ΘΕΜΑΤΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ «ΑΜΠΕΛΟΥ ΟΙΝΟΥ»

Transcript

1 1 ο ΘΕΜΑΤΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ «ΑΜΠΕΛΟΥ ΟΙΝΟΥ» στο πλαίσιο της διαδικασίας «επιχειρηματικής ανακάλυψης» στην ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ (10/2015) 1.Γενικά Στοιχεία Σε συνέχεια της από 3/8/2015 έγκρισης από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή της Στρατηγικής για την «Έξυπνη Εξειδίκευση της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων και στο πλαίσιο της περαιτέρω εξειδίκευσής της προκειμένου να καταστεί δυνατή η έναρξη υλοποίησης σχετικών, σχεδιάστηκε και πραγματοποιήθηκε διαδικασία «επιχειρηματικής ανακάλυψης», επικεντρωμένη στον τομέα/αλυσίδα αξίας «αμπέλου οίνου» στην Περιφέρεια Ιονίων Νήσων. Η εν λόγω διαδικασία οργανώθηκε από τη Διαχειριστική Αρχή σε συνεργασία με τη Γενική Διεύθυνση Αγροτικής Οικονομίας & Κτηνιατρικής της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων, με κύριους στόχους: -την επαφή βασικών εμπλεκομένων μερών και παραγόντων της αλυσίδας αξίας (παραγωγικών, ερευνητικών και δημόσιων φορέων), προκειμένου να εξερευνηθεί, να αναλυθεί και να αποτυπωθεί το επιχειρηματικό ενδιαφέρον σε πεδία της αλυσίδας, με έμφαση την καινοτομία -την ανάδειξη πεδίων κοινής δράσης παραγωγών/ επιχειρηματιών και ακαδημαϊκών/ερευνηικών κέντρων της Περιφέρειας και της χώρας (όσον αφορά στα δεύτερα) και τον εντοπισμό δράσεων (κυρίως) κοινής, μέσω συνεργασιών υποστήριξης και μελλοντικής υλοποίησης, με έμφαση στην αξιοποίηση τις έρευνας, των (ψηφιακών κ.ά.) τεχνολογιών και της καινοτόμου επιχειρηματικότητας -τη διαμόρφωση μιας όσο το δυνατόν πληρέστερης εικόνας για τα προβλήματα, τις προκλήσεις και την ενδεχόμενη επιχειρηματική δυναμική στις επιμέρους χωρικές ενότητες της Περιφέρειας (κυρίως μεγάλα νησιά). Οι στόχοι αυτοί ευθυγραμμίζονται με την ουσία της «επιχειρηματικής ανακάλυψης», που έγκειται στο να «αποκαλύψει» αυτά που κάνει ή μπορεί να κάνει μια Περιφέρεια ή μία Χώρα καλύτερα από τις υπόλοιπες, σε όρους έρευνας, τεχνολογία και καινοτομίας. Λόγω της ιδιαίτερης μορφολογίας της Περιφέρειας, δηλαδή της νησιωτικότητας, η διαδικασία προσαρμόστηκε σε αυτό ακριβώς το χαρακτηριστικό, με συνέπεια το «Θεματικό Εργαστήριο Αμπέλου Οίνου» : να πραγματοποιηθεί μέσω επιμέρους εργαστηρίων/ομάδων εργασίας, από ένα σε κάθε μεγάλο νησί, δηλαδή σε Ζάκυνθο, Κεφαλονιά, Λευκάδα και Κέρκυρα, προκειμένου να (απο)καλυφθεί η χωρική διαφοροποίηση και η ένταση των δυνατοτήτων και του παραγωγικού/επιχειρηματικού ενδιαφέροντος

2 να αποτελείται από κοινό κορμό εισηγητικών αξόνων, αλλά με διαφορετικούς κάθε φορά εισηγητές (περιφερειακούς και εθνικούς εμπειρογνώμονες), προκειμένου να εμπλουτίζεται η συζήτηση με νέα στοιχεία από νησί σε νησί να «μεταφέρεται» με περιεκτικό τρόπο η εμπειρία της συζήτησης από το ένα νησί στο άλλο, κυρίως μέσω του on-going εμπλουτισμού των εισηγήσεων. να εξασφαλίζεται η τελική σύνθεση των απόψεων-πορισμάτων σε επίπεδο Περιφέρειας πλέον, μέσω της ομάδας υποστήριξης της διαδικασίας (άτυπο δίκτυο συνεργασίας Περιφέρειας-Διαχειριστικής Αρχής, Επαγγελματικών & Ακαδημαϊκών Φορέων) Η διαδικασία εξελίχτηκε στις 2 εβδομάδες από 19 έως 26 Οκτωβρίου Προτεραιότητες στο τομέα της «αγροδιατροφής» της Π.Ι.Ν. με βάση την R.I.S. Ο αγροτικός τομέας της Περιφέρειας εξακολουθεί να υφίσταται τα διαρθρωτικά προβλήματα που χαρακτηρίζουν γενικότερα τον ελληνικό αγροτικό χώρο (μικρό μέγεθος εκμεταλλεύσεων, πολυ-τεμαχισμός του κλήρου κλπ). Η ανάπτυξη των ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων του πρωτογενή τομέα και της σχετιζόμενης μεταποίησης θα βασιστεί τόσο στα συγκριτικά πλεονεκτήματα που διαθέτει η περιοχή, όπως η φύση, οι πρώτες ύλες και η καλλιεργητική και μεταποιητική παράδοση, όσο και στην αξιοποίηση της γνώσης και της τεχνολογίας. Έμφαση θα δοθεί στα προϊόντα που έχουν ενταχθεί στο Καλάθι των Ιονίων Νήσων και στις συναφείς μεταποιητικές δραστηριότητες. Η παρέμβαση σε συγκεκριμένα σημεία της αλυσίδας αξίας της αγροδιατροφής (έμφαση σε πρωτογενή παραγωγή, μεταποίηση, προώθηση στις αγορές) αποτελεί κρίσιμης σημασίας ζήτημα για την Περιφέρεια Ιονίων Νήσων. Σχήμα : Αλυσίδα αξίας της Αγροδιατροφής

3 Οι βασικές προτεραιότητες της περιφερειακής στρατηγικής στον τομέα της αγροδιατροφής αφορούν σε: -παραγωγή νέων προϊόντων με την αξιοποίηση της γνώσης (έρευνας & καινοτομίας) -διαφοροποίηση του αγροδιατροφικού προϊόντος με βελτίωση της ποιότητας (καλλιεργητικές και εκτροφικές μέθοδοι, τεχνογνωσία κλπ) -τυποποίηση και προώθηση στις αγορές (πιστοποίηση, τυποποίηση, δικτύωση) Βασικά προϊόντα και καλλιέργειες της Π.Ι.Ν. αποτελούν η ελιά και το αμπέλι με τα παράγωγά τους, ενώ το «καλάθι της Περιφέρειας» περιλαμβάνει σειρά προϊόντων είτε αναδυόμενων είτε εστιασμένων σε ορισμένες χωρικές ενότητες. Εύλογα λοιπόν, η εξειδικευμένη φάση της διαδικασίας της «επιχειρηματικής ανακάλυψης» (2015) ξεκινάει από τα παραπάνω 2 κύρια προϊόντα καλλιέργειες (ελιά & αμπέλι) 3. Υφιστάμενη κατάσταση καλλιέργειας αμπέλου παραγωγής οίνου Για λόγους που σχετίζονται με τη διαμορφωμένη πραγματικότητα του παραγωγικού συστήματος της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων, παρατίθενται ορισμένα στοιχεία σε επίπεδο νομού-περιφερειακής Ενότητας, όπως παρουσιάστηκαν από τις εισηγήσεις 1. Α.1. Ζάκυνθος Η αμπελοκαλλιέργεια αποτελεί βασική καλλιέργεια στο Νομό και σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, τα οινάμπελα καλλιεργούνται σε έκταση στρεμμάτων περίπου εκ των οποίων τα 500 στρέμματα αφορούν επιτραπέζιες ποικιλίες. Οι οίνοι που παράγονται στη Ζάκυνθο ανήκουν στις κατηγορίες των τοπικών οίνων (ΠΓΕ), μεταξύ των οποίων το «σκιαδόπουλο», το «σαββατιανό» και ο γνωστός λευκός τοπικός οίνος με ονομασία κατά παράδοση «βερντέα». Η μέση ετήσια παραγωγή οίνων ανέρχεται σε τόνους περίπου, εκ των οποίων το 85% είναι λευκοί και το 15% ερυθροί. Στο Νομό δραστηριοποιούνται 7 οινοποιητικές επιχειρήσεις που οινοποιούν το 50% του συνολικού παραγόμενου οίνου, ενώ το υπόλοιπο 50% προέρχεται από τη χωρική οινοποίηση. Στη Ζάκυνθο συναντάται και η παραδοσιακή καλλιέργεια της σταφίδας που καταλαμβάνει το 10% της καλλιεργούμενης έκτασης ( στρέμματα), με το γνωστό εξαγώγιμο (ΠΟΠ) προϊόν «Zante currants», που παράγεται και μεταποιείται στο σταφιδεργοστάσιο της ΕΑΣ Ζακύνθου Α.2. Κεφαλονιά 1 Τα στοιχεία στηρίχθηκαν σε συνοπτικά σημειώματα της Γενικής Διεύθυνσης Αγροτικής Οικονομίας & Κτηνιατρικής της ΠΙΝ και των αποκεντρωμένων υπηρεσιών της.

4 Η αμπελοκαλλιέργεια αναπτύσσεται δυναμικά κυρίως στο εσωτερικό του νησιού, υπό μορφή νησίδων, που χαρακτηρίζονται από ιδιαίτερες συνθήκες κλίματος και εδαφολογικού τύπου (περιοχή Ομαλών, Παλική) και καταλαμβάνει συνολική έκταση στρεμμάτων περίπου. Πρόκειται για οινοπαραγωγικό αμπελώνα, αφού το 79% της συνολικής έκτασης αφορά οιναμπέλους, το δε υπόλοιπο αφορά σταφιδαμπέλους Ο Νομός διαθέτει τρεις ονομασίες προέλευσης (ΠΟΠ), με αντίστοιχες ζώνες γι αυτές ήτοι Ρομπόλα Κεφαλληνίας, Μαυροδάφνη Κεφαλονιάς και Μοσχάτος Κεφαλονιάς. Η μέση ετήσια παραγωγή μούστου ανέρχεται σε τόνους περίπου. Στο Νομό δραστηριοποιούνται 1 μεγάλο οινοποιείο, αυτό του Συνεταιρισμού των Παραγωγών της Ρομπόλας και 8 ιδιωτικά οινοποιεία μικρότερης εμβέλειας, εκ των οποίων τα 5 είναι επισκέψιμα. Α.3. Λευκάδα Στο Νομό Λευκάδας καλλιεργούνται πλέον περίπου στρέμματα με αμπέλια. Οι πιο γνωστές, παραδοσιακές ποικιλίες κρασιού που καλλιεργούνται στη Λευκάδα είναι το Bερτζαμί και η Bαρδέα, ενώ από το έτος 2000 την τοπική παραγωγή ονοματίζει ο Τοπικός Οίνος Λευκάδας (ΠΓΕ). Η μέση ετήσια παραγωγή σταφυλιών υπολογίζεται περιορίζεται σε εκατόλιτρα2 Στο νομό δραστηριοποιούνται συνολικά 5 οινοποιητικές επιχειρήσεις Α.4. Κέρκυρα Η αμπελοκαλλιέργεια στην Κέρκυρα καλύπτει περί τα στρέμματα (στοιχεία ), τα οποία μετά την εφαρμογή του μέτρου της οριστικής εγκατάλειψης αμπελώνων εκτιμάται ότι έχουν μειωθεί. Την μισή σχεδόν έκταση των οποίων καλύπτει η καλλιέργεια της ποικιλίας κακοτρύγης. Η μέση ετήσια παραγωγή οίνου εκτιμάται σε εκατόλιτρα, εκ των οποίων μόνο τα 372 είναι οίνοι ΠΓΕ. Σήμερα στο νησί μας λειτουργούν 8 οινοποιεία, τα οποία τροφοδοτούνται από ιδιόκτητους και από τοπικούς ενοικιαζόμενους αμπελώνες προκειμένου να παράγουν τους δύο Τοπικούς Οίνους: ο Τοπικός οίνος Κέρκυρας και ο Τοπικός οίνος Χαλικούνα, με τον πρώτο να παράγεται σε όλη την επικράτεια του νησιού και τον δεύτερο μόνο στην περιοχή του Αγίου Ματθαίου τόνοι σταφύλια

5 4. Αλυσίδα αξίας «Αμπέλου-οίνου» Η «αλυσίδα αξίας αμπέλου οίνου» που προσεγγίστηκε από πλευράς εισηγήσεων αποτυπώνεται στο Διάγραμμα που ακολουθεί. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΣΤΑΦΥΛΙΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΡΑΣΙΟΥ ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑ ΔΙΑΝΟΜΗ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΑ κλάδεμα λίπανση όργωμα συγκομιδή σύνθλιψη ζύμωση αποθήκευση εμφιάλωση ετικέττα συκευασία σε κουτιά μεταφορά σε τοπικό, περιφερεικό, εθνικό, διεθνές, "εικονικό" επίπεδο ειδικά καταστήματα, σούπερ-μάρκετς, λιανικό εμπόριο κλπ προβολή πλεονεκτημάτων εκθέσεις τοπικοί οίνοι & οινοποιεία Τουρισμός: "δρόμοι κρασιού", γιορτές κρασιού, εστίαση κλπ διασυνδέσεις παραγωγής κρασιού : Περιβάλλον: ανακυκλώσιμες συσκευασίες, απομόνωση και επαναχρησιμοποίηση συστατικών, ενεργειακή εξοικονόμηση Παράπλευρες δραστηριότητες - προϊόντα: καλλυντικά, πολυφαινόλες, συμπληρώματα διατροφής Πιο συγκεκριμένα, συζήτηση εστιάστηκε στα παρακάτω επιμέρους ζητήματα: 1. στις τεχνολογικές και λοιπές βελτιώσεις της καλλιέργειας αμπέλου και της παραγωγής οίνου 2. στην παραγωγή υποπροϊόντων των σταφυλιών και των οίνων 3. στη συσχέτιση της καλλιέργειας/παραγωγής με την περιβαλλοντική διάσταση και την τουριστική δραστηριότητα/ προώθηση στις αγορές

6 Οι εισηγητές εμπειρογνώμονες που συμμετείχαν στο Θεματικό Εργαστήριο και ειδικότερα στις Ομάδες ανά νομό ήταν οι εξής: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ Π.Ε. ΤΟΠΟΣ ΕΙΣΗΓΗΤΕΣ 20-Οκτ Τρίτη ΖΑΚΥΝΘΟΣ Θέατρο ΣΑΡΑΚΗΝΑΔΟ στο -Κοτσερίδης Γεώργιος, Επ.Καθηγητής Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών -Σαμαράς Ιωάννης. Καθηγητής ΤΕΙ Ιονίων Νήσων 21-Οκτ Τετάρτη ΚΕΦΑΛΟΝΙΑ 23-Οκτ Παρασκευή ΛΕΥΚΑΔΑ 29-Οκτ Πέμπτη ΚΕΡΚΥΡΑ Θέατρο "Ο ΚΕΦΑΛΟΣ" (Αργοστόλι) Αίθουσα συνεδριάσεων Διοικητηρίου Π.Ε. Λευκάδας Αίθουσα Πανεπιστημίου Αβραμίου) Ιονίου (οδός -Χατζηνικολάου Παναγιώτης, στέλεχος ΓΓΕΤ -Κοτσερίδης Γεώργιος, Επ. Καθηγητής Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών -Αλεμπάκη Μαρία, PhD ΑΠΘ -Ηρειώτου Ευφημία Επ.Καθηγήτρια ΤΕΙ Ιονίων Νήσων -Σαμαράς Ιωάννης, Καθηγητής ΤΕΙ Ιονίων Νήσων -Δρακωνάκης Νίκος,Τεχνικός Σύμβουλος (Δρόμοι Κρασιού) -Σαμαράς Ιωάννης, Καθηγητής ΤΕΙ Ιονίων Νήσων -Μπαζίγος Κώστας, Δ/ντής Συνεταιρισμού "ΡΟΜΠΟΛΑ" 5. Συμμετοχή και εμπλεκόμενοι Η συμμετοχή και η εμπλοκή στο Εργαστήριο, όσον αφορά τόσο το επίπεδο και την ποιότητα, ήταν υψηλές. Βασικές «ομάδες στόχοι» απετέλεσαν οι «βιο-καλλιεργητές», οι «νέοι αγρότες», οι επιχειρήσεις «μεταποίησης και τυποποίησης», καθώς και οι περιορισμένου αριθμού επιχειρήσεις αξιοποίησης υπο-προϊόντων. Στη φάση της προετοιμασίας του θεματικού εργαστηρίου εντοπίστηκε ένα ικανό δείγμα εμπλεκομένων σε όλο το φάσμα της αλυσίδας αξίας, που περιελάμβανε: Καλλιεργητές αμπελιών (ατομικούς ή συνεταιρισμένους) Οινοποιεία και αποστακτήρια. Ερευνητές και λοιπούς εμπειρογνώμονες για τις κύριες δραστηριότητες της αλυσίδας αξίας Εκπρόσωποι συλλογικών επαγγελματικών φορέων (Ενώσεων και Επιμελητηρίων) Εκπρόσωποι της Περιφερειακής και Τοπικής & Αυτοδιοίκησης

7 Συνολικά περισσότεροι από 125 ενδιαφερόμενοι (κυρίως παραγωγοί, επιχειρηματίες και στελέχη τοπικών ερευνητικών κέντρων) συμμετείχαν στο θεματικό εργαστήριο (περίπου 30 στη Ζάκυνθο, 70 στο Αργοστόλι, 10 στη Λευκάδα και 15 στην Κέρκυρα). Σημειωτέον ότι, στο Αργοστόλι, λόγω του ιδιαίτερου ενδιαφέροντος πραγματοποιήθηκε πρόσθετη συνάντηση εκπροσώπων των παραγωγών & ερευνητών με την παρουσία των στελεχών Περιφέρειας και του εκπροσώπου της ΓΓΕΤ), προκειμένου να κωδικοποιηθούν οι ιδέες. Ως γενικό συμπέρασμα μπορεί να διατυπωθεί ότι η συμμετοχή και το ενδιαφέρον παραγωγών/επιχειρηματιών ήταν σαφώς βελτιωμένο και εντονότερο από εκείνο της προκαταρκτικής φάσης διαμόρφωσης του πλαισίου Περιφερειακής Στρατηγικής ΕΞ-ΕΞ της Π.Ι.Ν.(2013) με διακυμάνσεις που αντικατοπτρίζουν τη διαφορετική δυναμική του προϊόντος και της αντίστοιχης οικονομικής δραστηριότητας σε κάθε νησί. Η ενημέρωση, η ανταλλαγή ιδεών και η προσπάθεια κατανόησης της έννοιας της καινοτομίας ήταν βασικά στοιχεία των κατά τόπους συνεδριάσεων. Τα αποτελέσματα των επιμέρους εργαστηρίων/ ομάδων εργασίας ήταν αρκετά εποικοδομητικά και αντικατοπτρίζονται σε μια σειρά ιδεών και προτάσεων που προέκυψαν και στη συνέχεια τεκμηριώθηκαν με τη μορφή ενός περιεκτικού (1σέλιδου) εντύπου. Η συνέχιση των εργαστηρίων στο μέλλον, η διαρκής παρακίνηση και η οικοδόμηση δεσμών αποτελούν μια πρόκληση για όλους τους εμπλεκόμενους και ιδιαίτερα για την Περιφερειακή Αρχή. 6. Ιδέες προς αξιοποίηση Θα ακολουθήσει Πίνακας με συνοπτική παρουσίαση των προτάσεων που κατατέθηκαν στο πλαίσιο του Θεματικού Εργαστηρίου για το «ΑΜΠΕΛΙ και τον ΟΙΝΟ», με βάση τυποποιημένο έντυπο της Διαχειριστικής Αρχής.