηνπ. ηελ απνπζία ελφο εηδηθά δηακνξθσκέλνπ ζεζκηθνχ θαη λνκηθνχ πιαηζίνπ γηα ηε δξαζηεξηνπνίεζε ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ, ηελ απνπζία θνξνινγηθνχ πιαηζίνπ ιεηηνπξγίαο ηεο αγνξάο ησλ επηρεηξεκαηηθψλ αγγέισλ θαη έιιεηςε θνξνινγηθψλ θηλήηξσλ πξνο απηνχο, ε θαηεχζπλζε, ζε πξψηε ηνπιάρηζηνλ θάζε, ζα πξέπεη λα δνζεί ζε ΠΔΑ πνπ ελδερνκέλσο ζα επηδηψθνπλ ην θέξδνο αιιά ζα έρνπλ σο πξψην θίλεηξν ηελ επραξίζηεζε φηη βνεζνχλ κηα επηρείξεζε ζην μεθίλεκά ηεο ή ζε κηα δχζθνιε πεξίνδν θηι. ή/θαη ηελ πξνζθνξά ζηελ ηνπηθή θνηλσλία πνπ δηαβηνχλ ή εξγάδνληαη κεηαδίδνληαο ηερλνγλσζία θαη εκπεηξία. Οη ΠΔΑ κπνξνχλ λα είλαη (ελδεηθηηθά θαη φρη πεξηνξηζηηθά) άλζξσπνη θαηά βάζε κε ζεηηθέο ζπνπδέο, κε ζεκαληηθή εμεηδίθεπζε ζε ζέκαηα πεξηβαιινληηθήο δηαρείξηζεο θαη ζε γλσζηηθά αληηθείκελα ζρεηηθά κε ηηο πεξηβαιινληηθέο αλάγθεο ησλ επηρεηξήζεσλ θαη δε ησλ κηθξνκεζαίσλ. 36 Φσηνγξαθία: renjith krishnan / FreeDigitalPhotos.net Κνληέιν εθαξκνγήο θαη ιεηηνπξγίαο ηνπ ζεζκνχ ησλ Πξάζηλσλ Δ.Α. 125

126 Δθηηκάηαη φηη σο ΠΔΑ κπνξνχλ λα αλαδεηρζνχλ: Έκπεηξνη επηρεηξεκαηίεο, ζπληαμηνχρνη ή θνληά ζηε ζπληαμηνδφηεζε ζηειέρε επηρεηξήζεσλ ή ππεξεζηψλ ηνπ ηδησηηθνχ θαη θαηά πεξίπησζε ηνπ δεκφζηνπ ηνκέα, Δξγαδφκελνη ζε επηρεηξήζεηο απφ ηνλ ίδην θιάδν ζηνλ νπνίν δξαζηεξηνπνηνχληαη νη ΚΚΔ πνπ ππνζηεξίδνπλ, Δκπεηξνγλψκνλεο απφ ζπιινγηθνχο επηρεηξεκαηηθνχο θνξείο (π.ρ. ζχλδεζκνη θαη επηκειεηήξηα), Αλεμάξηεηνη ζχκβνπινη κειεηεηέο, ειεχζεξνη επαγγεικαηίεο. Δπίζεο, ζε γεληθέο γξακκέο θαη φρη δεζκεπηηθά, είλαη ζθφπηκν έλαο ΠΔΑ λα έρεη κεηαμχ άιισλ, θαη κέξνο απφ ηα αθφινπζα γλσξίζκαηα: Λα έρεη ήδε πεηχρεη σο ζηέιερνο επηρείξεζεο ή επηρεηξεκαηίαο ζε επηρείξεζε πνπ εθαξκφδεη επηηπρψο πξάζηλεο επηρεηξεκαηηθέο πνιηηηθέο ή δξάζεηο, Λα είλαη δηαηεζεηκέλνο λα πξνζθέξεη ηηο γλσξηκίεο ηνπ ζηνλ επηρεηξεκαηηθφ θφζκν αιιά θαη ζηελ επξχηεξε νηθνλνκηθή θνηλφηεηα, κε ζθνπφ ηελ επηηπρία ησλ επηρεηξήζεσλ πνπ ππνζηεξίδεη, Λα επηζπκεί λα κεηαδψζεη ηερλνγλσζία θαη εκπεηξία ζε λένπο θαη ελδερνκέλσο άπεηξνπο επηρεηξεκαηίεο, Δπαγγεικαηηθφ πξνθίι Σν επαγγεικαηηθφ πξνθίι ηνπ ΠΔΑ εθηηκάηαη φηη ζα πξέπεη λα πεξηιακβάλεη ζεκαληηθφ κέξνο απφ ηα αθνινχζσο αλαθεξφκελα ραξαθηεξηζηηθά, ηα νπνία αθνξνχλ θπξίσο ζε ΠΔΑ πνπ απνζθνπεί κέζσ ηεο δξάζεο ηνπ λα πξνζθέξεη ζπκβνπιεπηηθή ζηήξημε ζε κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο θαη δεπηεξεπφλησο ζε επελδπηή ΠΔΑ. Δίλαη ζαθέο φηη δελ είλαη εθηθηφ έλαο ΠΔΑ λα δηαζέηεη θάζε έλα απφ ηα ραξαθηεξηζηηθά πνπ αλαθέξνληαη, νχηε, βεβαίσο, λα ηα δηαζέηεη φια ζηνλ ίδην βαζκφ, παξά ην φηη είλαη φια ηνπο επηζπκεηά ραξαθηεξηζηηθά γηα έλαλ ηέηνην ξφιν. Πην ζπγθεθξηκέλα, εθηηκάηαη φηη έλαο ΠΔΑ ζα πξέπεη λα δηαζέηεη γλψζε (ζε άιινπο ηνκείο ιηγφηεξν ζε άιινπο πεξηζζφηεξν): Κνληέιν εθαξκνγήο θαη ιεηηνπξγίαο ηνπ ζεζκνχ ησλ Πξάζηλσλ Δ.Α. 126

127 ζηελ πξνψζεζε πξαθηηθψλ Πξάζηλεο Δπηρεηξεκαηηθφηεηαο, ζηελ πινπνίεζε έξγσλ ζρεδηαζκνχ, ππνζηήξημεο ηεο παξαθνινχζεζεο θαη αμηνιφγεζεο ησλ απνηειεζκάησλ αλαπηπμηαθψλ παξεκβάζεσλ πνπ πινπνηνχληαη απφ επηρεηξήζεηο θαη δε κηθξνκεζαίεο, κε άμνλα ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο, ζηελ πινπνίεζε έξγσλ ζρεηηθά κε ηελ πξφιεςε ηεο ξχπαλζεο ζηε βηνκεραλία, ηελ πινπνίεζε κειεηψλ πεξηβαιινληηθψλ επηπηψζεσλ, δηαρείξηζεο ζηεξεψλ θαη επηθίλδπλσλ απνβιήησλ, δηαρείξηζεο θπζηθψλ πφξσλ θαη πξνζηαζίαο πεξηβάιινληνο, ζε ζέκαηα θαη δηαδηθαζίεο πεξηβαιινληηθήο πηζηνπνίεζεο πξντφλησλ ή/θαη ππεξεζηψλ, ζηελ αλάπηπμε θαη εθαξκνγή πζηεκάησλ Πεξηβαιινληηθήο Γηαρείξηζεο. Σέινο, ζεκαληηθή θξίλεηαη ε γλψζε ηεο εζληθήο θαη ηεο επξσπατθήο πεξηβαιινληηθήο λνκνζεζίαο, θαζψο θαη ε δπλαηφηεηα πξφζβαζεο θαη αμηνπνίεζεο δηεζλνχο εκπεηξίαο ζε ζέκαηα πξνζηαζίαο πεξηβάιινληνο. Σα παξαπάλσ ραξαθηεξηζηηθά ζπλδένληαη θπζηθά θαη κε ηελ εκπεηξία. Έηζη, ινηπφλ, νη ηθαλφηεξνη ΠΔΑ εθηηκάηαη φηη ζα είλαη εθείλνη νη νπνίνη έρνπλ αξθεηά ρξφληα επαγγεικαηηθήο εκπεηξίαο. Δπηπιένλ, νη ΠΔΑ γηα λα θέξνπλ εηο πέξαο κε επηηπρία ην έξγν ηνπο είλαη ζθφπηκν λα έρνπλ νξηζκέλα εμεηδηθεπκέλα ραξαθηεξηζηηθά θαη ηθαλφηεηεο, φπσο: Δπηζηεκνληθή θαη επηρεηξεζηαθή γλψζε: ζε ζέκαηα ίδξπζεο θαη ιεηηνπξγίαο αιιά θαη ηερληθήο, νηθνλνκηθήο θαη νξγαλσηηθήο ζηήξημεο Κηθξνκεζαίσλ Δπηρεηξήζεσλ, ζηελ παξνρή ζπκβνπιεπηηθψλ ππεξεζηψλ ζηξαηεγηθνχ ζρεδηαζκνχ θαη εθπφλεζεο επηρεηξεζηαθψλ ζρεδίσλ θαη ζρεδίσλ δξάζεο ζε επηρεηξήζεηο, ζε ζέκαηα πνπ άπηνληαη ησλ εξγαζηαθψλ θαλφλσλ θαη ηνπ νξγαλσζηαθνχ ρψξνπ ζηνλ νπνίν εληάζζνληαη νη ΚΚΔ γηα λα κπνξέζνπλ λα απνδψζνπλ απνδνηηθά ζην ξφιν ηνπο. Θεσξεηηθή αληίιεςε θαη δπλαηφηεηα πξαθηηθήο εθαξκνγήο ησλ δηαζέζηκσλ εξγαιείσλ δηαρείξηζεο επηρεηξεζηαθψλ ιεηηνπξγηψλ, αλάινγα κε ηηο ζπγθεθξηκέλεο αλάγθεο ηεο θάζε επηρείξεζεο. Κνληέιν εθαξκνγήο θαη ιεηηνπξγίαο ηνπ ζεζκνχ ησλ Πξάζηλσλ Δ.Α. 127

128 4.2.3 Θνηλσληθφ πξνθίι Σα ζπλνιηθά επξήκαηα, δηαπηζηψζεηο, ζπκπεξάζκαηα θαη πνξίζκαηα απφ ηελ επηζθφπεζε ηεο ιεηηνπξγία ηνπ ζεζκνχ ησλ Δπηρεηξεκαηηθψλ Αγγέισλ ζην εμσηεξηθφ επηηξέπνπλ ηε δηακφξθσζε, πέξαλ ηνπ επαγγεικαηηθνχ, θαη ηνπ θνηλσληθνχ πξνθίι ελφο ΠΔΑ είηε απηφο ζπλδξάκεη κηα επηρείξεζε κέζσ ηεο παξνρήο ζπκβνπιεπηηθψλ ππεξεζηψλ είηε θαη κέζσ ηεο ελίζρπζεο κε επηρεηξεκαηηθφ θεθάιαην. Δθηηκάηαη φηη θαηαξρήλ κηα απνηειεζκαηηθή ζπλεξγαζία ΠΔΑ θαη κηθξνκεζαίνπ επηρεηξεκαηία ζα πξέπεη λα έρεη εκθαλή ηα ζηνηρεία: ηεο ακνηβαίαο εκπηζηνζχλεο, ηεο δέζκεπζεο, ηεο ππνκνλήο θαη ηεο ζπλαηζζεκαηηθήο σξηκφηεηαο. αθνινπζψληαο ηα πξφηππα κηαο απνηειεζκαηηθήο ζπλεξγαζίαο κέληνξηλγθ κεηαμχ θαζνδεγεηή θαη θαζνδεγνχκελνπ 37. Ζ ακνηβαία εκπηζηνζχλε θαη ε αθνζίσζε ζηε ζρέζε πνπ αλαπηχζζεηαη κεηαμχ ηνπ κέληνξα θαη ηνπ θαζνδεγνχκελνπ ρξεηάδεηαη ρξφλν γηα λα αλαπηπρζεί, ελψ, κφιηο εδξαησζεί, δηαηεξείηαη κφλν κέζσ ηεο ππνκνλήο 38. Δπηπιένλ, ε ζπλαηζζεκαηηθή σξηκφηεηα κπνξεί λα πξνζδηνξίζεη ην φθεινο πνπ απνθνκίδεηαη απφ ηε δηαδηθαζία ηνπ κέληνξηλγθ, κε ηνλ κέληνξα θαη ηνλ θαζνδεγνχκελν λα αλαγλσξίδνπλ ν έλαο ηηο αλάγθεο ηνπ άιινπ, ηφζν ζε ρξφλν, φζν θαη ζε απνηέιεζκα. Κφιηο εδξαησζεί ε εκπηζηνζχλε ζηηο ζρέζεηο κέληνξηλγθ, νη θαζνδεγνχκελνη αλαθέξνπλ κεγαιχηεξε ηθαλνπνίεζε απφ ηελ εξγαζία ηνπο 39, έρνπλ κηθξφηεξεο πηζαλφηεηεο λα παξαηηεζνχλ απφ απηή, επηηπγράλνπλ 37 Hendericks, W. (Ed) (1996), Coaching, Mentoring and Managing, National Press, USA, Sinetar, M. (1998). The mentor s Spirit, St Martin s Graffin: New York. 38 Sinetar, M. (1998), The Mentor s Spirit. St Martin Griffin, New York 39 Fagenson, T.A. (1998), The Mentor Advantage: Perceived Career / Job Experiences of Proteges versus non-proteges, Journal of Organisational Behaviour, Vol. 10, No 4, pp Κνληέιν εθαξκνγήο θαη ιεηηνπξγίαο ηνπ ζεζκνχ ησλ Πξάζηλσλ Δ.Α. 128

129 πςειφηεξεο επηδφζεηο, δέζκεπζε ζηνπο νξγαλσζηαθνχο ζηφρνπο 40 επαγγεικαηηθή-επηρεηξεκαηηθή εμέιημε 41. ηεο επηρείξεζεο θαη Έρνληαο ινηπφλ ππφςε ηα αλσηέξσ, ηα βαζηθά θνηλσληθά ραξαθηεξηζηηθά θαη δεμηφηεηεο πνπ εθηηκάηαη φηη είλαη ζθφπηκν λα δηαζέηεη έλαο ΠΔΑ πεξηιακβάλνπλ κεηαμχ άιισλ ηα εμήο: Γηαζέηεη απηνπεπνίζεζε, Γηαζέηεη επηθνηλσληαθέο δεμηφηεηεο, Έρεη ηελ ηθαλφηεηα θαη θπξίσο ηελ επηζπκία λα κεηαθέξεη γλψζεηο θαη εκπεηξία θαη λα δηδάζθεη κέζσ παξαδεηγκάησλ, Δίλαη θαιφο αθξναηήο πνπ ελδηαθέξεηαη γηα ηνλ κηθξνκεζαίν επηρεηξεκαηία πνπ ππνζηεξίδεη θαη γηα ηηο επηρεηξεκαηηθέο ηνπ επηδηψμεηο θαη ηνλ πξνζαλαηνιίδεη πξνο ηηο θαηάιιειεο ιχζεηο, βνεζψληαο ηνλ λα αληηιεθζεί θαη λα βειηηψζεη ηηο ηθαλφηεηέο ηνπ, Γηαζέηεη ππνκνλή θαη αληηκεησπίδεη ηνλ επηρεηξεκαηία κε ζεηηθφ πλεχκα, Σεξεί απνζηάζεηο απφ ηνλ επηρεηξεκαηία θαη θξνληίδεη λα κελ επεξεάδεηαη απφ πξνζσπηθά ζπλαηζζήκαηα, Έρεη ηελ ηθαλφηεηα λα δεκηνπξγεί θίλεηξα θαη πξνθιήζεηο, Έρεη ηελ ηθαλφηεηα λα δηαρεηξίδεηαη θξίζεηο, Γηαζέηεη νκαδηθφ πλεχκα θαη ζηεξίδεη ηελ νκαδηθή εξγαζία, Θαη πάιη ζεκεηψλεηαη φηη, πξνθαλψο, δελ είλαη εθηθηφ έλαο ΠΔΑ λα δηαζέηεη θάζε έλα απφ ηα ραξαθηεξηζηηθά πνπ αλαθέξνληαη αλσηέξσ νχηε, βεβαίσο, λα ηα δηαζέηεη φια ζηνλ ίδην βαζκφ, παξά ην φηη είλαη φια ηνπο επηζπκεηά ραξαθηεξηζηηθά γηα έλαλ ηέηνην ξφιν. 40 Colarelli, S.M. & Bishop, R.C. (1990), Career Commitment: Functions Correlates and Management, Group & Organisational Studies, Vol 12, pp Scandura, T.A. (1998), Mentoring and Career Mobility: an empirical Investigation Journal of Management, Vol 24, no 3, pp Κνληέιν εθαξκνγήο θαη ιεηηνπξγίαο ηνπ ζεζκνχ ησλ Πξάζηλσλ Δ.Α. 129

130 4.3 ΓΗΑΣΗ ΚΗΑ ΚΚΔ ΛΑ ΕΖΣΖΔΗ ΣΖ ΤΛΓΡΟΚΖ ΔΛΟ ΠΡΑΗΛΟΤ ΔΠΗΥΔΗΡΖΚΑΣΗΘΟΤ ΑΓΓΔΙΟΤ Γεληθά Οη Δπηρεηξεκαηηθνί Άγγεινη πξνζθέξνπλ ηηο γλψζεηο θαη ηελ εκπεηξία ηνπο ζηηο επηρεηξήζεηο ζηηο νπνίεο επελδχνπλ, έηζη ψζηε λα κπνξέζνπλ λα γίλνπλ πεξηζζφηεξν αληαγσληζηηθέο θαη λα κεγηζηνπνηήζνπλ ηα θέξδε ηνπο, κέζα απφ ηελ πηνζέηεζε ζχγρξνλσλ δηνηθεηηθψλ, επηρεηξεκαηηθψλ θαη ηερληθψλ πξαθηηθψλ. 42 πγθεθξηκέλα, κπνξνχλ λα πξνζθέξνπλ ππεξεζίεο ζε ζέκαηα φπσο: ζχληαμε ελφο επηρεηξεκαηηθνχ ζρεδίνπ, κειέηε ησλ ηάζεσλ ηνπ θιάδνπ, κειέηε ηνπ αληαγσληζκνχ, επηινγή ησλ θηλήζεσλ γηα εδξαίσζε ζηελ εθάζηνηε αγνξά ελδηαθέξνληνο, αγνξά ηνπ θαηάιιεινπ γηα ηελ επηρείξεζε εμνπιηζκνχ, αμηνπνίεζε θαη ρξήζε ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ, δηαρείξηζε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ, επηινγή ηεο θαηάιιειεο κεζφδνπ ρξεκαηνδφηεζεο ηεο επηρείξεζεο θιπ. ηελ ίδηα ινγηθή, νη Πξάζηλνη Άγγεινη κπνξνχλ λα κεηαθέξνπλ ηελ ηερλνγλσζία θαη ηελ εκπεηξία ηνπο ζε κηθξνκεζαίεο επηρεηξήζεηο, πέξαλ ησλ αλσηέξσ, ζε ζέκαηα πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο, εμνηθνλφκεζεο πφξσλ θαη κεγηζηνπνίεζεο ησλ θεξδψλ, κέζα απφ ηελ θαιιηέξγεηα κηαο «πξάζηλεο αληίιεςεο», ζε κέξνο ή θαη, γηαηί φρη, ζπλνιηθά ζηε ιεηηνπξγία ε νπνία ζέηεη ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο ζην επίθεληξν ηεο ζηξαηεγηθήο ηεο. 42 Φσηνγξαθία: Pixomar / FreeDigitalPhotos.net Κνληέιν εθαξκνγήο θαη ιεηηνπξγίαο ηνπ ζεζκνχ ησλ Πξάζηλσλ Δ.Α. 130

131 Ζ πξάζηλε επηρεηξεκαηηθφηεηα ζπλίζηαηαη ζηε ζεηηθή ζηάζε ηεο επηρείξεζεο απέλαληη ζηελ πεξηβαιινληηθή πξνζηαζία, ηφζν κε ηα πξντφληα ή ηηο ππεξεζίεο πνπ παξάγεη, φζν θαη κε ηηο δηαδηθαζίεο παξαγσγήο. Κε άιια ιφγηα, ε πξάζηλε επηρείξεζε θξαηά ζεηηθή ζηάζε απέλαληη ζηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο ζην ζχλνιν ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηεο. Ο ζηφρνο κέζα απφ ηελ πηνζέηεζε ηεο «πξάζηλεο αληίιεςεο» είλαη απηή λα κεηαθξαζηεί ζε επηρεηξεκαηηθή δξάζε, κέζσ ηνπ ζρεδηαζκνχ θαη ηεο εθαξκνγήο κηαο επηηπρεκέλεο Πεξηβαιινληηθήο ηξαηεγηθήο, ε νπνία ζθφπηκν είλαη λα ζπλνδεχεηαη απφ ελδειερή εληνπηζκφ ησλ πεξηβαιινληηθψλ πηπρψλ πνπ ζπλδένληαη κε ηε ιεηηνπξγηά κηαο επηρείξεζεο: Πεξηβαιινληηθή Δμέηαζε ρεδηαζκφο Πεξηβαιινληηθήο ηξαηεγηθήο Ο ζρεδηαζκφο ηεο Πεξηβαιινληηθήο ηξαηεγηθήο κπνξεί λα γίλεη κε ηε ζπλδξνκή ηνπ ΠΔΑ θαη έρεη ζπλήζσο ηα εμήο βήκαηα: Κνληέιν εθαξκνγήο θαη ιεηηνπξγίαο ηνπ ζεζκνχ ησλ Πξάζηλσλ Δ.Α. 131

132 Ο ζρεδηαζκφο ηεο πεξηβαιινληηθήο ζηξαηεγηθήο πξνυπνζέηεη βέβαηα ηελ άξζε φισλ ησλ δηζηαγκψλ ηνπ επηρεηξεκαηία, φπσο αλαθέξζεθε θαη πξνεγνχκελα. Απηφ ζεκαίλεη φηη ν επηρεηξεκαηίαο ζα αλαγλσξίδεη ηε ζεκαληηθφηεηα ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ζα αλαιακβάλεη πξνιεπηηθή δξάζε έηζη ψζηε ε ιεηηνπξγία ηεο επηρείξεζήο ηνπ λα ην επηβαξχλεη ιηγφηεξν, αθφκε θαη αλ ε δξάζε απηή δελ απαηηείηαη απφ ην λφκν. Ζ εθαξκνγή ηεο Πεξηβαιινληηθήο ηξαηεγηθήο είλαη επζχλε ηνπ επηρεηξεκαηία, αιιά εάλ ζειήζνπλ θαη νη δχν πιεπξέο κπνξεί λα ζπκκεηέρεη ν ΠΔΑ ζηελ πινπνίεζή ηεο Πεξηβαιινληηθή Δμέηαζε Ζ Πεξηβαιινληηθή Δμέηαζε, δειαδή ε δηεξεχλεζε θαη απνηχπσζε ησλ πεξηβαιινληηθψλ πηπρψλ πνπ ζπλδένληαη κε ηε ιεηηνπξγία κηαο επηρείξεζεο 43 πνπ απνηειεί ζπληζηψζα ηεο ράξαμεο πεξηβαιινληηθήο ζηξαηεγηθήο, κπνξεί λα γίλεη κε ηε ζπλδξνκή ηνπ ΠΔΑ θαη πεξηιακβάλεη αλάιπζε ηεο ξνήο ησλ πιηθψλ κε ηε ρξήζε Πεξηβαιινληηθνχ Ηζνδπγίνπ. Οη Δηζξνέο ζε κηα ΚΚΔ απνηεινχληαη απφ ζπζηαηηθά φπσο π.ρ. αλαιψζηκα πιηθά (ραξηί, κειάλεο, γξαθίηεο, πιηθά ζπζθεπαζίαο, θαζαξηζηηθά, ηξφθηκα, πιηθά ζπληήξεζεο θ.α.), ειεθηξηθή ελέξγεηα, πεηξέιαην ή/θαη θπζηθφ αέξην θαη λεξφ. Τπάξρνπλ αθφκα ηα κε αλαιψζηκα πιηθά, φπσο ηα έπηπια νη ειεθηξνληθνί ππνινγηζηέο θαη ν ειεθηξνκεραλνινγηθφο εμνπιηζκφο. 43 Βι. θαη Θεθάιαην 3.3 πεξί Γηαρείξηζεο Πεξηβαιινληηθψλ Θεκάησλ απφ ηηο επηρεηξήζεηο Κνληέιν εθαξκνγήο θαη ιεηηνπξγίαο ηνπ ζεζκνχ ησλ Πξάζηλσλ Δ.Α. 132