Οι επιδράσεις της κλιματικής αλλαγής στα ξηροθερμοόρια δασικών ειδών: Η Δασική πεύκη Πιερίων

Transcript

1 Οι επιδράσεις της κλιματικής αλλαγής στα ξηροθερμοόρια δασικών ειδών: Η Δασική πεύκη Πιερίων Χ. Περλέρου, Γ. Σπύρογλου, Δ. Αβτζής και Σ. Διαμαντής ΕΛΓΟ-Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών Σεμινάριο κατάρτησης δασολόγων, ΕΚΒΥ, Νοεμβρίου 2014

2 Υποστηρίζεται σήμερα ότι η επερχόμενη κλιματική αλλαγή επηρεάζει περισσότερο την Αρκτική ζώνη (Βόρεια Ευρώπη) και την Εύκρατη ζώνη (Μεσογειακή ζώνη). Προβλέψεις και σενάρια υπάρχουν αρκετά. Όμως για τη Μεσογειακή ζώνη δεν είναι απόλυτα βέβαιο πως θα εκδηλωθεί η κλιματική αλλαγή. Μέχρι στιγμής αυτό που φαίνεται να είναι βέβαιο είναι ότι θα εναλλάσσονται περίοδοι με «ακραία» καιρικά φαινόμενα.

3 Η Κεφαλληνιακή και η υβριδογενής ελάτη δημιουργούν παραγωγικά δάση σε διάφορες περιοχές της χώρας.

4 Τη 10ετία του 80 ( ) εκτεταμένες νεκρώσεις στα ελατοδάση μας παρουσιάστηκαν σε όλη τη χώρα, ιδιαίτερα στα χαμηλότερα υψόμετρα, τις νότιες εκθέσεις, αβαθή και βραχώδη εδάφη (Μαίναλο).

5 Κατά κανόνα οι νεκρώσεις εμφανίζονταν κατ άτομο ή κατά συνδεδρίες (Μαίναλο)

6 Κατ άτομο νεκρώσεις ελάτης (Γράμμος)

7 Εκτεταμένες νεκρώσεις Κεφαλληνιακής ελάτης (Βλαχέρνα Αρκαδίας)

8 Νεκρώσεις ελάτης σε νότια έκθεση και εξαιρετικά αβαθή εδάφη (Παρνασσός)

9 Νεκρώσεις ελάτης στον Παρνασσό

10 Σημαντικές απώλειες καταγράφηκαν ακόμη και σε πυκνοφυτείες

11 Σεμινάριο κατάρτησης δασολόγων, ΕΚΒΥ, Νοεμβρίου 2014

12 Σεμινάριο κατάρτησης δασολόγων, ΕΚΒΥ, Νοεμβρίου 2014

13 Οι νεκρώσεις αποδόθηκαν σε εξαιρετικά ξηροθερμικές συνθήκες στο 1 ο μισό της αυξητικής περιόδου (Απρίλιος- Ιούνιος) και για 5 διαδοχικά χρόνια ( )

14 Μεγάλοι πληθυσμοί φλοιοφάγων εντόμων καταγράφηκαν σε όλα τα ελατοδάση της χώρας. Έντονες και μακρές ξηροθερμικές περίοδοι προκαλούν στα δένδρα υδατική καταπόνηση με αποτέλεσμα να γίνονται ευπαθή στα φλοιοφάγα έντομα. Αυτά αναπτύσσουν επιδημικούς πληθυσμούς και προσβάλλουν ακόμη και φυσιολογικά δένδρα.

15 Τη 10ετία του 90 παρόμοιο φαινόμενο έπληξε αναδασώσεις τραχείας πεύκης στο Ν. Θεσσαλονίκης

16 Αρκετές χιλιάδες δένδρων νεκρώθηκαν στις αναδασώσεις Θέρμης- Λακκιάς. ΑΙΤΙΟ. Παρατεταμένες, ξηροθερμικές περίοδοι και δευτερογενής προσβολή από φλοιοφάγα έντομα.

17 Ακόμη και τα πουρνάρια υπέστησαν έντονες απώλειες

18 Τη 10ετία του 90 έντονες νεκρώσεις παρουσιάστηκαν στα δρυοδάση μας. Το φαινόμενο πήρε διαστάσεις σε όλη τη Μεσογειακή Ευρώπη και έγινε γνωστό ώς oak decline. Τέλος, ο παρατεταμένος χειμώνας του προκάλεσε νεκρώσεις σε πολλά αυτόχθονα δένδρα και σχεδόν σε όλη τη χώρα.

19 Η κλιματική αλλαγή με τα έντονα καιρικά φαινόμενα, που αναμένεται να είναι όλο και συχνότερα, θα προκαλεί στο εγγύς μέλλον προβλήματα στα δάση μας και πονοκέφαλο στους διαχειριστές δασολόγους. Οι λύσεις θα δίνονται με συνεργασίες, επιστημονική ενημέρωση, ψυχραιμία και σωστές εκάστοτε επεμβάσεις.

20 Η δασική πεύκη στα Πιέρια όρη

21 Σχέση ξενιστή-παθογόνου-εντόμων Ξενιστής Η δασική πεύκη θεωρείται αυτόχθονο είδος στα Πιέρια. Γενετική μελέτη του πληθυσμού έδειξε ομοιότητες με πληθυσμούς της Σκανδιναβίας, του Καυκάσου και της Κίνας και διαφορές από τους πληθυσμούς της Ισπανίας και της Σκωτίας. Εκτιμάται ότι το είδος μετακινήθηκε στη Ν. Ευρώπη και τα Βαλκάνια κατά τη διάρκεια του τελευταίου παγετώνα. Συγκριτικά με άλλους πληθυσμούς, ο πληθυσμός των Πιερίων χαρακτηρίζεται από μεγάλη γενετική ποικιλότητα.

22 Europe Mt. Pieria

23 Φυσική εξάπλωση της δασικής πεύκης (Pinus sylvestris) στην Ελλάδα Όρος Πιέρια

24 Χαρακτηριστικά του δάσους Η δασική πεύκη (Pinus sylvestris) δημιουργεί δάσος περίπου στρεμ. στα Πιέρια όρη. Το μεμονωμένο αυτό δάσος αποτελεί το νοτιότατο άκρο εξάπλωσης του είδους στην Ευρώπη (N E ). Το δάσος επεκτείνεται στην υψομετρική ζώνη μ. και στις δύο κύριες κλιτύες του όρους, στην Ανατολική (Σύμπλεγμα Ρητίνης) και στη Δυτική (Σύμπλεγμα Καταφυγίου).

25 Οι διαφορές της δομής του δάσους στις δύο κλιτύες είναι σημαντικές: Η Ανατολική κλιτύς (προς τη θάλασσα), αποτελείται από δένδρα μεγάλης ηλικίας αραιά διασκορπισμένα. Ο βαθμός συγκόμωσης σε πολλά σημεία δεν υπερβαίνει το 0,5. Λόγω της έντονης βόσκησης από γίδια η φυσική αναγέννηση καταστρέφεται πριν ακόμη δημιουργήσει πυκνοφυτείες. Το δάσος χάνεται! Η Δυτική κλιτύς καλύπτεται από νεαρό, πυκνό δάσος ενώ σε τμήματα με δένδρα μεγαλύτερης ηλικίας η φυσική αναγέννηση είναι επιτυχής.

26 Αναφορές των αρμόδιων Δασικών Υπηρεσιών που διαχειρίζονται το δάσος δείχνουν ότι έντονες, συχνές νεκρώσεις δένδρων άρχισαν να παρατηρούνται κατά το τέλος της 10ετίας του 70. Κατά τη 10ετία του 80 η συνήθης μορφή των νεκρώσεων ήταν μεμονωμένα δένδρα ή συνδενδρίες.

27 Τη 10ετία του 80 η νέκρωση περιορίζονταν σε μεμονωμένα δένδρα

28 Οι νεκρώσεις στην Ανατολική κλιτύ (Πιερία) συνεχίζουν να εμφανίζονται κατά μεμονωμένα δένδρα ή συνδενδρίες (φωτο 2010)

29 Ανατολική κλιτύς (Σύμπλεγμα Ρητίνης)- Νέκρωση σε μέγεθος συνδενδρίας

30 Σύμπλεγμα Ρητίνης. Νεκρώσεις σε μέγεθος συνδενδρίας

31 Νεκρώσεις σε θύλακες μεγέθους λόχμης

32 Αίτια της νέκρωσης Η νέκρωση της δασικής πεύκης οφείλεται στην ασθένεια του «ρητινώδη καρκίνου» που προκαλείται από το μύκητα Peridermium pini και δευτερογενή προσβολή από φλοιοφάγα έντομα (Complex disease). Ο μύκητας προσβάλλει δένδρα κάθε ηλικίας. Ασθενή δένδρα απαντώνται στα Πιέρια μεμονωμένα ή σε συνδενδρίες, λόχμες και ακόμη μεγαλύτερες εστίες και σε θέσεις ανεξάρτητα έκθεσης, υψομέτρου και ποιότητας σταθμού.

33 Προσεκτική παρατήρηση σε όλο το μήκος των κορμών αποκαλύπτει το σημείο εγκατάστασης του μύκητα.

34 Επιμήκη έλκη με έντονη εκροή ρητίνης αποτελούν χαρακτηριστικό σύμπτωμα της ασθένειας

35 Χαρακτηριστικά έλκη του ρητινώδη καρκίνου της δασικής πεύκης