ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΣΥΝΔΕΟΜΕΝΕΣ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΨΥΧΟΔΡΑΣΤΙΚΩΝ ΟΥΣΙΩΝ

Transcript

1 ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΣΥΝΔΕΟΜΕΝΕΣ ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΨΥΧΟΔΡΑΣΤΙΚΩΝ ΟΥΣΙΩΝ Ελένη Γεωργίλα Απαρτιωμένη Διδασκαλία

2 Οι διαταραχές που σχετίζονται με τη χρήση ψυχοδραστικών ουσιών, θεωρούνται διεθνώς ένα από τα μεγαλύτερα κοινωνικά προβλήματα με επιδημικές διαστάσεις Συμφώνα με τον Π.Ο.Υ το 10% του συνολικού αριθμού των νοσημάτων οφείλονται στη χρήση ψυχοδραστικών ουσιών

3 Η συνοσηρότητα : η συνύπαρξη δύο διαφορετικών διαταραχών πρέπει να συνυπολογίζεται κατά την αξιολόγηση και θεραπευτική αντιμετώπιση των περιστατικών Τα συμπτώματα που προκαλούνται από τη χρήση ουσιών μπορεί να μοιάζουν με πολλές ψυχικές διαταραχές: συναισθηματικές,αγχώδεις, ψυχωσικές

4 Σύμφωνα με το ICD-10 και το DSM- IV οι διαταραχές σχετιζόμενες με τις ουσίες διακρίνονται σε: Διαταραχές χρήσης ουσιών Διαταραχές που προκαλούνται από ουσίες Διαταραχές που σχετίζονται με αλκοόλ

5 ΟΡΙΣΜΟΙ Ψυχοδραστική ουσία: κάθε ουσία που, όταν ληφθεί μέσω οποιασδήποτε οδού μεταβάλλει την εγκεφαλική λειτουργία, το επίπεδο αντιληπτικότητας, η το συναίσθημα του λήπτη Κατάχρηση : η συνεχής, η περιστασιακή χρήση μιας ουσίας σε επίπεδα που υπερβαίνουν τα ιατρικά, η κοινωνικά αποδεκτά όρια

6 Εξάρτηση: η ανάγκη σωματική, ψυχική η και τα δύο (ανάλογα με το είδος της ουσίας), για την επαναλαμβανόμενη χρήση της ουσίας σε συνεχή η περιοδική βάση με στόχο ο χρήστης να βιώσει τις συνέπειες της δράσης της, η να αποφύγει την δυσφορία που προκαλεί η στερησή της. Εθισμός: η ψυχική εξάρτηση που χαρακτηρίζεται από την ανεξέλεγκτη, καταναγκαστική παρόρμηση και ακατάσχετη επιθυμία για χρήση της ουσίας χωρίς ιατρική ένδειξη

7 Σωματική εξάρτηση: χαρακτηρίζεται από την παρουσία σωματικών και ψυχιατρικών συμπτωμάτων, όταν η ποσότητα της ουσίας μειώνεται σημαντικά σε μικρό χρονικό διάστημα Ανοχή: είναι η ανάγκη λήψης της ουσίας σε όλο και μεγαλύτερες ποσότητες για την επίτευξη του επιδιωκόμενου αποτελέσματος η για την αποφυγή του συνδρόμου στέρησης. Σύνδρομο στέρησης: χαρακτηρίζεται από την εμφάνιση σωματικών, η ψυχολογικών συμπτωμάτων, όταν η ουσία στην οποία υπάρχει σωματικός εθισμός διακόπτεται. Τα συμπτώματα είναι συνήθως, αντίθετα από τα συμπτώματα που προκαλεί η δράση της ουσίας και εξαρτώνται από το είδος της

8 Αντίστροφη ανοχή: ο οργανισμός καθίσταται όλο και πιο ευαίσθητος στη δράση της ουσίας Τοξίκωση: είναι το σύνολο των εκδηλώσεων που συνδέονται με πρόσφατη υπερβολική λήψη ουσίας και εξαρτάται από τη δοσολογία, τις συνθήκες και την ιδιοσυγκρασία του χρήστη. Απόσυρση: είναι τα συμπτώματα και σημεία στέρησης που προκύπτουν από τη διακοπή συνταγογραφούμενων φαρμάκων.

9 Αλκοολισμός: είναι η συνεχιζόμενη χρήση αλκοόλ παρά τις τεκμηριωμένες δυσμενείς συνέπειες. Ανάλογα με τις επιπτώσεις διακρίνεται: Διαταραχές από άμεση επίδραση (τοξίκωση) Διαταραχές της συμπεριφοράς (κατάχρηση, εξάρτηση) Διαταραχές με μακροχρόνιες συνέπειες (άνοια, εγκεφαλοπάθεια wernicke, σύνδρομο korsakoff)

10 Αντίδραση πανικού: εμφανίζεται συνήθως κατά την πρώτη επαφή με την ουσία (χασίς, κτλ). Είναι η ανάπτυξη υπερβολικού φόβου, ότι η χρήση της ουσίας του προκάλεσε ανεπανόρθωτη βλάβη στον οργανισμό, διακατέχεται από το αίσθημα απώλειας του έλεγχου, ταχυπαλμία, ταχύπνοια, εφίδρωση και αύξηση της αρτηριακής πίεσης

11 Αναδρομικό βίωμα: χαρακτηρίζεται από οπτικές πανοραμικές ψευδαισθήσεις φωτεινών χρωμάτων, ανάλογες με αυτές που είχε το άτομο κατά τη χρήση κάνναβης η άλλων παραισθησιογόνων ουσιών, ενώ δεν έχει κάνει πρόσφατη χρήση ώστε να δικαιολογείται η συμπτωματολογία. Ψυχωτική αντίδραση: η εμφάνιση, οπτικών ψευδαισθήσεων, παραληρήματος κυρίως διωκτικού περιεχομένου, που προκαλείται από τη λήψη παραισθησιογόνων και διεγερτικών του ΚΝΣ. Είναι πλήρως αναστρέψιμη και διαρκεί μερικά 24ωρα.

12 Οργανικό ψυχοσύνδρομο: εμφανίζεται μετά από υπερβολική δόση, η απότομη διακοπή της ουσίας, η ηλικία, η ύπαρξη νόσου, η χρήση αλκοόλ συμβάλλουν καθοριστικά στην εμφάνιση του. Συμπτώματα: σύγχυση, φοβίες, μείωση των νοητικών λειτουργιών, ιδέες δίωξης, διέγερση. Συναισθηματικές διαταραχές: η κατάθλιψη κυρίως μπορεί να συνυπάρχει. Το εάν προϋπάρχει, συνοδεύει η είναι επακόλουθο της χρήσης είναι αντικείμενο πολλών ερευνητικών μελετών.

13 ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ Παγκόσμια το 90% κατανάλωση αλκοόλ και το 30% από αυτούς προβλήματα από τη χρήση του Σύμφωνα με τον Π.Ο.Υ το 37%στις Η.Π.Α έχει λάβει μια φορά στη ζωή του κάποια ουσία ενώ το 15% έχει σοβαρό πρόβλημα με τη χρήση Ευρώπη: το 10%-30% τουλάχιστον χρήση μια φορά.κάθε χρόνο καταγράφονται θάνατοι από υπερβολική δόση Ελλαδα:8,6% μια φορά χρήση με επικρατέστερη τη κανναβη.1% για λοιπές ουσίες.

14 Αποτελέσματα από πανελλήνιες έρευνες Τα ποσοστά επίπλαστου είναι σταθερά την τελευταία 5ετια για καπνό, αλκοόλ, ενώ μειώνονται για τις παράνομες ουσίες Περισσότερα τα αγόρια, προβαίνουν σε συμπεριφορές κινδύνου Μειώνεται διαχρονικά ο αριθμός των ατόμων που έχουν εμπειρία,αλλά αυξάνει η αναλογία αυτών που κάνει χρήση Η Ελλάδα εμφανίζει χαμηλότερα ποσοστά στη κατάχρηση εξαρτησιογόνων ουσιών σε σχέση με άλλες χώρες

15 ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ Οπιούχα Διεγερτικά Παραισθησιογόνα Κάνναβη Κατασταλτικά-Υπνωτικά Αλκοόλ Καφεΐνη Νικοτίνη Αναβολικά Άλλες ουσίες

16 ΟΠΙΟΥΧΑ Ηρωίνη, μορφίνη, μεθαδόνη, κωδεΐνη λήψη κυρίως ενδοφλεβίως, ρινική εισπνοή, κάπνισμα. Κατασταλτική δράση στο ΚΝΣ, αναπτύσσεται γρήγορα εξάρτηση, ανοχή και στέρηση με πρώιμα συμπτώματα σε h με έντονη επιθυμία αναζήτησης της ουσίας άγχος, μυϊκούς πόνους, ρίγη, δακρύρροια, εφίδρωση ναυτία, εμέτους. Σε 3-10 ήμερες κράμπες, διάρροια, ταχυκαρδία σπάνια αποτελεί επείγον ιατρικό περιστατικό, η μεθαδόνη και η βουπρενοφρίνη, χρησιμοποιούνται ως υποκατάστατα. Σε τοξίκωση μύση, καταστολή της αναπνοής. Χορήγηση ναλτρεξόνης με παράλληλη υποστήριξη ζωτικών λειτουργιών.

17 ΔΙΕΓΕΡΤΙΚΑ Αμφεταμίνες, κοκαΐνη, λήψη από το στόμα, με εισπνοές, κάπνισμα, ενδοφλέβια. Διεγερτική δράση στο ΚΝΣ προκαλούν ταχυκαρδία, ευφορία, μυδρίαση, υπερδραστηριότητα, μείωση της κόπωσης και της πείνας. Η χρόνια χρήση οδηγεί σε τοξική ψύχωση. Η ευφορία που προκαλεί η κοκαΐνη μπορεί να οδηγήσει σε εξάρτηση ακόμη και με τη πρώτη λήψη, έχει συνδεθεί με οπτικές, απτικές ψευδαισθήσεις, επιληπτικές κρίσεις και με αιφνίδιο θάνατο. Η στέρηση εκδηλώνεται με κόπωση, λήθαργο, έντονη κατάθλιψη( έλεγχος για αυτοκτονικό ιδεασμό) Τοξίκωση: συμπτώματα μανίας

18 ΚΑΝΝΑΒΗ Μαριχουάνα, χασίς, λήψη από το στόμα κυρίως κάπνισμα. Ευφορία η δυσφορία, καχυποψία, άρση των αναστολών, αίσθημα παντοδυναμίας, ταχυκαρδία, αύξηση της όρεξης, ξηροστομία, καταθλιπτική διάθεση, πανικό, παραληρητικές ιδέες δίωξης, απάθεια.σημαντική ψυχολογική εξάρτηση

19 ΚΑΤΑΣΤΑΛΤΙΚΑ-ΥΠΝΩΤΙΚΑ 9,2% του γενικού πληθυσμού δηλώνει χρήση. Καταστολή του ΚΝΣ σημαντική εξάρτηση μετά από καθημερινή χρήση για αρκετούς μήνες και διασταυρουμένη ανοχή με αλκοόλ (η ανάπτυξη ανοχής σε μια ουσία οδηγεί στην ανάπτυξη ανοχής σε όλες. π.χ οι καπνιστές εμφανίζουν μεγαλύτερη ανοχή στην επίδραση της καφεΐνης από τους μη καπνιστές.) Η στέρηση παρουσιάζει έντονα συμπτώματα τρόμου, αϋπνίας, επιληπτικών κρίσεων Τοξίκωση: καταστολή του ΚΝΣ, αμνησία,αρση αναστολών. Η κλινική εικόνα της στέρησης και της τοξίκωσης παρουσιάζει διακυμάνσεις από ήπια έως απειλητική για τη ζωή κατάσταση

20 ΑΛΚΟΟΛ Η επίδραση του αλκοόλ διαφέρει από άτομο σε άτομο ανάλογα με το σωματικό του βάρος, το μεταβολισμό του, τη ποσότητα φαγητού που έχει καταναλώσει προ της λήψης, τη συναισθηματική του κατάσταση την ώρα της λήψης. Η υπερβολική χρήση οδηγεί σε εξάρτηση και ταχεία ανοχή στις επιδράσεις του, προκαλεί σωματικά προβλήματα (γαστρίτιδα, κίρρωση, ηπατίτιδα), διαταραχές της μνήμης, παθολογική ζήλια, αλλαγή της προσωπικότητας, κοινωνικά προβλήματα στην εργασία, γάμο

21 ΑΛΚΟΟΛ Στέρηση: έντονες και σοβαρές νευροψυχιατρικές διαταραχές, τρόμο χεριών, ταχυκαρδία, εφίδρωση, επιληψία, κατάθλιψη, εγκεφαλοπάθεια, αλκοολική άνοια, τρομώδες παραλήρημα με οπτικές και απτικές ψευδαισθήσεις που μπορεί να οδηγήσει στο θάνατο. Τοξίκωση: άρση αναστολών, αμνησία, καταστολή του ΚΝΣ. Θεραπεία η πλήρης και μακροχρόνια αποχή και απαιτείται νοσηλεία για την αποτοξίνωση. Η δισουλφιράμη (antabuse) σε δόση 250 mg και η ναλτρεξόνη έχουν χρησιμοποιηθεί για την μείωση της επιθυμίας

22 ΚΑΦΕΙΝΗ Περιέχεται στον καφέ τσάι, σοκολάτα, αναψυκτικά τύπου cola και σε διεγερτικά σκευάσματα χωρίς ιατρική συνταγή. Διεγείρει το νευρικό σύστημα σε μικρές δόσεις, μειωνει την κόπωση, αυξάνει την ενεργητικότητα, αναστέλλει την ανάγκη για ύπνο Εξάρτηση και ανοχή Στέρηση: μετά από συχνή 4-5 φλιτζάνια για μεγάλο διάστημα με κόπωση, ευρεθιστότητα, κεφαλαλγία Τοξίκωση: ανησυχία, νευρικότητα, πολυουρία, ταχυκαρδία, ψυχοκινητική διέγερση.

23 ΝΙΚΟΤΙΝΗ Η συχνότερη και πιο θανατηφόρα εξάρτηση, το 90% της νικοτίνης και το 70% της πίσσας κατακρατείται στους πνεύμονες με το κάπνισμα. Συνδέεται με στεφανιαία νόσο, αποφρακτική πνευμονοπάθεια, καρκίνο. Στέρηση: έντονη επιθυμία για λήψη της ουσίας, ευρεθιστότητα, κεφαλαλγία, δυσκολία της συγκέντρωσης, αύξηση της όρεξης, θυμός, άγχος με διάρκεια αρκετών εβδομάδων

24 ΑΝΑΒΟΛΙΚΑ & ΑΛΛΕΣ ΟΥΣΙΕΣ Περιέχουν θυρεοειδικές ορμόνες και άλλες διεγερτικές ουσίες, συνήθως στα συμπληρώματα διατροφής Χρησιμοποιούνται για βελτίωση αθλητικών επιδόσεων, σωματικής εμφάνισης. Τα στερεοειδή δημιουργούν εξάρτηση και η διακοπή προκαλεί κατάθλιψη, άγχος, μανιακές εκδηλώσεις, βίαιη συμπεριφορά Εισπνεόμενοι διαλύτες ( ενώσεις υδρογόνου και άνθρακα) προκαλούν ευφορία, επιθετικότητα, παρορμητικότητα. Η τοξίκωση: εγκεφαλική, ηπατική, νεφρική βλάβη που μπορεί να οδηγήσει σε θάνατο. Η PCP φαινυκικλιδίνη (σκόνη των αγγέλων) μπορει να οδηγήσει σε ψύχωση

25 ΑΙΤΙΟΠΑΘΟΓΕΝΕΙΑ Το βιολογικό υπόστρωμα σχετιζόμενο με την κληρονομικότητα, τις νευροχημικές αλλαγές της δομής της λειτουργίας του εγκεφάλου λόγω της χρήσης των ουσιών. Παράγοντες που καθορίζουν την κατάχρηση είναι ατομικοί (η ύπαρξη ψυχοπαθολογίας, η κληρονομικότητα, βιολογικοί, μαθησιακοί, ιατρογενείς), κοινωνικοί, περιβαλλοντολογικοί (η ανεργία, η διαθεσιμότητα ουσιών, η οικογένεια, οι πολιτισμικές επιδράσεις, στάσεις και αντιλήψεις κοινωνικού συνόλου) Οι χρήστες δεν επιλέγουν τυχαία την ουσία χρήσης, αλλά εκείνη που επιδρά ρυθμιστικά στα ψυχολογικά και σωματικά προβλήματά τους.

26 ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ Με το νόμο 2161/93 ιδρύθηκε στην Ελλάδα ο Οργανισμός Κατά των Ναρκωτικών. Υλοποιούνται προγράμματα «στεγνά» Κέντρο Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων και προγράμματα χορήγησης υποκατάστατων. Η ποινική αντιμετώπιση του χρήστη ποικίλει ανάλογα με το εάν είναι απλός χρήστης η εξαρτημένος, με η χωρίς άλλη αξιόποινη πράξη, ανήλικο η ενήλικο άτομο, διακινητής η έμπορος.

27 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ «Σύγγραμμα Ψυχιατρικής», Κ Σολδάτος, Λ Λύκουρας. Ιατρικές Εκδόσεις Βήτα, Αθήνα, 2007 «Σύγχρονη Ψυχιατρική», ΓΝ Παπαδημητρίου, ΙΑ Λιάππας, Ε Λύκουρας, Ιατρικές Εκδόσεις Βήτα, Αθήνα, 2013