ΜΗΝΙΑΙΟ ΔΕΛΤΙΟ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2013

Transcript

1 ΜΗΝΙΑΙΟ ΔΕΛΤΙΟ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2013 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Κατά τη συνεδρίαση της 5ης Δεκεμβρίου το Διοικητικό Συμβούλιο, βασιζόμενο στην οικονομική και νομισματική ανάλυση που διενεργεί τακτικά, αποφάσισε να διατηρήσει αμετάβλητα τα βασικά επιτόκια της. Οι εισερχόμενες πληροφορίες και αναλύσεις επιβεβαιώνουν την εκτίμηση και τις αποφάσεις νομισματικής πολιτικής του Διοικητικού Συμβουλίου του προηγούμενου μήνα. Οι υποκείμενες πιέσεις στις τιμές στη ζώνη του ευρώ αναμένεται να παραμείνουν συγκρατημένες μεσοπρόθεσμα. Συνάδοντας με αυτή την εικόνα, η δυναμική των νομισματικών και πιστωτικών μεγεθών παραμένει υποτονική. Παράλληλα, οι μεσομακροπρόθεσμες προσδοκίες για τον πληθωρισμό στη ζώνη του ευρώ παραμένουν σταθεροποιημένες σε επίπεδα συμβατά με την επιδίωξη του Διοικητικού Συμβουλίου να διατηρεί τους ρυθμούς πληθωρισμού κάτω αλλά πλησίον του 2%. Ο εν λόγω συνδυασμός υποδηλώνει ότι η ζώνη του ευρώ ενδέχεται να διέλθει μια παρατεταμένη περίοδο χαμηλού πληθωρισμού, την οποία θα διαδεχθεί αργότερα μια σταδιακή ανοδική κίνηση των ρυθμών πληθωρισμού προς επίπεδα κάτω αλλά πλησίον του 2%. Η κατεύθυνση της νομισματικής πολιτικής θα παραμείνει διευκολυντική για όσο διάστημα κρίνεται απαραίτητο και με αυτόν τον τρόπο θα συνεχίσει να συμβάλλει στη σταδιακή οικονομική ανάκαμψη στη ζώνη του ευρώ. Στο πλαίσιο αυτό, το Διοικητικό Συμβούλιο επιβεβαίωσε τις ενδείξεις για τη μελλοντική πορεία της νομισματικής πολιτικής, ότι δηλαδή συνεχίζει να αναμένει ότι τα βασικά επιτόκια της θα παραμείνουν στα σημερινά ή σε χαμηλότερα επίπεδα για παρατεταμένη χρονική περίοδο. Η προσδοκία αυτή εξακολουθεί να βασίζεται στις συνολικά συγκρατημένες προοπτικές για τον πληθωρισμό μεσοπρόθεσμα, με δεδομένη τη γενικότερη υποτονικότητα της οικονομίας και την ασθενή δυναμική των νομισματικών μεγεθών. Όσον αφορά τις συνθήκες στις αγορές χρήματος και τις δυνητικές επιδράσεις τους στην κατεύθυνση της νομισματικής πολιτικής, το Διοικητικό Συμβούλιο παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις και είναι έτοιμο να εξετάσει το ενδεχόμενο χρήσης όλων των διαθέσιμων εργαλείων πολιτικής. Όσον αφορά την οικονομική ανάλυση, έπειτα από άνοδο κατά 0,3% το β τρίμηνο του 2013, το πραγματικό ΑΕΠ στη ζώνη του ευρώ αυξήθηκε κατά 0,1%, σε τριμηνιαία βάση, το γ τρίμηνο. Οι εξελίξεις στους δείκτες εμπιστοσύνης που βασίζονται σε στοιχεία ερευνών έως τον Νοέμβριο παρέχουν εικόνα συμβατή με θετικό ρυθμό ανάπτυξης και το δ τρίμηνο. Όσον αφορά τις εξελίξεις το 2014 και το 2015, το ΑΕΠ αναμένεται να ανακάμψει με βραδύ ρυθμό, ιδίως λόγω μιας σχετικής βελτίωσης της εγχώριας ζήτησης την οποία στηρίζει η διευκολυντική κατεύθυνση της νομισματικής πολιτικής. Η οικονομική δραστηριότητα στη ζώνη του ευρώ αναμένεται να ωφεληθεί επιπλέον από τη σταδιακή ενίσχυση της ζήτησης εξαγωγών. Επίσης, οι συνολικές βελτιώσεις που έχουν επέλθει στις χρηματοπιστωτικές αγορές από πέρυσι φαίνεται ότι επηρεάζουν σταδιακά την πραγματική οικονομία. Το ίδιο φαίνεται να συμβαίνει και με την πρόοδο που έχει επιτευχθεί ως προς τη δημοσιονομική προσαρμογή. Επιπλέον, τα πραγματικά εισοδήματα ωφελήθηκαν πρόσφατα από τα χαμηλότερα επίπεδα πληθωρισμού των τιμών της ενέργειας. Πάντως, η ανεργία στη ζώνη του ευρώ παραμένει υψηλή και οι αναγκαίες προσαρμογές των ισολογισμών στον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα θα συνεχίσουν να επηρεάζουν αρνητικά την οικονομική δραστηριότητα. 1

2 Η αξιολόγηση αυτή αντανακλάται επίσης στις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος για τη ζώνη του ευρώ του Δεκεμβρίου 2013, σύμφωνα με τις οποίες ο ετήσιος ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ θα μειωθεί κατά 0,4% το 2013 και θα αυξηθεί πάλι κατά 1,1% το 2014 και κατά 1,5% το Σε σύγκριση με τις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της για τη ζώνη του ευρώ του Σεπτεμβρίου 2013, η προβολή για τον ρυθμό αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ παρέμεινε αμετάβλητη για το 2013, ενώ έχει αναθεωρηθεί προς τα άνω κατά 0,1 της εκατοστιαίας μονάδας για το Οι κίνδυνοι που περιβάλλουν τις οικονομικές προοπτικές στη ζώνη του ευρώ αξιολογούνται ως καθοδικοί. Οι εξελίξεις όσον αφορά τις συνθήκες στις αγορές χρήματος και στις χρηματοπιστωτικές αγορές παγκοσμίως, καθώς και τα συναφή στοιχεία αβεβαιότητας, θα μπορούσαν ίσως να επηρεάσουν αρνητικά τις οικονομικές συνθήκες. Άλλοι καθοδικοί κίνδυνοι συνδέονται μεταξύ άλλων με το ενδεχόμενο ανόδου των τιμών των βασικών εμπορευμάτων, υποτονικότερης από το αναμενόμενο αύξησης της εγχώριας ζήτησης και των εξαγωγών, καθώς και βραδείας ή ανεπαρκούς υλοποίησης διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων στις χώρες της ζώνης του ευρώ. Σύμφωνα με την προκαταρκτική εκτίμηση της Eurostat, ο ετήσιος πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) της ζώνης του ευρώ αυξήθηκε σε 0,9% τον Νοέμβριο του 2013, έναντι 0,7% τον Οκτώβριο. Η αύξηση ήταν σε γενικές γραμμές αναμενόμενη και οφείλεται, ιδίως, σε ανοδική επίδραση της βάσης σύγκρισης στις τιμές της ενέργειας και στην άνοδο του πληθωρισμού των τιμών των υπηρεσιών. Με βάση τις ισχύουσες τιμές των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης επί της ενέργειας, οι ετήσιοι ρυθμοί πληθωρισμού αναμένεται να παραμείνουν περίπου στα τρέχοντα επίπεδα τους επόμενους μήνες. Οι υποκείμενες πιέσεις στις τιμές στη ζώνη του ευρώ αναμένεται να παραμείνουν συγκρατημένες μεσοπρόθεσμα. Παράλληλα, οι μεσομακροπρόθεσμες προσδοκίες για τον πληθωρισμό στη ζώνη του ευρώ παραμένουν σταθεροποιημένες σε επίπεδα συμβατά με την επιδίωξη του Διοικητικού Συμβουλίου να διατηρεί τους ρυθμούς πληθωρισμού κάτω αλλά πλησίον του 2%. Αυτή η εκτίμηση συμβαδίζει σε γενικές γραμμές με τις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος για τη ζώνη του ευρώ του Δεκεμβρίου 2013, σύμφωνα με τις οποίες ο ετήσιος πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) θα διαμορφωθεί σε 1,4% το 2013, σε 1,1% το 2014 και σε 1,3% το Σε σύγκριση με τις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της για τη ζώνη του ευρώ του Σεπτεμβρίου 2013, η προβολή για τον πληθωρισμό έχει αναθεωρηθεί προς τα κάτω κατά 0,1 της εκατοστιαίας μονάδας για το 2013 και κατά 0,2 της εκατοστιαίας μονάδας για το Οι κίνδυνοι που περιβάλλουν τις προοπτικές για την εξέλιξη των τιμών μεσοπρόθεσμα θεωρείται ότι παραμένουν γενικά ισορροπημένοι. Οι ανοδικοί κίνδυνοι συνδέονται με το ενδεχόμενο ανόδου των τιμών των βασικών εμπορευμάτων καθώς και μεγαλύτερης από το αναμενόμενο αύξησης των διοικητικά καθοριζόμενων τιμών και των έμμεσων φόρων, ενώ οι καθοδικοί κίνδυνοι απορρέουν από το ενδεχόμενο υποτονικότερης από το αναμενόμενο οικονομικής δραστηριότητας. Το Διοικητικό Συμβούλιο αποφάσισε να δημοσιεύει πιο αναλυτικές πληροφορίες σχετικά με τις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων, αρχής γενομένης από τον Δεκέμβριο του Όσον αφορά τη νομισματική ανάλυση, τα στοιχεία για τον Οκτώβριο επιβεβαιώνουν την εκτίμηση για υποτονικό υποκείμενο ρυθμό αύξησης της ποσότητας χρήματος με την ευρεία έννοια (Μ3) και ιδίως πιστωτικής επέκτασης. Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης του Μ3 2

3 επιβραδύνθηκε σε 1,4% τον Οκτώβριο, από 2,0% τον Σεπτέμβριο. Αυτή η επιβράδυνση αποδίδεται εν μέρει σε επίδραση της βάσης σύγκρισης. Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης του Μ1 παρέμεινε ισχυρός σε 6,6%, αντανακλώντας μια προτίμηση για ρευστότητα, αν και ήταν χαμηλότερος από το ανώτατο επίπεδο 8,7% στο οποίο είχε διαμορφωθεί τον Απρίλιο. Οι καθαρές εισροές κεφαλαίων προς τη ζώνη του ευρώ συνέχισαν να αποτελούν τον κυριότερο παράγοντα που στηρίζει την ετήσια αύξηση του Μ3, ενώ ο ετήσιος ρυθμός μεταβολής των δανείων προς τον ιδιωτικό τομέα παρέμεινε ασθενής. Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των δανείων προς τα νοικοκυριά (διορθωμένος ως προς τις πωλήσεις και τιτλοποιήσεις δανείων) ήταν 0,3% τον Οκτώβριο, σε γενικές γραμμές αμετάβλητος από την αρχή του έτους. Ο ετήσιος ρυθμός μεταβολής των δανείων προς τις μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις (διορθωμένος ως προς τις πωλήσεις και τιτλοποιήσεις δανείων) ήταν -2,9% τον Οκτώβριο, έναντι -2,8% τον Σεπτέμβριο και -2,9% τον Αύγουστο. Σε γενικές γραμμές, η υποτονική δυναμική των δανείων προς τις μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις εξακολουθεί να αντανακλά τη χρονική υστέρηση που παρουσιάζουν οι εξελίξεις των δανείων σε σχέση με τον οικονομικό κύκλο, ενώ επίσης αντανακλά τον πιστωτικό κίνδυνο και τη συνεχιζόμενη προσαρμογή των ισολογισμών του χρηματοπιστωτικού και του μη χρηματοπιστωτικού τομέα. Από το καλοκαίρι του 2012 και μετά έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος ως προς τη βελτίωση της χρηματοδότησης των τραπεζών. Προκειμένου να εξασφαλιστεί η ορθή μετάδοση της νομισματικής πολιτικής προς τις συνθήκες χρηματοδότησης στις χώρες της ζώνης του ευρώ, είναι απαραίτητο να περιοριστεί περαιτέρω ο κατακερματισμός των πιστωτικών αγορών της ζώνης του ευρώ και να ενισχυθεί η ανθεκτικότητα των τραπεζών, όπου χρειάζεται. Η συνολική αξιολόγηση της πριν από την ανάληψη των εποπτικών της καθηκόντων στο πλαίσιο του ενιαίου εποπτικού μηχανισμού θα στηρίξει περαιτέρω αυτή τη διαδικασία οικοδόμησης εμπιστοσύνης. Θα ενισχύσει την ποιότητα των διαθέσιμων πληροφοριών για την κατάσταση των τραπεζών και θα οδηγήσει στον προσδιορισμό και την υλοποίηση των απαραίτητων διορθωτικών ενεργειών. Η λήψη περαιτέρω αποφασιστικών μέτρων για τη θέσπιση τραπεζικής ένωσης θα συμβάλει στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Συνοπτικά, η οικονομική ανάλυση υποδηλώνει ότι η ζώνη του ευρώ ενδέχεται να διέλθει μια παρατεταμένη περίοδο χαμηλού πληθωρισμού, την οποία θα διαδεχθεί αργότερα μια σταδιακή ανοδική κίνηση των ρυθμών πληθωρισμού προς επίπεδα κάτω αλλά πλησίον του 2%. Η διασταύρωση με τις ενδείξεις της νομισματικής ανάλυσης επιβεβαιώνει αυτή την εικόνα. Όσον αφορά τη δημοσιονομική πολιτική, το Διοικητικό Συμβούλιο επικροτεί την αξιολόγηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αναφορικά με τα σχέδια προϋπολογισμών για το 2014, τα οποία υποβλήθηκαν τον Οκτώβριο για πρώτη φορά με βάση το δίπτυχο κανονισμών (two-pack). Αυτή η νέα διαδικασία εποπτείας πρέπει να είναι πλήρως αποτελεσματική. Προκειμένου να τεθούν οι υψηλοί λόγοι του δημόσιου χρέους σε καθοδική τροχιά, οι κυβερνήσεις θα πρέπει να μην αναστρέψουν τις προσπάθειές τους για μείωση των ελλειμμάτων και να συνεχίσουν τη δημοσιονομική προσαρμογή μεσοπρόθεσμα. Ειδικότερα, τα μέτρα προσαρμογής πρέπει να ευνοούν την ανάπτυξη και να έχουν μεσοπρόθεσμη προοπτική, ούτως ώστε να συμβάλλουν τόσο στη βελτίωση των παρεχόμενων δημόσιων υπηρεσιών όσο και στην ελαχιστοποίηση των στρεβλωτικών επιδράσεων της φορολογίας. Παράλληλα, είναι ανάγκη να προχωρήσουν οι μεταρρυθμίσεις στις αγορές προϊόντων και εργασίας, προκειμένου να ενισχυθεί η ανταγωνιστικότητα, να αυξηθεί ο δυνητικός ρυθμός ανάπτυξης, να δημιουργηθούν ευκαιρίες απασχόλησης και να στηριχθεί η προσαρμοστικότητα των οικονομιών της ζώνης του ευρώ. Το παρόν τεύχος του Μηνιαίου Δελτίου περιέχει ένα άρθρο, με τίτλο Μακροοικονομικές προβολές εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος για τη ζώνη του ευρώ του Δεκεμβρίου

4 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ 1 ΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩ Η παγκόσμια ανάκαμψη παραμένει συγκρατημένη και ανομοιογενής ανάμεσα στις οικονομικές περιφέρειες, καθώς η δυναμική της ανάπτυξης σταδιακά μετατοπίζεται προς όφελος των προηγμένων οικονομιών. Οι πιο πρόσφατοι δείκτες ερευνών υποδηλώνουν περαιτέρω επέκταση της παγκόσμιας επιχειρηματικής δραστηριότητας, που υποστηρίζεται μεταξύ άλλων και από τη σταθεροποίηση των χρηματοπιστωτικών συνθηκών διεθνώς. Μεσοπρόθεσμα οι προοπτικές αναμένεται να βελτιωθούν στις προηγμένες οικονομίες, αλλά παραμένουν άτονες στις αναδυόμενες αγορές σε σχέση με τις ιστορικές τάσεις. Αρκετοί κυκλικοί και διαρθρωτικοί παράγοντες εξακολουθούν να δυσχεραίνουν την παγκόσμια ανάπτυξη, ενώ οι καθοδικοί κίνδυνοι για τις προοπτικές της οικονομικής δραστηριότητας εξακολουθούν να επικρατούν των ανοδικών. Παράλληλα, το διεθνές εμπόριο ενισχύεται σταδιακά, αλλά οι ρυθμοί ανάπτυξης παραμένουν πολύ χαμηλότεροι από ό,τι πριν από την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση. Ο πληθωρισμός τιμών καταναλωτή έχει επιβραδυνθεί στις περισσότερες προηγμένες και αναδυόμενες οικονομίες σε σχέση με τον Ιούλιο, κάτι που οφείλεται στις χαμηλότερες τιμές της ενέργειας και των ειδών διατροφής. Όσον αφορά το προσεχές διάστημα, οι πληθωριστικές πιέσεις αναμένεται να παραμείνουν περιορισμένες στο πλαίσιο της ακόμη άφθονης πλεονάζουσας παραγωγικής δυναμικότητας σε παγκόσμιο επίπεδο. 1.1 ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΟ Η παγκόσμια ανάκαμψη προχωρεί, αλλά παραμένει συγκρατημένη και ανομοιογενής ανάμεσα στις οικονομικές περιφέρειες. Τους τελευταίους μήνες υπήρξαν ενδείξεις σταδιακής ενίσχυσης της ανάκαμψης στις προηγμένες οικονομίες. Στις ΗΠΑ η αυτόματη περικοπή των δαπανών το Μάρτιο επιβράδυνε την ανάπτυξη εφέτος, αλλά η ιδιωτική ζήτηση παρέμεινε σχετικά ανθεκτική, καθώς η σταδιακή βελτίωση στους ισολογισμούς των νοικοκυριών στήριξε τις επενδύσεις σε κατοικίες και την ιδιωτική κατανάλωση. Στην Ιαπωνία, παρά την υποχώρηση του ρυθμού ανάπτυξης κατά το γ τρίμηνο έναντι του προηγούμενου τριμήνου, η υποκείμενη δραστηριότητα παρέμεινε σθεναρή, υποβοηθούμενη από την επεκτατική νομισματική και δημοσιονομική πολιτική. Από την αρχή του έτους παρατηρείται επίσης έντονη άνοδος της δραστηριότητας στο Ηνωμένο Βασίλειο. Αντιθέτως, στις περισσότερες αναδυόμενες οικονομίες η δραστηριότητα υπήρξε πιο υποτονική, αν και η δυναμική της ανάπτυξης φαίνεται να ανακάμπτει κάπως στην Κίνα. Σε ορισμένες από τις μεγαλύτερες αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς, η ασθενέστερη εγχώρια ζήτηση έχει επηρεάσει τη δυναμική της ανάπτυξης, ενώ δυσχέρειες από την πλευρά της προσφοράς φαίνεται να περιορίζουν τη δραστηριότητα. Οι χώρες-εξαγωγείς εμπορευμάτων επηρεάστηκαν από τη σχετικά υποτονική παγκόσμια ζήτηση για εμπορεύματα. Οι συνθήκες χρηματοπιστωτικής στενότητας διεθνώς κατά τα μέσα του έτους επίσης συνέβαλαν στην επιβράδυνση του ρυθμού ανάπτυξης σε ορισμένες αναδυόμενες οικονομίες. Ενδείξεις ότι η Ομοσπονδιακή Επιτροπή Ανοικτής Αγοράς (FOMC) των ΗΠΑ ενδέχεται να αρχίσει να μειώνει τις αγορές τίτλων που πραγματοποιεί οδήγησαν σε αντιστροφή των ροών κεφαλαίων που επηρέασε τις προοπτικές ορισμένων χωρών, ιδίως εκείνων με ισχνά θεμελιώδη μεγέθη. Πιο πρόσφατα, οι διεθνείς χρηματοπιστωτικές συνθήκες γενικά σταθεροποιήθηκαν ύστερα από την απόφαση της FOMC το Σεπτέμβριο να μεταθέσει χρονικά τη μείωση των αγορών τίτλων, αλλά σε ορισμένες χώρες εξακολουθεί να υπάρχει στενότητα. Συνολικά, τα τελευταία στοιχεία συνάδουν με μια μέτρια ανάκαμψη της παγκόσμιας αναπτυξιακής δυναμικής το δεύτερο εξάμηνο του Προσωρινές εκτιμήσεις για το ΑΕΠ το γ τρίμηνο υποδηλώνουν ότι η οικονομική δραστηριότητα στις χώρες του G20 εκτός της ζώνης 4

5 του ευρώ αυξήθηκε κατά 1,3% σε τριμηνιαία βάση, δηλ. πολύ περισσότερο από ό,τι το προηγούμενο τρίμηνο, αν και εξακολουθεί να παρατηρείται ανομοιογένεια από χώρα σε χώρα (βλ. Πίνακα 1). Μεταξύ των προηγμένων οικονομιών, ο τριμηνιαίος ρυθμός οικονομικής ανάπτυξης επιταχύνθηκε στις ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο το γ τρίμηνο του 2013, κυρίως λόγω της θετικής συμβολής των αποθεμάτων και στις δύο χώρες. Στην Ιαπωνία η δραστηριότητα επιβραδύνθηκε λόγω του μετριασμού των εξαγωγών, αλλά η συνολική δραστηριότητα παρέμεινε σθεναρή. Όσον αφορά τις αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς, το γ τρίμηνο η δραστηριότητα ανέκαμψε κάπως στην Κίνα, κατά κύριο λόγο χάρη στις έντονες επενδύσεις που ακολούθησαν τη μικρή δημοσιονομική ώθηση και την ταχεία πιστωτική επέκταση, ενώ η δυναμική μετριάστηκε στις περισσότερες άλλες μεγάλες αναδυόμενες χώρες, ιδίως στη Βραζιλία και την Ινδία. Η βελτίωση του οικονομικού κλίματος επίσης υποδηλώνει καλύτερες προοπτικές ανάπτυξης για την παγκόσμια οικονομία το δ τρίμηνο. Οι δείκτες ερευνών παρουσιάζουν άνοδο, ενισχυόμενοι από την ανθεκτική αναπτυξιακή δυναμική στις προηγμένες οικονομίες. Πιο συγκεκριμένα, ο παγκόσμιος Δείκτης Υπευθύνων Προμηθειών (ΡΜΙ) για το σύνολο των τομέων διατήρησε τη δυναμική του το Νοέμβριο, ωθούμενος από την έντονη ανάπτυξη τόσο των υπηρεσιών όσο και της μεταποίησης (βλ. Διάγραμμα 1). Ο σύνθετος προπορευόμενος δείκτης του ΟΟΣΑ, που έχει σχεδιαστεί ώστε να προβλέπει τα σημεία καμπής της οικονομικής δραστηριότητας σε σχέση με την τάση, κατέδειξε ενίσχυση της αναπτυξιακής δυναμικής στις περισσότερες μεγάλες χώρες του ΟΟΣΑ, αλλά πιο συγκρατημένη και ανομοιογενή αναπτυξιακή δυναμική στον υπόλοιπο κόσμο (βλ. Διάγραμμα 2). Ο δείκτης Ifo World Economic Climate Indicator επίσης κατέγραψε μεγαλύτερη αισιοδοξία μεταξύ των ερωτηθέντων όσον αφορά τις προοπτικές τόσο των προηγμένων όσο και των αναδυόμενων οικονομιών. Ύστερα από μακρά περίοδο υποτονικής αύξησης του παγκόσμιου εμπορίου, οι πιο πρόσφατοι δείκτες παρέχουν δειλές ενδείξεις μέτριας ανάκαμψης. Σύμφωνα με το CPB Netherlands Bureau for Economic Policy Analysis, οι παγκόσμιες εισαγωγές αγαθών αυξήθηκαν κατά 1,3% σε τριμηνιαία βάση το γ τρίμηνο, ύστερα από άνοδο κατά 0,3% το προηγούμενο τρίμηνο. Επιπροσθέτως, ο παγκόσμιος δείκτης ΡΜΙ για τις νέες παραγγελίες εξαγωγών στη μεταποίηση κατέγραψε έντονη αύξηση το Νοέμβριο για δεύτερο συνεχή μήνα. Όμως, καθώς οι συνιστώσες της ζήτησης που παρουσιάζουν υψηλή εξάρτηση από το εμπόριο εμφανίζουν υποτονικές προοπτικές, αναμένεται ότι το παγκόσμιο εμπόριο θα ανακάμψει μόνο σταδιακά καθώς θα επιταχύνεται η παγκόσμια και η οικονομική δραστηριότητα στις επιμέρους οικονομικές περιοχές, με ρυθμούς αύξησης που θα παραμείνουν χαμηλότεροι από εκείνους που καταγράφονταν πριν από τη χρηματοπιστωτική κρίση. Όσον αφορά το προσεχές διάστημα, σύμφωνα με τις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος του Δεκεμβρίου 2013 (βλ. άρθρο), η παγκόσμια ανάπτυξη αναμένεται να ενισχυθεί, αν και με βραδείς ρυθμούς, καθώς ορισμένοι κυκλικοί και διαρθρωτικοί παράγοντες εξακολουθούν να περιορίζουν τις μεσοπρόθεσμες προοπτικές. Συνολικά, η εικόνα της παγκόσμιας ανάπτυξης παραμένει αμετάβλητη σε σύγκριση με τις προβολές του Σεπτεμβρίου Στις προηγμένες οικονομίες, η υποτονικότητα στις αγορές εργασίας, η συνεχιζόμενη απομόχλευση του ιδιωτικού τομέα και η δημοσιονομική προσαρμογή αναμένεται να επιδράσουν ανασταλτικά στην εγχώρια ζήτηση, αν και σε μικρότερο βαθμό από ό,τι στο παρελθόν, καθώς η επίδραση αυτών των παραγόντων εξασθενεί σταδιακά. Στις αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς, η ανάπτυξη αναμένεται να παραμείνει μέτρια, στο πλαίσιο δυσχερειών από την πλευρά της προσφοράς, όπως φαινόμενα συμφόρησης στις υποδομές και περιορισμοί στην παραγωγική δυναμικότητα, αν και η πρόσφατη σταθεροποίηση των συνθηκών στις χρηματοπιστωτικές αγορές αναμένεται συνολικά να στηρίξει την οικονομική ανάπτυξη βραχυπρόθεσμα. 5

6 Οι παγκόσμιες προοπτικές εξακολουθούν να περιβάλλονται από σημαντική αβεβαιότητα και οι καθοδικοί κίνδυνοι για τις προοπτικές της οικονομικής δραστηριότητας εξακολουθούν να επικρατούν των ανοδικών. Οι εξελίξεις των συνθηκών στις παγκόσμιες χρηματοπιστωτικές αγορές και τις αγορές χρήματος, καθώς και η συναφής αβεβαιότητα, μπορούν ενδεχομένως να επηρεάσουν αρνητικά τις οικονομικές συνθήκες. Μεταξύ των λοιπών καθοδικών κινδύνων συγκαταλέγεται το ενδεχόμενο ανόδου των τιμών των εμπορευμάτων και ασθενέστερης από ό,τι αναμενόταν παγκόσμιας ζήτησης. 1.2 ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΙΣ ΤΙΜΕΣ ΔΙΕΘΝΩΣ Η υποχώρηση του παγκόσμιου πληθωρισμού που παρατηρείται από το 2011 συνεχίστηκε και τους πρόσφατους μήνες, αν και υποκρύπτει ανάμεικτες εξελίξεις μεταξύ των χωρών. Στις χώρες του ΟΟΣΑ, ο ετήσιος πληθωρισμός τιμών καταναλωτή υποχώρησε περαιτέρω σε 1,3% τον Οκτώβριο, στο πλαίσιο του χαμηλότερου πληθωρισμού στις ΗΠΑ, τον Καναδά και το Ηνωμένο Βασίλειο, που μόνο εν μέρει αντισταθμίστηκε από τον υψηλότερο πληθωρισμό στην Ιαπωνία. Ο ετήσιος πληθωρισμός τιμών καταναλωτή εκτός ειδών διατροφής και ενέργειας στις χώρες του ΟΟΣΑ παρέμεινε σταθερός στο 1,5% τον Οκτώβριο σε σχέση με τον μέσο όρο των τριών πρώτων τριμήνων. Στις αναδυόμενες οικονομίες εκτός ΟΟΣΑ οι εξελίξεις ήταν πιο ανομοιογενείς, καθώς ο μετρούμενος πληθωρισμός αυξήθηκε τον Οκτώβριο στην Κίνα, την Ινδία και τη Ρωσία, αλλά μειώθηκε στη Βραζιλία. Ο μετριασμός του παγκόσμιου πληθωρισμού αντανακλά μια σειρά παραγόντων, μεταξύ των οποίων η υποτονική ζήτηση και οικονομική δραστηριότητα, όπως υποδηλώνει η ακόμη άφθονη πλεονάζουσα παραγωγική δυναμικότητα. Στο μεταξύ, η υποτίμηση των νομισμάτων από το β τρίμηνο του 2013 οδήγησε σε αύξηση των πληθωριστικών πιέσεων σε ορισμένες αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς. Μία άλλη σημαντική κινητήρια δύναμη της εξέλιξης του πληθωρισμού διεθνώς ήταν η υποτονική δυναμική των τιμών των εμπορευμάτων, που οδήγησε επίσης σε ισχυρή αρνητική επίδραση της βάσης σύγκρισης στον πληθωρισμό. Η τιμή του αργού πετρελαίου Brent παρέμεινε σχετικά σταθερή γύρω στα 110 δολ. ΗΠΑ/βαρέλι τους τελευταίους μήνες, ύστερα από μια βραχύβια αύξηση στα 116 δολ. ΗΠΑ/βαρέλι στα τέλη Αυγούστου 2013, ενώ στις αρχές Δεκεμβρίου ήταν περί τα 112 δολ. ΗΠΑ/βαρέλι, επίπεδο παρόμοιο με εκείνο του προηγούμενου έτους. Όσον αφορά τα θεμελιώδη μεγέθη, οι συνθήκες προσφοράς και ζήτησης διεθνώς υποδηλώνουν ότι η αγορά πετρελαίου χαρακτηρίζεται από σχετικά επαρκή προσφορά. Η παγκόσμια ζήτηση για πετρέλαιο αναμένεται να παραμείνει αμετάβλητη το δ τρίμηνο σε σύγκριση με το γ τρίμηνο, σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας. Ταυτόχρονα, η προσφορά από χώρες εκτός ΟΠΕΚ κυρίως σχιστολιθικού πετρελαίου από τις ΗΠΑ αναμένεται να συνεχίσει να αυξάνεται. Ωστόσο, μεγάλο μέρος της προσφοράς πετρελαίου των ΗΠΑ παραμένει συγκεντρωμένο στη Βόρειο Αμερική, γεγονός που συμβάλλει σε αύξηση των αποθεμάτων πετρελαίου στην περιοχή και ασκεί καθοδικές πιέσεις στην τιμή αναφοράς του αργού πετρελαίου των ΗΠΑ (WTI). Αντίθετα, η τιμή του πετρελαίου Brent έχει ενισχυθεί από τις συνεχιζόμενες σοβαρές διαταραχές της προσφοράς σε αρκετές χώρες του ΟΠΕΚ, ειδικότερα στο Ιράκ και τη Λιβύη. Η πρόσφατη συμφωνία με το Ιράν σχετικά με το πυρηνικό του πρόγραμμα δημιούργησε αισιοδοξία για μια αύξηση της μελλοντικής προσφοράς πετρελαίου. Πάντως δεν έχουν αρθεί οι βασικές κυρώσεις που εμποδίζουν την εξαγωγή ιρανικού πετρελαίου και επομένως η επίδραση της συμφωνίας στις διεθνείς συνθήκες προσφοράς και ζήτησης πετρελαίου μάλλον θα παραμείνει περιορισμένη βραχυπρόθεσμα. Οι συμμετέχοντες στην αγορά αναμένουν ελαφρώς χαμηλότερες τιμές πετρελαίου μεσοπρόθεσμα, καθώς οι τιμές διαπραγμάτευσης των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης για το Δεκέμβριο του 2015 διαμορφώνονται σε 101 δολ. ΗΠΑ/βαρέλι. 6

7 Οι τιμές των μη ενεργειακών εμπορευμάτων υπήρξαν συνολικά σταθερές τους τελευταίους μήνες. Αυτό ενισχύει την πορεία σταθεροποίησης που παρατηρείται από τον Ιούλιο του 2013, παρά μια κάποια μεταβλητότητα κατά τους θερινούς μήνες. Ενώ οι τιμές των δημητριακών λόγω χαλαρών συνθηκών από την πλευρά της προσφοράς εξακολούθησαν να μειώνονται τους τελευταίους μήνες, οι τιμές πολλών άλλων εμπορευμάτων δεν σημείωσαν μεταβολή. Συνολικά, ο δείκτης τιμών των μη ενεργειακών εμπορευμάτων (σε δολάρια ΗΠΑ) είναι σήμερα 5% χαμηλότερος από ό,τι ένα έτος νωρίτερα. Γενικά, δεδομένου ότι θα εξακολουθήσει να υπάρχει άφθονη πλεονάζουσα παραγωγική δυναμικότητα στις μεγάλες ανεπτυγμένες οικονομίες, ο παγκόσμιος πληθωρισμός και οι πληθωριστικές πιέσεις αναμένεται να παραμείνουν σε συγκρατημένα επίπεδα. Ταυτόχρονα, οι πληθωριστικές προσδοκίες εξακολουθούν να είναι σταθεροποιημένες, ιδίως στις προηγμένες οικονομίες. 1.3 ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΕ ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΕΣ ΗΝΩΜΕΝΕΣ ΠΟΛΙΤΕΙΕΣ Στις ΗΠΑ η οικονομική ανάπτυξη υπήρξε μάλλον εύρωστη το β και το γ τρίμηνο του 2013, παρά τη δημοσιονομική απορρόφηση που προκλήθηκε από την υψηλότερη φορολογία και την περιστολή των δημόσιων δαπανών στο πλαίσιο της αυτόματης περικοπής των δαπανών νωρίτερα εφέτος. Η ανάπτυξη στηρίχθηκε από τη συνεχιζόμενη βελτίωση στη στεγαστική αγορά και την αγορά εργασίας, καθώς και από τις ευνοϊκές χρηματοπιστωτικές συνθήκες που αντανακλούν τη συνέχιση της χαλαρής νομισματικής πολιτικής και θετικές επιδράσεις πλούτου από την άνοδο των τιμών των μετοχών και των κατοικιών. Σύμφωνα με τη δεύτερη εκτίμηση του Γραφείου Οικονομικής Ανάλυσης, το πραγματικό ΑΕΠ αυξήθηκε με ανηγμένο σε ετήσια βάση τριμηνιαίο ρυθμό 3,6% (0,9 σε τριμηνιαία βάση) το γ τρίμηνο, από 2,5% (0,6% σε τριμηνιαία βάση) το β τρίμηνο. Η ανάπτυξη στηρίχθηκε από την άνοδο της ιδιωτικής καταναλωτικής δαπάνης, των ιδιωτικών πάγιων επενδύσεων και των εξαγωγών, αν και αυτή η άνοδος υπήρξε βραδύτερη από ό,τι το προηγούμενο τρίμηνο. Η μεταβολή των αποθεμάτων είχε σημαντική συμβολή (1,7 εκατοστιαίες μονάδες) στον ανηγμένο σε ετήσια βάση ρυθμό ανάπτυξης, και εξηγεί το μεγαλύτερο μέρος της βελτίωσης έναντι του προηγούμενου τριμήνου. Η δημόσια κατανάλωση αυξήθηκε ελαφρώς, καθώς η υποχώρηση των δαπανών σε ομοσπονδιακό επίπεδο υπεραντισταθμίστηκε από τις υψηλότερες δαπάνες σε πολιτειακό και τοπικό επίπεδο. Η συμβολή των καθαρών εξαγωγών στην αύξηση του ΑΕΠ ήταν ελαφρώς θετική, αντανακλώντας την πιο έντονη επιβράδυνση της αύξησης των εισαγωγών σε σύγκριση με την αύξηση των εξαγωγών. Η παροδική διακοπή λειτουργίας της ομοσπονδιακής κυβέρνησης και η ακροσφαλής πολιτική γύρω από το θέμα της αύξησης του ορίου χρέους τον Οκτώβριο, σε συνδυασμό με τη συνακόλουθη ένταση της αβεβαιότητας και την υποχώρηση της εμπιστοσύνης των καταναλωτών, ενδέχεται να επιδράσουν αρνητικά στη δυναμική της οικονομικής ανάπτυξης το δ τρίμηνο του Οι δείκτες που μετρούν την εμπιστοσύνη των καταναλωτών έχουν μειωθεί από την αρχή του τριμήνου και η εμπιστοσύνη των μικρών επιχειρήσεων έχει υποχωρήσει στο χαμηλότερο επίπεδο από το Μάρτιο. Ταυτόχρονα, η σταθερή αύξηση της απασχόλησης στον μη αγροτικό τομέα κατά άτομα τον Οκτώβριο υποδηλώνει ανθεκτική αγορά εργασίας, με περιορισμένες αρνητικές συνέπειες από τη διακοπή λειτουργίας της ομοσπονδιακής κυβέρνησης. Επίσης ενθαρρυντικά είναι τα στοιχεία για τις πωλήσεις λιανικής και τη μεταποιητική δραστηριότητα, καθώς στην αρχή του δ τριμήνου και οι δύο δείκτες υπερέβησαν τα μέσα επίπεδα του προηγούμενου τριμήνου. Όσον αφορά το μέλλον, η οικονομική ανάκαμψη στις ΗΠΑ προβλέπεται να επιταχυνθεί σταδιακά καθώς σιγά-σιγά εξομαλύνονται οι δυσκολίες που συνδέονταν με τη δημοσιονομική πολιτική και τη διόρθωση των ισολογισμών των νοικοκυριών. Επιπλέον, η βελτίωση της αγοράς κατοικιών και της αγοράς εργασίας αναμένεται να συντηρήσει την εγχώρια ζήτηση. Ωστόσο, η πολιτική αβεβαιότητα όσον αφορά τη 7

8 δημοσιονομική πολιτική εξακολουθεί να αποτελεί κίνδυνο για τις αναπτυξιακές προοπτικές, καθώς η προθεσμία για τη λήψη απόφασης σχετικά με το όριο του δημόσιου χρέους και τη χρηματοδότηση της ομοσπονδιακής κυβέρνησης μετατέθηκε για τις αρχές του Ο ετήσιος πληθωρισμός ΔΤΚ υποχώρησε περαιτέρω κατά 0,2 της εκατοστιαίας μονάδας στο 1,0% τον Οκτώβριο, αντανακλώντας σε μεγάλο βαθμό την καθοδική τάση του πληθωρισμού των τιμών της ενέργειας, που διαμορφώθηκε σε εντονότερα αρνητικές τιμές (-4,8% τον Οκτώβριο). Ο πληθωρισμός των τιμών των ειδών διατροφής (1,3% τον Οκτώβριο) συνέχισε την υποτονική του πορεία των τελευταίων μηνών. Ο πληθωρισμός εκτός ειδών διατροφής και ενέργειας διαμορφώθηκε στο 1,7%, όσο και ο μέσος όρος του το τελευταίο εξάμηνο, αλλά 0,4 της εκατοστιαίας μονάδας κάτω από το μέσο όρο για το Όσον αφορά το προσεχές διάστημα, η σημαντική χαλάρωση της οικονομικής δραστηριότητας και η υποτονική δυναμική των μισθών και του κόστους των εισροών υποδηλώνουν ότι ο πληθωρισμός θα παραμείνει συγκρατημένος. Στις 30 Οκτωβρίου 2013 η Ομοσπονδιακή Επιτροπή Ανοικτής Αγοράς (FOMC) αποφάσισε να διατηρήσει το επιτόκιο-στόχο για τα ομοσπονδιακά κεφάλαια μεταξύ 0% και 0,25% και εξέφρασε την εκτίμηση ότι η διατήρησή του σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα θα είναι σκόπιμη τουλάχιστον για όσο διάστημα (α) το ποσοστό ανεργίας παραμένει άνω του 6,5%, (β) ο πληθωρισμός με ορίζοντα ενός έως δύο ετών δεν προβλέπεται να υπερβεί το 2,5% και (γ) οι πιο μακροπρόθεσμες πληθωριστικές προσδοκίες εξακολουθούν να είναι σταθεροποιημένες. Η Επιτροπή επιβεβαίωσε τη θέση που είχε εκφράσει στη συνεδρίαση του Σεπτεμβρίου και αποφάσισε να περιμένει περισσότερες ενδείξεις διατηρήσιμης προόδου όσον αφορά την οικονομική δραστηριότητα και τις συνθήκες στην αγορά εργασίας πριν προσαρμόσει το ρυθμό αγοράς τίτλων που πραγματοποιεί από τα σημερινά επίπεδα των 40 δισεκ. δολαρίων ΗΠΑ το μήνα για τα προϊόντα τιτλοποίησης στεγαστικών δανείων ειδικών φορέων-εκδοτών (agency mortgage-backed securities) και των 45 δισεκ. δολαρίων ΗΠΑ το μήνα για πιο μακροπρόθεσμους τίτλους του Αμερικανικού Δημοσίου. ΙΑΠΩΝΙΑ Η οικονομική δραστηριότητα συνέχισε να επεκτείνεται με εύρωστο ρυθμό στην Ιαπωνία, υποβοηθούμενη από μέτρα νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής. Οι κυβερνητικές ανακοινώσεις από την αρχή του έτους, που είχαν στόχο την επανεκκίνηση της οικονομίας μέσω εκτεταμένων νομισματικών και δημοσιονομικών μέτρων και διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, τόνωσαν την εμπιστοσύνη, ενώ οι τιμές των μετοχών κατέγραψαν έντονη αύξηση και το Νοέμβριο του 2013 ο δείκτης ΝΙΚΚΕΙ ήταν κατά μέσο όρο περισσότερο από 60% υψηλότερος από ό,τι πριν από ένα έτος. Η ονομαστική σταθμισμένη ισοτιμία του γιεν υποχώρησε κατά περίπου 20% την ίδια περίοδο, κάτι που ωφέλησε κάπως τις εξαγωγές. Έτσι σημειώθηκε σημαντική επιτάχυνση της ανάπτυξης το πρώτο εξάμηνο του έτους. Σύμφωνα με τις πρώτες προκαταρκτικές εκτιμήσεις της ιαπωνικής κυβέρνησης η δραστηριότητα επιβραδύνθηκε το γ τρίμηνο καθώς το ΑΕΠ σημείωσε τριμηνιαίο ρυθμό αύξησης 0,5%. Αυτή η υποχώρηση αντανακλούσε κυρίως την έντονη μείωση των εξαγωγών. Αν και η εμπιστοσύνη των καταναλωτών υποχώρησε τον Οκτώβριο και η βιομηχανική παραγωγή αυξήθηκε μόλις κατά 0,5%, εξακολουθεί να αναμένεται μικρή επιτάχυνση της οικονομικής δραστηριότητας το δ τρίμηνο. Όσον αφορά τους προσεχείς μήνες, η οικονομική δραστηριότητα αναμένεται να ενισχυθεί το α τρίμηνο του 2014 καθώς θα στηριχθεί από την επίσπευση της ιδιωτικής κατανάλωσης εν όψει της αύξησης του φόρου κατανάλωσης που έχει προγραμματιστεί για τον Απρίλιο του Η ενίσχυση της οικονομικής δραστηριότητας και η υποχώρηση του γιεν συνέβαλαν σε άνοδο του πληθωρισμού σε σχέση με την αρχή του έτους. Ο ετήσιος πληθωρισμός τιμών καταναλωτή παρέμεινε αμετάβλητος στο 1,1% τον Οκτώβριο, αν και ο ετήσιος πληθωρισμός ΔΤΚ εκτός ενέργειας αυξήθηκε σε 0,9% τον Οκτώβριο από 0,7% το Σεπτέμβριο. Όσον αφορά το προσεχές 8

9 διάστημα, η προγραμματισμένη αύξηση του φόρου κατανάλωσης τον Απρίλιο θα οδηγήσει σε παροδική άνοδο του πληθωρισμού, ο οποίος θα προσεγγίσει περισσότερο προς το στόχο της Τράπεζας της Ιαπωνίας για πληθωρισμό ΔΤΚ 2%, στο πλαίσιο του προγράμματος ποσοτικής και ποιοτικής χαλάρωσης της νομισματικής πολιτικής. Κατά τη συνεδρίαση Νομισματικής Πολιτικής του Νοεμβρίου, η Τράπεζα της Ιαπωνίας αποφάσισε να διατηρήσει αμετάβλητο το στόχο της για τη νομισματική βάση. ΗΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ Το Ηνωμένο Βασίλειο κατέγραψε σημαντική ανάπτυξη τα τελευταία τρίμηνα. Σύμφωνα με τη δεύτερη εκτίμηση, το πραγματικό ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 0,8% σε τριμηνιαία βάση το γ τρίμηνο του 2013, κυρίως λόγω της κατανάλωσης των νοικοκυριών και της θετικής συμβολής των αποθεμάτων. Τα υψηλά επίπεδα των βασικών δεικτών ερευνών τον Οκτώβριο και το Νοέμβριο υποδηλώνουν ότι η εύρωστη ανάπτυξη θα συνεχιστεί και το δ τρίμηνο. Μεσοπρόθεσμα όμως ενδέχεται να μετριαστεί κάπως ο ρυθμός της ανάπτυξης. Η σχετικά ήπια δυναμική του πραγματικού εισοδήματος των νοικοκυριών και η συνεχιζόμενη ανάγκη για διόρθωση των ισολογισμών του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα θα συνεχίσουν να επιδρούν ανασταλτικά στην εγχώρια ζήτηση για κάποιο διάστημα, ενώ οι προοπτικές αύξησης των εξαγωγών παραμένουν υποτονικές. Η κατάσταση στην αγορά εργασίας εξακολούθησε να βελτιώνεται σταδιακά και τους τελευταίους μήνες επιταχύνθηκε η αύξηση της απασχόλησης. Το ποσοστό ανεργίας υποχώρησε κατά 0,1 της εκατοστιαίας μονάδας σε 7,6% το τρίμηνο που έληξε το Σεπτέμβριο. Τα πρόσφατα μέτρα πολιτικής στήριξαν την περαιτέρω άνοδο τόσο στους δείκτες δραστηριότητας όσο και στους δείκτες τιμών στην αγορά κατοικιών, ενώ ο ρυθμός πιστωτικής επέκτασης παρουσίασε ενδείξεις ανάκαμψης. Ο ετήσιος πληθωρισμός ΔΤΚ μετριάστηκε τον Οκτώβριο, αφού είχε κυμανθεί σε υψηλά επίπεδα το γ τρίμηνο. Τον Οκτώβριο ο μετρούμενος πληθωρισμός υποχώρησε κατά 0,5 της εκατοστιαίας μονάδας σε σύγκριση με το Σεπτέμβριο, σε 2,2%, κυρίως λόγω του χαμηλότερου πληθωρισμού των τιμών ενέργειας και των υπηρεσιών εκπαίδευσης. Όσον αφορά το προσεχές διάστημα, αναμένεται ότι ο πρόσφατος μετριασμός των πληθωριστικών πιέσεων θα διατηρηθεί, καθώς εξακολουθεί να επιδρά η ύπαρξη αναξιοποίητου εργατικού δυναμικού και κεφαλαίου. Ωστόσο, σε περίπτωση που η οικονομική δραστηριότητα ήταν εντονότερη από ό,τι υπολογίζεται επί του παρόντος, θα μπορούσε να ασκήσει ανοδικές πιέσεις στον πληθωρισμό. Στη συνεδρίασή της στις 5 Δεκεμβρίου 2013, η Επιτροπή Νομισματικής Πολιτικής της Τράπεζας της Αγγλίας διατήρησε το επιτόκιο πολιτικής της στο 0,5% και το μέγεθος του προγράμματος αγοράς τίτλων στα 375 δισεκ. λίρες Αγγλίας. ΑΛΛΕΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΕΣ Στη Σουηδία και τη Δανία, η ανάκαμψη της οικονομικής δραστηριότητας ήταν σχετικά μέτρια από το δεύτερο εξάμηνο του Το γ τρίμηνο του 2013 το πραγματικό ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 0,4% σε τριμηνιαία βάση στη Δανία και κατά 0,1% σε τριμηνιαία βάση στη Σουηδία, κυρίως χάρη στην εγχώρια ζήτηση. Η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ στην Ελβετία παρέμεινε έντονη το γ τρίμηνο του 2013 και διαμορφώθηκε σε 0,5% σε τριμηνιαία βάση, κατά βάση λόγω της μεγάλης αύξησης των εξαγωγών, μετά από μια παρατεταμένη περίοδο σχετικής στασιμότητας. Για το προσεχές διάστημα, η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ πιθανόν να ενισχυθεί στη Δανία και τη Σουηδία και να διατηρήσει το ρυθμό της στην Ελβετία. Όσον αφορά την εξέλιξη των τιμών, ο ετήσιος πληθωρισμός βάσει του ΕνΔΤΚ σημείωσε πτώση κάτω του 0,5% στη Δανία και τη Σουηδία τους τελευταίους μήνες, από 2% και περίπου 1%, αντίστοιχα. Η επιβράδυνση αυτή οφείλεται στη μείωση του πληθωρισμού των τιμών των βασικών εμπορευμάτων, καθώς και στην περαιτέρω υποχώρηση των εγχώριων πιέσεων στις τιμές. Στο μεταξύ, στην Ελβετία ο ετήσιος πληθωρισμός των τιμών καταναλωτή κατέγραψε πτώση των τιμών κατά 0,3% τον Οκτώβριο του 2013, κατά βάση λόγω των χαμηλότερων τιμών της ενέργειας και, γενικότερα, της συνεχούς πτώσης των τιμών των εισαγομένων. 9

10 Στα μεγαλύτερα κράτη-μέλη της ΕΕ στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη (ΚΑΕ), η οικονομική δραστηριότητα παρέμεινε περιορισμένη λόγω της υποχώρησης της εγχώριας ζήτησης, καθώς και του υποτονικού ρυθμού ανάπτυξης στις χώρες που αποτελούν αγορές προορισμού των εξαγωγών τους τα τελευταία χρόνια. Πρόσφατα, η ανάκαμψη της οικονομικής δραστηριότητας σταδιακά επιταχύνθηκε, αλλά με διαφορετικό ρυθμό από χώρα σε χώρα. Σύμφωνα με προκαταρκτικά στοιχεία, το γ τρίμηνο του 2013 το πραγματικό ΑΕΠ αυξήθηκε με σχετικά έντονο ρυθμό στην Ουγγαρία, την Πολωνία και τη Ρουμανία, αλλά υποχώρησε στην Τσεχία. Όσον αφορά τις μελλοντικές εξελίξεις, η οικονομική δραστηριότητα πιθανόν να ενισχυθεί από το επόμενο έτος και έπειτα. Η δυναμική της ανάκαμψης αναμένεται ότι θα εξακολουθήσει να διαφοροποιείται από χώρα σε χώρα, καθώς σε κάποιες οικονομίες οι εξαγωγές είναι ο κύριος προωθητικός παράγοντας της ανάπτυξης, ενώ σε άλλες η εγχώρια ζήτηση, υποβοηθούμενη π.χ. από πιο θετική αύξηση των πραγματικών εισοδημάτων και βελτιωμένη εμπιστοσύνη, συμβάλλει στην ανάπτυξη. Ο ετήσιος πληθωρισμός βάσει του ΕνΔΤΚ συνέχισε κατά μέσο όρο να μειώνεται σημαντικά στις μεγαλύτερες χώρες ΚΑΕ τους τελευταίους μήνες, μετά την ταχεία αύξηση που είχε καταγράψει το Ο πληθωρισμός επιβραδύνθηκε λόγω του χαμηλού ρυθμού ανόδου των τιμών των τροφίμων και της ενέργειας και την εξάλειψη των επιδράσεων της βάσης σύγκρισης από προηγούμενες αυξήσεις (ή, πιο πρόσφατα, μειώσεις) των έμμεσων φόρων και των διοικητικά καθοριζόμενων τιμών, καθώς και των ασθενών πιέσεων από την πλευρά της εγχώριας ζήτησης. Ο υποτονικός ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ και οι προοπτικές για τον πληθωρισμό ώθησαν τις κεντρικές τράπεζες ορισμένων χωρών ΚΑΕ να μειώσουν τα επιτόκια νομισματικής πολιτικής τους σε χαμηλά επίπεδα. Στην Τουρκία, ο ετήσιος ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ επιβραδύνθηκε σε 2,2% το Το πρώτο εξάμηνο του 2013 ο ρυθμός αυτός ανέκαμψε δυναμικά, με την επαναφορά των μέτρων νομισματικής και δημοσιονομικής ώθησης. Μετά από αύξηση κατά 1,5% σε τριμηνιαία βάση το α τρίμηνο του 2013, το πραγματικό ΑΕΠ σημείωσε περαιτέρω άνοδο κατά 2,1% σε τριμηνιαία βάση το β τρίμηνο, υποβοηθούμενη από την ενισχυμένη εγχώρια ζήτηση και τη συσσώρευση αποθεμάτων. Το δεύτερο εξάμηνο του 2013 οι δείκτες φανερώνουν υποχώρηση της οικονομικής δραστηριότητας σε σύγκριση με τον ταχύ ρυθμό επέκτασης το πρώτο εξάμηνο του έτους. Ο ετήσιος πληθωρισμός βάσει του ΔΤΚ αυξήθηκε σημαντικά από το Μάιο και παραμένει πάνω από το στόχο της κεντρικής τράπεζας, αντανακλώντας την επεκτατική κατεύθυνση της νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής, καθώς και τη μετακύλιση από την υποτίμηση της τουρκικής λίρας. Στη Ρωσία, η οικονομική ανάπτυξη συνέχισε να επιβραδύνεται. Μετά από αύξηση του προϊόντος κατά 3,4% το 2012, το ΑΕΠ μειώθηκε σε τριμηνιαία βάση, τόσο το α όσο και το β τρίμηνο του 2013, ως συνέπεια της υποτονικής εξωτερικής ζήτησης, της υποχώρησης των επενδύσεων και της δημοσιονομικής συστολής. Το γ τρίμηνο η ανάπτυξη φαίνεται ότι παρέμεινε υποτονική, αλλά αναμένεται να επιταχυνθεί ελαφρώς προς τα τέλη του Ο πληθωρισμός ακολούθησε πτωτική τροχιά, ως αποτέλεσμα των χαμηλότερων αυξήσεων στις τιμές των ειδών διατροφής και των διοικητικά καθοριζόμενων τιμών, ωστόσο παραμένει πάνω από το στόχο της κεντρικής τράπεζας. ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΕΣ ΤΗΣ ΑΣΙΑΣ Στην Κίνα, μετά την επιβράδυνση στις αρχές του 2013, η οικονομική ανάπτυξη το γ τρίμηνο ανήλθε σε 7,8% σε ετήσια βάση, κυρίως ως αποτέλεσμα των προσπαθειών της κυβέρνησης να σταθεροποιήσει την ανάπτυξη με μικρά μέτρα τόνωσης. Η έντονη πιστωτική επέκταση από την αρχή του έτους στήριξε την οικονομική δραστηριότητα, ενώ η αγορά κατοικιών παρέμεινε ανθηρή, με την αύξηση των πωλήσεων και των τιμών να συνεχίζεται. Παρά την πρόσφατη βελτίωση της δυναμικής της ανάπτυξης, οι πληθωριστικές πιέσεις διατηρήθηκαν σχετικά συγκρατημένες. Ο ετήσιος πληθωρισμός τιμών καταναλωτή αυξήθηκε σε 3,2% τον Οκτώβριο, κυρίως λόγω των αυξημένων τιμών των ειδών διατροφής, ωστόσο ο πληθωρισμός των τιμών 10

11 παραγωγού παρέμεινε αρνητικός. Όσον αφορά τις μελλοντικές προοπτικές, οι πρόσφατοι δείκτες ερευνών και τα στοιχεία για τη δραστηριότητα επιβεβαιώνουν τη συνεχιζόμενη εύρωστη δυναμική της οικονομικής δραστηριότητας το δ τρίμηνο. Αν και η αύξηση του εμπορίου παρέμεινε υποτονική, η βιομηχανική παραγωγή, οι επενδύσεις σε πάγια στοιχεία και οι πωλήσεις λιανικής κατέγραψαν μεγάλη αύξηση τον Οκτώβριο. Όσον αφορά τις πιο μακροχρόνιες προοπτικές, το Νοέμβριο, κατά την Τρίτη Ολομέλεια της 18ης Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας ανακοινώθηκε πρόγραμμα συνολικών μεταρρυθμίσεων, με στόχο η ανάπτυξη να καταστεί περισσότερο διατηρήσιμη και να απαιτεί λιγότερο εντατική χρήση πόρων. Σκοπός των μεταρρυθμίσεων είναι να επικεντρωθεί ο ρόλος της κυβέρνησης σε αποτελεσματικές ρυθμίσεις και στη διατήρηση της μακροοικονομικής σταθερότητας. Οι δυνάμεις της αγοράς και ο μη δημόσιος τομέας θα έχουν τη δυνατότητα να διαδραματίσουν έναν πιο σημαντικό ρόλο στην οικονομία, διευρύνοντας έτσι τις δυνατότητες για μεγαλύτερη αύξηση της παραγωγικότητας. Στο Πλαίσιο 1 αναλύονται οι κινητήριες δυνάμεις της οικονομικής δραστηριότητας στην Κίνα την τελευταία δεκαετία και εξετάζονται οι προοπτικές για ανάπτυξη. Πλαίσιο 1 ΚΥΡΙΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΠΡΟΟΠΤΙΚΩΝ ΤΗΣ ΚΙΝΑΣ Η οικονομική επέκταση της Κίνας τα τελευταία τριάντα χρόνια υπήρξε αξιοσημείωτη με βάση τα ιστορικά δεδομένα. Ο ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ της ήταν περίπου 10% κατά μέσο όρο την τελευταία δεκαετία και ξεπέρασε το 14% το Αν και έκτοτε μετριάστηκε κάπως και διαμορφώθηκε κοντά στο 8% το 2012, η οικονομία της Κίνας συνέχισε να επεκτείνεται με ρυθμό υπερδιπλάσιο από ό,τι η παγκόσμια οικονομία. Μέχρι το 2012 το μερίδιο της Κίνας στο παγκόσμιο ΑΕΠ (σε όρους ισοδυναμίας αγοραστικών δυνάμεων) είχε αυξηθεί σε 14,7%. Κατά το μετασχηματισμό της σε οικονομία της αγοράς, ο ρόλος της Κίνας στο παγκόσμιο εμπόριο αυξήθηκε και αυτός σημαντικά. Το μερίδιο των κινεζικών εισαγωγών στις παγκόσμιες εισαγωγές αυξήθηκε από επίπεδα κάτω του 1% στις αρχές της δεκαετίας του 1980 σε περίπου 9,2% στο τέλος του 2012, ενώ αντίθετα τα μερίδια των εισαγωγών των ΗΠΑ και της ζώνης του ευρώ εισήλθαν σε πτωτική τροχιά (Διάγραμμα A). Στη διάρκεια αυτής της περιόδου η Κίνα προσέλκυσε μεγαλύτερο όγκο εισαγωγών από σχεδόν όλους τους εμπορικούς εταίρους της, ιδίως από γειτονικές της οικονομίες. Η ζήτηση εισαγωγών εκ μέρους της Κίνας έγινε επίσης ολοένα σημαντικότερη και για τη ζώνη του ευρώ, αφού το μερίδιο των εξαγωγών προς την Κίνα στο σύνολο των εξαγωγών της ζώνης του ευρώ αυξήθηκε από 2,4% το 2001 σε 6,4% το Δεδομένου του εξέχοντος ρόλου της Κίνας στην παγκόσμια οικονομία, το ζήτημα κατά πόσον θα μπορέσει να διατηρήσει και στο μέλλον έναν εξίσου σθεναρό ρυθμό ανάπτυξης έχει σημαντικές προεκτάσεις για την παγκόσμια οικονομική δραστηριότητα. Στο παρελθόν, η Κίνα για την ανάπτυξή της στηρίχθηκε κατά πολύ στη ραγδαία συσσώρευση κεφαλαίου και την ανακατανομή της εργασίας από τον γεωργικό στο μη γεωργικό τομέα. Μελλοντικά όμως, είναι ευρέως αναμενόμενο ότι θα στραφεί σταδιακά προς ένα πιο ισορροπημένο πρότυπο οικονομικής ανάπτυξης. 1 Υπό αυτές τις συνθήκες, το παρόν πλαίσιο αναλύει, με γνώμονα την πλευρά της προσφοράς, τους καθοριστικούς παράγοντες που συνέβαλαν στη σθεναρή επίδοση της κινεζικής οικονομίας την τελευταία δεκαετία, εξηγεί τα αίτια της επιβράδυνσης της οικονομικής δραστηριότητας της χώρας μετά το 2007 και εξετάζει τις αναπτυξιακές της προοπτικές. Εκτιμήσεις του δυνητικού ρυθμού ανάπτυξης στην Κίνα Το δυνητικό προϊόν αποτελεί μέτρο του επιπέδου δραστηριότητας που μπορεί να επιτύχει μια οικονομία μεσομακροπρόθεσμα. Ένας τρόπος προσδιορισμού της δυνητικής επίδοσης μιας 11

12 οικονομίας είναι η προσέγγιση μέσω μιας συνάρτησης παραγωγής, όπου το δυνητικό προϊόν καθορίζεται με βάση το επίπεδο τάσης των συντελεστών παραγωγής (υλικό κεφάλαιο και εργασία) και τη συνολική παραγωγικότητα των συντελεστών, η οποία αποτυπώνει τη συνολική αποδοτικότητα της χρήσης των συντελεστών παραγωγής. 2 Ωστόσο, ο δυνητικός ρυθμός ανάπτυξης αποτελεί μη παρατηρήσιμη μεταβλητή, γεγονός που προσδίδει σημαντικό βαθμό αβεβαιότητας στις εκτιμήσεις αυτού του τύπου. 3 Στο Διάγραμμα B χρησιμοποιείται ένα πλαίσιο ανάλυσης της οικονομικής μεγέθυνσης (growth accounting framework) προκειμένου να απεικονιστούν οι εκτιμώμενες συμβολές των συντελεστών παραγωγής στην αύξηση του δυνητικού προϊόντος βάσει μιας συνάρτησης παραγωγής Cobb-Douglas. Οι εν λόγω εκτιμήσεις υποδηλώνουν ότι ο δυνητικός ρυθμός ανάπτυξης διαμορφώθηκε κατά μέσο όρο γύρω στο 10% την τελευταία δεκαετία. Η συσσώρευση κεφαλαίου συνέβαλε κατά μέσο όρο περισσότερο από το ήμισυ του ρυθμού δυνητικής ανάπτυξης στη διάρκεια της περιόδου , αντανακλώντας τους πολύ υψηλούς ρυθμούς αύξησης των επενδύσεων στην Κίνα. Η βελτίωση της συνολικής παραγωγικότητας των συντελεστών κατά μέσο όρο συνέβαλε σχεδόν το 1/3 του δυνητικού ρυθμού ανάπτυξης, ενώ οι εξελίξεις στο εργατικό δυναμικό στήριξαν την ανάπτυξη σε πιο περιορισμένο βαθμό. Επιπλέον, η συμβολή του εργατικού δυναμικού υποχώρησε με αργό ρυθμό την περίοδο αυτή, συμβαδίζοντας με την επιβράδυνση του ρυθμού αύξησης του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας. Η ανάλυση φανερώνει ότι η επιβράδυνση της ανάπτυξης στην Κίνα μετά το 2007 οφείλεται αφενός στις συνθήκες του οικονομικού κύκλου και αφετέρου στη μείωση της δυνητικής ανάπτυξης. Οι κυκλικοί παράγοντες αντανακλούσαν την ασθενέστερη παγκόσμια ζήτηση αλλά και το μετριασμό της δημοσιονομικής στήριξης μετά τη μεγάλη δημοσιονομική τόνωση της οικονομίας το Ο δυνητικός ρυθμός ανάπτυξης μειώθηκε και αυτός, φθάνοντας γύρω στο 9% το 2012, αντανακλώντας τον ασθενέστερο ρυθμό αύξησης της συνιστώσας τάσης της συνολικής παραγωγικότητας των συντελεστών, καθώς και το σταδιακό μετριασμό της συμβολής της εισροής εργασίας. Τα τελευταία δύο έτη έχει μετριαστεί ελαφρά και η συμβολή της συσσώρευσης κεφαλαίου. Ωστόσο, με τις επενδύσεις να παραμένουν σε πολύ υψηλά επίπεδα ως ποσοστό του ΑΕΠ, η εξάρτηση της οικονομίας από τη συσσώρευση κεφαλαίου ως πηγής ανάπτυξης παρέμεινε έντονη. Προοπτικές για το δυνητικό ρυθμό ανάπτυξης Οι φορείς διενέργειας προβλέψεων γενικά συμφωνούν ότι τα επόμενα έτη ο ρυθμός οικονομικής ανάπτυξης της Κίνας θα επιβραδυνθεί (βλ. πίνακα). Σύμφωνα με τις προβλέψεις του ΟΟΣΑ, ο δυνητικός ρυθμός ανάπτυξης της χώρας εκτιμάται ότι θα υποχωρήσει από περίπου 10% στο διάστημα σε 8,5% κατά μέσο όρο στο διάστημα και αναμένεται να επιβραδυνθεί περαιτέρω σε 7,3% μεταξύ 2016 και Σε πιο μακροπρόθεσμο ορίζοντα, η Παγκόσμια Τράπεζα εκτιμά ότι ο μέσος ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ μάλλον θα υποχωρήσει γύρω στο 6,4% μεταξύ 2013 και Στη διάρκεια της ίδιας περιόδου, το ΔΝΤ προβλέπει ότι ο ρυθμός ανάπτυξης της Κίνας ενδέχεται να μειωθεί ακόμη πιο έντονα, σε περίπου 6%. 5 Δεδομένου του πρωταγωνιστικού ρόλου της συμβολής του υλικού κεφαλαίου στην οικονομική ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια, οι προσδοκίες σχετικά με τις μελλοντικές προοπτικές για τις επενδύσεις έχουν μεγάλη σημασία για την εκτίμηση των προοπτικών δυνητικής ανάπτυξης της Κίνας. Αυτό απεικονίζεται στο Διάγραμμα Γ, όπου παρουσιάζονται τρία εναλλακτικά σενάρια δυνητικής ανάπτυξης που ενσωματώνουν διαφορετικές παραδοχές σχετικά με τις μελλοντικές επενδυτικές ροές. Στο σενάριο μηδενικής εξισορρόπησης γίνεται η υπόθεση ότι, σε πραγματικούς όρους, ο λόγος των επενδύσεων προς το ΑΕΠ θα παραμείνει αμετάβλητος στα επίπεδα του 2012, ενώ εξετάζονται και δύο ακόμη σενάρια, τα οποία συνάδουν με το στόχο της κινεζικής κυβέρνησης να θέσει σταδιακά την οικονομία σε τροχιά που θα βασίζεται λιγότερο στις κεφαλαιακές δαπάνες και περισσότερο στην ιδιωτική κατανάλωση. Κατά το σενάριο 12

13 σταδιακής εξισορρόπησης ο λόγος των επενδύσεων προς το ΑΕΠ θα υποχωρήσει από 47% το 2012 σε 45% το 2015 και σε 43% ως το Στο σενάριο ταχείας εξισορρόπησης η παραδοχή είναι ότι ο λόγος των επενδύσεων προς το ΑΕΠ θα υποχωρήσει στο 38% ως το Οι υποθέσεις σχετικά με τις υπόλοιπες εισροές είναι ίδιες και στα τρία σενάρια. Γίνεται η παραδοχή ότι η δυνητική απασχόληση θα υποχωρήσει σύμφωνα με τις προβλέψεις του ΟΗΕ περί μείωσης του πληθυσμού που βρίσκεται σε ηλικία εργασίας, ενώ η υπόθεση για το ρυθμό αύξησης της συνολικής παραγωγικότητας των συντελεστών είναι ότι θα παραμείνει σε επίπεδα παρόμοια με εκείνα του Αυτός ο σχετικά χαμηλός ρυθμός βελτίωσης της συνολικής παραγωγικότητας των συντελεστών σε σύγκριση με τον καταγεγραμμένο μέσο όρο της προηγούμενης δεκαετίας συνάδει με την άποψη ότι η άνοδος της συνολικής παραγωγικότητας των συντελεστών ενδέχεται να περιοριστεί καθώς η χώρα συγκλίνει προς υψηλότερα επίπεδα εισοδημάτων. Με βάση και τα τρία σενάρια αναμένεται να μετριαστεί σταδιακά ο δυνητικός ρυθμός ανάπτυξης στην Κίνα, κυρίως λόγω χαμηλότερων συμβολών του υλικού κεφαλαίου (βλ. πίνακα). Οι καλύτερες προοπτικές για την ανάπτυξη προκύπτουν κατά το σενάριο μηδενικής εξισορρόπησης, το οποίο προβλέπει ότι ο δυνητικός ρυθμός ανάπτυξης θα διαμορφωθεί άνω του 8% μεταξύ 2013 και 2015, πριν επιβραδυνθεί σταδιακά στο 7,1% το Ακόμη και κατ αυτό το σενάριο, παρά τη διατήρηση ενός υψηλού λόγου των επενδύσεων προς το προϊόν, η συμβολή της συσσώρευσης κεφαλαίου είναι μικρότερη από ό,τι την περασμένη δεκαετία, κατά την οποία οι επενδύσεις κατά μέσο όρο αυξάνονταν πολύ ταχύτερα από το ΑΕΠ. Κατά το σενάριο σταδιακής εξισορρόπησης, ο δυνητικός ρυθμός ανάπτυξης αναμένεται να ακολουθήσει πτωτική τάση, φθάνοντας από περίπου 8% το διάστημα σε 6,7% το Τέλος, το σενάριο ταχείας εξισορρόπησης συνεπάγεται μια ταχύτερη υποχώρηση των επενδύσεων, με τον δυνητικό ρυθμό ανάπτυξης να μειώνεται σε 6% ως το Συμπέρασμα Η αναπτυξιακή στρατηγική που βασίστηκε κατά πολύ στις επενδυτικές ροές και την ταχύτατη άνοδο της παραγωγικότητας υπήρξε επιτυχημένη και οδήγησε σε έντονους ρυθμούς ανάπτυξης τις προηγούμενες δεκαετίες. Έτσι, ο ρόλος της Κίνας στην παγκόσμια οικονομία έγινε ολοένα σημαντικότερος. Τα επόμενα χρόνια πάντως ο ρυθμός δυνητικής ανάπτυξης μάλλον θα ακολουθήσει πτωτική πορεία, λόγω της μείωσης του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας και της βαθμιαίας εξισορρόπησης της ζήτησης με μετατόπιση του βάρους από τις κεφαλαιακές δαπάνες προς τη δαπάνη των νοικοκυριών. Εντούτοις, ο ρυθμός ανάπτυξης της κινεζικής οικονομίας μάλλον θα παραμείνει αισθητά υψηλότερος από το μέσο ρυθμό της παγκόσμιας οικονομικής επέκτασης και επομένως η εξέχουσα θέση της χώρας στην παγκόσμια οικονομία μάλλον θα ενισχυθεί περαιτέρω. 1 Βλ. το πλαίσιο Κίνα: βραχυπρόθεσμες προοπτικές και μεσοπρόθεσμες προθέσεις πολιτικής, Μηνιαίο Δελτίο,, Σεπτέμβριος Βλ. το άρθρο Potential output, economic slack and the link to nominal developments since the start of the crisis, Monthly Bulletin, ECB, Νοέμβριος Εφαρμόζοντας τεχνικές αφαίρεσης της τάσης (de-trending) ώστε να προσδιορίσει το δυνητικό επίπεδο των εισροών των συντελεστών παραγωγής, η προσέγγιση μέσω της συνάρτησης παραγωγής χαρακτηρίζεται από όλες τις γνωστές αδυναμίες της μεθόδου φιλτραρίσματος που χρησιμοποιείται. Στην περίπτωση της Κίνας οι εκτιμήσεις ίσως παρεμποδίζονται και από τη διαθεσιμότητα και την ποιότητα των στοιχείων. 4 Βλ. World Bank Development Research Center of the State Council, the People s Republic of China, China 2030: Building a modern, harmonious, and creative society, Βλ. IMF Country Report, People s Republic of China 2013 Article IV Consultation, No 13/211, Ιούλιος Οι εξελίξεις στις λοιπές μεγάλες οικονομίες της Ασίας ήταν ανάμικτες. Η οικονομική δραστηριότητα στην Ινδία επιταχύνθηκε, ενώ οι πληθωριστικές πιέσεις έχουν ενταθεί. Ο 13

14 ετήσιος ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ ανέκαμψε σε 5,6% το γ τρίμηνο του 2013 από 2,4% το β τρίμηνο, λόγω της έντονης ενίσχυσης των εξαγωγών, αν και εξακολουθεί να βρίσκεται χαμηλότερα από το μέσο όρο της προηγούμενης δεκαετίας. Ο ετήσιος πληθωρισμός των τιμών χονδρικής ο προτιμώμενος δείκτης πληθωρισμού της κεντρικής τράπεζας της Ινδίας αυξήθηκε σε 7% τον Οκτώβριο του Η κεντρική τράπεζα της Ινδίας αύξησε το βασικό επιτόκιο πολιτικής της το Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο, λόγω των εντεινόμενων πληθωριστικών πιέσεων, που οφείλονται κυρίως στις επιδράσεις της απότομης υποτίμησης της ρουπίας μεταξύ Μαΐου και Αυγούστου 2013, που εκδηλώθηκαν με χρονική υστέρηση. Στην Κορέα, μετά από περίοδο συγκρατημένης ανάπτυξης το 2012, η δραστηριότητα παρουσίασε σταδιακή ανάκαμψη στη διάρκεια του Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ ανήλθε σε 3,3% το γ τρίμηνο, ωθούμενος κυρίως από την εγχώρια ζήτηση, ενώ η ιδιωτική κατανάλωση επιταχύνθηκε και οι επενδύσεις συνέχισαν την ανοδική πορεία τους. ΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗ ΚΑΙ ΑΦΡΙΚΗ Οι οικονομίες των πετρελαιοεξαγωγικών χωρών της περιοχής συνέχισαν να επεκτείνονται δυναμικά, αν και με κάπως βραδύτερο ρυθμό. Η επιβράδυνση οφειλόταν κυρίως σε μείωση της προσφοράς πετρελαίου, εξαιτίας παροδικών προβλημάτων εφοδιασμού από το Ιράκ και τη Λιβύη. Οι οικονομικές εξελίξεις στις πετρελαιοεισαγωγικές χώρες της περιοχής ήταν ανάμικτες, καθώς η πολιτική αστάθεια είχε αρνητικές επιπτώσεις στην πορεία της οικονομίας ορισμένων χωρών. Στις υπόλοιπες χώρες της περιοχής η ανάπτυξη διατηρήθηκε σε συγκριτικά υψηλά επίπεδα, εν μέρει με μέτρα δημοσιονομικής ώθησης. ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΑΜΕΡΙΚΗ Στη Λατινική Αμερική η ανάκαμψη συνεχίζεται παρόλο που παραμένει μάλλον υποτονική, καθώς φαινόμενα συμφόρησης σε διαρθρωτικούς τομείς περιορίζουν την οικονομική ανάπτυξη των μεγαλύτερων χωρών, σε ένα αντίξοο διεθνές περιβάλλον με αυξημένη μεταβλητότητα στις χρηματοπιστωτικές αγορές και μειωμένες τιμές βασικών εμπορευμάτων. Στη Βραζιλία, λόγω των αυξημένων πληθωριστικών πιέσεων η κεντρική τράπεζα υιοθέτησε από τον Απρίλιο του 2013 πιο περιοριστική νομισματική πολιτική, αυξάνοντας περαιτέρω το επιτόκιο πολιτικής κατά 50 μονάδες βάσης το Νοέμβριο, γεγονός που, σε συνδυασμό με την πιο χαμηλή εμπιστοσύνη των καταναλωτών και των επιχειρήσεων, συνέβαλε σε μείωση του ρυθμού αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ κατά 0,5% σε τριμηνιαία βάση το γ τρίμηνο του 2013, μετά από σημαντική αύξηση κατά 1,8% το προηγούμενο τρίμηνο. Στο Μεξικό, η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ ανέκαμψε κάπως το γ τρίμηνο του 2013 και διαμορφώθηκε σε 0,8% σε τριμηνιαία βάση, χάρη στη χαλάρωση της νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής καθώς και στη συνέχιση της εφαρμογής διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, αλλά και τις βελτιωμένες οικονομικές συνθήκες στις ΗΠΑ που απέφεραν υψηλότερη εξωτερική ζήτηση. Αντιθέτως, οι οικονομικοί δείκτες υποδηλώνουν ότι η δραστηριότητα στην Αργεντινή αποδυναμώθηκε το γ τρίμηνο, μετά από την έντονη αύξηση που είχε καταγραφεί το β τρίμηνο. 1.4 ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑΤΙΚΕΣ ΙΣΟΤΙΜΙΕΣ Από τις αρχές Σεπτεμβρίου έως τις 4 Δεκεμβρίου 2013 το ευρώ ενισχύθηκε συνολικά έναντι των νομισμάτων των περισσότερων κύριων εμπορικών εταίρων της ζώνης του ευρώ. Στο διάστημα αυτό οι διακυμάνσεις των συναλλαγματικών ισοτιμιών συνδέονταν κατά κύριο λόγο με τις εξελίξεις στις προσδοκίες για την πορεία των επιτοκίων, την αβεβαιότητα σχετικά με τις πολιτικές εκτός της ζώνης του ευρώ, καθώς και προσαρμογές των προσδοκιών της αγοράς όσον αφορά τις οικονομικές προοπτικές της ζώνης του ευρώ συγκριτικά με άλλες μεγάλες οικονομίες. Το ευρώ κατέγραψε σταθερή ανατίμηση από τις αρχές Σεπτεμβρίου και έπειτα, αλλά εξασθένησε από τα τέλη Οκτωβρίου έως τις αρχές Νοεμβρίου. Στη συνέχεια ανατιμήθηκε ξανά μέχρι τις αρχές Δεκεμβρίου. Στις 4 Δεκεμβρίου 2013 η ονομαστική σταθμισμένη συναλλαγματική ισοτιμία του ευρώ, όπως μετρείται έναντι των νομισμάτων των 21 σημαντικότερων εμπορικών εταίρων της ζώνης του ευρώ, ήταν ανατιμημένη κατά 1,6% σε 14