ΜΗΝΙΑΙΟ ΔΕΛΤΙΟ ΜΑΡΤΙΟΥ 2011

Transcript

1 ΜΗΝΙΑΙΟ ΔΕΛΤΙΟ ΜΑΡΤΙΟΥ 2011 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Κατά τη συνεδρίαση της 3ης Μαρτίου 2011 το Διοικητικό Συμβούλιο, βασιζόμενο στην οικονομική και νομισματική ανάλυση που διενεργεί τακτικά, αποφάσισε να διατηρήσει τα βασικά επιτόκια της αμετάβλητα. Οι πληροφορίες που έγιναν διαθέσιμες μετά τη συνεδρίαση του Διοικητικού Συμβουλίου της 3ης Φεβρουαρίου 2011 υποδεικνύουν άνοδο του πληθωρισμού, γεγονός που αντανακλά σε μεγάλο βαθμό τις υψηλότερες τιμές των βασικών εμπορευμάτων. Η οικονομική ανάλυση υποδεικνύει ότι οι κίνδυνοι που αφορούν τις προοπτικές για την εξέλιξη των τιμών είναι ανοδικοί, ενώ ο υποκείμενος ρυθμός της νομισματικής επέκτασης παραμένει μέτριος. Τα πρόσφατα οικονομικά στοιχεία επιβεβαιώνουν ότι η υποκείμενη δυναμική της οικονομικής δραστηριότητας στη ζώνη του ευρώ εξακολουθεί να είναι θετική. Ωστόσο, εξακολουθεί να επικρατεί αυξημένη αβεβαιότητα. Η παρούσα ιδιαίτερα διευκολυντική κατεύθυνση της νομισματικής πολιτικής παρέχει σημαντική στήριξη στην οικονομική δραστηριότητα. Είναι ουσιώδες η πρόσφατη άνοδος του πληθωρισμού να μην οδηγήσει σε πληθωριστικές πιέσεις ευρείας κλίμακας μεσοπρόθεσμα. Κρίνεται αναγκαία η έντονη επαγρύπνηση με σκοπό τη συγκράτηση των κινδύνων διατάραξης της σταθερότητας των τιμών προς τα άνω. Συνολικά, το Διοικητικό Συμβούλιο παραμένει έτοιμο να λάβει αποφασιστικά και έγκαιρα μέτρα προκειμένου να διασφαλίσει ότι οι εν λόγω ανοδικοί κίνδυνοι δεν θα υλοποιηθούν μεσοπρόθεσμα. Η διαρκής σταθεροποίηση των προσδοκιών για τον πληθωρισμό είναι ουσιώδους σημασίας. Το Διοικητικό Συμβούλιο αποφάσισε επίσης να συνεχίσει να διενεργεί τις πράξεις κύριας αναχρηματοδότησης (ΠΚΑ) και τις πράξεις αναχρηματοδότησης ειδικής διάρκειας, ίσης με μία περίοδο τήρησης, ως δημοπρασίες σταθερού επιτοκίου με πλήρη κατανομή, για όσο χρονικό διάστημα κρίνεται απαραίτητο και τουλάχιστον μέχρι τη λήξη της έκτης περιόδου τήρησης του 2011, στις 12 Ιουλίου Επιπλέον, το Διοικητικό Συμβούλιο αποφάσισε να υιοθετήσει διαδικασία δημοπρασίας σταθερού επιτοκίου με πλήρη κατανομή για τις πράξεις πιο μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης (ΠΠΜΑ) διάρκειας τριών μηνών με ημερομηνίες κατανομής την 27η Απριλίου, την 25η Μαΐου και την 29η Ιουνίου Το επιτόκιο για τις εν λόγω πράξεις διάρκειας τριών μηνών θα οριστεί ίσο με το μέσο επιτόκιο των ΠΚΑ όπως θα διαμορφωθεί κατά τη διάρκεια της κάθε ΠΠΜΑ. Όπως έχει ήδη αναφερθεί, η παροχή ρευστότητας και οι μέθοδοι κατανομής θα προσαρμόζονται καταλλήλως, λαμβανομένου υπόψη ότι όλα τα μη συμβατικά μέτρα που ελήφθησαν κατά την περίοδο των σοβαρών εντάσεων στις χρηματοπιστωτικές αγορές είναι, ως εκ της φύσεώς τους, προσωρινού χαρακτήρα. Ως εκ τούτου, το Διοικητικό Συμβούλιο θα συνεχίσει να παρακολουθεί πολύ προσεκτικά όλες τις εξελίξεις κατά την προσεχή περίοδο. 1

2 2 Όσον αφορά την οικονομική ανάλυση, μετά την αύξηση του τριμηνιαίου πραγματικού ΑΕΠ στη ζώνη του ευρώ κατά 0,3% το γ' και το δ' τρίμηνο του 2010, τα πιο πρόσφατα στατιστικά στοιχεία και πληροφορίες ερευνών συνεχίζουν να επιβεβαιώνουν τη θετική υποκείμενη δυναμική της οικονομικής δραστηριότητας στη ζώνη του ευρώ στην αρχή του Όσον αφορά τις μελλοντικές εξελίξεις, οι εξαγωγές της ζώνης του ευρώ αναμένεται να εξακολουθήσουν να στηρίζονται από τη συνεχιζόμενη ανάκαμψη της παγκόσμιας οικονομίας. Ταυτόχρονα, και λαμβανομένου υπόψη του σχετικά υψηλού επιπέδου των επιχειρηματικών προσδοκιών στη ζώνη του ευρώ, η εγχώρια ζήτηση εκ μέρους του ιδιωτικού τομέα αναμένεται να έχει αυξανόμενη συμβολή στην ανάπτυξη, ωφελούμενη από την ιδιαίτερα διευκολυντική κατεύθυνση της νομισματικής πολιτικής και από τα μέτρα που έχουν ληφθεί για τη βελτίωση της λειτουργίας του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Εντούτοις, η ανάκαμψη της δραστηριότητας αναμένεται να επηρεαστεί ως έναν βαθμό αρνητικά από τη διαδικασία προσαρμογής των ισολογισμών σε διάφορους τομείς. Αυτή η εκτίμηση αντικατοπτρίζεται και στις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της για τη ζώνη του ευρώ του Μαρτίου 2011, σύμφωνα με τις οποίες ο ετήσιος ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ θα διαμορφωθεί μεταξύ 1,3% και 2,1% το 2011 και μεταξύ 0,8% και 2,8% το Σε σύγκριση με τις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος του Δεκεμβρίου 2010, τα κατώτερα όρια αυτών των διαστημάτων μετατοπίστηκαν προς τα άνω, αντανακλώντας τις βελτιωμένες προοπτικές για την παγκόσμια οικονομία και κατ επέκταση για τις εξαγωγές της ζώνης του ευρώ καθώς και για την εγχώρια ζήτηση. Οι προβολές Μαρτίου 2011 των εμπειρογνωμόνων της συμβαδίζουν σε γενικές γραμμές με τις προβλέψεις των διεθνών οργανισμών. Βάσει της αξιολόγησης του Διοικητικού Συμβουλίου, οι κίνδυνοι για αυτές τις οικονομικές προοπτικές είναι σε γενικές γραμμές ισορροπημένοι, σε ένα περιβάλλον όπου επικρατεί αυξημένη αβεβαιότητα. Αφενός, το παγκόσμιο εμπόριο μπορεί να συνεχίσει να επεκτείνεται ταχύτερα από ό,τι αναμένεται, στηρίζοντας έτσι τις εξαγωγές της ζώνης του ευρώ. Επιπλέον, οι υψηλές επιχειρηματικές προσδοκίες θα μπορούσαν να παράσχουν περισσότερη στήριξη στην εγχώρια οικονομική δραστηριότητα της ζώνης του ευρώ από ό,τι αναμένεται επί του παρόντος. Αφετέρου, οι καθοδικοί κίνδυνοι συνδέονται με τις συνεχιζόμενες εντάσεις σε ορισμένα τμήματα των χρηματοπιστωτικών αγορών και τις πιθανές δευτερογενείς επιπτώσεις τους στην πραγματική οικονομία της ζώνης του ευρώ. Οι καθοδικοί κίνδυνοι συνδέονται επίσης με περαιτέρω αυξήσεις των τιμών των βασικών εμπορευμάτων, κυρίως εν όψει των νέων γεωπολιτικών εντάσεων, με πιέσεις προστατευτισμού καθώς και με το ενδεχόμενο μη ομαλής διόρθωσης των παγκόσμιων ανισορροπιών. Σε ό,τι αφορά την εξέλιξη των τιμών, σύμφωνα με την προκαταρκτική εκτίμηση της Eurostat, ο ετήσιος πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) στη ζώνη του ευρώ ήταν 2,4% τον Φεβρουάριο του 2011, έναντι 2,3% τον Ιανουάριο. Η άνοδος των ρυθμών πληθωρισμού στις αρχές του 2011 αντανακλά σε μεγάλο βαθμό τις υψηλότερες τιμές των βασικών εμπορευμάτων. Οι πιέσεις που προκύπτουν από τις απότομες αυξήσεις των τιμών της ενέργειας και των τροφίμων είναι επίσης ορατές στα αρχικά στάδια της παραγωγικής διαδικασίας. Είναι ύψιστης σημασίας η αύξηση του πληθωρισμού (βάσει του ΕνΔΤΚ) να μην οδηγήσει σε δευτερογενείς επιδράσεις και συνεπώς σε πληθωριστικές πιέσεις ευρείας κλίμακας μεσοπρόθεσμα. Οι μεσομακροπρόθεσμες προσδοκίες για τον πληθωρισμό πρέπει να παραμείνουν σταθεροποιημένες σε επίπεδα συμβατά με την επιδίωξη του Διοικητικού Συμβουλίου να διατηρεί τους ρυθμούς πληθωρισμού κάτω αλλά πλησίον του 2% μεσοπρόθεσμα.

3 Σύμφωνα με τις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της για τη ζώνη του ευρώ του Μαρτίου 2011, ο ετήσιος πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) θα διαμορφωθεί μεταξύ 2,0% και 2,6% το 2011 και μεταξύ 1,0% και 2,4% το Σε σύγκριση με τις μακροοικονομικές προβολές εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος του Δεκεμβρίου 2010, τα διαστήματα για τον πληθωρισμό (βάσει του ΕνΔΤΚ) μετατοπίστηκαν προς τα άνω. Αυτό οφείλεται κυρίως στη σημαντική αύξηση των τιμών της ενέργειας και των τροφίμων. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι προβολές βασίζονται στις τιμές των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης για τα βασικά εμπορεύματα όπως διαμορφώνονταν στα μέσα Φεβρουαρίου 2011 και συνεπώς δεν λαμβάνουν υπόψη τις πιο πρόσφατες αυξήσεις των τιμών του πετρελαίου. Επιπλέον, πρέπει να τονιστεί ότι οι προβολές βασίζονται στην υπόθεση ότι η εγχώρια μισθολογική και τιμολογιακή συμπεριφορά εξακολουθεί να είναι συγκρατημένη. Οι κίνδυνοι που αφορούν τις μεσοπρόθεσμες προοπτικές για την εξέλιξη των τιμών είναι ανοδικοί. Σχετίζονται, ιδίως, με τις υψηλότερες σε σχέση με ό,τι υποδηλώνουν οι υποθέσεις αυξήσεις των τιμών των ενεργειακών και των μη ενεργειακών βασικών εμπορευμάτων. Επιπλέον, οι αυξήσεις των έμμεσων φόρων και των διοικητικά καθοριζόμενων τιμών ενδέχεται να είναι μεγαλύτερες σε σχέση με ό,τι υποδηλώνουν οι τρέχουσες υποθέσεις, λόγω της ανάγκης για δημοσιονομική εξυγίανση τα προσεχή έτη. Τέλος, οι κίνδυνοι συνδέονται επίσης με εντονότερες από τις αναμενόμενες εγχώριες πιέσεις στις τιμές, στο πλαίσιο της συνεχιζόμενης ανάκαμψης της δραστηριότητας. Η συμπεριφορά των φορέων καθορισμού των τιμών και των μισθών δεν θα πρέπει να οδηγήσει σε δευτερογενείς επιδράσεις ευρείας κλίμακας που προκύπτουν από την άνοδο των τιμών των βασικών εμπορευμάτων. Σε ό,τι αφορά τη νομισματική ανάλυση, ο ετήσιος ρυθμός αύξησης του Μ3 επιβραδύνθηκε σε 1,5% τον Ιανουάριο του 2011, έναντι 1,7% τον Δεκέμβριο του 2010, ενώ ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των δανείων προς τον ιδιωτικό τομέα επιταχύνθηκε σε 2,4% τον Ιανουάριο, έναντι 1,9% τον Δεκέμβριο. Εάν η ανάλυση δεν περιοριστεί στις κινήσεις που σημειώθηκαν σε επίπεδο επιμέρους μηνών και στις επιδράσεις έκτακτων παραγόντων, οι τάσεις του ρυθμού μεταβολής της ποσότητας χρήματος με την ευρεία έννοια και του ρυθμού αύξησης των δανείων επιβεβαιώνουν την εκτίμηση ότι ο υποκείμενος ρυθμός της νομισματικής επέκτασης εξακολουθεί να είναι μέτριος και ότι οι πληθωριστικές πιέσεις θα παραμείνουν συγκρατημένες σε μεσομακροπρόθεσμο ορίζοντα. Ταυτόχρονα, το χαμηλό επίπεδο νομισματικής και πιστωτικής επέκτασης έχει οδηγήσει μέχρι στιγμής σε μερική μόνο απορρόφηση της μεγάλης ποσότητας νομισματικής ρευστότητας που είχε συσσωρευθεί στην οικονομία την περίοδο που προηγήθηκε των χρηματοπιστωτικών εντάσεων. Αυτή η ρευστότητα μπορεί να διευκολύνει την αντιμετώπιση των πιέσεων επί των τιμών που εμφανίζονται επί του παρόντος στις αγορές βασικών εμπορευμάτων λόγω της έντονης οικονομικής ανάπτυξης και της άφθονης ρευστότητας σε παγκόσμιο επίπεδο. Όσον αφορά τις συνιστώσες του Μ3, ο ετήσιος ρυθμός αύξησης του Μ1 εξακολούθησε να υποχωρεί και διαμορφώθηκε σε 3,2% τον Ιανουάριο του 2011, αντανακλώντας το χαμηλό επίπεδο των επιτοκίων των καταθέσεων μίας ημέρας. Ταυτόχρονα, η καμπύλη αποδόσεων παρουσίασε ακόμη εντονότερη ανοδική κλίση στην αρχή του έτους, γεγονός που υποδηλώνει ότι η ελκυστικότητα των βραχυπρόθεσμων καταθέσεων που περιλαμβάνονται στο Μ3 συνεχίζει να μειώνεται σε σχέση με τα πιο μακροπρόθεσμα περιουσιακά στοιχεία εκτός Μ3 τα οποία αποφέρουν υψηλότερες αποδόσεις. Όσον αφορά τους παράγοντες μεταβολής του Μ3, η επιτάχυνση του ετήσιου ρυθμού αύξησης των τραπεζικών δανείων προς τον ιδιωτικό τομέα τον Ιανουάριο αντανακλούσε την εντονότερη χορήγηση δανείων τόσο προς τα νοικοκυριά όσο και προς τις μη 3

4 χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις. Ο ρυθμός αύξησης των δανείων προς τις μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις επανήλθε σε θετικά επίπεδα και διαμορφώθηκε σε 0,4% τον Ιανουάριο, έναντι -0,2% τον Δεκέμβριο, ενώ ο ρυθμός αύξησης των δανείων προς τα νοικοκυριά ενισχύθηκε περαιτέρω και διαμορφώθηκε σε 3,1%, έναντι 2,9% τον Δεκέμβριο. Συνολικά, η χορήγηση δανείων προς τον μη χρηματοπιστωτικό ιδιωτικό τομέα έχει σταδιακά ενισχυθεί κατά τα τελευταία τρίμηνα, καθώς επιταχύνθηκε η οικονομική ανάκαμψη. Οι πιο πρόσφατες πληροφορίες επιβεβαιώνουν επίσης ότι οι τράπεζες εξακολούθησαν να επεκτείνουν τη χορήγηση δανείων στην οικονομία της ζώνης του ευρώ, ενώ ταυτόχρονα διατήρησαν το συνολικό μέγεθος των ισολογισμών τους σε γενικές γραμμές αμετάβλητο. Είναι σημαντικό οι τράπεζες να συνεχίσουν να επεκτείνουν την παροχή πιστώσεων προς τον ιδιωτικό τομέα, σε ένα περιβάλλον αυξανόμενης ζήτησης. Για την αντιμετώπιση αυτής της πρόκλησης, οι τράπεζες θα πρέπει, όπου απαιτείται, να παρακρατήσουν κέρδη, να στραφούν προς την αγορά για την περαιτέρω ενίσχυση της κεφαλαιακής τους βάσης ή να αξιοποιήσουν πλήρως τα κυβερνητικά μέτρα κεφαλαιακής ενίσχυσης. Συγκεκριμένα, τράπεζες οι οποίες επί του παρόντος έχουν περιορισμένη πρόσβαση σε χρηματοδότηση από την αγορά χρειάζεται επειγόντως να αυξήσουν το κεφάλαιο και την αποδοτικότητά τους. Συνοπτικά, το Διοικητικό Συμβούλιο αποφάσισε να διατηρήσει αμετάβλητα τα βασικά επιτόκια της. Οι πληροφορίες που έγιναν διαθέσιμες μετά τη συνεδρίαση της 3ης Μαρτίου 2011 υποδεικνύουν άνοδο του πληθωρισμού, γεγονός που αντανακλά σε μεγάλο βαθμό τις υψηλότερες τιμές των βασικών εμπορευμάτων. Η οικονομική ανάλυση υποδεικνύει ότι οι κίνδυνοι που αφορούν τις προοπτικές για την εξέλιξη των τιμών είναι ανοδικοί, ενώ η διασταύρωση με το αποτέλεσμα της νομισματικής ανάλυσης υποδεικνύει ότι ο υποκείμενος ρυθμός της νομισματικής επέκτασης εξακολουθεί να είναι μέτριος. Τα πρόσφατα οικονομικά στοιχεία επιβεβαιώνουν ότι η υποκείμενη δυναμική της οικονομικής δραστηριότητας στη ζώνη του ευρώ εξακολουθεί να είναι θετική. Ωστόσο, εξακολουθεί να επικρατεί αυξημένη αβεβαιότητα. Η παρούσα ιδιαίτερα διευκολυντική κατεύθυνση της νομισματικής πολιτικής παρέχει σημαντική στήριξη στην οικονομική δραστηριότητα. Είναι ουσιώδες η πρόσφατη άνοδος του πληθωρισμού να μην οδηγήσει σε πληθωριστικές πιέσεις ευρείας κλίμακας μεσοπρόθεσμα. Κρίνεται αναγκαία η έντονη επαγρύπνηση με σκοπό τη συγκράτηση των κινδύνων διατάραξης της σταθερότητα των τιμών προς τα άνω. Συνολικά, το Διοικητικό Συμβούλιο παραμένει έτοιμο να λάβει αποφασιστικά και έγκαιρα μέτρα προκειμένου να διασφαλίσει ότι οι εν λόγω ανοδικοί κίνδυνοι δεν θα υλοποιηθούν μεσοπρόθεσμα. Η διαρκής σταθεροποίηση των προσδοκιών για τον πληθωρισμό είναι ουσιώδους σημασίας. Στον τομέα της δημοσιονομικής πολιτικής, είναι αναγκαίο όλες οι κυβερνήσεις να υλοποιήσουν πλήρως τα σχέδιά τους για δημοσιονομική εξυγίανση το Όπου κρίνεται αναγκαίο, πρέπει ταχύτατα να εφαρμοστούν πρόσθετα διορθωτικά μέτρα, ούτως ώστε να επιτευχθεί πρόοδος ως προς τη διασφάλιση της βιωσιμότητας των δημόσιων οικονομικών. Πέρα από το 2011, οι χώρες πρέπει να καθορίσουν φιλόδοξα και συγκεκριμένα δημοσιονομικά μέτρα στο πλαίσιο των πολυετών προγραμμάτων προσαρμογής τους, προκειμένου να ενισχύσουν την αξιοπιστία των στόχων δημοσιονομικής εξυγίανσης που έχουν θέσει για τη διασφάλιση της ταχείας διόρθωσης των υπερβολικών ελλειμμάτων τους και για την επάνοδο σε σχεδόν ισοσκελισμένες ή πλεονασματικές δημοσιονομικές θέσεις. Η ενίσχυση της εμπιστοσύνης στη βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών είναι ζωτικής σημασίας, καθώς θα μειώσει τα ασφάλιστρα κινδύνου στα επιτόκια και θα βελτιώσει τις συνθήκες για υγιή και διατηρήσιμη ανάπτυξη. 4

5 Ταυτόχρονα, είναι σημαντικό να υλοποιηθούν ουσιαστικές και εκτεταμένες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στη ζώνη του ευρώ ώστε να ενισχυθεί το αναπτυξιακό δυναμικό, η ανταγωνιστικότητα και η ευελιξία της. Σε ό,τι αφορά τις αγορές προϊόντων, θα πρέπει να ακολουθηθούν περαιτέρω πολιτικές που ενισχύουν τον ανταγωνισμό και, ιδίως, την καινοτομία. Όσον αφορά την αγορά εργασίας, προτεραιότητα πρέπει να δοθεί στην ενίσχυση της μισθολογικής ευελιξίας και των κινήτρων για εργασία και στην εξάλειψη των δυσκαμψιών που παρατηρούνται σε αυτήν. Η τρέχουσα κρίση στις αγορές κρατικών χρεογράφων στη ζώνη του ευρώ έχει ενισχύσει την ανάγκη για μια φιλόδοξη μεταρρύθμιση του πλαισίου οικονομικής διακυβέρνησης της ζώνης του ευρώ. Το Διοικητικό Συμβούλιο είναι της άποψης ότι οι νομοθετικές προτάσεις που έχει υποβάλει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποτελούν κάποια βήματα προς τη βελτίωση της οικονομικής και δημοσιονομικής εποπτείας στη ζώνη του ευρώ. Ωστόσο, υπολείπονται σε σχέση με το ποιοτικό άλμα όσον αφορά την εποπτεία στη ζώνη του ευρώ το οποίο είναι απαραίτητο για τη διασφάλιση της ομαλής λειτουργίας της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης. Όπως αναφέρεται στη γνώμη της της 17ης Φεβρουαρίου 2011 σχετικά με τις εν λόγω προτάσεις, απαιτούνται αυστηρότερες απαιτήσεις, περισσότερος αυτοματισμός στις διαδικασίες και σαφέστερη επικέντρωση στις πιο ευάλωτες χώρες που έχουν υποστεί μείωση της ανταγωνιστικότητάς τους, ώστε να διασφαλιστεί η αποτελεσματικότητα του νέου πλαισίου μακροπρόθεσμα. Το παρόν τεύχος του Μηνιαίου Δελτίου περιλαμβάνει ένα άρθρο που παρουσιάζει τα βασικά σημεία για τη μεταρρύθμιση της οικονομικής διακυβέρνησης στη ζώνη του ευρώ. 5

6 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ 1 ΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩ Από τα τέλη του 2010 και τις αρχές του 2011 η ανάκαμψη της παγκόσμιας οικονομίας γίνεται ολοένα και περισσότερο αυτοδιατηρήσιμη, αν και παρατηρούνται διαφορετικά μοντέλα ανάπτυξης μεταξύ των χωρών και των περιοχών. Ταυτόχρονα αυξάνονται οι παγκόσμιες πληθωριστικές πιέσεις, τροφοδοτούμενες κυρίως από τις υψηλότερες τιμές του πετρελαίου και άλλων βασικών εμπορευμάτων. Αν και μέχρι στιγμής οι ρυθμοί πληθωρισμού παραμένουν συγκρατημένοι στις ανεπτυγμένες οικονομίες, παρατηρείται σταδιακή αύξηση το δεύτερο εξάμηνο του 2010 και τις αρχές του Στις πιο δυναμικές και πιο ενεργοβόρες αναδυόμενες οικονομίες, οι ρυθμοί πληθωρισμού αυξήθηκαν σημαντικά και μάλιστα σε μερικές χώρες εμφανίστηκαν πιέσεις υπερθέρμανσης. 1.1 ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Το τελευταίο τρίμηνο του 2010 η παγκόσμια ανάπτυξη απέκτησε νέα ορμή, ύστερα από προσωρινό μετριασμό του ρυθμού ανάκαμψης το γ τρίμηνο του Παράλληλα, αρκετές χώρες και περιφέρειες βρίσκονται σε διαφορετική φάση του οικονομικού τους κύκλου και οι πιο πρόσφατες δημοσιεύσεις στοιχείων για το ΑΕΠ τονίζουν τους διαφορετικούς ρυθμούς ανάκαμψης από τη μία οικονομία στην άλλη. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η ανάκαμψη συνεχίστηκε το τελευταίο τρίμηνο του 2010, καθώς στηρίχθηκε στην άνοδο της ιδιωτικής κατανάλωσης και το εμπόριο. Στην Ιαπωνία και το Ηνωμένο Βασίλειο, η πραγματική δραστηριότητα υποχώρησε προς τα τέλη του 2010, αντανακλώντας τη λήξη της δέσμης μέτρων που είχε λάβει η κυβέρνηση στην Ιαπωνία και τις δυσμενείς καιρικές συνθήκες στο Ηνωμένο Βασίλειο. Γενικότερα, η ανάγκη περαιτέρω διόρθωσης των ισολογισμών του ιδιωτικού τομέα σε συνδυασμό με την εξασθένηση των αγορών εργασίας εξακολουθεί να επιβαρύνει τις αναπτυξιακές επιδόσεις των προηγμένων οικονομιών. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με τις ταχέως αναπτυσσόμενες αναδυόμενες οικονομίες, πολλές από τις οποίες λειτουργούν σε επίπεδο κοντά στην πλήρη χρησιμοποίηση του δυναμικού και σε αρκετές χώρες έχουν αρχίσει να διακρίνονται πιέσεις υπερθέρμανσης. Παρά τη σταδιακή υποχώρηση της δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής που στήριζε την ανάκαμψη, ο ρυθμός ανάπτυξης στις αναδυόμενες οικονομίες της Ασίας παρέμεινε εύρωστος το δ τρίμηνο του 2010 και στηρίχθηκε στην έντονη εγχώρια ζήτηση και τις πάγιες επενδύσεις. Στη Λατινική Αμερική, εξαιτίας της εξασθένησης της επίδρασης των μέτρων τόνωσης της οικονομίας και του κύκλου των αποθεμάτων, η δυναμική της ανάπτυξης συνεχίστηκε με πιο διατηρήσιμο ρυθμό το δεύτερο εξάμηνο του Τα τελευταία στοιχεία φανερώνουν ότι η οικονομική ανάπτυξη στηρίζεται ολοένα και περισσότερο σε ευρεία βάση και ότι οι ρυθμοί επέκτασης εξακολουθούν να επιταχύνονται τόσο στον τομέα της μεταποίησης όσο και στον τομέα των υπηρεσιών. Οι τελευταίες ενδείξεις που βασίζονται σε δειίκτες επίσης φανερώνουν αύξηση της δυναμικής της οικονομικής δραστηριότητας παγκοσμίως τους πρώτους δύο μήνες του Ο παγκόσμιος Δείκτης Υπευθύνων Προμηθειών (ΡΜΙ) για την παραγωγή ανήλθε σε 59,5 το Φεβρουάριο (από 58,7 τον Ιανουάριο), και σήμερα βρίσκεται στο υψηλότερο επίπεδο από τον Απρίλιο του Αυτή η εξέλιξη συνοδεύεται επίσης από άνοδο της συνιστώσας του ΡΜΙ για τις νέες παραγγελίες, κάτι που υποδηλώνει ευνοϊκές προοπτικές για την οικονομική δραστηριότητα. 6

7 Συμβαδίζοντας με την παγκόσμια δραστηριότητα, ο ρυθμός αύξησης του παγκόσμιου εμπορίου επιταχύνθηκε το δ τρίμηνο του Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία, ο όγκος του παγκόσμιου εμπορίου αυξήθηκε κατά 1,8% το Δεκέμβριο του 2010 έναντι του προηγούμενου μήνα, κατά τη διάρκεια του οποίου είχε σημειώσει ισόποση αύξηση. Αυτή η άνοδος αντανακλά κυρίως την αύξηση της ζήτησης εισαγωγών από τις αναδυόμενες οικονομίες, ιδιαίτερα από την Κίνα και την Ινδία. Δείκτες ερευνών υποδηλώνουν ότι αυτή η δυναμική συνεχίστηκε το 2011, ενώ ο δείκτης ΡΜΙ για τις νέες παραγγελίες εξαγωγών παγκοσμίως εξακολούθησε να διευρύνεται το Φεβρουάριο. Στο Πλαίσιο 1 αναλύεται εν συντομία η σημασία της ζώνης του ευρώ ως εξαγωγικού προορισμού. Στη διάρκεια του 2010, οι υψηλότερες τιμές των πετρελαϊκών και των άλλων βασικών εμπορευμάτων οδήγησαν σε αύξηση των πληθωριστικών πιέσεων στις προηγμένες και στις αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς. Ωστόσο, καθώς υπάρχουν διαφορετικά μοντέλα ανάπτυξης και διαφορετικά καλάθια κατανάλωσης, οι ρυθμοί πληθωρισμού δεν ακολούθησαν την ίδια πορεία σε όλες τις χώρες και περιοχές. Στις προηγμένες οικονομίες, οι ρυθμοί πληθωρισμού αυξήθηκαν σταδιακά το δεύτερο εξάμηνο του 2010 και στις αρχές του 2011, αλλά έκτοτε παρέμειναν συγκρατημένοι. Αυτό υποδηλώνει ότι εξακολουθεί να υπάρχει άφθονο πλεονάζον δυναμικό. Ωστόσο, τους τελευταίους μήνες αυξήθηκαν οι πιέσεις κατά μήκος της παραγωγικής αλυσίδας, ιδίως στα πρώτα στάδια, εξαιτίας κυρίως της αύξησης της τιμής των βασικών εμπορευμάτων, όπως φαίνεται από το δείκτη ΡΜΙ για τις παγκόσμιες τιμές των συντελεστών παραγωγής της μεταποίησης, ο οποίος έφθασε το Φεβρουάριο στο υψηλότερο σημείο των τελευταίων δυόμισι χρόνων (βλ. Διάγραμμα 1). Στις χώρες του ΟΟΣΑ, ο ετήσιος πληθωρισμός τιμών καταναλωτή αυξήθηκε σε 2,1% το δωδεκάμηνο μέχρι το Δεκέμβριο του 2010, από 1,8% το Νοέμβριο. Οι τιμές καταναλωτή εκτός ειδών διατροφής και ενέργειας, αυξήθηκαν κατά 1,2% το Δεκέμβριο, δηλ. παρέμειναν αμετάβλητες έναντι του Νοεμβρίου (βλ. Διάγραμμα 2). Αντίθετα, οι ρυθμοί πληθωρισμού στις δυναμικές αναδυόμενες οικονομίες αυξήθηκαν λόγω των έντονων ρυθμών ανάπτυξης και των αυξανόμενων τιμών των βασικών εμπορευμάτων. ΗΝΩΜΕΝΕΣ ΠΟΛΙΤΕΙΕΣ Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η οικονομική ανάκαμψη συνεχίστηκε το δ τρίμηνο του 2010, αν και περί τα μέσα του έτους είχε ανακοπεί κάπως η δυναμική της ανάπτυξης. Σύμφωνα με τη δεύτερη εκτίμηση του Bureau of Economic Analysis, η τριμηνιαία αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ ήταν 0,7% (2,8% ανηγμένο σε ετήσια βάση) το δ τρίμηνο, από 0,6% το γ και 0,4% το β τρίμηνο (βλ. Διάγραμμα 3). Η επέκταση το δ τρίμηνο του 2010 αντανακλούσε την ισχυρότερη δυναμική της αύξησης της καταναλωτικής δαπάνης και μια θετική συμβολή από το εμπόριο, καθώς οι εξαγωγές εξακολούθησαν να αυξάνονται και μειώθηκαν οι εισαγωγές. Οι επενδύσεις σε εξοπλισμό και λογισμικό αυξήθηκαν επίσης, αν και με βραδύτερο ρυθμό σε σύγκριση με τα προηγούμενα τρίμηνα. Αντίθετα, αρνητική ήταν η συμβολή της συσσώρευσης αποθεμάτων. Ο σημαντικότερος πια ρόλος της εγχώριας ζήτησης στην ανάπτυξη σε αντίθεση με παροδικούς παράγοντες όπως η ώθηση από τη δημιουργία αποθεμάτων ενδεχομένως φανερώνει ότι η ανάκαμψη κινείται σε μια πιο αυτοδιατηρήσιμη τροχιά. Όσον αφορά το μέλλον, οι προοπτικές για τη βραχυχρόνια ανάπτυξη παραμένουν ευνοϊκές στο πλαίσιο της βελτίωσης της εμπιστοσύνης των επιχειρήσεων και των καταναλωτών, των ολοένα ευνοϊκότερων συνθηκών χρηματοδότησης και της διατήρησης της επεκτατικής νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής. Στοιχεία υψηλής συχνότητας για τους δύο πρώτους μήνες του 2011 υποδεικνύουν ότι συνεχίζεται η βελτίωση της οικονομικής δραστηριότητας. Αλλά και πάλι, το υψηλό επίπεδο ανεργίας, η 7

8 ανάγκη περαιτέρω διόρθωσης των ισολογισμών του τομέα των νοικοκυριών και η αγορά κατοικίας που εξακολουθεί να είναι αναιμική αναμένεται να συνεχίσουν να επηρεάζουν το ρυθμό ανάπτυξης. Οι αγοραπωλησίες και οι τιμές των ακινήτων μάλλον θα συνεχίσουν να είναι εξασθενημένες για ένα χρονικό διάστημα, αντανακλώντας τα αυξανόμενα ποσοστά στεγαστικών δανείων σε καθυστέρηση και τη συνεχιζόμενη υπερπροσφορά κατοικιών. Η νέα δέσμη δημοσιονομικών μέτρων που ανακοινώθηκε το Δεκέμβριο του 2010 συμπεριλαμβανομένων, μεταξύ άλλων, τη διεύρυνση των επιδομάτων ανεργίας και προηγούμενων φορολογικών απαλλαγών αναμένεται να στηρίξει τις προοπτικές ανάπτυξης βραχυπρόθεσμα, ενώ ταυτόχρονα τροφοδοτεί την ανησυχία των αγορών για τα δημόσια οικονομικά. Οι πιέσεις επί των τιμών στις Ηνωμένες Πολιτείες, αν και πρόσφατα αυξήθηκαν κάπως, παραμένουν περιορισμένες σε γενικές γραμμές. Ο ετήσιος πληθωρισμός ΔΤΚ αυξήθηκε από 1,5% το Δεκέμβριο σε 1,6% τον Ιανουάριο. Η αύξηση των τιμών καταναλωτή εξακολούθησε να αντανακλά κυρίως την επίδραση των υψηλότερων τιμών της ενέργειας και των ειδών διατροφής. Εάν εξαιρεθούν τα είδη διατροφής και η ενέργεια, ο ετήσιος πληθωρισμός επίσης αυξήθηκε τον Ιανουάριο, στο 1%, κάτι που υποδηλώνει ότι ο πυρήνας του πληθωρισμού μπορεί να έχει διέλθει από το χαμηλότερο σημείο του. Η εξέλιξη των δαπανών κατοικίας εξακολουθεί να ασκεί μειωτική επίδραση στο γενικό δείκτη, καθώς ο ετήσιος ΔΤΚ εκτός των δαπανών για στέγαση ήταν 2,1% τον Ιανουάριο. Κατά το προσεχές διάστημα, η μεγάλη αν και μειούμενη υποτονικότητα της οικονομίας αναμένεται να συνεχίσει να κρατά τις υποκείμενες πιέσεις επί των τιμών σε χαμηλά επίπεδα. Στη δήλωσή της στις 26 Ιανουαρίου 2011, η Ομοσπονδιακή Επιτροπή Ανοικτής Αγοράς των ΗΠΑ (FOMC) σημείωσε ότι συνεχίζεται η οικονομική ανάκαμψη, αν και ο ρυθμός της δεν είναι ικανός να φέρει σημαντική βελτίωση των συνθηκών που επικρατούν στην αγορά εργασίας. Στο πλαίσιο της αυξημένης ανεργίας και του χαμηλού υποκείμενου πληθωρισμού, η Επιτροπή εξακολουθεί να προβλέπει ότι οι οικονομικές συνθήκες πιθανώς θα απαιτήσουν να διατηρηθεί το βασικό επιτόκιο σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Επίσης, η FOMC τήρησε το σχέδιό της να αγοράσει πιο μακροπρόθεσμους τίτλους του αμερικανικού Δημοσίου αξίας 600 δισεκ. δολ. ΗΠΑ μέχρι το τέλος του β τριμήνου του 2011 προκειμένου να στηρίξει την οικονομική ανάκαμψη. ΙΑΠΩΝΙΑ Στην Ιαπωνία, ύστερα από έντονη ανάπτυξη τα τρία πρώτα τρίμηνα του 2010, η οικονομική δραστηριότητα υποχώρησε το δ τρίμηνο. Σύμφωνα με προκαταρκτική εκτίμηση της κυβέρνησης της Ιαπωνίας, το πραγματικό ΑΕΠ σημείωσε τριμηνιαίο ρυθμό μείωσης 0,3% το δ τρίμηνο του Αυτό οφείλεται κυρίως στην έντονη υποχώρηση της ιδιωτικής κατανάλωσης λόγω της απόσυρσης των κινήτρων αγοράς αυτοκινήτων νέας τεχνολογίας και της μείωσης των πωλήσεων τσιγάρων ύστερα από την αύξηση του φόρου καπνού τον Οκτώβριο. Επιπλέον, το δ τρίμηνο υποχώρησαν και οι εξαγωγές. Η μείωση του ΑΕΠ το δ τρίμηνο ήταν χαμηλότερη από ό,τι αναμενόταν λόγω της ανθεκτικότητας των κεφαλαιακών επενδύσεων και των επενδύσεων σε κατοικίες καθώς και της θετικής συμβολής των αποθεμάτων. Συνολικά, το πραγματικό ΑΕΠ ήταν 3,9% υψηλότερα το 2010 σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος, εν μέρει εξαιτίας των δημοσιονομικών μέτρων τόνωσης της οικονομίας και της αύξησης της εξωτερικής ζήτησης. Όσον αφορά τις προοπτικές, οι πρόσφατοι δείκτες υψηλής συχνότητας σηματοδοτούν βελτίωση του οικονομικού κλίματος και υποδεικνύουν σταδιακή ενίσχυση της οικονομίας από τις αρχές του Αυτές οι εξελίξεις ευνοούνται από την επιτάχυνση της δραστηριότητας στη 8

9 μεταποίηση και την αύξηση της εξωτερικής ζήτησης, κυρίως από τις αναδυόμενες οικονομίες της Ασίας. Ο ετήσιος πληθωρισμός ΔΤΚ παρέμεινε αμετάβλητος τον Ιανουάριο έναντι του Δεκεμβρίου. Ο ετήσιος πληθωρισμός ΔΤΚ εκτός νωπών ειδών διατροφής μειώθηκε κατά 0,2% έναντι μείωσης 0,4% το Δεκέμβριο, ενώ αν μετρηθεί εκτός νωπών ειδών διατροφής και ενέργειας, μειώθηκε κατά 0,6% έναντι 0,7% το Δεκέμβριο. Συνολικά, τα στοιχεία δείχνουν ότι ο μετρούμενος πληθωρισμός εξαρτάται τους τελευταίους μήνες εν μέρει από την εξέλιξη των τιμών των βασικών εμπορευμάτων. Στις 15 Φεβρουαρίου 2011 η Τράπεζα της Ιαπωνίας αποφάσισε να αφήσει αμετάβλητο το επιτόκιο-στόχο της για τις τοποθετήσεις μίας ημέρας στο 0,0%-0,1%. ΗΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ Στο Ηνωμένο Βασίλειο, η οικονομική ανάκαμψη διακόπηκε το δ τρίμηνο. Σύμφωνα με προκαταρκτικές εκτιμήσεις, το πραγματικό ΑΕΠ μειώθηκε κατά 0,6% το τέταρτο τρίμηνο του 2010, ύστερα από επέκταση 0,7% το γ και 1,1% το β τρίμηνο (βλ. Διάγραμμα 3). Εν μέρει λόγω των δυσμενών καιρικών συνθηκών το Δεκέμβριο, η μείωση της παραγωγής το δ τρίμηνο προήλθε από όλες τις συνιστώσες των δαπανών. Οι τιμές των κατοικιών συνέχισαν την καθοδική πορεία που ακολουθούν τα τελευταία τρίμηνα στο πλαίσιο της υποτονικής ζήτησης στην αγορά κατοικίας. Όσον αφορά τις προοπτικές, η προσαρμογή των αποθεμάτων, τα νομισματικά κίνητρα, η εξωτερική ζήτηση και η παλαιότερη υποτίμηση της λίρας Αγγλίας θα πρέπει να στηρίξουν την οικονομική δραστηριότητα. Ωστόσο, η αύξηση της εγχώριας ζήτησης αναμένεται να παραμείνει συγκρατημένη λόγω των αυστηρότερων συνθηκών της χορήγησης πιστώσεων, της προσαρμογής των ισολογισμών του τομέα των νοικοκυριών και της σημαντικής συγκράτησης των δημόσιων οικονομικών. Ο ετήσιος πληθωρισμός ΔΤΚ παρέμεινε σε υψηλά επίπεδα τους τελευταίους μήνες και μάλιστα αυξήθηκε σε 4,0% τον Ιανουάριο, από 3,7% το Δεκέμβριο, αντανακλώντας κυρίως την επίδραση της υποτίμησης της λίρας Αγγλίας που εκδηλώθηκε με χρονική υστέρηση, τις υψηλότερες τιμές των βασικών εμπορευμάτων και την αύξηση των συντελεστών ΦΠΑ τον Ιανουάριο του Όσον αφορά τις προοπτικές, αυτοί οι παράγοντες μάλλον θα συνεχίσουν να ασκούν ανοδικές πιέσεις στον ετήσιο πληθωρισμό ΔΤΚ. Τα τελευταία τρίμηνα, η Επιτροπή Νομισματικής Πολιτικής της Τράπεζας της Αγγλίας διατηρεί το επίσημο τραπεζικό επιτόκιο των αποθεμάτων των εμπορικών τραπεζών στο 0,5%. Η Επιτροπή και πάλι ψήφισε υπέρ της διατήρησης του αποθέματος περιουσιακών στοιχείων που αγοράστηκαν με επέκταση της νομισματικής βάσης στα 200 δισεκ. λίρες Αγγλίας. ΛΟΙΠΕΣ ΧΩΡΕΣ ΤΗΣ ΕΕ Συνολικά, η οικονομική κατάσταση συνέχισε να βελτιώνεται τα τελευταία τρίμηνα στις χώρες της ΕΕ που δεν ανήκουν στη ζώνη του ευρώ, ενώ ο πληθωρισμός δεν ακολούθησε την ίδια πορεία σε όλες τις χώρες. Το δ τρίμηνο του 2010, το πραγματικό ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 1,2% σε τριμηνιαία βάση στη Σουηδία και μειώθηκε κατά 0,4% στη Δανία. Η ανάκαμψη φαίνεται να είναι ιδιαίτερα εύρωστη στη Σουηδία, καθώς στηρίζεται τόσο στην εξωτερική ζήτηση όσο και στην εγχώρια κατανάλωση, μετά την έντονη αύξηση της απασχόλησης. Στη Δανία, η ανάκαμψη διεκόπη το δ τρίμηνο, καθώς οι καθαρές εξαγωγές είχαν αρνητική επίδραση στην αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ, ενώ η ιδιωτική κατανάλωση εξακολούθησε να διευρύνεται με ρυθμό 0,8%. Οι ετήσιοι ρυθμοί πληθωρισμού ήταν γενικά σταθεροί τους τελευταίους μήνες και τον Ιανουάριο του 2011 ήταν 1,4% στη Σουηδία και 2,6% στη Δανία. 9

10 Η ανάκαμψη της οικονομικής δραστηριότητας στις μεγάλες χώρες της ΕΕ στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη ανέκτησε νέα δυναμική τα τελευταία τρίμηνα, αν και ο ρυθμός ανάπτυξης διαφέρει από τη μία χώρα στην άλλη. Την ανάκαμψη παρακίνησε κυρίως η εξωτερική ζήτηση, ενώ η εγχώρια ζήτηση περιορίστηκε από τις ασθενείς συνθήκες στην αγορά εργασίας, τις υψηλότερες τιμές των εμπορευμάτων, την ανάγκη απομόχλευσης τουλάχιστον στον τραπεζικό τομέα και τις βραχυπρόθεσμες επιδράσεις της δημοσιονομικής προσαρμογής. Στην Τσεχία, το πραγματικό ΑΕΠ ανακάμπτει σταθερά, και το δ τρίμηνο κατέγραψε τριμηνιαίο ρυθμό αύξησης 0,5%. Στην Ουγγαρία, η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ ήταν 0,2% το δ τρίμηνο, αν και η ανάκαμψη παραμένει κάπως εύθραυστη λόγω της αβεβαιότητας ως προς την ασκούμενη οικονομική πολιτική. Στη Ρουμανία, το πραγματικό ΑΕΠ αυξήθηκε το δ τρίμηνο και συγκεκριμένα με τριμηνιαίο ρυθμό 0,1%. Ωστόσο, οι μακροοικονομικές συνθήκες παραμένουν σχετικά ασθενείς καθώς η συνεχιζόμενη δημοσιονομική προσαρμογή οδηγεί σε μείωση της εγχώριας ζήτησης βραχυπρόθεσμα. Στην Πολωνία, το πραγματικό ΑΕΠ εξακολούθησε να αυξάνεται με τριμηνιαίο ρυθμό 0,8% το δ τρίμηνο. Σε αντίθεση με τις περισσότερες άλλες χώρες στην περιοχή, η αύξηση του προϊόντος στην Πολωνία προωθήθηκε κυρίως από την εγχώρια ζήτηση, αντανακλώντας αύξηση της ιδιωτικής κατανάλωσης που στηρίχθηκε στην πιο εύρωστη κατάσταση της αγοράς εργασίας και στα δημοσιονομικά μέτρα. Όσον αφορά τις προοπτικές, οι βραχυπρόθεσμοι δείκτες υποδηλώνουν ότι η ανάκαμψη είναι πιθανό να συνεχιστεί στις περισσότερες χώρες και ότι η εγχώρια ζήτηση θα παίξει σημαντικό ρόλο σε αυτό. Ο πληθωρισμός αυξήθηκε σε όλες τις χώρες της περιοχής τους τελευταίους μήνες, αντανακλώντας τις υψηλότερες τιμές της ενέργειας και των ειδών διατροφής. Στην Τσεχία και την Πολωνία, οι ετήσιοι ρυθμοί πληθωρισμού βάσει του ΕνΔΤΚ ήταν 1,9% και 3,5% τον Ιανουάριο. Στην Ουγγαρία, ο πληθωρισμός εξακολούθησε να κυμαίνεται μεταξύ 4% και 5% τους τελευταίους μήνες. Στη Ρουμανία ο πληθωρισμός παρέμεινε σε υψηλά επίπεδα, και συγκεκριμένα ήταν 7% τον Ιανουάριο, αντανακλώντας εν μέρει την επίδραση της αύξησης του ΦΠΑ στα μέσα του Το προσεχές διάστημα, ο πληθωρισμός είναι πιθανόν να αυξηθεί περαιτέρω καθώς οι υψηλότερες τιμές των βασικών εμπορευμάτων και οι μεταβολές της φορολογίας περνούν στις τιμές καταναλωτή. Ταυτόχρονα, το υπάρχον πλεονάζον δυναμικό μπορεί να αμβλύνει τις πληθωριστικές πιέσεις. Στις μικρότερες χώρες της ΕΕ που δεν ανήκουν στη ζώνη του ευρώ, δηλ. στη Βουλγαρία, τη Λεττονία και τη Λιθουανία, η οικονομική δραστηριότητα ανακάμπτει λόγω της έντονης εξωτερικής ζήτησης και της επακόλουθης ανάκαμψης της βιομηχανικής παραγωγής. Ταυτόχρονα, η εγχώρια ζήτηση παραμένει σχετικά υποτονική. Το επόμενο διάστημα αναμένεται διατήρηση της οικονομικής ανάκαμψης, αν και οι πολύ ασθενείς συνθήκες στην αγορά εργασίας και οι συνθήκες πιστωτικής στενότητας θα συνεχίσουν να επηρεάζουν την εγχώρια ζήτηση. Ο πληθωρισμός επίσης αυξήθηκε τους τελευταίους μήνες στις μικρότερες χώρες της ΕΕ που δεν ανήκουν στη ζώνη του ευρώ και τον Ιανουάριο του 2011 ήταν 4,3% στη Βουλγαρία, 3,5% στη Λεττονία και 2,8% στη Λιθουανία. 10 ΛΟΙΠΕΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΧΩΡΕΣ Έντονο ρυθμό ανάπτυξης κατέγραψε η τουρκική οικονομία τα τρία πρώτα τρίμηνα του Το ΑΕΠ αυξήθηκε κατά περίπου 5,5% σε ετήσια βάση το γ τρίμηνο του 2010 και στηρίχθηκε στην εγχώρια ζήτηση (βλ. Διάγραμμα 4). Οι διαθέσιμες πληροφορίες επιβεβαιώνουν τη συνέχιση αυτής της τάσης το τελευταίο τρίμηνο του Ο ετήσιος πληθωρισμός ήταν 4,9% τον Ιανουάριο του 2011, από 6,4% το Δεκέμβριο. Στα τέλη του 2010 και τις αρχές του 2011, η κεντρική τράπεζα της Τουρκίας απέσυρε τα έκτακτα μέτρα ρευστότητας και αύξησε τις υποχρεωτικές καταθέσεις ενώ, προκειμένου να αποθαρρύνει τις βραχυπρόθεσμες εισροές κεφαλαίων, μείωσε το επιτόκιο πράξεων επαναγοράς μίας

11 εβδομάδας από 7% σε 6,25%. Συνολικά, οι προοπτικές για την τουρκική οικονομία παραμένουν θετικές μετά τη συνεχιζόμενη νομισματική και δημοσιονομική ώθηση και τη βελτίωση της εγχώριας ζήτησης. Ωστόσο, η διεύρυνση του ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών και η πιθανότητα ξαφνικής αντιστροφής των εισροών κεφαλαίων αποτελούν δυνητικούς καθοδικούς κινδύνους. Στη Ρωσία η ανάκαμψη της οικονομικής δραστηριότητας διεκόπη το γ τρίμηνο του 2010 λόγω των αρνητικών συνεπειών του κύματος καύσωνα που χτύπησε τη χώρα. Ωστόσο καθώς επρόκειτο για παροδικό φαινόμενο, μέχρι το τέλος του έτους η ανάπτυξη είχε ανακάμψει και πάλι, όπως φαίνεται από τους προπορευόμενους δείκτες. Σύμφωνα με προκαταρκτικές εκτιμήσεις, το πραγματικό ΑΕΠ αυξήθηκε κατά περίπου 4% το Ο ετήσιος πληθωρισμός συνέχισε την ανοδική του πορεία και τον Ιανουάριο του 2011 ήταν 9,6%, κυρίως λόγω της ανόδου των τιμών των ειδών διατροφής που αυξάνονται αδιάκοπα ύστερα από το κύμα καύσωνα. Η κεντρική τράπεζα αύξησε τα βασικά επιτόκια πολιτικής της κατά 25 μονάδες βάσης από τις 28 Φεβρουαρίου. Το επιτόκιο των πράξεων κύριας αναχρηματοδότησης έφθασε στο 8%, ενώ το επιτόκιο για τις πράξεις αποδοχής καταθέσεων έφθασε στο 3%. Ταυτόχρονα, η κεντρική τράπεζα αύξησε τις υποχρεωτικές καταθέσεις για δεύτερο συνεχές μήνα και διεύρυνε το περιθώριο διακύμανσης για το νόμισμα. Όσον αφορά το προσεχές διάστημα, καθώς η Ρωσία αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους εξαγωγείς πετρελαίου και αερίου, η πορεία της ανάκαμψης είναι πιθανό να εξαρτηθεί από την εξέλιξη των τιμών των βασικών εμπορευμάτων. ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΕΣ ΤΗΣ ΑΣΙΑΣ Στις αναδυόμενες οικονομίες της Ασίας, η οικονομική δραστηριότητα συνέχισε να είναι εύρωστη το δ τρίμηνο του 2010, με τους ετήσιους ρυθμούς αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ να υπερβαίνουν κάπως τους ρυθμούς που καταγράφηκαν το γ τρίμηνο στις περισσότερες χώρες. Αν και σταδιακά αποσύρεται η δημοσιονομική και νομισματική πολιτική που στήριζε την ανάπτυξη, η οικονομική ανάπτυξη στην περιοχή ωθείται κυρίως από την ιδιωτική κατανάλωση και τις επενδύσεις παγίου κεφαλαίου καθώς οι έντονες καθαρές εισροές κεφαλαίων, συμπεριλαμβανομένων των ξένων άμεσων επενδύσεων, έχουν στηρίξει την εγχώρια ζήτηση. Η μέση συμβολή των καθαρών εξαγωγών στην ανάπτυξη ήταν θετική και το δ τρίμηνο, αλλά χαμηλότερη από ό,τι το πρώτο εξάμηνο του Οι ρυθμοί πληθωρισμού παραμένουν υψηλοί σε ένα περιβάλλον αύξησης των τιμών των ειδών διατροφής και των βασικών εμπορευμάτων καθώς και έντονης εγχώριας ζήτησης. Ανταποκρινόμενες στις επικρατούσες συνθήκες, οι περισσότερες κεντρικές τράπεζες της περιφέρειας υιοθέτησαν πιο περιοριστική νομισματική πολιτική τους τελευταίους μήνες. Στην Κίνα, ο ετήσιος ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ ήταν 10,3% το 2010, γεγονός που φανερώνει την ανθεκτικότητα της οικονομίας στην απόσυρση των μέτρων τόνωσης κατά τη διάρκεια του 2010 (βλ. Διάγραμμα 4). Ώθηση στην εύρωστη οικονομική ανάπτυξη έδωσαν οι επενδύσεις και οι ευνοϊκές συνθήκες εξωτερικής ζήτησης. Το τελευταίο τρίμηνο του 2010, ο ετήσιος πληθωρισμός βάσει του ΔΤΚ επιταχύνθηκε σε 4,7% από 3,5% το γ τρίμηνο, αυξάνοντας έτσι τον ετήσιο πληθωρισμό βάσει του ΔΤΚ για το 2010 σε 3,3%, δηλ. πάνω από το στόχο του 3%. Λόγω του ψυχρότερου από ό,τι συνήθως χειμώνα και καθώς πλησίαζαν οι αργίες για την πρωτοχρονιά του Νέου Σεληνιακού Έτους, οι τιμές των τροφίμων αυξήθηκαν και πάλι μετά τα τέλη Δεκεμβρίου. Επιπρόσθετα, οι υψηλές τιμές των εμπορευμάτων και η άφθονη εγχώρια ρευστότητα αναμένεται να διατηρήσουν τις πληθωριστικές πιέσεις σε υψηλά επίπεδα τους επόμενους μήνες. Η Λαϊκή Τράπεζα της Κίνας συνέχισε να ασκεί πιο περιοριστική νομισματική πολιτική στις αρχές του Για τρίτη φορά από τον Οκτώβριο του 2010, τα επιτόκια αναφοράς καταθέσεων και χορηγήσεων ενός έτους αυξήθηκαν κατά 25 μονάδες βάσης σε 11

12 12 3% και 6,06% αντίστοιχα από τις 9 Φεβρουαρίου. Επιπλέον, προκειμένου να αποφευχθούν τα φαινόμενα καιροσκοπισμού στην αγορά ακινήτων, στις 28 Ιανουαρίου 2011 εισήχθη φόρος ακίνητης περιουσίας σε λίγες μεγάλες πόλεις, καθώς και διοικητικά μέτρα που στόχο έχουν την αύξηση του κόστους των στεγαστικών δανείων. Στη Νότιο Κορέα, η ετήσια αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ διατήρησε τη δυναμική της και ανήλθε σε 4,9% το δ τρίμηνο του 2010, από 4,5% το γ τρίμηνο. Συγκριτικά με το γ τρίμηνο, οι εντονότερες καθαρές εξαγωγές και η συνεχιζόμενη ανθεκτικότητα της ιδιωτικής κατανάλωσης συνέβαλαν στην οικονομική επέκταση, ενώ μειώθηκαν οι επενδύσεις σε κατασκευές. Ο ετήσιος πληθωρισμός βάσει του ΔΤΚ αυξήθηκε τον Ιανουάριο του 2011 σε 4,1%, δηλ. λίγο πιο πάνω από το στόχο που έχει θέσει η Τράπεζα της Κορέας (ζώνη διακύμανσης 2% έως 4%). Η κεντρική τράπεζα είχε στο μεταξύ αυξήσει το επιτόκιο πολιτικής της για τρίτη φορά από τον Ιούλιο του 2010 κατά 25 μονάδες βάσης, στο 2,75%, στις 13 Ιανουαρίου Η οικονομική δραστηριότητα παρέμεινε εύρωστη στην Ινδία και ο ετήσιος ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ ήταν 9,7% το δ τρίμηνο του 2010, έναντι 10,5% το γ τρίμηνο. Ο ετήσιος πληθωρισμός τιμών χονδρικής ο προτιμώμενος δείκτης πληθωρισμού για την Τράπεζα της Ινδίας παρέμεινε σε υψηλό επίπεδο (8,2%) τον Ιανουάριο. Η Τράπεζα της Ινδίας διατήρησε την σταδιακή εφαρμογή πιο περιοριστικής νομισματικής πολιτικής και αύξησε τόσο το επιτόκιο των συμφωνιών επαναπώλησης όσο και το επιτόκιο των συμφωνιών επαναγοράς κατά 25 μονάδες βάσης στο 5,50% και 6,50% αντίστοιχα στις 27 Ιανουαρίου Πρόκειται για την έβδομη αύξηση των επιτοκίων πολιτικής από το Μάρτιο του Η οικονομική επίδοση των χωρών της ASEAN-5 (δηλ. Ινδονησία, Μαλαισία, Φιλιππίνες, Σιγκαπούρη και Ταϋλάνδη) παρέμεινε εύρωστη το τελευταίο τρίμηνο του Στην Ινδονησία, τη Μαλαισία και τις Φιλιππίνες, η οικονομική ανάπτυξη το δ τρίμηνο στηρίχθηκε κυρίως στην ιδιωτική κατανάλωση, ενώ στη Σιγκαπούρη και την Ταϋλάνδη σημαντικό ρόλο έπαιξαν οι καθαρές εξαγωγές. Τα επιτόκια πολιτικής αυξήθηκαν το τελευταίο εξάμηνο στην Ινδονησία και την Ταϋλάνδη. Οι προοπτικές για τις αναδυόμενες οικονομίες της Ασίας υποδηλώνουν την ύπαρξη συνεχιζόμενης και έντονης ανάπτυξης που συνδυάζεται με εύρωστη εγχώρια ζήτηση. Σε αυτό το πλαίσιο μπορεί να εκδηλωθούν ανησυχίες για υπερθέρμανση της οικονομίας, δεδομένης της μείωσης των παραγωγικών κενών και της αύξησης των πληθωριστικών πιέσεων. Από την άλλη πλευρά, πιθανοί καθοδικοί κίνδυνοι συνδέονται με την αβεβαιότητα ως προς την εξωτερική ζήτηση, την περαιτέρω αύξηση των τιμών των βασικών εμπορευμάτων και την επίδραση των ευμετάβλητων ροών κεφαλαίων. ΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗ ΚΑΙ ΑΦΡΙΚΗ Η οικονομική ανάπτυξη σε πολλές πετρελαιοεξαγωγικές χώρες της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής επανήλθε το 2010 στα επίπεδα πριν από την κρίση, ευνοούμενη από τη μεγάλη ζήτηση και τις υψηλές τιμές του πετρελαίου. Επιπλέον, τα σχετικά χαμηλά επίπεδα χρέους και τα μεγάλα διεθνή αποθέματα επέτρεψαν στις κυβερνήσεις να διατηρήσουν σημαντικά μέτρα δημοσιονομικής ώθησης, όπως δαπάνες για υποδομές και μέτρα ενίσχυσης των τομέων που δεν συνδέονται με το πετρέλαιο. Το δεύτερο εξάμηνο του 2010 αυξήθηκαν οι πληθωριστικές πιέσεις, αλλά οι ρυθμοί πληθωρισμού παρέμειναν πολύ κάτω από τα επίπεδα στα οποία διαμορφώνονταν πριν από την παγκόσμια κρίση. Στη Σαουδική Αραβία, τα προκαταρκτικά στοιχεία φανερώνουν ότι το πραγματικό ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 3,8% το 2010 και ότι ο κρατικός τομέας εκτός πετρελαίου είχε ταχύτερη

13 ανάπτυξη από την υπόλοιπη οικονομία. Σε αντίθεση με άλλες αναδυόμενες οικονομίες της αγοράς, ο πληθωρισμός τιμών καταναλωτή στη Σαουδική Αραβία μειώνεται με αργούς ρυθμούς από τον Αύγουστο του 2010 και το δ τρίμηνο του 2010 κατέγραψε δωδεκάμηνο ρυθμό αύξησης 5,7%. Τον Ιανουάριο του 2011 μειώθηκε περαιτέρω σε 5,3%. Το 2010 το ΑΕΠ αυξήθηκε και στις μη πετρελαιοεξαγωγικές χώρες της περιοχής. Η αύξηση της ζήτησης και η άνοδος των τιμών των (μη πετρελαϊκών) βασικών εμπορευμάτων, σε συνδυασμό με τη χαλαρή δημοσιονομική και νομισματική πολιτική, συνέβαλαν σε αυτή την ανάκαμψη. Ενώ οι τιμές καταναλωτή, στις περισσότερες από αυτές τις χώρες, αυξήθηκαν κάπως το δ τρίμηνο του 2010, ο πληθωρισμός παρέμεινε συγκρατημένος. Η σταθερή οικονομική επίδοση στις περισσότερες χώρες της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής το 2010 αναμένεται να συνεχιστεί, με τη στήριξη της εύρωστης ζήτησης για βασικά εμπορεύματα και τις υψηλές τιμές τους παγκοσμίως. Ωστόσο, οι γεωπολιτικές εντάσεις στην περιοχή επέφεραν μεγαλύτερη αβεβαιότητα και αύξησαν τους καθοδικούς κινδύνους. Μια πρόσθετη πρόκληση για τις μη πετρελαιοεξαγωγικές χώρες συνδέεται με την πιθανότητα να οδηγήσει η αύξηση των τιμών των ειδών διατροφής και της ενέργειας σε άνοδο του πληθωρισμού ή σε επιβάρυνση των δημόσιων οικονομικών παγκοσμίως, δεδομένου ότι σε πολλές χώρες λειτουργούν προγράμματα επιδοτήσεων. ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΑΜΕΡΙΚΗ Ύστερα από εύρωστη επέκταση το πρώτο εξάμηνο του 2010, οι δείκτες υψηλής συχνότητας φανερώνουν ότι μετριάστηκε η οικονομική δραστηριότητα στη Λατινική Αμερική και ότι το δεύτερο εξάμηνο του έτους ακολούθησε έναν πιο διατηρήσιμο ρυθμό. Η επιβράδυνση του ρυθμού αύξησης οφείλεται κυρίως στη σταδιακή απόσυρση των μέτρων τόνωσης και στην εξομάλυνση του κύκλου των αποθεμάτων παγκοσμίως. Εν τω μεταξύ, οι πληθωριστικές πιέσεις αυξήθηκαν σε ολόκληρη την περιοχή. Στο Μεξικό, ο ετήσιος ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ ήταν 4,4% το δ τρίμηνο του 2010, έναντι 5,3% το γ τρίμηνο. Ο ετήσιος πληθωρισμός τιμών καταναλωτή ήταν υψηλότερος από ό,τι τα προηγούμενα τρίμηνα και έφθασε στο 4,3% κατά μέσο όρο το δ τρίμηνο. Στην Αργεντινή, η οικονομική δραστηριότητα συνεχίζει να επιδεικνύει έντονους ρυθμούς ανάπτυξης, στηριζόμενη στην υψηλή ζήτηση από τη Βραζιλία, τη χαλαρή κατεύθυνση της πολιτικής και τις μεγάλες αυξήσεις των τιμών των βασικών εμπορευμάτων. Κατά συνέπεια, η βιομηχανική παραγωγή συνέχισε να διευρύνεται με ταχείς ρυθμούς το δ τρίμηνο του 2010 (10,6% υψηλότερα από ό,τι πριν από ένα έτος). Ο μέσος ετήσιος πληθωρισμός βάσει του ΔΤΚ ήταν 11,1% το δ τρίμηνο του 2010, δηλ. παρέμεινε αμετάβλητος έναντι του προηγούμενου τριμήνου. Στη Βραζιλία, η οικονομική δραστηριότητα ήταν ισχυρή το πρώτο εξάμηνο του 2010, η εγχώρια ζήτηση διατηρήθηκε και συνέβαλε στη στενότητα στις αγορές εργασίας και στην αύξηση του ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. Κατά τη διάρκεια του δευτέρου εξαμήνου όμως, η οικονομική δραστηριότητα εμφάνισε ενδείξεις επιβράδυνσης. Έτσι, το δ τρίμηνο, ο μέσος ρυθμός αύξησης της βιομηχανικής παραγωγής 3,5% σε δωδεκάμηνη βάση ήταν σημαντικά χαμηλότερος από ό,τι το γ και το β τρίμηνο (8,1% και 14,2% αντίστοιχα). Ο ετήσιος πληθωρισμός στη Βραζιλία αυξήθηκε σε 5,5% το δ τρίμηνο, από 4,5% το γ τρίμηνο. Συνολικά, η οικονομική δραστηριότητα στη Λατινική Αμερική επεκτάθηκε με ταχείς ρυθμούς το Όσον αφορά το προσεχές διάστημα, η οικονομική δραστηριότητα 13

14 14 αναμένεται να εξομαλυνθεί καθώς σταδιακά αποσύρονται τα μέτρα διευκόλυνσης. Ταυτόχρονα, οι υψηλές τιμές των αγροτικών προϊόντων και οι ευνοϊκές συνθήκες εξωτερικής χρηματοδότησης αναμένεται να συνεχίσουν να στηρίζουν τη δυναμική της ανάπτυξης. 1.2 ΑΓΟΡΕΣ ΒΑΣΙΚΩΝ ΕΜΠΟΡΕΥΜΑΤΩΝ Τους τρεις τελευταίους μήνες οι τιμές του πετρελαίου αυξήθηκαν συνεχίζοντας την ανοδική τους τάση που ξεκίνησε το Σεπτέμβριο του 2010 (βλ. Διάγραμμα 5). Η τιμή του αργού πετρελαίου τύπου Brent διαμορφώθηκε σε 113,6 δολ. ΗΠΑ/βαρέλι στις 2 Μαρτίου, δηλ. 45% υψηλότερη σε σχέση με την αρχή του 2010 και 22% υψηλότερη σε σχέση με την αρχή του Όσον αφορά τις μελλοντικές προοπτικές, οι συμμετέχοντες στην αγορά αναμένουν ελαφρά μείωση των τιμών του πετρελαίου μεσοπρόθεσμα, καθώς οι τιμές διαπραγμάτευσης των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης για τον Δεκέμβριο του 2012 διαμορφώνονται γύρω στα 111 δολ. ΗΠΑ/βαρέλι. Τους τρεις τελευταίους μήνες, οι τιμές του πετρελαίου διατηρήθηκαν σταθερές εξαιτίας εύρωστων θεμελιωδών μεγεθών από την πλευρά της ζήτησης και λόγω της αβεβαιότητας που περιβάλλει τις προοπτικές για τη μελλοντική προσφορά. Από την πλευρά της ζήτησης, η Διεθνής Επιτροπή Ενέργειας (International Energy Agency) επανειλημμένως αναθεώρησε προς τα άνω τις εκτιμήσεις της σχετικά με τη ζήτηση πετρελαίου για το 2010 και το 2011, κυρίως λόγω υψηλότερων παραδοχών για την παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη. Από την πλευρά της προσφοράς, οι πετρελαιοπαραγωγικές χώρες δεν αντέδρασαν με μεγάλη ταχύτητα στην άνοδο των τιμών. Ειδικότερα, ο ΟΠΕΚ δεν αποφάσισε αύξηση των ποσοστώσεων παραγωγής των χωρών του κατά τη συνεδρίαση του Δεκεμβρίου, παρά τη δυνατότητα άντλησης άφθονου πετρελαίου. Επιπροσθέτως, οι πολιτικές αναταραχές στην περιφέρεια της Μέσης Ανατολής και Βορείου Αφρικής δημιούργησαν την ανησυχία ότι γεωπολιτικοί παράγοντες ενδέχεται να απειλήσουν την ασφάλεια της προσφοράς, πράγμα που άσκησε πρόσθετες ανοδικές πιέσεις στις τιμές του πετρελαίου. Η σημερινή κατάσταση προσομοιάζει αρκετά με αυτή του 2008, αλλά το υψηλό επίπεδο των αποθεμάτων και η δυνατότητα σημαντικής αύξησης της παραγωγής στις χώρες του ΟΠΕΚ ενδεχομένως θα ανακόψουν τυχόν περαιτέρω μεγάλες αυξήσεις στις τιμές. Οι τιμές των βασικών εμπορευμάτων εκτός της ενέργειας αυξήθηκαν επίσης έντονα τους τελευταίους μήνες, κυρίως λόγω των τιμών των ειδών διατροφής, και πλέον έχουν διαμορφωθεί σχεδόν στο ίδιο επίπεδο με το ανώτατο επίπεδο του Ως αποτέλεσμα της ισχυρής ζήτησης, οι αντίξοες καιρικές συνθήκες οδήγησαν στην αναθεώρηση των εκτιμήσεων για την παραγωγή στη Νότιο Αμερική και την Αυστραλία, πράγμα που άσκησε ανοδικές πιέσεις στις τιμές του σιταριού και του αραβοσίτου. Οι τιμές των μετάλλων αυξήθηκαν επίσης τους τελευταίους τρεις μήνες, ωθούμενες κυρίως από το χαλκό. Συνολικά, ο δείκτης τιμών για τα βασικά εμπορεύματα εκτός της ενέργειας (σε δολάρια ΗΠΑ) ήταν 35% υψηλότερος προς τα τέλη Φεβρουαρίου συγκριτικά με τις αρχές του 2010 και 3% υψηλότερος σε σύγκριση με τις αρχές του ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑΤΙΚΕΣ ΙΣΟΤΙΜΙΕΣ ΣΤΑΘΜΙΣΜΕΝΗ ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑΤΙΚΗ ΙΣΟΤΙΜΙΑ ΤΟΥ ΕΥΡΩ Το ευρώ σημείωσε αρκετά μεγάλες διακυμάνσεις σε όρους πραγματικής σταθμισμένης συναλλαγματικής ισοτιμίας το 2010 και στις αρχές του Ανατιμήθηκε από τα μέσα του 2010 έως τις αρχές Νοεμβρίου του 2010, καλύπτοντας ένα μεγάλο μέρος των απωλειών που είχε σημειώσει στις αρχές του Αφού υποτιμήθηκε εκ νέου το

15 Δεκέμβριο του 2010, στο τέλος του έτους διαμορφώθηκε σε χαμηλότερο επίπεδο (κατά 8% περίπου) από το μέσο όρο του 2009 (βλ. Διάγραμμα 6). Στις 2 Μαρτίου η ονομαστική σταθμισμένη συναλλαγματική ισοτιμία του ευρώ όπως μετρείται έναντι των νομισμάτων των 20 σημαντικότερων εμπορικών εταίρων της ζώνης του ευρώ ήταν 2% υψηλότερη σε σχέση με το τέλος του Νοεμβρίου 2010 και 0,6% χαμηλότερη από το μέσο επίπεδο του Οι διακυμάνσεις της σταθμισμένης συναλλαγματικής ισοτιμίας του ευρώ το 2010 φαίνεται ότι οφείλονταν σε μεγάλο βαθμό στις μεταβολές των εκτιμήσεων της αγοράς σχετικά με τις δημοσιονομικές και οικονομικές προοπτικές ορισμένων χωρών της ζώνης του ευρώ, καθώς και σχετικά με το ρυθμό της παγκόσμιας οικονομικής ανάκαμψης σε σύγκριση με τη ζώνη του ευρώ. Η ανατίμηση του ευρώ από τον Ιούνιο έως τις αρχές Νοεμβρίου φαίνεται να συνδέεται με το μετριασμό των προβληματισμών της αγοράς, καθώς αποσαφηνίστηκαν οι λεπτομέρειες όσον αφορά την ίδρυση θεσμικών μηχανισμών με σκοπό την αντιμετώπιση οικονομικών προβλημάτων σε κάποιες χώρες της ευρωζώνης. Αντίθετα, η υποτίμησή του τους δύο τελευταίους μήνες του 2010 ίσως σχετίζεται εν μέρει με την ανανεωμένη απροθυμία των επενδυτών να αναλάβουν κινδύνους λόγω της αυξανόμενης ανησυχίας τους για τις δημοσιονομικές προοπτικές των χωρών αυτών. Τους τελευταίους τρεις μήνες, η αύξηση της ονομαστικής σταθμισμένης συναλλαγματικής ισοτιμίας του ευρώ προήλθε κυρίως από την ενίσχυση του ευρώ έναντι του δολαρίου ΗΠΑ και των σημαντικών ασιατικών νομισμάτων. Αυτό αντισταθμίστηκε μόνο εν μέρει από την υποτίμηση του ευρώ έναντι της κορώνας Σουηδίας, της κορώνας Νορβηγίας και του ελβετικού φράγκου, καθώς και έναντι του φιορινιού Ουγγαρίας, του ζλότυ Πολωνίας και της κορώνας Τσεχίας (βλ. Πίνακα 1). Η τεκμαρτή μεταβλητότητα των διμερών σταθμισμένων συναλλαγματικών ισοτιμιών μεταξύ του ευρώ και των λοιπών κυριότερων νομισμάτων (δολάριο ΗΠΑ, λίρα Αγγλίας και γιεν Ιαπωνίας) μειώθηκε κατά το μεγαλύτερο μέρος της εξεταζόμενης περιόδου, τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα, υποδηλώνοντας υποχώρηση της αβεβαιότητας στις αγορές συναλλαγματικών ισοτιμιών. Στο τέλος του Φεβρουαρίου, όμως, η μεταβλητότητα άρχισε να αυξάνεται και πάλι αντανακλώντας τη γενική αύξηση της αβεβαιότητας των αγορών σχετικά με τις γεωπολιτικές εντάσεις στη Βόρειο Αφρική (βλ. Διάγραμμα 8). Όσον αφορά τους δείκτες διεθνούς ανταγωνιστικότητας τιμών και κόστους της ζώνης του ευρώ, το Φεβρουάριο του 2011 η πραγματική σταθμισμένη συναλλαγματική ισοτιμία του ευρώ, με βάση τις τιμές καταναλωτή (όπως μετρείται έναντι των νομισμάτων των 20 σημαντικότερων εμπορικών εταίρων της ζώνης του ευρώ), ήταν 1,8% χαμηλότερη από το μέσο επίπεδο του 2010 (βλ. Διάγραμμα 7). Η υποτίμηση αυτή οφείλεται τόσο στην υποτίμηση της ονομαστικής σταθμισμένης συναλλαγματικής ισοτιμίας του ευρώ όσο και στο χαμηλότερο ρυθμό πληθωρισμού τιμών καταναλωτή που παρατηρήθηκε στη ζώνη του ευρώ συγκριτικά με τους εμπορικούς εταίρους της. ΔΙΜΕΡΕΙΣ ΣΥΝΑΛΛΑΓΜΑΤΙΚΕΣ ΙΣΟΤΙΜΙΕΣ Η συναλλαγματική ισοτιμία του ευρώ κατέγραψε έντονες διακυμάνσεις από τα μέσα του Αφού αυξήθηκε σημαντικά έναντι του δολαρίου ΗΠΑ από τα μέσα Ιουνίου έως τις αρχές Νοεμβρίου, υποχώρησε εκ νέου μέχρι τις αρχές Ιανουαρίου αλλά στη συνέχεια κατάφερε να καλύψει το μεγαλύτερο μέρος των απωλειών της μέχρι το Μάρτιο του Η ανατίμηση του ευρώ από τον Ιούνιο έως τις αρχές Νοεμβρίου του 2010 υποβοηθήθηκε από το μετριασμό των ανησυχιών σχετικά με τη διατηρησιμότητα των δημόσιων οικονομικών σε κάποιες χώρες της ευρωζώνης αλλά και από τη δημοσιοποίηση ασθενέστερων από το αναμενόμενο οικονομικών στοιχείων για την οικονομία των ΗΠΑ συγκριτικά με τη ζώνη του ευρώ. Η περίοδος υποτίμησης στο τέλος του 2010 συνδεόταν πιθανότατα, μεταξύ άλλων, με την εκδήλωση νέων ανησυχιών για τη διατηρησιμότητα 15