διαδρομή3 Κοιλάδα Διαρίζου

Transcript

1 διαδρομή3 Κοιλάδα Διαρίζου

2 Το κρασί δεν είναι καινούρια ιστορία για την Κύπρο. Πρόσφατες ανασκαφές που έγιναν στο νησί επιβεβαίωσαν μια εντυπωσιακή αλήθεια, ότι σ αυτή την μικρή κόχη της γης παράγεται κρασί εδώ και 5,500 σχεδόν χρόνια. Τα ευρήματά τους μαρτυρούν πως η Κύπρος υπήρξε το λίκνο της οινικής ανάπτυξης σ ολόκληρη τη μεσογειακή λεκάνη, από την Ελλάδα μέχρι την Ιταλία και τη Γαλλία. Κοπιάστε, κερνάμε κρασί... Οι μαρτυρίες της οινικής ιστορίας που σέρνει πίσω του το νησί είναι απλώς ένας από τους λόγους που καθιστούν μια βόλτα στα αμπελοχώρια μια ελκυστική εμπειρία. Ένας δεύτερος σημαντικός λόγος είναι η

3 γνωριμία των κυπριακών οινοποιείων, κατά κανόνα μικρών και γοητευτικών, αλλά πάντα με προσυνεννόηση της επίσκεψής σας. O τρίτος και καλύτερος είναι τα ίδια τα κρασιά που ο οινόφιλος θα γευτεί στην περιδιάβαση στους «Δρόμους του Κρασιού» της Κύπρου. Από τις πατροπαράδοτες γηγενείς ποικιλίες «Μαύρο» και «Ξυνιστέρι» - και την μοναδική σε όλο τον κόσμο «Κουμανδαρία» - μέχρι ποικιλίες πασίγνωστες, όπως Cabernet Sauvignon και Shiraz. Ελάτε, πάμε σε ένα αμπελοπερίπατο. Κερνάμε κρασί! 3

4 διαδρομή3 Κοιλάδα Διαρίζου Πάφος, Αχέλεια, Κούκλια, Νικόκλεια, Χολέτρια, Σταυροκόννου, Κελοκέδαρα, Σαλαμιού, Μέσανα, Αρμίνου, Φιλούσα, Πραιτώρι, Άγιος Νικόλαος, Κέδαρες, Άγιος Γεώργιος, Μαμώνια, Φασούλα Κάτι περισσότερο: θα ανακαλύψουμε τους τόπους όπου η γυναίκα-θεά λατρεύτηκε και λατρεύεται με θέρμη μέχρι σήμερα

5 Ο γραφικός ποταμός Διαρίζος... ΜΕ ΟΔΗΓΟ ΤΗΝ ΚΟΙΤΗ ΕΝΟΣ ΠΟΤΑΜΟΥ Ανατολικά της πόλης της Πάφου υπάρχουν τρεις κοιλάδες: του ποταμού της Έζουσας, του ποταμού Ξερού και του ποταμού Διαρίζου. Στη διαδρομή αυτή ανηφορίζουμε προς την οροσειρά του Τροόδους ακολουθώντας την κοίτη του Διαρίζου. Θα περάσουμε από 14 όμορφα χωριά και θα επισκεφθούμε δύο οινοποιεία. Aκόμη, θα έχουμε την ευκαιρία να θαυμάσουμε τα σπάνια πετρώματα της ζώνης των Μαμωνιών. Επιπλέον, θα ανακαλύψουμε τους τόπους όπου η γυναίκα-θεά λατρεύεται για αιώνες. Η Πάφια Αφροδίτη στους αρχαίους χρόνους, που σήμερα έχει δώσει τη θέση της στη γλυκύτατη Παναγία. Σε τούτες τις εύφορες κοιλάδες ο άνθρωπος κατοίκησε από τα προϊστορικά χρόνια. Κάτι εδώ εξακολουθεί να παραπέμπει στις πρώιμες μνήμες, κάτι εδώ κάνει τη διαδρομή ιδιαίτερα γοητευτική. Σε κάθε χιλιόμετρο τα στοιχεία του κύκλου της γονιμότητας αναδεικνύονται με εικόνες, αρώματα και ήχους. Και η Αφροδίτη κληροδοτεί τους τόπους λατρείας της στην Παναγία, μητέρα των σημερινών πιστών. 5

6 γενικά χαρακτηριστικά Αμπελώνας από την περιοχή Σταυροκόννου Η κοιλάδα Διαρίζου βρίσκεται στα δυτικά - νοτιοδυτικά του όρους Τροόδους και περιλαμβάνει αρκετούς τύπους βιότοπων σε μια μικρή περιοχή. Μέχρι τώρα έχουν καταγραφεί πολλά ενδημικά, προστατευόμενα ή άλλα σημαντικά είδη. Κατά μήκος της διαδρομής θα συναντήσουμε δύο επισκέψιμα οινοποιεία. Kλίμα: Η περιοχή χαρακτηρίζεται από σχετικά ήπιο κλίμα, αρκετά ψυχρό το χειμώνα και δροσερό το καλοκαίρι. Εδάφη: Είναι το αποτέλεσμα εναποθέσεων των ποταμών που πηγάζουν από την οροσειρά του Τροόδους. Στην περιοχή συναντούμε και την «Ζώνη Μαμωνιών», μια ξεχωριστή και τεκτονικά πολύπλοκη συγκέντρωση εκρηξιγενών και ιζηματογενών πετρωμάτων. Αμπελώνες: Η διαδρομή αυτή δεν διασχίζει κάποια περιοχή παραγωγής Οίνων Ελεγχόμενης Ονομασίας Προέλευσης (ΟΕΟΠ). Παρόλ αυτά, τα κρασιά που παράγονται εδώ είναι ιδιαίτερα αξιόλογα. Ερυθρές ποικιλίες: Μαύρο, Όφθαλμο, Μαραθεύτικο, Λευκάδα, Carignan, Mattaro, Oellade, Cabernet Sauvignon, Cabernet Franc, Alicante B., Grenache, Shiraz, Merlot. Λευκές ποικιλίες: Ξυνιστέρι, Palomino, Chardonnay, Sultanα, Malaga.

7 7

8 η διαδρομή Ξεκινώντας από την Πάφο κατευθυνόμαστε προς τη Λεμεσό επί του αυτοκινητόδρομου Α6. Στα έξι χιλιόμετρα (έξοδος προς Αχέλεια) παίρνουμε την αρτηρία Β6 διατηρώντας πορεία προς Λεμεσό. Οκτώ περίπου χιλιόμετρα αργότερα περνούμε πάνω από τον αυτοκινητόδρομο και στα αριστερά μας συναντούμε την πάροδο προς το χωριό Νικόκλεια. Ο δρόμος ανηφορίζει στη δυτική όχθη του Διαρίζου και σε μικρή απόσταση συναντάει το χωριό με θέα την κοιλάδα. Στην απέναντι πλαγιά, την ανατολική, βρίσκεται ο αρχαίος οικισμός της Παλαίπαφου, τα σημερινά Κούκλια, το κέντρο λατρείας της Κύπριδας Θεάς Αφροδίτης κατά τους αρχαίους χρόνους. Αφήνοντας τη Νικόκλεια για τερματικό σταθμό της διαδρομής στρίβουμε αριστερά στο δρόμο που οδηγεί στα Χολέτρια. Οι πλαγιές καλύπτονται από εποχιακές καλλιέργειες, ελαιώνες και εσπεριδοειδή. Πλησιάζοντας στο χωριό εμφανίζονται βοσκοτόπια, αμπελώνες, αμυγδαλιές και ψηλά δέντρα. Τα Χολέτρια είναι κυριολεκτικά πνιγμένα στο πράσινο. Πολλά σπίτια περιβάλλονται από κήπους, περιβόλια με αμυγδαλιές,

9 9

10 Διόνυσος «ο θεός του κρασιού» σε ψηφιδωτό εσπεριδοειδή και ομάδες κωνοφόρων και ευκαλύπτων. Είναι ένα μικρό χωριό, χαρακτηριστικό του μεγέθους των οικισμών της περιοχής. Βγαίνοντας βόρεια από το χωριό, σε απόσταση τεσσάρων περίπου χιλιομέτρων συναντάμε τη Σταυροκόννου. Πρόκειται για ένα χωριό που, σε αντίθεση με το προηγούμενο, διατηρεί αρκετά ανέπαφη την αρχιτεκτονική του με πολλά χαρακτηριστικά «μακρυνάρκα». Το περιβάλλον διατηρεί τα ίδια χαρακτηριστικά, μόνο που η υψομετρική διαφορά γίνεται αισθητή ενώ πυκνώνουν οι αμπελώνες. Πέντε περίπου χιλιόμετρα παρακάτω θα συναντήσουμε τα Κελοκέδαρα, σε υψόμετρο σχεδόν 700 μέτρων. Είναι ένα χωριουδάκι με βρύση στην είσοδο και με, ως επί τω πλείστω, παραδοσιακά χτίσματα με αρκετά τυπικά δείγματα «μακρυναρκών». Τα χαρακτηριστικά αυτά σπίτια απέκτησαν το σχήμα τους λόγω της συνήθειας των οικογενειών να προσθέτουν ένα δωμάτιο δεξιά ή αριστερά της υφιστάμενης οικίας για κάθε νιόπαντρο τέκνο. Από τα Κελοκέδαρα, στρίβοντας αριστερά, μπορείτε να επισκεφθείτε το μοναστήρι της Παναγίας του Σίντη, περίπου τρία χιλιόμετρα δυτικά στο βάθος της κοιλάδας του Ξερού. Ο δρόμος είναι δύσβατος και για να τον διασχίσετε χρειάζεται αυτοκίνητο με κίνηση και στους τέσσερις τροχούς. Συνεχίζοντας βόρεια ο δρόμος σκαρφαλώνει αγκαλιάζοντας απότομες πλαγιές. Σε πολλά σημεία αποκαλύπτει μιαν εκθαμβωτική θέα της κοιλάδας. Οι πλαγιές, κάποιες προσβάσιμες ενώ αλλού με βαθιές χαράδρες, στολίζονται από αμπελώνες, ελιές, φάρμες και βοσκοτόπια αλλά και δασύλλια. Πριν συναντήσουμε τον επόμενο σταθμό, τη Σαλαμιού, ο δρόμος προσφέρει μια θαυμαστή διπλή θέα: αριστερά μας (δυτικά) απλώνεται η κοιλάδα του Ξερού και δεξιά μας η κοιλάδα του Διαρίζου, από υψόμετρο 700 σχεδόν μέτρων. Στο χωριό Σαλαμιού οικισμός και καλλιέργειες δεσπόζουν της κοιλάδας του Διαρίζου. Ακριβώς έξω από το χωριό θα βρείτε ένα εκδρομικό χώρο με θέα την κοιλάδα του Ξερού. Πιο κάτω, στο σταυροδρόμι πριν το χωριό, υπάρχει στα αριστερά ένας άλλος χωματόδρομος που οδηγεί στην Παναγία του Σίντη ενώ στα δεξιά βρίσκεται ένας χωματόδρομος που οδηγεί στη ράχη Λακριά και στο ομώνυμο οινοποιείο.

11 Εσωτερικό οινοποιείου στo χωριό Πραιτώρι 11

12 Η ράχη που υψώνεται 40 με 50 μέτρα πιο ψηλά από το χωριό είναι κατάμεστη από αμπελώνες. Τα αμπέλια είναι φυτεμένα σε διάφορα επίπεδα με διάφορες κλίσεις, σε μια προνομιακή θέση με πολύωρη ηλιοφάνεια. Αν και άνυδρα, ριζωμένα σε βραχώδες έδαφος, τα σταφύλια της Λακριάς - όπως και της περιοχής γενικότερα - αποδίδουν κρασιά καλής ποιότητας. Το οινοποιείο «ΛΑΚΡΙΑ» είναι ιδιοκτησία του κοινοτάρχη Σαλαμιού, Κωστάκη Αυγουστή, ο οποίος κατάγεται από οικογένεια που παραδοσιακά ασχολείται με την αμπελουργία. Πρόκειται για μια μικρή μονάδα, που στοχεύει στην ποιότητα αξιοποιώντας την ιδιόκτητη παραγωγή του και της περιοχής. Εμφιαλώνει τέσσερα κρασιά, ένα λευκό ξηρό από ντόπιο Ξυνιστέρι, ένα κόκκινο ξηρό από ντόπιες και ξένες ποικιλίες, ένα «Cabernet Sauvignon» κι ένα ροζέ από Μαύρο σε συνδυασμό με Ξυνιστέρι. Για μεγάλες ομάδες επισκεπτών είναι καλύτερα να γίνει προσυνεννόηση. Η ξενάγηση καταλήγει στον χώρο όπου γίνεται η γευστολόγηση. Η Σαλαμιού είναι ένα από τα παραδοσιακά μεγάλα χωριά και κατοικείται εδώ και τέσσερις με πέντε χιλιάδες χρόνια. Με αρκετές διατηρητέες οικίες, κι ακόμα περισσότερες ανακαινισμένες, αποτελεί έκθεση λαϊκής αρχιτεκτονική που καλύπτει αιώνες. Ένα παραδοσιακό διώροφο στεγάζει σήμερα μια ταβέρνα στο δρόμο της εκκλησίας, κοντά στο κέντρο του χωριού, το οποίο διαθέτει και ανακαινισμένη βρύση. Στη Σαλαμιού, δίπλα σε άλλη βρύση, στέκει αγέρωχος «Ο κυπάρισσος» που μετρά πάνω από επτάμισι αιώνες ζωής. Το δέντρο αφιέρωσαν οι κάτοικοι στην Παναγία. Από τα ψηλότερα σημεία του χωριού το μάτι φτάνει ως το βάθος της κοιλάδας του Διαρίζου, του ποταμού που τις πηγές του οι αρχαίοι ονόμαζαν «εκατόστομες ροές». Πολύ κοντά βρίσκεται και το μοναστήρι της Παναγίας της Σαλαμιώτισσας, με μια εκκλησία 500 περίπου χρόνων. Συνεχίζοντας βόρεια ο δρόμος οδηγεί στα Μέσανα (δύο χιλιόμετρα), ένα γραφικό χωριό στα όρια του δάσους Τροόδους, στο ψηλότερο σημείο της διαδρομής. Από εκεί η διαδρομή συναντά την Αρμίνου (τρία χιλιόμετρα), ένα αραιοχτισμένο χωριό στις δυτικές πλαγιές του Διαρίζου. Από εδώ ο δρόμος κατηφορίζει στο βάθος της κοιλάδας, περνά επάνω από το ποτάμι και καταλήγει στη Φιλούσα (πέντε χιλιόμετρα), στην ανατολική όχθη του Διαρίζου.

13 Εξωτερική όψη σπιτιού στο χωριό Φιλούσα Σε απόσταση αναπνοής βρίσκεται το Πραιτώρι. Πρόκειται για ένα μικρό οικισμό χαμένο μέσα στα περιβόλια, τα αμπέλια και τα κωνοφόρα. Στη συμβολή με το δρόμο F616 στρίβουμε αριστερά και σύντομα θα συναντήσουμε το οινοποιείο «ΝΕLΙΟΝ WINES». Ιδιοκτήτες είναι το ζεύγος Νεοφύτου και Ελένης Ιωάννου και στεγάζεται σε ένα κτίριο σύγχρονο μεν αλλά με παραδοσιακή όψη. Είναι περιτριγυρισμένο από αμπελώνες. Η περιορισμένη παραγωγή του διατίθεται αποκλειστικά από το χώρο του οινοποιείου. Τα κρασιά του συνδυάζουν ντόπιες και ξένες ποικιλίες από ιδιόκτητους αμπελώνες και επιλεγμένη παραγωγή της περιοχής και προσφέρουν, πέραν από τα κόκκινα και τα λευκά ξηρά, επιλογές σε γλυκά και ημίγλυκα κρασιά, λευκά, ροζέ και κόκκινα. Η ξενάγηση περιλαμβάνει ελεύθερη δοκιμή. Το οινοποιείο μπορεί να δεχθεί μεγάλο αριθμό επισκεπτών και στο κατάστημα προσφέρονται μικρογεύματα. Δύο χιλιόμετρα μετά το οινοποιείο ο δρόμος συναντά τον οικισμό Άγιος Νικόλαος. Είναι ένα σχετικά μεγάλο χωριό, με τον πράσινο κώνο στην κορυφή ενός μιναρέ να ξεχωρίζει. Η περιοχή τριγύρω προσφέρει αριθμό γεφυριών που αξίζει να επισκεφθείτε. Έξι χιλιόμετρα πιο βόρεια βρίσκεται το ενετικό γεφύρι του Τζιελεφού, στον ποταμό Διάριζο. Μέσα στο δάσος υπάρχουν επίσης τα γεφύρια της Ρουθκιάς (έξι χιλιόμετρα δυτικά του Τζιελεφού) και της Ελιάς. Από τον Άγιο Νικόλαο κατηφορίζουμε πίσω προς το Πραιτώρι και συνεχίζοντας νότια θα συναντήσουμε σε απόσταση τριών χιλιομέτρων το χωριό Κέδαρες. Ακόμη ένα γραφικό αμπελουργικό χωριό στην ανατολική πλαγιά της κοιλάδας πλέον, πολύ κοντά στην κοίτη του Διαρίζου. Ο δρόμος κατηφορίζει για τα επόμενα πέντε χιλιόμετρα και ξαναπερνά στη δυτική όχθη του ποταμού στο ύψος του σχεδόν εγκαταλελειμμένου οικισμού Κιδάσι. Το τοπίο που ακολουθεί την κοίτη του Διαρίζου προσφέρει μια συναρπαστική διαδρομή. Η βλάστηση στα αριστερά του δρόμου είναι πυκνή ενώ στα δεξιά εναλλάσσονται καλλιέργειες με απότομες πλαγιές. Κοντά βρίσκονται οι «Βράχοι των Χασαμπουλιών», μια φυσική παραδοξότητα. Αυτοί οι υπερμεγέθεις ογκόλιθοι έχουν γείρει και ακουμπώντας ο ένας στον άλλο αφήνουν ανάμεσά τους πέρασμα! Πήραν 13

14 Γέφυρα του ποταμού Διαρίζου το όνομά τους από τρεις φυγόδικους ληστές που γύρεψαν καταφύγιο εκεί στα τέλη του 19ου αιώνα. Σε συνολική απόσταση δεκατεσσάρων χιλιομέτρων από το χωριό Κέδαρες συναντούμε τον οικισμό Άγιος Γεώργιος, σε ένα ιδιαίτερα εύφορο σημείο της κοιλάδας. Το χωριό Μαμώνια βρίσκεται σε κοντινή απόσταση νοτιότερα. Η περιοχή εδώ έδωσε το όνομα της σε μία ξεχωριστή και τεκτονικά πολύπλοκη συγκέντρωση πετρωμάτων, που χαρακτηρίζουν τη ζώνη (ή το σύμπλεγμα) «Μαμωνιών». Ένα χιλιόμετρο νοτιότερα από τα Μαμώνια θα συναντήσουμε τον οικισμό Φασούλα, μοιρασμένο στις δύο όχθες του Διαρίζου. Ο επόμενος σταθμός, πέντε χιλιόμετρα νοτιότερα, είναι η Νικόκλεια. Πριν φτάσουμε στο χωριό θα συναντήσουμε στο δρόμο μας ένα ανακαινισμένο ξενώνα. Αυτό το κτίριο παραδοσιακής αρχιτεκτονικής αρχικά λειτουργούσε σαν χάνι και αργότερα σαν καφενείο. Προσφέρεται σαν βάση εξερεύνησης του αρχαιολογικού χώρου των κοντινών Κουκλιών, του Ιερού της Αφροδίτης, του φράγματος Ασπρόκρεμμου και του εγκαταλελειμμένου χωριού Σουσκιού, όπου ανακαλύφθηκαν σταυρόσχημα αγαλματίδια από στεατίτη της χαλκολιθικής εποχής. Κοντά βρίσκεται επίσης ένα σημαντικότατο νεολιθικό νεκροταφείο όπου η σκαπάνη των αρχαιολόγων απεκάλυψε άθικτους τάφους με ανεκτίμητα κτερίσματα. Σαν τελικό σταθμό πριν την επιστροφή στην Πάφο συναντούμε ξανά τη Νικόκλεια που σηματοδότησε την έναρξη της ανάβασής μας το πρωί. Είναι ένας όμορφος οικισμός, ο οποίος αποτείει φόρο τιμής στη δόξα του Βασιλιά της Πάφου Νικοκλή, από τον οποίο πήρε το όνομά του. Από εδώ, θα επιστρέψουμε στην αφετηρία μας γεμάτοι με τις θαυμαστές γνώσεις, εικόνες και γεύσεις που μας προσέφερε η διαδρομή κατά μήκος του μικρού, αλλά τόσο «πλούσιου» ποταμού Διαρίζου.

15 Στην υγειά σας... 15

16 οινοποιεία ΟΙΝΟΠΟΙΕΙΟ ΛΑΚΡΙΑ ΛΤΔ , Σαλαμιού NELION WINERY LTD , Πραιτώρι ταβέρνες / εστιατόρια ΣΤΟΥ ΒΙΟΛΑΡΗ , , Αγίας Βαρβάρας 1, Σαλαμιού, Πάφος ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΝΙΚΟΚΛΗΣ , Νικόκλεια, Πάφος,

17 Γευσιγνωσία / Με χρέωση Γευσιγνωσία / Δωρεάν Μέγιστος Αριθμός Ατόμων / Επίσκεψη Πιστωτική Κάρτα Γλώσσα Ξενάγησης Προϊόντα προς Πώληση Χώρος Στάθμευσης Λεωφορείων Χώρος Στάθμευσης Αυτοκινήτων Οπτικοακουστικά Μέσα Χώρος Εστίασης Επίσκεψη Αμπελώνα

18 Για ελαφρύ ύπνο... ΑΓΡΟΤΟΥΡΙΣΤΙΚΑ ΚΑΤΑΛΥΜΑΤΑ ΟΝΟΜΑ ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΤΗΛΕΦΩΝΟ Karydhia Cottage Αρόδες , Sapho Manor House Δρούσεια , Piskopos House Επισκοπή Samolasi Inn Γιόλου Kostaris Γουδί Pinou s House Γουδί Spanos House Γουδί , Agios Theodoros Cottage Χούλου Rigena s House Χούλου , Agrotiko Καλλέπεια Loxandra s House Κάθικας , Michalis Anoyia Κάθικας Olga s Cottage Κ. Ακουρδάλεια Amarakos Inn Κ. Ακουρδάλεια , Konatzi tis Kritou Κρίτου Τέρα Makrinari Κρίτου Τέρα Nikoklis Inn Νικόκλεια , Archontiko tou Meletiou Παναγιά , Mouskos House Παναγιά Liakoto Παναγιά Palati of Xylari Παναγιά Stelios House Παναγιά Chloe s House Π. Ακουρδάλεια

19 Αγροτουριστικό κατάλυμα της περιοχής ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΑ Παραγωγή: Κυπριακός Οργανισμός Τουρισμού Κείμενα: Γιάννος Κωνσταντίνου Σχεδιασμός: Appios & Metaxas Communications Ltd Φωτογραφίες: Αρχείο ΚΟΤ Εκτύπωση: Ι. Γ. Κασουλίδης & Υιός Λτδ

20 Το έργο υλοποιήθηκε από τον Κυπριακό Οργανισμό Τουρισμού και συγχρηματοδοτήθηκε κατά 50% από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΤΠΑ) και κατά 50% από Εθνικούς Πόρους. Η αποστολή του ΕΤΠΑ είναι: «Συμβολή στην άμβλυνση των ανισοτήτων όσον αφορά την ανάπτυξη και το βιοτικό επίπεδο μεταξύ των διαφόρων περιφερειών, καθώς και τη μείωση της καθυστέρησης των λιγότερο ευνοημένων περιφερειών. Συμβολή στη διόρθωση των κυριοτέρων περιφερειακών ανισοτήτων στην Κοινότητα, χάρη στη συμμετοχή, στην ανάπτυξη και στη διαρθρωτική προσαρμογή των αναπτυξιακά καθυστερημένων περιφερειών, καθώς και στην κοινωνικo-οικονομική ανασυγκρότηση των περιφερειών» ISBN