ΜΙΧΑΛΗΣ ΑΡΑΜΠΑΤΖΟΓΛΟΥ

Transcript

1 ΜΙΧΑΛΗΣ ΑΡΑΜΠΑΤΖΟΓΛΟΥ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΑΡΘΡΩΝ: James Q. Wilson: «Αmerican Exceptionalism», Ηoward Zinn: «Μyths of American exceptionalism», Μichael Ignatief «Who are Americans to Think that freedom is theirs to spread? Η αμερικάνικη μοναδικότητα που ο De Tocqueville είχε αναδείξει στο έργο του κατά τον Wilson εκφράζεται πλέον με την πολιτική προώθησης της δημοκρατίας στον κόσμο στις μέρες μας. Στο άρθρο του προσπαθεί να διακρίνει τα πολιτικά κοινωνικά και θρησκευτικά χαρακτηριστικά της Αμερικάνικης ιδιαιτερότητας. Επισημαίνει τις διαφορές ανάμεσα στις υπόλοιπές δημοκρατίες του κόσμου «Freedom loving-freedom disdaining democracies» (διαχωρισμός ανάλογα με το βαθμό αποδοχής των αμερικανικών ιδεωδών) οι οποίες έχουν πλέον πολλαπλασιαστει και την δημοκρατία στις ΗΠΑ. Η πίστη στην ατομική επιτυχία και τον ανταγωνισμό, οι βαθιές πατριωτικές αξίες, η ελευθερία και η ισότητα είναι κάποια από τα ιδεώδη των Αμερικανών. Για τον Wilson οι διαφορές αυτές πηγάζουν όπως είχε επισημάνει ο De Tocqueville από α) τον εποικισμό μιας αχανούς και σχεδόν έρημης ηπείρου Β) το δικαϊκό τους σύστημα που έχει στοιχεία τόσο ομοσπονδιακά όσο και ανεξάρτητης δικαιοσύνης γ) Ο αμερικάνικος λαός έχει υιοθετήσει ορισμένες συμπεριφορές που προέρχονται από την θρησκευτική παράδοση. Για τον Wilson το ομοσπονδιακό σύστημα είναι πιο κοντά στον λαό παρά την δυσκολία προσαρμογής και υιοθέτησης νέων πολιτικών για διάφορα ζητήματα πράγμα που δεν συμβαίνει στις κοινοβουλευτικές δημοκρατίες την Ευρώπης. Παράλληλα κατάφερε να αναπτύξει έναν εξαιρετικό μηχανισμό αφομοίωσης των μεταναστών στην αμερικανική κοινωνία. Παράδειγμα δημοκρατικότητας αποτελεί η εκλογή των δημόσιων κατηγόρων από το λαό με συνέπεια τον άμεσο επηρεασμό τους από τις κοινωνικές τάσεις αντίθετα με την Ευρώπη όπου όσοι διορίζονται μπορεί να λειτουργούν σκεπτόμενοι με ιδιοτέλεια. Ο Θρησκευτική κληρονομιά κατά τον De Tocqueville σε μεγάλο βαθμό την πολιτική κουλτούρα των ΗΠΑ. Η Θρησκεία στις ΗΠΑ είχε εγγενώς διαφορετικό χαρακτήρα από ότι στην Ευρώπη με μια φυσική ελευθερία και στοιχεία που ενίσχυαν την πίστη του ατόμου ενώ δεν επηρεάστηκε τόσο άμεσα από τις εκάστοτε

2 κυβερνήσεις όπως στην Ευρώπη παράλληλα υπήρχε σύμφωνα με τον συγγραφέα κατανόηση των διαφορετικών δογμάτων. Χωρίς την θρησκεία η συνταγματική κυβέρνηση όπως αναφέρει ο Wilson δεν θα μπορούσε να εμπνεύσει στους πολίτες την αίσθηση μιας κοινής μοίρας, ενός κοινού πεπρωμένου στις αρχές τους. Στις ΗΠΑ η κυβέρνησή οφείλει να σέβεται τους πολίτες αντίθετα με την Ευρώπη που οι πολίτες οφείλουν σεβασμό στην εξουσία ως κατάλοιπο του απολυταρχικού της παρελθόντος. Η κυβέρνηση εκλέγεται από το λαό οφείλοντας να διαφυλάξει και να προασπίσει πρωτίστως τις αρχές της διακήρυξης της ανεξαρτησίας ελευθερία, ισότητα, δικαίωμα της ζωής και επιδίωξης της ευτυχίας. Οι ΗΠΑ κατά τον Wilson είναι το φωτεινό παράδειγμα της δημοκρατίας, μια χώρα που συγκεντρώνει πολλά πλεονεκτήματα εν αντιθέσει με τις υπόλοιπες μια κοινωνία ιδεολογικά έμφορτη με έναν αίσθημα αποστολής και προσφοράς που πρέπει να «εξάγει» τα αμερικάνικα ιδεώδη στον κόσμο. Κατά τον Ζιnn η αμερικάνικη μοναδικότητα με βάση την όποια μόνο οι ΗΠΑ έχουν το δικαίωμα και την ηθική υποχρέωση να φέρουν στον υπόλοιπο κόσμο τον πολιτισμό την δημοκρατία και την ελευθερία ακόμα και με τη βία αν χρειαστεί, είναι ένας μύθος που εδράζεται στη παρομοίωση του κυβερνήτη Winthrop το 1630 για την Αμερική ως μια πόλη πάνω στο λόφο και φθάνει ως τον Ρέιγκαν και τον Μπους 43. Ο Ζιnn ωστόσο υποστηρίζει πως η θέση αυτή απέχει πολύ από την πραγματικότητα αφού λίγα χρόνια μετά την ρήση του Winthtrop ξεκινάει η σφαγή των Ινδιάνων που θα μπορούσε κατά τον συγγραφέα να χαρακτηριστεί εθνοκάθαρση με σημερινούς όρους. Στο άρθρο παραθέτει παραδείγματα από την αμερικανική ιστορία για την υποστήριξη της θέσης αυτής. Η επέκταση σε ξένες χώρες και η σκληρή αντιμετώπιση των ντόπιων λαών αποτελεί κατά τον Ζιnn κύριο γνώρισμα της αμερικάνικης ιστορίας. Οι ιδέα του πεπρωμένου του έθνους καθώς και η Θεϊκή επίκληση χρησιμοποιείται συχνά από τους Προέδρους. Το θέλημα του Θεού υπερκεράζει κάθε ανθρώπινη ηθική και προσφέρει νομιμοποίηση. Η θεϊκή επίκληση γίνεται ιδιαίτερα επικίνδυνη όταν συνδυάζεται με την στρατιωτική ισχύ. Αμέσως μετά το τέλος του Β παγκοσμίου πολέμου οι ΗΠΑ επενέβησαν σε πολλές περιοχές

3 του πλανήτη χάριν της ιδεολογίας τους Μ, Ανατολή, εγκαθίδρυση βάσεων στην Ιαπωνία την Κορέα της Φιλιππίνες και σε νησιά του Ειρηνικού, οργάνωσαν πραξικοπήματα στη Χιλή, το Ιράν και τη Γουατεμάλα. Ακόμα προκειμένου να ενισχύσουν την επιρροή τους ΝΑ Ασία εισέβαλαν στο Βιετνάμ, βομβάρδισαν το Λαος και την Καμπότζη. Η κομμουνιστική απειλεί έδωσε στις ΗΠΑ το κατάλληλο έρεισμα για την επέκταση τους σε ολόκληρο τον κόσμο ως υπερασπιστής της ελευθερίας. Η ιδέα της αμερικάνικης μοναδικότητας μπορεί να γίνεται πιο πειστική όταν εκφράζεται από Φιλελεύθερους ηγέτες, κατά τον Ζιnn, ο Ουίλσον υπήρξε αδίστακτος με την χρήση στρατιωτικής βίας εις βάρος πιο αδύναμων εθνών και με την κατοχη της Ταϊτής και της Δομινικανής δημοκρατίας οι οποίες διήρκεσαν πολλά έτη. Ακόμα μεγάλος αριθμός φιλελεύθερων κατά τη διάρκεια του Ψυχρού πολέμου υιοθέτησε την υστερία της κομμουνιστικής επέκτασης μέσω της οποίας ξεκίνησε η πολιτική μεσολάβηση των ΗΠΑ στην Ευρώπη. Μετά το τέλος του ψυχρού πολέμου, η απειλή της τρομοκρατίας αντικατέστησε τον κομουνισμό ως νομιμοποίηση για επέκταση. Οι τρομοκρατικές επιθέσεις της 9/11 κατέστησαν τις ΗΠΑ υπεύθυνες για την ασφάλεια ολόκληρου του κόσμου έτσι οι Ηνωμένες πολιτείες έχουν το δικαίωμα να λειτουργούν προληπτικά και μονομερώς (δόγμα Μπους43). Ακόμα οι κυβερνήσεις των ΗΠΑ εξαιρούν το κράτος τους από νομικές και ηθικές συμβάσεις οι οποίες γίνονται δεκτές από αλλά κράτη. (συνθήκη του Κιότο, συνθήκη απαγόρευσης ναρκών κ.α.) Ο Ιgnatief αναγνωρίζει τις βάσεις της αμερικανικής μοναδικότητας και προώθησης της δημοκρατίας στις αντιλήψεις του Τζέφερσον. «The American form of republican self-government would become every nation s birthright». Η ισότητα και η ελευθερία του ατόμου έννοιες στις οποίες ο Τζέφερσον αναγνώριζε τη διαφορετικότητα των ΗΠΑ έρχονται σε αντίφαση με το φαινόμενο της δουλοκτησίας (ο ίδιος ο Τζέφερσον είχε δούλους) που οδήγησε στον αιματηρό εμφύλιο πόλεμο ενώ χρειάστηκε ένας αιώνας( αναγνώριση πολιτικών δικαιωμάτων των Μαύρων) για να κατοχυρωθεί η ισότητα όλων των πολιτών.

4 Κάθε αμερικάνος πρόεδρος διακήρυττε το καθήκον των ΗΠΑ να υπερασπιστούν τα ιδεώδη αυτά σε ολόκληρο τον κόσμο. Ο Μπους 43 όμως στήριξε όλη του την Προεδρία, κατά τον Ιgnatief, στις αντιλήψεις του Τζέφερσον. Κατά τον αρθογράφο υπάρχει μεγάλη απόσταση μεταξύ των αρχών που διακηρύττουν και της πρακτικής που ακολουθούν οι ΗΠΑ για παράδειγμα στο Ιράκ χωρίς τελικά να καταφέρνουν να πετύχουν τον εκδημοκρατισμό. Η οπτική του Τζέφερσον λειτουργεί έτσι ως δικαιολογία για τις επεμβάσεις των ΗΠΑ και αφετέρου μια ιδεολογία για αμιγώς εσωτερική κατανάλωση. Παρ όλα αυτά οι Τζεφερσονικές αντιλήψεις ενέπνευσαν όλους τους Αμερικανούς πολίτες και τις κατά καιρούς κοινωνικές ομάδες οι οποίες ζητούσαν αναγνώριση των δικαιωμάτων τους βασισμένες στην Τζεφερσονικές αντιλήψεις. Ακόμα και στις πολεμικές συρράξεις ήταν αυτές οι αντιλήψεις που έκαναν τους στρατιώτες να πολεμούν για την προστασία της ελευθερίας. Η τρομοκρατία έκανε το εθνικό συμφέρον των ΗΠΑ κατά τον Ignatief να αναμιχθεί με την αξίωση των ιδεωδών της εξάπλωσης της δημοκρατίας και της ελευθερίας. Όμως ο εκδημοκρατισμός δεν εγγυάται και την ασφάλεια των ΗΠΑ. Με γνώμονα τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και τις αντιλήψεις (ετερότητα) των χωρών της Μ. Ανατολής ο εκδημοκρατισμός τους και η εμπέδωση των αμερικανικών αξιών καθίσταται σχεδόν ανέφικτος. Επιπλέον παρά την ύπαρξη πολλών δημοκρατιών σε όλο τον κόσμο ο Μπους 43 μένει μόνος στις στρατιωτικές επεμβάσεις για την προώθηση της δημοκρατίας. Η εποχή της στήριξης αυταρχικών καθεστώτων που εξυπηρετούσαν τα συμφέροντα των ΗΠΑ σε διάφορες περιοχές του πλανήτη μπορεί να παρήλθε ωστόσο στην προσπάθεια προώθησης της δημοκρατίας στον κόσμο οι ΗΠΑ δεν συγκεντρώνουν την υποστήριξη πολλών δημοκρατικών χωρών οι οποίες δεν θεωρούν ότι πρέπει να επιβάλουν την ελευθερία και τα δημοκρατικά ιδεώδη στους άλλους λαούς ως θέλημα θεού. Αντίθετα βλέπουν την ιδεολογική σταυροφορία των ΗΠΑ ως ιμπεριαλιστική επέμβαση.

5 Κατά τον Ιgnatief το Τζεφερσονικό όραμα είναι η μόνη ηγεμονική ιδεολογία που έχει επιβιώσει και αυτό γιατί η δημοκρατία και η ελευθερία χρειάζονται κάποιον υπερασπιστή για το λόγο αυτό και χώρες που είχαν βιώσει τον κομμουνισμό στήριξαν την σταυροφορία Μπους43 στο Ιράκ. Οι ΗΠΑ διαφέρουν από τις υπόλοιπες δημοκρατίες (Ευρώπη, Καναδάς) σε αρκετές αντιλήψεις ακόμα και για ζητήματα δικαιωμάτων όπως για παράδειγμα οι εκτρώσεις ενώ κατά τον συγγραφέα δεν αποτελούν πλέον πηγή έμπνευσης για τις υπόλοιπες δημοκρατίες. Η πολιτική του εκδημοκρατισμού συναντά αντιδράσεις και στο εσωτερικό των ΗΠΑ από αρκετούς φιλελεύθερους οι οποίοι ήταν οι κύριοι υπερασπιστές της ανάσχεσης της ΕΣΣΔ και της προώθησης της αμερικάνικης ιδεολογίας κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Μέχρι και τον Νίξον οι ρεπουμπλικάνοι ήταν σταθερά προσηλωμένοι σε πολιτικές διατήρησης της σταθερότητας εδράζονταν σε ρεαλιστική βάση. Η στροφή έγινε με τον Ρέιγκαν που έθεσε ως κεντρικό στόχο της πολιτικής του την προώθηση της δημοκρατίας. Για τους συντηρητικούς σήμερα φαίνεται παράλογη η μη επικράτηση των αμερικανικών ιδεωδών αφού δεν μπορούν να καταλάβουν πως ένας λαός μπορεί να μην επιθυμεί την ελευθερία του και την απαλλαγή του από την τυρρανία. Oι αντιλήψεις του Τζέφερσον, κατά τον Ignatief, έχουν σήμερα παρανοηθεί λαμβάνοντας τον χαρακτήρα μιας μετρήσιμης ποσότητας που μπορεί να διαδοθεί αυτόματα με το πάτημα ενός κουμπιού. Τα πράγματα βέβαια είναι εντελώς διαφορετικά. Το κόστος των απωλειών στον πόλεμο του Ιράκ είναι βαρύ και το ερώτημα που τίθεται σε ολοένα και περισσότερους Αμερικανούς «Is Iraqi Freedom worth this?» Κατά τον Ιgnatief στο σημείο αυτό πρέπει να λειτουργήσουν και πάλι ως πηγή έμπνευσης για τον αμερικάνικο λαό οι Τζεφερσονικές αντιλήψεις ώστε το κόστος των απωλειών αυτών να μην αποδειχθεί μάταιο. ΜΙΧΑΛΗΣ ΑΡΑΜΠΑΤΖΟΓΛΟΥ