ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ. Λειτουργία του αντιδραστήρα υψηλής ροής κατά την περίοδο

Transcript

1 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, COM(2016) 170 final ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ Λειτουργία του αντιδραστήρα υψηλής ροής κατά την περίοδο {SWD(2016) 101 final} EL EL

2 ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ Λειτουργία του αντιδραστήρα υψηλής ροής κατά την περίοδο Στις 13 Νοεμβρίου 2012 το Συμβούλιο ενέκρινε τετραετές ( ) συμπληρωματικό ερευνητικό πρόγραμμα για τον HFR (απόφαση 2012/709/Euratom του Συμβουλίου 1 ), προς εκτέλεση από το Κοινό Κέντρο Ερευνών (ΚΚΕρ), σχετικά με τη λειτουργία του αντιδραστήρα υψηλής ροής (HFR) που βρίσκεται στο Petten των Κάτω Χωρών. Σύμφωνα με το άρθρο 4 της εν λόγω απόφασης του Συμβουλίου, η Επιτροπή οφείλει να ενημερώνει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, υποβάλλοντας ενδιάμεση έκθεση σχετικά με την υλοποίηση του συμπληρωματικού ερευνητικού προγράμματος. Η παρούσα έκθεση εκπληρώνει την εν λόγω υποχρέωση και καλύπτει την περίοδο Ο αντιδραστήρας HFR, που βρίσκεται σε λειτουργία από το 1961, προσφέρει πολλές δυνατότητες θέσεων ακτινοβόλησης (στον πυρήνα του αντιδραστήρα, στην περιοχή του ανακλαστήρα και στη δεξαμενή). Οι κύριοι στόχοι του συμπληρωματικού ερευνητικού προγράμματος είναι οι εξής: Η διασφάλιση της ασφαλούς και αξιόπιστης λειτουργίας του HFR ώστε να εξασφαλιστεί η διάθεση ροής νετρονίων για πειραματικούς σκοπούς. Η δυνατότητα αποδοτικής χρήσης του HFR από ερευνητικά ιδρύματα σε ευρύ φάσμα επιστημονικών πεδίων: βελτίωση της ασφάλειας των πυρηνικών αντιδραστήρων, υγεία, συμπεριλαμβανομένης της ανάπτυξης ιατρικών ισοτόπων, πυρηνική σύντηξη, βασική έρευνα και κατάρτιση, και διαχείριση αποβλήτων, συμπεριλαμβανομένης της δυνατότητας μελέτης των θεμάτων ασφάλειας των πυρηνικών καυσίμων για συστήματα αντιδραστήρων που παρουσιάζουν ενδιαφέρον για την Ευρώπη. Ο HFR χρησιμοποιείται για την εμπορική παραγωγή ραδιοϊσοτόπων και λειτουργεί επίσης ως κέντρο κατάρτισης για διδακτορικούς και μεταδιδακτορικούς υποτρόφους, παρέχοντάς τους τη δυνατότητα να επιτελούν ερευνητικές δραστηριότητες μέσω εθνικών ή ευρωπαϊκών προγραμμάτων. 1. Ασφαλής λειτουργία του HFR Ιδιοκτήτης του HFR (με μίσθωση διάρκειας 99 ετών) είναι η Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ατομικής Ενέργειας (Ευρατόμ). Φορέας εκμετάλλευσης του αντιδραστήρα HFR είναι η NRG (Nuclear Research and Consultancy Group - Ομάδα πυρηνικής έρευνας και συμβουλευτικής), η οποία λειτουργεί και συντηρεί τη μονάδα, και διαχειρίζεται τις συναφείς με τον αντιδραστήρα εμπορικές δραστηριότητες. Η NRG διαθέτει άδεια λειτουργίας που χορηγήθηκε από την ολλανδική εθνική ρυθμιστική αρχή KFD (Kernfysische Dienst). Όπως ισχύει για τους πυρηνικούς σταθμούς παραγωγής ενέργειας, ο HFR υπόκειται στις απαιτούμενες εκ του νόμου περιοδικές επιθεωρήσεις ασφάλειας ανά δεκαετία, που διενεργούνται από την NRG. Η περίοδος χαρακτηρίστηκε από διάφορα συμβάντα που επηρέασαν τη διάθεση της ροής νετρονίων. Αρχικά, εντοπίστηκε τρίτιο στα υπόγεια ύδατα γύρω από το κτίριο του αντιδραστήρα (η 1 ΕΕ L321 της , σ

3 ύπαρξή του οφειλόταν σε υπόγεια διαρροή σε αγωγούς νερού), καθώς και οδός διαρροής μεταξύ του κύριου συστήματος ψύξης με νερό και του συστήματος ψύξης του παρεμβύσματος του πυθμένα (που αποτελεί τμήμα του συστήματος ψύξης της δεξαμενής). Τα δύο θέματα είχαν διαφορετικές αιτίες διερευνήθηκαν και επισκευάστηκαν, και ο αντιδραστήρας τέθηκε εκ νέου σε λειτουργία με ασφάλεια. Η NRG αντιμετώπισε κατόπιν και άλλη απρόβλεπτη διακοπή λειτουργίας δύο διαφορετικών πυρηνικών μονάδων, δηλαδή του αντιδραστήρα υψηλής ροής (HFR) και της μονάδας παραγωγής μολυβδαινίου. Η NRG έθεσε όλες τις μονάδες και τις διαδικασίες της σε προσωρινή κατάσταση ασφαλούς αναμονής, προκειμένου να επικεντρωθεί σε γενικές βελτιώσεις στην τεχνολογία, τις διεργασίες και την οργάνωση. Έως τα τέλη του 2013, εκτελέστηκαν και εφαρμόστηκαν βελτιώσεις. Η KFD ενέκρινε την επανεκκίνηση της λειτουργίας του HFR και των άλλων πυρηνικών εγκαταστάσεων στις αρχές του 2014, μόλις άρχισαν να πληρούν όλες τις προδιαγραφές ασφάλειας. Το 2012, ο προγραμματισμένος κύκλος λειτουργίας του αντιδραστήρα συνίστατο σε 296 ημέρες λειτουργίας και μία περίοδο συντήρησης διάρκειας 31 ημερών, τον Μάρτιο. Κατά την εν λόγω περίοδο πραγματοποιήθηκαν η εν λειτουργία επιθεώρηση του βόρειου και του νότιου μειωτήρα, και των συγκολλήσεων στον λέβητα του αντιδραστήρα και η ετήσια δοκιμή διαρροής του προστατευτικού περιβλήματος του αντιδραστήρα. Στην πραγματικότητα, λόγω απρόβλεπτων διακοπών λειτουργίας, ο HFR ήταν σε λειτουργία επί 253 ημέρες, που αντιστοιχεί σε πραγματική διαθεσιμότητα 85,26 % σε σύγκριση με το αρχικό χρονοδιάγραμμα. Η ονομαστική ισχύς του αντιδραστήρα ήταν 45 MW και η συνολική παραγωγή ενέργειας για το 2012 ανήλθε περίπου σε MWD, που αντιστοιχεί σε κατανάλωση καυσίμου U-235 περίπου 14,12 kg. Το 2013, ο προγραμματισμένος κύκλος λειτουργίας του αντιδραστήρα συνίστατο σε 166 ημέρες λειτουργίας και μία περίοδο συντήρησης διάρκειας 18 ημερών, τον Αύγουστο. Στην πραγματικότητα, λόγω απρόβλεπτων διακοπών λειτουργίας που οφείλονταν στα προαναφερθέντα ζητήματα, ο HFR ήταν σε λειτουργία επί 81 ημέρες, που αντιστοιχεί σε πραγματική διαθεσιμότητα 49,07 % σε σύγκριση με το αρχικό χρονοδιάγραμμα. Η ονομαστική ισχύς ήταν 45 MW, και η συνολική παραγωγή ενέργειας για το 2013 ήταν περίπου 3661 MWD, που αντιστοιχεί σε κατανάλωση καυσίμου U-235 περίπου 4,57 kg. Οι δραστηριότητες συντήρησης συνίσταντο στην προληπτική, διορθωτική και τακτική συντήρηση όλων των συστημάτων, κατασκευών και εξαρτημάτων. Η συντήρηση πραγματοποιήθηκε με στόχο να διασφαλιστεί η ασφαλής και αξιόπιστη λειτουργία του HFR. Οι κύριες δραστηριότητες που πραγματοποιήθηκαν κατά τη την περίοδο συντήρησης ήταν οι ακόλουθες: α) μια μείζων δοκιμή διαρροής του προστατευτικού περιβλήματος του αντιδραστήρα (υπερπίεση 0,5 bar διάρκεια 48 ώρες) β) η εν λειτουργία επιθεώρηση του βόρειου και του νότιου μειωτήρα και των συγκολλήσεων στον λέβητα του αντιδραστήρα γ) επισκευή συντήρησης του σκυροδετημένου αγωγού που τροφοδοτεί με νερό το δευτερεύον σύστημα ψύξης και συνδέει το κανάλι της Βόρειας Ολλανδίας και το κτίριο της αντλίας του δευτερεύοντος συστήματος του HFR δ) ο αγωγός εξαγωγής του δευτερεύοντος συστήματος επεκτάθηκε σε μεγαλύτερη απόσταση στη Βόρεια Θάλασσα 3

4 ε) ολοκληρώθηκε το σύστημα τηλεπαρακολούθησης (που χρησιμοποιείται για την παρακολούθηση σημαντικών παραμέτρων του αντιδραστήρα κατά τη διάρκεια καταστάσεων έκτακτης ανάγκης) στ) ολοκληρώθηκε το εφεδρικό σύστημα διακοπής λειτουργίας (που χρησιμοποιείται σε περίπτωση που δεν λειτουργεί το κανονικό σύστημα) 2. Έρευνα και παραγωγή ισοτόπων 2.1 Έρευνα Κατά την περίοδο εκτελέστηκαν οι ακόλουθες επιστημονικές δραστηριότητες πειράματα ακτινοβόλησης καυσίμου ώστε να μειωθεί η ραδιοτοξικότητα πυρηνικών αποβλήτων σχετικά με τεχνολογικά προβλήματα μεταστοιχείωσης ελασσόνων ακτινιδών (δηλ. ικανότητα συγκράτησης προϊόντων σχάσης, διαδικασίες χωρίς σκόνη, διόγκωση ηλίου). αξιολόγηση καυσίμων και γραφίτη για αντιδραστήρες υψηλής θερμοκρασίας πειράματα για διερεύνηση της φθοράς δομικών υλικών του αντιδραστήρα υπό ακτινοβόληση (γραφίτες, πρωτότυπα χάλυβα, συγκολλήσεις κ.λπ.) τεχνολογία αντιδραστήρων σύντηξης που χρησιμοποιήθηκε κατά την ακτινοβόληση και εξέταση μετά την ακτινοβόληση του υλικού που προβλέπεται να χρησιμοποιηθεί στον μανδύα θωράκισης του ITER τυποποίηση της μεθόδου διάθλασης νετρονίων για μέτρηση παραμενουσών τάσεων (π.χ. σε παχείες διμεταλλικές ενώσεις τήξης). 2.2 Παραγωγή ισοτόπων Η παραγωγή ισοτόπων επηρεάστηκε σοβαρά από τη διακοπή λειτουργίας του HFR μεταξύ 2012 και Ο HFR είχε κανονικό επιχειρησιακό πρόγραμμα παραγωγής ισοτόπων έως τα μέσα Νοεμβρίου του 2012, όταν διακόπηκε η λειτουργία του. Λόγω της διακοπής, πραγματοποιήθηκαν μόνον εννέα πλήρεις κύκλοι κανονικής παραγωγής ισοτόπων ενώ χάθηκαν 1,5 κύκλοι παραγωγής. Το 2013 η παραγωγή διαταράχθηκε, επίσης, σοβαρά, καθώς ήταν διαθέσιμο μόλις το 49 % του χρονοδιαγράμματος κανονικής λειτουργίας. Κατά την περίοδο μέχρι τη διακοπή λειτουργίας του HFR, η αξία των ισοτόπων και των συναφών παρεχόμενων υπηρεσιών ήταν υψηλότερη σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος. Εξάλλου, συνέχισαν να διατυπώνονται αρκετές νέες ιδέες για την ανάπτυξη προϊόντων, τόσο σε συμβατικά πεδία εφαρμογής όσο και σε ρηξικέλευθους τομείς της τεχνολογίας (π.χ. παραγωγή νοθευμένου πυριτίου με μεταστοιχείωση νετρονίων για ηλεκτρονικές συσκευές ισχύος που λειτουργούν σε υψηλή τάση, τρένα υψηλής ταχύτητας και πράσινες τεχνολογίες). Οι απρόβλεπτες διακοπές λειτουργίας του HFR ενέτειναν την ανάγκη υποστήριξης των συντονισμένων προσπαθειών που απαιτούνται για την ελαχιστοποίηση των μελλοντικών κινδύνων όσον αφορά τον ασφαλή εφοδιασμό με καίριας σημασίας ιατρικά ισότοπα, που αναγνώρισε η ομάδα υψηλού επιπέδου του ΟΟΣΑ και του Οργανισμού Πυρηνικής Ενέργειας (NEA) για την ασφάλεια του εφοδιασμού ιατρικών ισοτόπων. Η NRG συνέχισε να συνεργάζεται στενά με άλλους φορείς του δικτύου παροχής ιατρικών ισοτόπων, καθώς και με την ιατρική κοινότητα, τις κυβερνήσεις, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την ένωση κατασκευαστών απεικονιστικών οργάνων και προμηθευτών εξοπλισμού (AIPES) και τον Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας (ΔΟΑΕ) σχετικά με σημαντικά ζητήματα, όπως η τιμολόγηση βάσει πλήρους ανάκτησης του κόστους, η πρόβλεψη για την ύπαρξη αποθέματος 4

5 για περιπτώσεις διακοπής λειτουργίας του αντιδραστήρα, η επένδυση σε μελλοντικές υποδομές και η μετάβαση σε στόχους χαμηλού εμπλουτισμού σε ουράνιο για την παραγωγή Mo Χρηματοδοτικές συνεισφορές για την εκτέλεση του προγράμματος Το για την εκτέλεση του προγράμματος τα κράτη μέλη συνεισέφεραν τα ακόλουθα ποσά: Βέλγιο: ευρώ (2012) ευρώ (2013) Γαλλία: ευρώ (2012) ευρώ (2013) Κάτω Χώρες: ευρώ (2012) ευρώ (2013) ήτοι συνολικό ποσό ύψους ευρώ. Οι ανωτέρω συνεισφορές καλύπτουν τα έξοδα που ορίζονται στο παράρτημα ΙΙ της απόφασης 2012/709/Ευρατόμ του Συμβουλίου. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν καλύπτει τυχόν λειτουργικά ελλείμματα, συμπεριλαμβανομένων δυνητικών δαπανών συντήρησης ή επισκευής. Στο ποσό αυτό συμπεριλαμβάνονται η χρηματοδότηση του ταμείου παροπλισμού και άλλες δαπάνες που συνδέονται με τη διαχείριση, εκ μέρους της Επιτροπής, του συμπληρωματικού ερευνητικού προγράμματος. Από το 2004, λόγω επανεκτίμησης του κόστους παροπλισμού, η ετήσια συνεισφορά του συμπληρωματικού προγράμματος στο ταμείο παροπλισμού αυξήθηκε από ευρώ/έτος σε ευρώ/έτος. Το ποσό αυτό προέρχεται από α) τον τακτικό προϋπολογισμό του συμπληρωματικού ερευνητικού προγράμματος, και β) τους τόκους που εισπράττονται από τον τραπεζικό λογαριασμό του ταμείου παροπλισμού του συμπληρωματικού ερευνητικού προγράμματος. Για παράδειγμα, το 2013 το εκτιμώμενο ποσό των τόκων που παρήχθησαν από το ταμείο παροπλισμού ήταν ευρώ. Ως εκ τούτου, μόνο ευρώ προστέθηκαν από τον τακτικό προϋπολογισμό του συμπληρωματικού ερευνητικού προγράμματος, προκειμένου το συνολικό ποσό να ανέλθει στα ευρώ/έτος. Από 31ης Δεκεμβρίου 2013, το συνολικό ποσό του ταμείου παροπλισμού είναι ευρώ. Το εν λόγω ταμείο θα συνεισφέρει στην κάλυψη του κόστους του μελλοντικού παροπλισμού του HFR (που βαρύνει τη Ευρατόμ), το οποίο, στην πιο πρόσφατη μελέτη για τον παροπλισμό 2, εκτιμάται σε ευρώ. Στις λοιπές δαπάνες που βαρύνουν το ΚΚΕρ κατά την περίοδο αναφοράς και που καταβλήθηκαν άμεσα από το συμπληρωματικό ερευνητικό πρόγραμμα προϋπολογισμού περιλαμβάνονται: άμεσες δαπάνες προσωπικού (π.χ. για τη διαχείριση του συμπληρωματικού ερευνητικού προγράμματος): ευρώ. δαπάνες στήριξης του HFR (π.χ. νομικές συμβουλές): ευρώ. υπηρεσίες κοινής ωφελείας (π.χ. ηλεκτρικό, ύδρευση, θέρμανση) ευρώ. δαπάνες διαχείρισης των αναλωμένων πυρηνικών καυσίμων: ευρώ 2 Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο - Για τον παροπλισμό πυρηνικών εγκαταστάσεων και τη διαχείριση ραδιενεργών αποβλήτων: Διαχείριση των πυρηνικών ευθυνών που προκύπτουν από τις δραστηριότητες του Κοινού Κέντρου Ερευνών (ΚΚΕρ) οι οποίες υλοποιούνται στα πλαίσια της Συνθήκης Ευρατόμ - COM(2013) 734 final. 5

6 Το συνοδευτικό έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής παρουσιάζει πιο λεπτομερώς τα αποτελέσματα της λειτουργίας του HFR για την περίοδο