ΜΗΝΙΑΙΟ ΔΕΛΤΙΟ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2010

Transcript

1 ΜΗΝΙΑΙΟ ΔΕΛΤΙΟ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2010 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Κατά τη συνεδρίαση της 2ας Σεπτεμβρίου 2010 το Διοικητικό Συμβούλιο, βασιζόμενο στην οικονομική και νομισματική ανάλυση που διενεργεί τακτικά, έκρινε τα ισχύοντα βασικά επιτόκια της ενδεδειγμένα και αποφάσισε, επομένως, να τα διατηρήσει αμετάβλητα. Έχοντας λάβει υπόψη όλες τις νέες πληροφορίες και αναλύσεις που έγιναν διαθέσιμες μετά τη συνεδρίαση της 5ης Αυγούστου 2010, το Διοικητικό Συμβούλιο συνεχίζει να αναμένει ότι η εξέλιξη των τιμών θα παραμείνει συγκρατημένη στο μεσοπρόθεσμο ορίζοντα που ενδιαφέρει τη νομισματική πολιτική, ωφελούμενη από τις ασθενείς εγχώριες πιέσεις στις τιμές. Πρόσφατα οικονομικά στοιχεία για τη ζώνη του ευρώ υποδηλώνουν υψηλότερο ρυθμό ανάπτυξης από ό,τι αναμενόταν, εν μέρει λόγω προσωρινών παραγόντων. Όσον αφορά τις μελλοντικές προοπτικές, η ανάκαμψη εκτιμάται ότι θα συνεχιστεί με συγκρατημένο ρυθμό, σε ένα περιβάλλον το οποίο εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται από αβεβαιότητα. Η νομισματική ανάλυση επιβεβαιώνει ότι οι πληθωριστικές πιέσεις εξακολουθούν να είναι συγκρατημένες μεσοπρόθεσμα, όπως υποδηλώνει η υποτονική νομισματική και πιστωτική επέκταση. Συνολικά, το Διοικητικό Συμβούλιο αναμένει ότι η σταθερότητα των τιμών θα διατηρηθεί μεσοπρόθεσμα, στηρίζοντας έτσι την αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών στη ζώνη του ευρώ. Οι προσδοκίες για τον πληθωρισμό εξακολουθούν να είναι σταθεροποιημένες σε επίπεδα συμβατά με την επιδίωξη της διατήρησης ρυθμών πληθωρισμού κάτω αλλά πλησίον του 2% μεσοπρόθεσμα. Η σταθεροποίηση των προσδοκιών για τον πληθωρισμό εξακολουθεί να είναι ουσιώδους σημασίας. Στις 2 Σεπτεμβρίου 2010, το Διοικητικό Συμβούλιο αποφάσισε επίσης να συνεχίσει να διενεργεί τις πράξεις κύριας αναχρηματοδότησης (ΠΚΑ) και τις ειδικές πράξεις αναχρηματοδότησης διάρκειας ίσης με μία περίοδο τήρησης ως δημοπρασίες σταθερού επιτοκίου με πλήρη κατανομή για όσο χρονικό διάστημα κρίνεται απαραίτητο και τουλάχιστον μέχρι τη λήξη της δωδέκατης περιόδου τήρησης του 2010, στις 18 Ιανουαρίου Το σταθερό επιτόκιο για τις εν λόγω ειδικές πράξεις αναχρηματοδότησης θα είναι ίσο με το επιτόκιο που θα ισχύει εκείνη την περίοδο για τις ΠΚΑ. Επίσης, το Διοικητικό Συμβούλιο αποφάσισε να υιοθετήσει διαδικασία δημοπρασίας σταθερού επιτοκίου με πλήρη κατανομή στις πράξεις πιο μακροπρόθεσμης αναχρηματοδότησης (ΠΠΜΑ) διάρκειας τριών μηνών οι οποίες θα διενεργηθούν τον Οκτώβριο, τον Νοέμβριο και τον Δεκέμβριο του Το επιτόκιο για τις εν λόγω πράξεις διάρκειας τριών μηνών θα οριστεί ίσο με το μέσο όρο, για όλη τη διάρκεια της κάθε ΠΠΜΑ, του επιτοκίου των ΠΚΑ. Επιπλέον, το Διοικητικό Συμβούλιο αποφάσισε τη διενέργεια τριών πρόσθετων πράξεων ρύθμισης των βραχυχρόνιων διακυμάνσεων της ρευστότητας στις 30 Σεπτεμβρίου, στις 11 Νοεμβρίου και στις 23 Δεκεμβρίου, όταν θα λήγουν πράξεις αναχρηματοδότησης διάρκειας έξι και δώδεκα μηνών. 1

2 Συνολικά, η κατεύθυνση της νομισματικής πολιτικής παραμένει διευκολυντική. Η νομισματική πολιτική θα πράξει τα δέοντα για τη διατήρηση της σταθερότητας των τιμών στη ζώνη του ευρώ μεσοπρόθεσμα. Αυτή είναι η απαραίτητη και κύρια συμβολή της νομισματικής πολιτικής στην προώθηση της διατηρήσιμης οικονομικής ανάπτυξης, της δημιουργίας θέσεων εργασίας και της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας. Όλα τα μη συμβατικά μέτρα που ελήφθησαν κατά την περίοδο των σοβαρών εντάσεων στις χρηματοπιστωτικές αγορές (η «αυξημένη στήριξη της προσφοράς πιστώσεων» και το Πρόγραμμα για τις Αγορές Τίτλων) είναι απολύτως συμβατά με την εντολή που έχει δοθεί στο Διοικητικό Συμβούλιο και, ως εκ της φύσεώς τους, προσωρινού χαρακτήρα. Το Διοικητικό Συμβούλιο εμμένει σταθερά στη δέσμευσή του όσον αφορά τη μεσομακροπρόθεσμη σταθερότητα των τιμών. Η κατεύθυνση της νομισματικής πολιτικής, η συνολική παροχή ρευστότητας και οι μέθοδοι κατανομής θα προσαρμόζονται καταλλήλως. Ως εκ τούτου, το Διοικητικό Συμβούλιο θα συνεχίσει να παρακολουθεί πολύ προσεκτικά όλες τις εξελίξεις κατά την προσεχή περίοδο. Σε ό,τι αφορά την οικονομική ανάλυση, έπειτα από περίοδο έντονης υποχώρησης, η οικονομική δραστηριότητα στη ζώνη του ευρώ επεκτείνεται από τα μέσα του Το πραγματικό ΑΕΠ στη ζώνη του ευρώ αυξήθηκε με υψηλό ρυθμό σε τριμηνιαία βάση, κατά 1,0% το δεύτερο τρίμηνο του 2010, υποβοηθούμενο από τη συνεχιζόμενη παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη, αλλά αντανακλώντας εν μέρει και προσωρινούς εγχώριους παράγοντες. Πρόσφατα στοιχεία και πληροφορίες ερευνών γενικά επιβεβαιώνουν την προσδοκία για κάποια επιβράδυνση της ανάπτυξης, τόσο σε παγκόσμιο επίπεδο όσο και στη ζώνη του ευρώ, το δεύτερο εξάμηνο του έτους. Ωστόσο, αν και εξακολουθεί να υπάρχει αβεβαιότητα, τα εν λόγω στοιχεία και πληροφορίες συνεχίζουν να υποδηλώνουν θετική υποκείμενη δυναμική της ανάκαμψης στη ζώνη του ευρώ. Η συνεχιζόμενη ανάπτυξη σε παγκόσμιο επίπεδο και η επίδρασή της στη ζήτηση για εξαγωγές της ζώνης του ευρώ, σε συνδυασμό με τη διευκολυντική κατεύθυνση της νομισματικής πολιτικής και τα μέτρα που έχουν ληφθεί για την αποκατάσταση της λειτουργίας του χρηματοπιστωτικού συστήματος, θα πρέπει να εξακολουθήσουν να στηρίζουν την οικονομία της ζώνης του ευρώ. Εντούτοις, αναμένεται ότι η προσαρμογή των ισολογισμών σε διάφορους τομείς και οι προοπτικές για την αγορά εργασίας θα επηρεάσουν αρνητικά την ανάκαμψη της οικονομικής δραστηριότητας. Αυτή η εκτίμηση αντικατοπτρίζεται και στις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της για τη ζώνη του ευρώ του Σεπτεμβρίου 2010, σύμφωνα με τις οποίες ο ετήσιος ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ θα διαμορφωθεί μεταξύ 1,4% και 1,8% το 2010 και μεταξύ 0,5% και 2,3% το Σε σύγκριση με τις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος του Ιουνίου 2010, το διάστημα για την αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ το τρέχον έτος έχει αναθεωρηθεί προς τα άνω, λόγω της εντονότερης από ό,τι αναμενόταν ανάκαμψης της οικονομικής δραστηριότητας το δεύτερο τρίμηνο του έτους και των θετικότερων από τις αναμενόμενες εξελίξεων τους θερινούς μήνες. Το διάστημα για το 2011 έχει επίσης αναθεωρηθεί προς τα άνω, αντανακλώντας κυρίως μεταφερόμενες επιδράσεις του υψηλότερου, βάσει των προβολών, ρυθμού ανάπτυξης προς το τέλος του Κατά την εκτίμηση του Διοικητικού Συμβουλίου, οι κίνδυνοι για αυτές τις βελτιωμένες οικονομικές προοπτικές κλίνουν ελαφρώς προς τα κάτω, σε ένα περιβάλλον το οποίο εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται από αβεβαιότητα. Αφενός, η εξέλιξη του παγκόσμιου εμπορίου μπορεί να συνεχίσει να είναι θετικότερη από ό,τι αναμενόταν, γεγονός που θα στηρίξει περαιτέρω τις εξαγωγές της ζώνης του ευρώ. Αφετέρου, εξακολουθούν να υφίστανται ανησυχίες οι οποίες αφορούν το ενδεχόμενο επανεμφάνισης εντάσεων στις χρηματοπιστωτικές αγορές και την αβεβαιότητα σχετικά με τις προοπτικές ανάπτυξης σε 2

3 άλλες προηγμένες οικονομίες και σε παγκόσμιο επίπεδο. Επιπλέον, οι καθοδικοί κίνδυνοι συνδέονται και με νέες αυξήσεις των τιμών του πετρελαίου και άλλων βασικών εμπορευμάτων, πιέσεις προστατευτισμού, καθώς και με το ενδεχόμενο μη ομαλής διόρθωσης των παγκόσμιων ανισορροπιών. Σε ό,τι αφορά την εξέλιξη των τιμών, σύμφωνα με την προκαταρκτική εκτίμηση της Eurostat, ο ετήσιος πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) της ζώνης του ευρώ διαμορφώθηκε σε 1,6% τον Αύγουστο, έναντι 1,7% τον Ιούλιο. Η μικρή μείωση του πληθωρισμού πιθανόν αντανακλά επιδράσεις της βάσης σύγκρισης που συνδέονται με τη συνιστώσα της ενέργειας. Τους επόμενους μήνες, οι ετήσιοι ρυθμοί πληθωρισμού (βάσει του ΕνΔΤΚ) αναμένεται να σημειώσουν ελαφρά άνοδο και να εμφανίσουν κάποια μεταβλητότητα. Όσον αφορά τις πιο μακροπρόθεσμες εξελίξεις, το 2011 οι ρυθμοί πληθωρισμού αναμένεται να παραμείνουν γενικά συγκρατημένοι, ωφελούμενοι από τις ασθενείς εγχώριες πιέσεις στις τιμές. Οι μεσομακροπρόθεσμες προσδοκίες για τον πληθωρισμό εξακολουθούν να είναι σταθεροποιημένες σε επίπεδα συμβατά με την επιδίωξη του Διοικητικού Συμβουλίου να διατηρεί τους ρυθμούς πληθωρισμού κάτω αλλά πλησίον του 2% μεσοπρόθεσμα. Αυτή η εκτίμηση αντικατοπτρίζεται και στις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων της για τη ζώνη του ευρώ του Σεπτεμβρίου 2010, σύμφωνα με τις οποίες ο ετήσιος πληθωρισμός (βάσει του ΕνΔΤΚ) θα διαμορφωθεί μεταξύ 1,5% και 1,7% το 2010 και μεταξύ 1,2% και 2,2% το Σε σύγκριση με τις μακροοικονομικές προβολές των εμπειρογνωμόνων του Ευρωσυστήματος του Ιουνίου 2010, τα διαστήματα έχουν αναθεωρηθεί ελαφρώς προς τα άνω, κυρίως λόγω των υψηλότερων τιμών των βασικών εμπορευμάτων. Οι κίνδυνοι όσον αφορά τις προοπτικές για την εξέλιξη των τιμών κλίνουν ελαφρώς προς τα άνω. Σχετίζονται, ιδίως, με την πορεία των τιμών της ενέργειας και των βασικών εμπορευμάτων εκτός του πετρελαίου. Επιπλέον, οι αυξήσεις των έμμεσων φόρων και των διοικητικά καθοριζόμενων τιμών ενδέχεται να είναι μεγαλύτερες από αυτές που αναμένονται επί του παρόντος, λόγω της ανάγκης για δημοσιονομική εξυγίανση τα προσεχή έτη. Ταυτόχρονα, οι κίνδυνοι για την εξέλιξη των εγχώριων τιμών και του κόστους είναι συγκρατημένοι. Σε ό,τι αφορά τη νομισματική ανάλυση, ο ετήσιος ρυθμός αύξησης του Μ3 διαμορφώθηκε στο 0,2% τον Ιούλιο του 2010, παραμένοντας αμετάβλητος σε σχέση με τον Ιούνιο. Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των δανείων προς τον ιδιωτικό τομέα, ο οποίος εμφανίζει σταδιακή άνοδο, επιταχύνθηκε περαιτέρω σε 0,9%, αλλά παραμένει σχετικά υποτονικός. Οι συγκρατημένοι ρυθμοί αύξησης της ποσότητας χρήματος και των δανείων εξακολουθoύν να στηρίζουν την εκτίμηση ότι ο υποκείμενος ρυθμός νομισματικής επέκτασης είναι μέτριος και οι πληθωριστικές πιέσεις συγκρατημένες μεσοπρόθεσμα. Η καθοδική επίδραση που ασκεί η έντονα ανοδική καμπύλη αποδόσεων στη νομισματική επέκταση, πράγμα που αντανακλάται στη μετατόπιση κεφαλαίων προς πιο μακροπρόθεσμες καταθέσεις και τίτλους εκτός Μ3, υποχωρεί σταδιακά. Επιπλέον, η επίδραση που ασκούν οι μικρές διαφορές των βραχυπρόθεσμων επιτοκίων στην αύξηση των συνιστωσών του Μ3 εξακολουθεί να μειώνεται. Ως εκ τούτου, ο ετήσιος ρυθμός αύξησης του Μ1 εξακολούθησε να υποχωρεί από υψηλά επίπεδα και διαμορφώθηκε σε 8,1% τον Ιούλιο του 2010, ενώ ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των λοιπών βραχυπρόθεσμων καταθέσεων έγινε λιγότερο αρνητικός. 3

4 Ο ετήσιος ρυθμός αύξησης των τραπεζικών δανείων προς τον μη χρηματοπιστωτικό ιδιωτικό τομέα, ο οποίος παρέμεινε υποτονικός, συνεχίζει να υποκρύπτει θετική μεταβολή των δανείων προς τα νοικοκυριά και επιβραδυνόμενη αρνητική ετήσια μεταβολή των δανείων προς τις μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις. Αυτές οι εξελίξεις είναι συμβατές με τη φυσιολογική, στο πλαίσιο του οικονομικού κύκλου, χρονική υστέρηση που παρουσιάζουν τα δάνεια σε σχέση με την εξέλιξη της οικονομικής δραστηριότητας. Δεδομένων των συγκρατημένων εξελίξεων όσον αφορά τους συνολικούς ισολογισμούς των τραπεζών, η επέκταση της διαθεσιμότητας πιστώσεων προς τον μη χρηματοπιστωτικό τομέα, όταν η ζήτηση ανακάμψει, εξακολουθεί να αποτελεί πρόκληση για τις τράπεζες. Για την αντιμετώπισή της, οι τράπεζες θα πρέπει, όπου απαιτείται, να παρακρατήσουν κέρδη, να στραφούν προς την αγορά για την περαιτέρω ενίσχυση της κεφαλαιακής τους βάσης ή να αξιοποιήσουν πλήρως τα κυβερνητικά μέτρα κεφαλαιακής ενίσχυσης. Συνοπτικά, τα ισχύοντα βασικά επιτόκια της εξακολουθούν να κρίνονται ενδεδειγμένα. Έχοντας λάβει υπόψη όλες τις νέες πληροφορίες που έγιναν διαθέσιμες μετά τη συνεδρίαση της 5ης Αυγούστου 2010, το Διοικητικό Συμβούλιο συνεχίζει να αναμένει ότι η εξέλιξη των τιμών θα παραμείνει συγκρατημένη στο μεσοπρόθεσμο ορίζοντα που ενδιαφέρει τη νομισματική πολιτική, ωφελούμενη από τις ασθενείς εγχώριες πιέσεις στις τιμές. Πρόσφατα οικονομικά στοιχεία για τη ζώνη του ευρώ υποδηλώνουν υψηλότερο ρυθμό ανάπτυξης από ό,τι αναμενόταν, εν μέρει λόγω προσωρινών παραγόντων. Όσον αφορά τις μελλοντικές προοπτικές, η ανάκαμψη εκτιμάται ότι θα συνεχιστεί με συγκρατημένο ρυθμό, σε ένα περιβάλλον το οποίο εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται από αβεβαιότητα. Η διασταύρωση του αποτελέσματος της οικονομικής ανάλυσης με το αποτέλεσμα της νομισματικής ανάλυσης επιβεβαιώνει ότι οι πληθωριστικές πιέσεις εξακολουθούν να είναι συγκρατημένες μεσοπρόθεσμα, όπως υποδηλώνει η υποτονική νομισματική και πιστωτική επέκταση. Συνολικά, το Διοικητικό Συμβούλιο αναμένει ότι η σταθερότητα των τιμών θα διατηρηθεί μεσοπρόθεσμα, γεγονός που θα στηρίξει την αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών στη ζώνη του ευρώ. Οι προσδοκίες για τον πληθωρισμό εξακολουθούν να είναι σταθεροποιημένες σε επίπεδα συμβατά με την επιδίωξη της διατήρησης ρυθμών πληθωρισμού κάτω αλλά πλησίον του 2% μεσοπρόθεσμα. Η σταθεροποίηση των προσδοκιών για τον πληθωρισμό εξακολουθεί να είναι ουσιώδους σημασίας. Όσον αφορά τη δημοσιονομική πολιτική, οι τρέχουσες εξελίξεις στο συνολικό επίπεδο της ζώνης του ευρώ φαίνονται σε γενικές γραμμές συμβατές με τις προηγούμενες προσδοκίες. Σε επίπεδο επιμέρους χωρών, τυχόν θετικές δημοσιονομικές εξελίξεις που μπορεί να προκύψουν και οι οποίες αντανακλούν παράγοντες όπως το πιο ευνοϊκό από ό,τι αναμενόταν μακροοικονομικό περιβάλλον θα πρέπει να αξιοποιηθούν ώστε να επιταχυνθεί η πρόοδος της δημοσιονομικής εξυγίανσης. Παράλληλα, σε χώρες όπου εξακολουθεί να υπάρχει ανάγκη λήψης πρόσθετων συγκεκριμένων μέτρων για την επίτευξη των στόχων εξυγίανσης, τα εν λόγω μέτρα θα πρέπει να ληφθούν σύντομα ώστε να εξασφαλιστεί η τήρηση των δεσμεύσεων εξυγίανσης. Αυτό αποτελεί προϋπόθεση για τη διατήρηση της εμπιστοσύνης στην αξιοπιστία των δημοσιονομικών στόχων των χωρών. Οι θετικές επιδράσεις στην εμπιστοσύνη μπορούν να αντισταθμίσουν τη μείωση της ζήτησης που οφείλεται στη δημοσιονομική εξυγίανση, εφόσον οι στρατηγικές δημοσιονομικής προσαρμογής θεωρούνται αξιόπιστες, φιλόδοξες και επικεντρωμένες στην πλευρά των δαπανών. Οι συνθήκες για τέτοιες θετικές επιδράσεις είναι ιδιαιτέρως ευνοϊκές στο σημερινό περιβάλλον μακροοικονομικής αβεβαιότητας. Απαραίτητη προϋπόθεση για τη στήριξη της διαδικασίας δημοσιονομικής εξυγίανσης και της σωστής λειτουργίας της ζώνης του ευρώ, αλλά και για τη βελτίωση των προοπτικών 4

5 για υψηλότερο ρυθμό διατηρήσιμης ανάπτυξης, είναι η προώθηση εκτεταμένων διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων. Σημαντικές μεταρρυθμίσεις είναι αναγκαίες ιδίως στις χώρες που έχουν υποστεί μείωση της ανταγωνιστικότητάς τους στο παρελθόν ή που εμφανίζουν υψηλά δημοσιονομικά και εξωτερικά ελλείμματα. Τα μέτρα θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι η διαδικασία μισθολογικών διαπραγματεύσεων επιτρέπει την ευέλικτη και κατάλληλη προσαρμογή των μισθών στις εξελίξεις της ανεργίας και στη μείωση της ανταγωνιστικότητας. Οι μεταρρυθμίσεις για την ενίσχυση της ανόδου της παραγωγικότητας θα μπορούσαν να στηρίξουν περαιτέρω τη διαδικασία προσαρμογής των οικονομιών αυτών. 5

6 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ 1 ΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΗΣ ΖΩΝΗΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩ Ενώ συνεχίζεται η ανάκαμψη της παγκόσμιας οικονομίας, ο ρυθμός της, όπως αναμενόταν, έχει αρχίσει να μετριάζεται κάπως καθώς μειώνεται η υποστήριξη από την κυκλική εξέλιξη των αποθεμάτων παγκοσμίως και από τα μέτρα δημοσιονομικής ώθησης. Αυτό επιβεβαιώνεται από τους πιο πρόσφατους δείκτες που βασίζονται σε έρευνες, οι οποίοι υποδηλώνουν ότι η παγκόσμια ανάπτυξη ενδέχεται να επιβραδυνθεί το β εξάμηνο του έτους. Οι εξελίξεις αυτές αποτυπώνονται επίσης στην ανάπτυξη του παγκόσμιου εμπορίου η οποία, αν και παρέμεινε εύρωστη σε γενικές γραμμές, εμφάνισε ενδείξεις επιβράδυνσης σε σύγκριση με τα εξαιρετικά υψηλά ποσοστά που είχε καταγράψει το α τρίμηνο του τρέχοντος έτους. Οι πληθωριστικές πιέσεις διεθνώς παρέμειναν συγκρατημένες, ως αποτέλεσμα του χαμηλού βαθμού χρησιμοποίησης του παραγωγικού δυναμικού, ιδίως στις προηγμένες οικονομίες. 1.1 ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Η ανάκαμψη της παγκόσμιας οικονομίας συνεχίζεται αλλά, όπως ήταν αναμενόμενο, ο ρυθμός της παγκόσμιας ανάπτυξης μετριάζεται κάπως, καθώς μειώνεται η υποστήριξη από την κυκλική εξέλιξη των αποθεμάτων παγκοσμίως και από τα μέτρα δημοσιονομικής ώθησης. Ενώ η οικονομική ανάπτυξη στις αναδυόμενες οικονομίες παρέμεινε εν πολλοίς ισχυρή, οι βραχυπρόθεσμοι δείκτες υποδηλώνουν μικρή επιβράδυνση του ρυθμού της οικονομικής επέκτασης. Στις περισσότερες προηγμένες οικονομίες, η ανάκαμψη περιορίστηκε ελαφρά, λόγω των υποτονικών συνθηκών στην αγορά εργασίας και της προσαρμογής των ισολογισμών σε διάφορους τομείς. Αναλυτικότερα, οι πιο πρόσφατοι δείκτες που βασίζονται σε έρευνες υποδεικνύουν ότι η παγκόσμια οικονομική δραστηριότητα επιβραδύνθηκε κατά τι, γεγονός που παρέχει περαιτέρω ενδείξεις ότι ο τριμηνιαίος ρυθμός αύξησης της παγκόσμιας οικονομίας ενδέχεται να μετριαστεί το β εξάμηνο του έτους. Τον Ιούλιο, ο Δείκτης Υπευθύνων Προμηθειών (ΡΜΙ) για την παγκόσμια συνολική βιομηχανική παραγωγή διαμορφώθηκε σε 54,6 από 55,4 τον προηγούμενο μήνα, ενώ ο δείκτης ΡΜΙ στον τομέα της μεταποίησης, για τον οποίο έχουν ήδη δημοσιευθεί τα στοιχεία του Αυγούστου, παρέμεινε σε γενικές γραμμές αμετάβλητος στο 55,5 (βλ. Διάγραμμα 1). Παρόλο που αποδυναμώθηκε ελαφρά το γ τρίμηνο, ο δείκτης διατηρείται σε επίπεδα άνω του μέσου όρου της σειράς, σηματοδοτώντας τη συνεχιζόμενη επέκταση της παγκόσμιας οικονομίας. Οι εισερχόμενες νέες παραγγελίες παρουσίασαν ανάμικτη εικόνα τον Ιούλιο, καθώς η υποχώρηση του δείκτη νέων παραγγελιών στον τομέα της μεταποίησης αντισταθμίστηκε εν πολλοίς από την άνοδο του αντίστοιχου δείκτη στον τομέα των υπηρεσιών. Τον Αύγουστο, ο δείκτης νέων παραγγελιών στον τομέα της μεταποίησης εξακολούθησε να βρίσκεται σε πτωτική πορεία, αν και διατηρήθηκε στο 52,5, δηλ. πάνω από το όριο μηδενικής μεταβολής 50. Παρόλο που ο δείκτης ΡΜΙ για την παγκόσμια απασχόληση βελτιώθηκε κάπως τον Ιούλιο (51,4) υποβοηθούμενος από την αύξηση των προσλήψεων τόσο στον τομέα της μεταποίησης όσο και στον τομέα των υπηρεσιών, ο συνολικός ρυθμός αύξησης των θέσεων εργασίας παρέμεινε μάλλον βραδύς. Σε γενικές γραμμές, τα στοιχεία βάσει του δείκτη ΡΜΙ συνάδουν με τη μικρή επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας και του εμπορίου διεθνώς το τρέχον τρίμηνο, έναντι του β τριμήνου του Η εξέλιξη της παγκόσμιας οικονομικής δραστηριότητας αντανακλάται επίσης στο ρυθμό αύξησης του παγκόσμιου εμπορίου ο οποίος, αν και παρέμεινε συνολικά εύρωστος,

7 άρχισε να επιβραδύνεται σε σύγκριση με τα εξαιρετικά υψηλά ποσοστά που είχε καταγράψει το α τρίμηνο του έτους. Ο ρυθμός αύξησης του παγκόσμιου εμπορίου μετριάστηκε σε 3,6% σε τριμηνιαία βάση το β τρίμηνο του έτους, έναντι 5,7% το α τρίμηνο του Αυτό αντανακλά τις εξελίξεις τόσο στις προηγμένες όσο και στις αναδυόμενες οικονομίες. Αντίστοιχα, η αύξηση της εξωτερικής ζήτησης αγαθών της ζώνης του ευρώ, αν και διατηρήθηκε αρκετά ενισχυμένη, επιβραδύνθηκε επίσης το β τρίμηνο. Οι παγκόσμιες πληθωριστικές πιέσεις παρέμειναν συγκρατημένες ως αποτέλεσμα του χαμηλού βαθμού χρησιμοποίησης του παραγωγικού δυναμικού, ιδίως στις προηγμένες οικονομίες. Στις χώρες του ΟΟΣΑ, ο μετρούμενος πληθωρισμός τιμών καταναλωτή διαμορφώθηκε σε 1,6% κατά το δωδεκάμηνο έως και τον Ιούλιο, έναντι 1,5% τον Ιούνιο (βλ. Διάγραμμα 2). Αυτή η μικρή άνοδος σχετίζεται κατά κύριο λόγο με την εξέλιξη των τιμών της ενέργειας και των ειδών διατροφής, οι οποίες αυξήθηκαν κατά 6,2% και 1,1% αντίστοιχα το δωδεκάμηνο έως και τον Ιούλιο, έναντι αύξησης 4,7% και 0,6% αντίστοιχα τον Ιούνιο. Εκτός των τιμών των ειδών διατροφής και της ενέργειας, ο ρυθμός πληθωρισμού βάσει του ΔΤΚ στις χώρες του ΟΟΣΑ επιβραδύνθηκε ελαφρά σε 1,2% τον Ιούλιο από 1,3% τον προηγούμενο μήνα. Οι τιμές των συντελεστών παραγωγής του παγκόσμιου δείκτη ΡΜΙ συνέχισαν να μετριάζονται και διαμορφώθηκαν σε 53,3 τον Ιούλιο, αφού τον Απρίλιο κορυφώθηκαν σε 60,9 μετά την ύφεση, ενώ το κόστος αυξήθηκε με βραδύτερους ρυθμούς τόσο στη μεταποίηση όσο και στον τομέα των υπηρεσιών. Ωστόσο, τον Αύγουστο ο δείκτης τιμών των συντελεστών παραγωγής στο μεταποιητικό τομέα σημείωσε άνοδο από 56,9 τον Ιούλιο σε 58,5, υποδηλώνοντας ότι οι τιμές αρχίζουν εκ νέου να αυξάνονται με ταχύτερο ρυθμό (βλ. Διάγραμμα 1). ΗΝΩΜΕΝΕΣ ΠΟΛΙΤΕΙΕΣ Στις ΗΠΑ, η επιτάχυνση της οικονομικής δραστηριότητας που ξεκίνησε το γ τρίμηνο του 2009 παρέμεινε ταχύρρυθμη, αν και μετριασμένη, το α τρίμηνο του 2010, ενώ η ανάκαμψη υποβοηθήθηκε εν μέρει από προσωρινούς παράγοντες, όπως τα μέτρα δημοσιονομικής ώθησης και η κυκλική εξέλιξη των αποθεμάτων. Ο ρυθμός ανάκαμψης της οικονομικής δραστηριότητας μετριάστηκε περαιτέρω το β τρίμηνο του Ο ρυθμός αύξησης του ανηγμένου σε ετήσια βάση πραγματικού ΑΕΠ υποχώρησε στο 1,6% το β τρίμηνο του 2010 από 3,7% το α τρίμηνο του 2010 και 5,0% το δ τρίμηνο του Λόγω της χαμηλής καταναλωτικής πίστης και των ακόμη υποτονικών συνθηκών στην αγορά εργασίας, η αύξηση της ιδιωτικής καταναλωτικής δαπάνης παρέμεινε μετριασμένη το β τρίμηνο του 2010, ενώ οι ιδιωτικές επιχειρηματικές επενδύσεις συνέχισαν να επεκτείνονται με έντονο ρυθμό. Η συνολική οικονομική δραστηριότητα υποβοηθήθηκε επίσης από την αύξηση των κρατικών δαπανών και των αποθεμάτων, παρόλο που η υποστήριξη που παρείχαν τα τελευταία στην ανάπτυξη ήταν μικρότερη σε σύγκριση με τα προηγούμενα τρίμηνα. Από την άλλη πλευρά, η ανάπτυξη συγκρατήθηκε από τη μεγάλη αρνητική συμβολή των καθαρών εξαγωγών, καθώς οι εισαγωγές σημείωσαν εντονότερη άνοδο από ό,τι οι εξαγωγές. Όσον αφορά την εξέλιξη των τιμών, ο ετήσιος πληθωρισμός βάσει του ΔΤΚ αυξήθηκε από 1,1% τον Ιούνιο σε 1,2% τον Ιούλιο του Η άνοδος του μετρούμενου πληθωρισμού οφείλεται, σε μεγάλο βαθμό, στις αυξήσεις των τιμών των βασικών εμπορευμάτων. Ο ετήσιος ρυθμός πληθωρισμού, χωρίς τις τιμές των ειδών διατροφής και της ενέργειας, παρέμεινε στο 0,9% τον Ιούλιο, δηλ. στο χαμηλότερο επίπεδό του από το 1966, αντανακλώντας τη σημαντική χαλάρωση στις αγορές προϊόντων και εργασίας. Όσον αφορά τις μελλοντικές εξελίξεις, η οικονομία των ΗΠΑ αναμένεται να συνεχίσει να ανακάμπτει με μέτριο ρυθμό. Η μείωση της υποστήριξης πρόσκαιρων παραγόντων 7

8 αναμένεται να οδηγήσει σε κάποια επιβράδυνση της ανάπτυξης το β εξάμηνο του Συνολικά, η ανάκαμψη ενδέχεται να διατηρηθεί σε σχετικά χαμηλά επίπεδα με βάση τα ιστορικά δεδομένα. Οι υποτονικές συνθήκες στην αγορά εργασίας, η ασθενής αύξηση των εισοδημάτων, η περαιτέρω προσαρμογή των ισολογισμών των νοικοκυριών και η μείωση του στεγαστικού πλούτου είναι πιθανό να συγκρατήσουν την αύξηση της κατανάλωσης στο εγγύς μέλλον. Η κατασκευαστική δραστηριότητα στον τομέα των κατοικιών σημείωσε νέα κάμψη με τη λήξη των ομοσπονδιακών μέτρων στήριξης. Καθώς σε πολλά στεγαστικά δάνεια παρατηρείται μεγάλη καθυστέρηση ή έχουν δρομολογηθεί διαδικασίες κατάσχεσης, μεγάλος αριθμός ακινήτων εισέρχεται εκ νέου στην αγορά. Ως αποτέλεσμα, το αυξανόμενο απόθεμα των κατασχεθέντων ακινήτων είναι πιθανό να επηρεάσει αρνητικά τις τιμές των κατοικιών στο εγγύς μέλλον αλλά και την αγορά των κατοικιών γενικότερα (βλ. Πλαίσιο 1). Ο πληθωρισμός βάσει του ΔΤΚ αναμένεται να παραμείνει μετριασμένος στο εγγύς μέλλον, αντανακλώντας την υποτονική αύξηση των μισθών και την έντονη χαλάρωση της οικονομίας. Η Ομοσπονδιακή Επιτροπή Ανοικτής Αγοράς των ΗΠΑ υποστηρίζει την άποψη ότι η οικονομική δραστηριότητα είναι συγκρατημένη, ενώ στη σχετική δήλωσή της που κοινοποίησε στις 10 Αυγούστου 2010, τόνισε ότι ο ρυθμός ανάκαμψης όσον αφορά την παραγωγή και την απασχόληση επιβραδύνθηκε τους τελευταίους μήνες. Στη συνάντηση αυτή, η Ομοσπονδιακή Επιτροπή Ανοικτής Αγοράς αποφάσισε να διατηρήσει το επιτόκιο πολιτικής της αμετάβλητο μεταξύ 0% και 0,25%. Επιπλέον, η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ ανακοίνωσε ότι θα διατηρήσει τους τίτλους που διακρατεί στο σημερινό τους επίπεδο, επενδύοντας εκ νέου την καταβολή του κεφαλαίου από χρεόγραφα και τίτλους ειδικών φορέων-εκδοτών, που εξασφαλίζονται με υποθήκες, σε πιο μακροπρόθεσμους τίτλους του Δημοσίου, με στόχο την ενίσχυση της οικονομικής ανάκαμψης. Πλαίσιο 1 Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΣΤΗΡΙΞΗΣ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΚΑΤΟΙΚΙΩΝ ΤΩΝ ΗΠΑ ΣΤΙΣ ΠΡΟΣΦΑΤΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΚΑΤΟΙΚΙΩΝ Η αγορά κατοικιών των ΗΠΑ, η οποία βρέθηκε στο επίκεντρο της αμερικανικής και της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης και κάμψης της οικονομικής δραστηριότητας, παρουσιάζει ενδείξεις σταθεροποίησης από το Ωστόσο, η εξέλιξη αυτή φαίνεται να είναι, τουλάχιστον εν μέρει, το αποτέλεσμα διαφόρων παρεμβάσεων για τη στήριξη της αγοράς κατοικιών. Πλέον ορισμένα από τα μέτρα στήριξης έχουν αποσυρθεί, οπότε υπάρχει κίνδυνος να αποδειχθούν βραχύβιες οι βελτιώσεις που παρατηρήθηκαν, όπως υποδηλώνει η εξασθένηση των πρόσφατων δεικτών της αγοράς κατοικιών. Σκοπός του παρόντος πλαισίου είναι να παρουσιαστεί η παρατηρούμενη θετική επίδραση των εν λόγω μέτρων στην αγορά κατοικιών των ΗΠΑ και να επισημανθούν οι πιθανές πηγές νέας εξασθένησης σε περίπτωση που διακοπεί η πολιτική στήριξης. Οι παρατηρήσεις αυτές αποτελούν σημαντικό στοιχείο για την αξιολόγηση της βιωσιμότητας της ανάκαμψης της αγοράς κατοικιών των ΗΠΑ και, ως εκ τούτου, των προοπτικών της αμερικανικής οικονομίας. Στην αγορά κατοικιών των ΗΠΑ επικράτησαν πρωτοφανείς δυσμενείς συνθήκες από την έναρξη της κρίσης. Οι κατασκευές νέων κατοικιών μειώθηκαν, από άνω των 2 εκατομμυρίων μονάδων το 2005 σε μόλις μονάδες το 2009 (βλ. Διάγραμμα A), ενώ οι κατασχέσεις εκτοξεύθηκαν από σε 3 εκατομμύρια περίπου στη διάρκεια της ίδιας περιόδου. Οι τιμές των κατοικιών, όπως μετρούνται με βάση το δείκτη Case- Shiller, υποχώρησαν κατά 30% και πλέον από τα ανώτατα επίπεδα όπου είχαν διαμορφωθεί το Ωστόσο, τελευταία άρχισαν να εμφανίζονται ορισμένες ενδείξεις 8

9 βελτίωσης όσον αφορά την αγορά κατοικιών των ΗΠΑ. Πρώτον, οι τιμές των κατοικιών άρχισαν να σταθεροποιούνται, καθώς η ετήσια μεταβολή του δείκτη Case-Shiller επανήλθε σε θετικά επίπεδα στις αρχές του Επιπλέον, η βελτίωση της δυνατότητας απόκτησης κατοικιών, λόγω της προηγούμενης μείωσης των τιμών τους, σε συνδυασμό με τη δημόσια στήριξη της αγοράς πρώτης κατοικίας που εφαρμόστηκε στη διάρκεια της ύφεσης, στήριξαν τη ζήτηση και συνέβαλαν στην ανάκαμψη των πωλήσεων υφιστάμενων κατοικιών στα τέλη του 2009 στο υψηλότερο επίπεδο των τριών τελευταίων ετών περίπου (βλ. Διάγραμμα B). Πραγματοποιήθηκε επίσης πρόοδος όσον αφορά τη μείωση της υπερβάλλουσας προσφοράς νέων κατοικιών προς πώληση, η οποία, ωστόσο, διατηρείται σε υψηλά επίπεδα σε σχέση με τον τρέχοντα ρυθμό των μηνιαίων πωλήσεων. Οι βελτιώσεις αυτές οφείλονται εν μέρει σε μια σειρά κρατικών παρεμβάσεων στήριξης, καθώς η στήριξη της αγοράς κατοικιών από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση των ΗΠΑ επεκτάθηκε σημαντικά στη διάρκεια της κρίσης. Μια πρώτη δέσμη μέτρων περιλάμβανε προγράμματα ρύθμισης στεγαστικών δανείων όπως το Home Affordable Modification Programme (HAMP) τα οποία είχαν στόχο να βοηθήσουν δανειολήπτες που αντιμετωπίζουν δυσκολίες πληρωμής καθιστώντας πιο προσιτές οικονομικά τις μηνιαίες δόσεις των δανείων για αγορά κατοικίας. Μία επίδραση των ρυθμίσεων αυτών ήταν η επιβράδυνση του ρυθμού με τον οποίο οι υπερημερίες οδηγούν σε κατασχέσεις, οι οποίες, με τη σειρά τους, αυξάνουν την προσφορά κατασχεθέντων ακινήτων στην αγορά. Δεδομένου ότι τα εν λόγω ακίνητα πωλούνται συνήθως σε σημαντικά χαμηλότερες τιμές, τα προγράμματα ρύθμισης στεγαστικών δανείων ενδεχομένως περιόρισαν, ή τουλάχιστον καθυστέρησαν, την άσκηση καθοδικών πιέσεων στις τιμές των κατοικιών σε σχέση με τις κατασχέσεις. Εντούτοις, η θετική επίδραση των εν λόγω προγραμμάτων μπορεί να αποδειχθεί προσωρινή, καθώς πολλοί από τους δανειολήπτες που υπήχθησαν σε προγράμματα ρύθμισης δανείων τείνουν τελικά να αθετούν εκ νέου τις υποχρεώσεις αποπληρωμής: αναφέρεται ότι περισσότερα από τα μισά στεγαστικά δάνεια που υπάγονται στη ρύθμιση παρουσιάζουν σοβαρές καθυστερήσεις αποπληρωμής ένα έτος μετά τη ρύθμιση. 1 Αν και οι πιο πρόσφατες ρυθμίσεις στεγαστικών δανείων φαίνεται ότι ήταν πιο επιτυχημένες, εν μέρει επειδή έδιναν μεγαλύτερη έμφαση στη διαγραφή χρεολυσίων, δεν μπορεί να αποκλειστεί η άσκηση νέων πιέσεων λόγω αύξησης των κατασχέσεων, καθώς το ¼ περίπου των ιδιοκτητών κατοικιών στις ΗΠΑ έχουν ανεξόφλητα στεγαστικά δάνεια τα οποία υπερβαίνουν την αξία των κατοικιών τους. Μια άλλη πρωτοβουλία στήριξης της αγοράς ακινήτων ήταν η μείωση φόρου λόγω αγοράς κατοικίας. Το εν λόγω μέτρο εφαρμόστηκε στο πλαίσιο της δέσμης μέτρων για την τόνωση της οικονομίας το 2009 και προέβλεπε μείωση φόρου λόγω αγοράς πρώτης κατοικίας. Το πρόγραμμα αυτό φαίνεται ότι διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην ενίσχυση των πωλήσεων υφιστάμενων κατοικιών το δεύτερο εξάμηνο του 2009, καθώς οι μεταπωλήσεις κατοικιών αυξήθηκαν κατακόρυφα, κατά 30% περίπου, μεταξύ Αυγούστου του 2009 και Νοεμβρίου του 2009 (αρχική ημερομηνία λήξης του προγράμματος, βλ. Διάγραμμα B). Στη συνέχεια οι πωλήσεις κατοικιών ενισχύθηκαν εκ νέου το Μάρτιο και τον Απρίλιο του 2010, γεγονός που συνέπεσε χρονικά με τη λήξη της δεύτερης προθεσμίας μετά την παράταση της μείωσης φόρου έως τον Απρίλιο του Ωστόσο, ένας προβληματισμός που συνδέεται με τη μείωση φόρου λόγω αγοράς κατοικίας είναι ότι η αντίστοιχη ανάκαμψη των πωλήσεων απλά αντιπροσώπευε επίσπευση της ζήτησης, οπότε ενδέχεται να υπάρξει περαιτέρω εξασθένηση της αγοράς κατοικιών μετά τη λήξη της εν λόγω προθεσμίας. Η εκτίμηση αυτή φαίνεται να στηρίζεται από τους διαθέσιμους δείκτες, οι οποίοι δείχνουν νέες μειώσεις των πωλήσεων κατοικιών αμέσως μετά τη λήξη της εφαρμογής του μέτρου μείωσης του φόρου. 9

10 Τέλος, έγιναν ορισμένες παρεμβάσεις για τη στήριξη της αγοράς στεγαστικών δανείων των ΗΠΑ προκειμένου να βελτιωθεί η διαθεσιμότητα και το κόστος χρηματοδότησης για τους ιδιοκτήτες κατοικιών. Μια τέτοια πρωτοβουλία, η οποία εφαρμόστηκε από τον Ιανουάριο του 2009 έως το Μάρτιο του 2010, σχετίζεται με μεγάλες αγορές, εκ μέρους της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ, χρεογράφων αξίας 1,4 τρισεκ. δολ. ΗΠΑ τα οποία εκδίδονται από επιχειρήσεις που χρηματοδοτούνται από το Δημόσιο (ΕΧΔ), καθώς και χρεογράφων που εξασφαλίζονται με στεγαστικά δάνεια και φέρουν την εγγύηση των ανωτέρω επιχειρήσεων. Οι αγορές αυτές φαίνεται ότι συνέβαλαν στη σημαντική υποχώρηση των επιτοκίων των στεγαστικών δανείων. Το επιτόκιο επί των στεγαστικών δανείων διάρκειας 30 ετών που είναι σύμφωνα με τις επίσημες κατευθυντήριες γραμμές περί χορήγησης δανείων υποχώρησε κατά 1 εκατοστιαία μονάδα και πλέον γύρω στο 5% το Νοέμβριο του 2008, μετά την αρχική ανακοίνωση του προγράμματος, και στη συνέχεια διατηρήθηκε σε χαμηλότερα επίπεδα, παρά τη λήξη του προγράμματος το Το γεγονός αυτό κατέστησε πιο προσιτές τις κατοικίες για τους υποψήφιους αγοραστές, με αποτέλεσμα ο Δείκτης Δυνατότητας Απόκτησης Κατοικίας στις ΗΠΑ να διατηρείται από τα μέσα του 2010 σε σαφώς υψηλότερα επίπεδα από το μακροχρόνιο μέσο όρο του. Η στήριξη εκ μέρους του δημόσιου τομέα εξακολουθεί να έχει μεγάλη σημασία για την αγορά στεγαστικών δανείων των ΗΠΑ. Εν μέρει, το γεγονός αυτό οφείλεται στη δραματική αλλαγή των πηγών άντλησης στεγαστικών δανείων στις ΗΠΑ τα τελευταία χρόνια. Ενώ η προσφορά πιστώσεων μέσω ιδιωτικών φορέων έκδοσης χρεογράφων που προέρχονται από τιτλοποίηση δανείων (asset-backed securities) εξαντλήθηκε μετά την κατάρρευση της τιτλοποίησης στεγαστικών δανείων από ιδιωτικούς φορείς στη διάρκεια της χρηματοπιστωτικής κρίσης, το κενό που δημιουργήθηκε καλύφθηκε εν μέρει μόνο από τη χορήγηση ενυπόθηκων δανείων από τις ΕΧΔ Fannie Mae και Freddie Mac (βλ. Διάγραμμα Γ). Ως εκ τούτου, οι ΕΧΔ αποτελούν τη μοναδική πηγή καθαρής άντλησης στεγαστικών δανείων από το 2008, γεγονός που, εντούτοις, δεν εμπόδισε τη συνολική πτώση της καθαρής λήψης στεγαστικών δανείων. Οι ΕΧΔ αποτελούν βασικό άξονα διατήρησης της ζήτησης για στεγαστικά δάνεια και, ως εκ τούτου, της δυνατότητας απόκτησης κατοικιών. Το Σεπτέμβριο του 2008, εν όψει της επιδείνωσης της φερεγγυότητας των Fannie Mae και Freddie Mac, οι εν λόγω εταιρίες τέθηκαν υπό την εποπτεία του κράτους, στο πλαίσιο της οποίας το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ παρέσχε κεφαλαιακές ενισχύσεις και στα δύο ιδρύματα. Προκειμένου να διασφαλιστεί περαιτέρω η φερεγγυότητα των δύο ιδρυμάτων, το Δεκέμβριο του 2009 το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ επέκτεινε το αρχικό του πρόγραμμα στήριξης έτσι ώστε να είναι δυνατή η απεριόριστη παροχή κεφαλαιακών ενισχύσεων τα τρία επόμενα έτη, επιτρέποντας έτσι την κάλυψη της σωρευτικής μείωσης της καθαρής θέσης των δύο ιδρυμάτων στη διάρκεια αυτής της περιόδου. Παρόλο που η ενέργεια αυτή διευκόλυνε τη ρύθμιση στεγαστικών δανείων που έχουν χορηγήσει τα δύο ιδρύματα και καθησύχασε τους επενδυτές σχετικά με τη φερεγγυότητά τους, η ενισχυμένη στήριξη της ομοσπονδιακής κυβέρνησης στις εν λόγω ΕΧΔ συνέβαλε εν τέλει στην αύξηση του δημοσιονομικού ελλείμματος. Όσον αφορά το μέλλον, η στήριξη της αγοράς στεγαστικών δανείων μέσω των ΕΧΔ πιθανόν να έχει τα όριά της, όχι μόνο λόγω της πρόσθετης επιβάρυνσης της δημοσιονομικής κατάστασης των ΗΠΑ, αλλά και λόγω των ανώτατων ορίων που έχουν επιβληθεί όσον αφορά τη διεύρυνση των χαρτοφυλακίων των εν λόγω εταιριών, τα οποία περιορίζουν τη δυνατότητα των ΕΧΔ να αγοράζουν νέα στεγαστικά δάνεια. Συμπερασματικά, φαίνεται ότι η σταθεροποίηση της αγοράς κατοικιών των ΗΠΑ από το 2009 αντικατοπτρίζει σε μεγάλο βαθμό διάφορες παρεμβάσεις πολιτικής στην αγορά κατοικιών. Δεδομένου ότι μερικά από τα μέτρα στήριξης για την αγορά κατοικίας έχουν 10

11 πλέον αποσυρθεί, η νέα εξασθένηση της αγοράς κατοικιών τον τελευταίο καιρό υποδηλώνει ενδεχομένως ότι οι παρατηρούμενες βελτιώσεις μπορεί να ήταν προσωρινής φύσεως, επηρεάζοντας αρνητικά τις προοπτικές της οικονομίας. 1 Βλ. την έκθεση με τίτλο OCC and OTC Mortgage Metrics Report, First Quarter 2010, η οποία δημοσιεύθηκε τον Ιούνιο του 2010 από το Office of Comptroller of the Currency και το Office of Thrift Supervision, Washington D.C. ΙΑΠΩΝΙΑ Στην Ιαπωνία, η οικονομική ανάκαμψη επιβραδύνθηκε τους τελευταίους μήνες. Σύμφωνα με τα πρώτα προκαταρκτικά στοιχεία που δημοσίευσε η κυβέρνηση της Ιαπωνίας, το πραγματικό ΑΕΠ κατέγραψε ραγδαία πτώση, σε τριμηνιαία βάση, από 1,1% το α τρίμηνο του 2010 σε 0,1% το β τρίμηνο (βλ. Διάγραμμα 3). Η μοναδική θετική συμβολή στην αύξηση προήλθε κυρίως από τις καθαρές εξαγωγές, που έδωσαν ώθηση στην οικονομική δραστηριότητα κατά 0,3 της εκατοστιαίας μονάδας. Αντίθετα, τα αποθέματα επηρέασαν αρνητικά την αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ (μείωση κατά 0,2 της εκατοστιαίας μονάδας) και η εγχώρια κατανάλωση ήταν ασθενής. Όσον αφορά τις επιμέρους κατηγορίες, η ιδιωτική κατανάλωση δεν παρουσίασε σημαντικές μεταβολές το β τρίμηνο του 2010 έναντι του προηγούμενου τριμήνου, υποδεικνύοντας την έντονη αντίδραση των νοικοκυριών για τη λήξη ορισμένων μέτρων δημοσιονομικής στήριξης. Ταυτόχρονα, η δημόσια κατανάλωση αυξήθηκε κατά 0,2% σε τριμηνιαία βάση και οι δημόσιες επενδύσεις μειώθηκαν σημαντικά κατά 3,4%, γεγονός που αντανακλά την περιοριστική κατεύθυνση της οικονομικής πολιτικής. Ο πληθωρισμός τιμών καταναλωτή μειώθηκε τους τελευταίους μήνες, ενώ ο ετήσιος συνολικός πληθωρισμός ΔΤΚ υποχώρησε σε -0,9% τον Ιούλιο, από -0,7% τον Ιούνιο, αντανακλώντας την εκτεταμένη κάμψη της οικονομικής δραστηριότητας. Ο ετήσιος πληθωρισμός ΔΤΚ εκτός των τιμών των ειδών διατροφής και της ενέργειας παρέμεινε αμετάβλητος σε -1,5% σε σύγκριση με τον προηγούμενο μήνα. Όσον αφορά τις μελλοντικές προοπτικές, η οικονομική δραστηριότητα αναμένεται να παραμείνει υποτονική το β εξάμηνο του 2010, κατά κύριο λόγο εξαιτίας της παύσης των μέτρων δημοσιονομικής ώθησης και της μετριασμένης εξωτερικής ζήτησης, που εν μέρει αντανακλά την ανατίμηση του γιεν με κάποια χρονική υστέρηση. Όπως και στις προηγούμενες συνεδριάσεις της από το Δεκέμβριο του 2008 και μετά, η Τράπεζα της Ιαπωνίας αποφάσισε κατά την πρόσφατη συνεδρίασή της στις 10 Αυγούστου 2010 να διατηρήσει αμετάβλητο στο 0,1% το επιτόκιο-στόχο της για τις τοποθετήσεις μίας ημέρας χωρίς εξασφαλίσεις. ΗΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ Στο Ηνωμένο Βασίλειο, η ανάκαμψη συνεχίστηκε τα τελευταία τρίμηνα. Ο τριμηνιαίος ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ αναθεωρήθηκε προς τα άνω στο 1,2% (από 1,1%) το β τρίμηνο του 2010, αφού το α τρίμηνο είχε σημειώσει άνοδο κατά 0,3%. Η αύξηση του προϊόντος το β τρίμηνο του 2010 οφείλεται κυρίως στις θετικές συμβολές των αποθεμάτων και της καταναλωτικής δαπάνης των νοικοκυριών, ενώ η συμβολή του καθαρού εμπορίου ήταν μηδενική. Οι τιμές των κατοικιών συνέχισαν την ανοδική τους πορεία σε δωδεκάμηνη βάση, παρόλο που σε μηνιαία βάση υποχώρησαν τους πρόσφατους μήνες. Για το μέλλον, εκτιμάται ότι η προσαρμογή των αποθεμάτων, τα νομισματικά κίνητρα, η εξωτερική ζήτηση και η προηγούμενη υποτίμηση της λίρας 11

12 Αγγλίας θα υποβοηθήσουν την οικονομική δραστηριότητα. Ωστόσο, η αύξηση της εγχώριας ζήτησης αναμένεται να παραμείνει περιορισμένη λόγω των συνθηκών πιστωτικής στενότητας, της προσαρμογής των ισολογισμών των νοικοκυριών και της έντονης περιοριστικής δημοσιονομικής πολιτικής. Ο ετήσιος πληθωρισμός βάσει του ΔΤΚ επιταχύνθηκε εμφανώς στις αρχές του 2010 και κορυφώθηκε στο 3,7% τον Απρίλιο, αλλά επιβραδύνθηκε κάπως τους πρόσφατους μήνες και διαμορφώθηκε σε 3,1% τον Ιούλιο. Όσον αφορά τις μελλοντικές εξελίξεις, οι επιδράσεις από την υποτίμηση της λίρας Αγγλίας που εκδηλώθηκαν με χρονική υστέρηση και ο αντίκτυπος από την αύξηση του συντελεστή του ΦΠΑ τον Ιανουάριο του 2011 αναμένεται να ασκήσουν ανοδικές πιέσεις στις τιμές καταναλωτή. Τα τελευταία τρίμηνα, η Επιτροπή Νομισματικής Πολιτικής της Τράπεζας της Αγγλίας διατήρησε αμετάβλητο στο 0,5% το επίσημο τραπεζικό επιτόκιο για τα αποθεματικά των εμπορικών τραπεζών. Επίσης, η Επιτροπή αποφάσισε να συνεχίσει να διατηρεί αμετάβλητο το απόθεμα των αγορών περιουσιακών στοιχείων που χρηματοδοτούνται από την επέκταση της νομισματικής βάσης στα 200 δισεκ. λίρες Αγγλίας. ΑΛΛΕΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΕΣ ΧΩΡΕΣ Συνολικά, η οικονομική κατάσταση συνέχισε να βελτιώνεται τα τελευταία τρίμηνα και στις υπόλοιπες χώρες της ΕΕ εκτός της ζώνης του ευρώ, ενώ η εξέλιξη του πληθωρισμού παρουσίασε ανάμικτη εικόνα. Στη Σουηδία, η ανάκαμψη επιταχύνθηκε τα τελευταία τρίμηνα. Το πραγματικό ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 1,5% και 1,2%, σε τριμηνιαία βάση, το α και το β τρίμηνο του 2010 αντίστοιχα. Η αγορά εργασίας παρουσίασε πρόσφατα κάποιες ενδείξεις σταθεροποίησης, ενισχύοντας περαιτέρω την οικονομική ανάκαμψη. Στη Δανία, η οικονομική ανάπτυξη ήταν επίσης θετική τα τελευταία τρίμηνα ενώ η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ σε τριμηνιαία βάση διαμορφώθηκε σε 0,7% το α τρίμηνο του 2010 και 1,0% το β τρίμηνο. Η ανάκαμψη αναμένεται να συνεχιστεί στη Δανία, υποβοηθούμενη από τη δέσμη μέτρων δημοσιονομικής ώθησης και την εξωτερική ζήτηση. Τους πρόσφατους μήνες, ο πληθωρισμός βάσει του ΕνΔΤΚ στη Δανία διατηρήθηκε σταθερός γύρω στο 2%, ενώ στη Σουηδία μειώθηκε. Τον Ιούλιο του 2010, ο ετήσιος πληθωρισμός ΕνΔΤΚ διαμορφώθηκε σε 2,1% στη Δανία και σε 1,4% στη Σουηδία. Σε γενικές γραμμές, οι οικονομίες των μεγαλύτερων κρατών-μελών της ΕΕ στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη συνεχίζουν να ανακάμπτουν, παρόλο που η οικονομική ανάπτυξη παρουσίασε κάποια μεταβλητότητα τα τελευταία τρίμηνα. Η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ παρέμεινε σχετικά ταχύρρυθμη στην Τσεχία και την Πολωνία, και διαμορφώθηκε σε 0,8% και 1,1% σε τριμηνιαία βάση το β τρίμηνο του 2010 αντίστοιχα. Στην Ουγγαρία, το πραγματικό ΑΕΠ παρέμεινε στάσιμο το β τρίμηνο του 2010, αφού επιταχύνθηκε κατά 0,6% το α τρίμηνο. Στη Ρουμανία, το πραγματικό ΑΕΠ ενισχύθηκε κατά 0,3% το β τρίμηνο του 2010, ενώ το α τρίμηνο είχε συρρικνωθεί. Όσον αφορά τις μελλοντικές εξελίξεις, οι πρόσφατοι δείκτες εμπιστοσύνης, καθώς και τα στοιχεία για τη βιομηχανική παραγωγή και τις εμπορικές συναλλαγές υποδεικνύουν συνέχιση της ανάκαμψης, με κύριο προωθητικό παράγοντα την εξωτερική ζήτηση στις περισσότερες χώρες εκτός από τη Ρουμανία. Ωστόσο, διάφοροι παράγοντες όπως η αυξανόμενη ανεργία, οι υποτονικές πιστωτικές συνθήκες και οι μηχανικές επιδράσεις των μέτρων δημοσιονομικής ώθησης σε ορισμένες χώρες (μεταξύ των οποίων η επιβολή υψηλού φόρου στο χρηματοπιστωτικό τομέα στην Ουγγαρία και η αύξηση του ΦΠΑ από τον Ιούλιο του 2010 στη Ρουμανία) υποδηλώνουν τη συνεχιζόμενη εξασθένηση της εγχώριας ζήτησης. Ο ετήσιος πληθωρισμός διαμορφώθηκε σε 1,6% στην Τσεχία και σε 1,9% στην Πολωνία τον Ιούλιο. Στην Ουγγαρία, ο πληθωρισμός κυμαινόταν γύρω στο 5% τους τελευταίους μήνες, αλλά μετριάστηκε σε 3,8% τον Ιούλιο του 2010, κυρίως λόγω της καθοδικής επίδρασης της 12

13 βάσης σύγκρισης που σχετίζεται με τις περυσινές φορολογικές αυξήσεις. Στη Ρουμανία, ο πληθωρισμός ξεπερνούσε ελαφρώς το 4% τους μήνες πριν από τον Ιούλιο, όταν αυξήθηκε σημαντικά στο 7,1% μετά από την πρόσφατη αύξηση του ΦΠΑ. Όσον αφορά τις μελλοντικές εξελίξεις, οι φορολογικές αυξήσεις σε κάποιες χώρες θα οδηγήσουν σε επιτάχυνση του πληθωρισμού, παρόλο που ο αντίκτυπός τους αναμένεται να περιοριστεί λόγω του πλεονάζοντος παραγωγικού δυναμικού. Η οικονομική κατάσταση συνέχισε να σταθεροποιείται και στις μικρότερες χώρες εκτός της ζώνης του ευρώ, δηλ. στις χώρες της Βαλτικής και τη Βουλγαρία, κυρίως λόγω της ενισχυμένης εξωτερικής ζήτησης και της συνακόλουθης αύξησης της βιομηχανικής παραγωγής. Παράλληλα, η εγχώρια ζήτηση παραμένει ακόμη πολύ ασθενής και μάλιστα, συρρικνώνεται σε ορισμένες χώρες. Όσον αφορά τις μελλοντικές εξελίξεις, οι οικονομικές συνθήκες αναμένεται να συνεχίσουν να σταθεροποιούνται, παρόλο που προβλέπεται ότι οι υποτονικές συνθήκες που επικρατούν στην αγορά εργασίας και τις πιστώσεις θα εξακολουθήσουν να επιβαρύνουν την εγχώρια ζήτηση. Στη Ρωσία, η ανάκαμψη του προϊόντος που ξεκίνησε το β εξάμηνο του 2009 παρέμεινε υποτονική το α εξάμηνο του Σύμφωνα με τα προκαταρκτικά στοιχεία, ο ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕΠ επιταχύνθηκε κάπως το β τρίμηνο του 2010 μετά το χαμηλότατο επίπεδο όπου έφθασε το α τρίμηνο. Ωστόσο, οι προπορευόμενοι δείκτες οικονομικής δραστηριότητας υποδηλώνουν επιβράδυνση του ρυθμού αύξησης, εν μέρει λόγω του πρωτοφανούς κύματος καύσωνα που έπληξε τη Ρωσία το καλοκαίρι. Αυτό ενδέχεται να έχει αρνητική επίδραση στις προοπτικές τόσο της ανάπτυξης όσο και του πληθωρισμού, αλλά στην παρούσα φάση είναι δύσκολο να εκτιμηθεί η έκταση της επίδρασης. Επιπρόσθετα, οι χαμηλότερες από τις αναμενόμενες τιμές των βασικών εμπορευμάτων και η σχετικά μέτρια εγχώρια πιστωτική επέκταση παραμένουν σημαντικοί παράγοντες κινδύνου για την ανάκαμψη. Ο πληθωρισμός συνέχισε να επιβραδύνεται και έφθασε το 5,5% σε ετήσια βάση τον Ιούλιο. Ωστόσο, οι κίνδυνοι είναι ανοδικοί, εν μέρει εξαιτίας του αντίκτυπου που θα έχει το κύμα καύσωνα στις τιμές των ειδών διατροφής. ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΕΣ ΤΗΣ ΑΣΙΑΣ Τα εθνικολογιστικά στοιχεία για το β τρίμηνο του 2010 επιβεβαίωσαν τη συνέχιση των εύρωστων επιδόσεων των αναδυόμενων οικονομιών της Ασίας το τελευταίο έτος. Ωστόσο, οι ρυθμοί αύξησης του ΑΕΠ σε πολλές οικονομίες ήταν ελαφρώς χαμηλότεροι σε σύγκριση με το προηγούμενο τρίμηνο, γεγονός που υποδηλώνει αποκλιμάκωση της οικονομικής δραστηριότητας στην περιοχή. Διάφορες συνιστώσες της ζήτησης στήριξαν την αύξηση του ΑΕΠ: σε ορισμένες οικονομίες, η ιδιωτική κατανάλωση και οι επενδύσεις πάγιου κεφαλαίου συνέβαλαν τα μέγιστα, ενώ σε άλλες, η ραγδαία άνοδος των καθαρών εξαγωγών ήταν σχετικά πιο σημαντική. Οι ρυθμοί του πληθωρισμού παρέμειναν σε μεγάλο βαθμό σταθεροί σε ολόκληρη την περιοχή τον Ιούλιο. Στην Κίνα, ο ρυθμός ανόδου του πραγματικού ΑΕΠ επιβραδύνθηκε σε 10,3% σε δωδεκάμηνη βάση το β τρίμηνο του 2010, έναντι 11,9% το α τρίμηνο, υποδηλώνοντας επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας και χαμηλότερο κίνδυνο υπερθέρμανσης της οικονομίας. Η εξωτερική ζήτηση δίνει όλο και μεγαλύτερη ώθηση στην οικονομική ανάπτυξη. Οι εξαγωγές αυξήθηκαν κατά 41,0% σε δωδεκάμηνη βάση το β τρίμηνο, υπερβαίνοντας το ρυθμό ανόδου των εισαγωγών τον Ιούνιο για πρώτη φορά εδώ και 13 μήνες. Η αύξηση των εισαγωγών επιβραδύνθηκε το β τρίμηνο λόγω της σχετικά υποτονικής εγχώριας ζήτησης και των χαμηλότερων τιμών των πρώτων υλών για το μεγαλύτερο μέρος του τριμήνου. Ως εκ τούτου, τα μηνιαία εμπορικά πλεονάσματα αυξήθηκαν σημαντικά από το Μάιο και διαμορφώθηκαν σε επίπεδα που επικρατούσαν 13

14 πριν από την κρίση. Από την άλλη, η σταδιακή απόσυρση των μέτρων δημοσιονομικής και νομισματικής ώθησης, καθώς και η εισαγωγή διοικητικών μέτρων κατά της κερδοσκοπίας στην αγορά ακινήτων είχαν αποτέλεσμα την επιβράδυνση των επενδύσεων πάγιου κεφαλαίου και των κατασκευών. Ο πληθωρισμός ΔΤΚ αυξήθηκε σε 3,3% τον Ιούλιο από 2,9% τον προηγούμενο μήνα. Αυτό ωστόσο οφείλεται κυρίως σε πρόσκαιρους παράγοντες που σχετίζονται με τις πλημμύρες στη Νότια Κίνα, οι ο οποίοι οδήγησαν σε αύξηση των τιμών των ειδών διατροφής. Ο πληθωρισμός των τιμών παραγωγού άρχισε να μετριάζεται τον Ιούλιο. Η επιβράδυνση του ρυθμού της οικονομικής ανάπτυξης αναμένεται να επηρεάσει δυσμενώς τις πληθωριστικές πιέσεις. Στην Κορέα, το πραγματικό ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 7,1% σε δωδεκάμηνη βάση το β τρίμηνο του 2010, έναντι 8,1% το προηγούμενο τρίμηνο. Η άνοδος των εξαγωγών και η ανθεκτικότητα της ιδιωτικής κατανάλωσης συνέβαλαν θετικά στην ανάπτυξη, ενώ ο περιορισμός των κρατικών δαπανών και των επενδύσεων σε κατασκευές εξηγούν τη συγκρατημένη επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας σε σύγκριση με το προηγούμενο τρίμηνο. Ο μέσος ετήσιος πληθωρισμός ΔΤΚ μειώθηκε ελαφρά σε 2,6% το β τρίμηνο του 2010, έναντι 2,7% το α τρίμηνο. Στην Ινδία, το ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 3,7% σε δωδεκάμηνη βάση το β τρίμηνο του 2010, χάρη στην ιδιωτική εγχώρια κατανάλωση και τις επενδύσεις. Ο ετήσιος πληθωρισμός τιμών χονδρικής ο προτιμώμενος δείκτης πληθωρισμού της κεντρικής τράπεζας της Ινδίας αυξήθηκε κατά μέσο όρο από 10,2% το α τρίμηνο σε 11,0% το β τρίμηνο. Συνολικά, οι αξιοσημείωτες οικονομικές επιδόσεις των αναδυόμενων οικονομιών της Ασίας που ξεκίνησαν το β τρίμηνο του 2009 κυρίως οφείλονται στα μέτρα δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής κατ αρχάς και επακόλουθα στην ανάκαμψη της παγκόσμιας ζήτησης αλλά και, σε αυξανόμενο βαθμό, στην εγχώρια ιδιωτική κατανάλωση. Πιο πρόσφατα, η σταδιακή απόσυρση των μέτρων στήριξης και η εξασθένηση της εξωτερικής ζήτησης οδήγησαν στη (συγκρατημένη) αποκλιμάκωση της οικονομικής δραστηριότητας και αναμένεται να επιβραδύνουν κάπως την ανάπτυξη το β εξάμηνο του ΛΑΤΙΝΙΚΗ ΑΜΕΡΙΚΗ Στη Λατινική Αμερική, η έντονη οικονομική ανάκαμψη που παρατηρήθηκε το α τρίμηνο του 2010 συνεχίστηκε και το β τρίμηνο. Οι πληθωριστικές πιέσεις εντάθηκαν, κατά μέσο όρο, στις περισσότερες χώρες της περιοχής το β τρίμηνο του Στο Μεξικό, το πραγματικό ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 7,7% σε δωδεκάμηνη βάση το β τρίμηνο του 2010, έναντι 4,3% το α τρίμηνο του έτους. Ο ετήσιος πληθωρισμός τιμών καταναλωτή επιβραδύνθηκε κατά μέσο όρο και διαμορφώθηκε σε 4,0% το β τρίμηνο, έναντι 4,8% το προηγούμενο τρίμηνο. Στην Αργεντινή, η οικονομική δραστηριότητα ανέκαμψε σημαντικά, όπως μαρτυρεί η έντονη αύξηση της βιομηχανικής παραγωγής το β τρίμηνο (10,0% σε δωδεκάμηνη βάση). Ο ετήσιος ρυθμός πληθωρισμού βάσει του ΔΤΚ επιταχύνθηκε και διαμορφώθηκε κατά μέσο όρο σε 10,6% το β τρίμηνο του 2010, έναντι 9,0% το α τρίμηνο. Αντίθετα, στη Βραζιλία, ο ρυθμός αύξησης της βιομηχανικής παραγωγής το β τρίμηνο του ,3% σε δωδεκάμηνη βάση ήταν κατά μέσο όρο χαμηλότερος σε σύγκριση με το α τρίμηνο (18,1%). Ο ετήσιος πληθωρισμός στη Βραζιλία επιταχύνθηκε σε 5,2% το β τρίμηνο. Γενικά, η οικονομική δραστηριότητα στη Λατινική Αμερική παρουσιάζει ταχύρρυθμη ανάκαμψη από το β εξάμηνο του Όσον αφορά τις μελλοντικές εξελίξεις, ωστόσο, η ανάκαμψη αναμένεται να επιβραδυνθεί καθώς τα μέτρα δημοσιονομικής ώθησης αποσύρονται σταδιακά. 14

15 1.2 ΑΓΟΡΕΣ ΒΑΣΙΚΩΝ ΕΜΠΟΡΕΥΜΑΤΩΝ Μετά από την αύξηση που σημείωσαν το 2009, οι τιμές του πετρελαίου κυμαίνονται κατά μέσο όρο γύρω στα 78 δολ. ΗΠΑ/βαρέλι από την αρχή του 2010, επιδεικνύοντας κάποια μεταβλητότητα (βλ. Διάγραμμα 4). Η τιμή του αργού πετρελαίου τύπου Brent διαμορφώθηκε σε 75,6 δολ. ΗΠΑ/βαρέλι την 1η Σεπτεμβρίου, δηλ. είναι ελαφρώς χαμηλότερα (κατά 3%) σε σχέση με την αρχή του έτους. Για το μέλλον, οι συμμετέχοντες στην αγορά αναμένουν μικρή άνοδο των τιμών του πετρελαίου μεσοπρόθεσμα, καθώς οι τιμές διαπραγμάτευσης των συμβολαίων μελλοντικής εκπλήρωσης για το Δεκέμβριο του 2012 διαμορφώνονται γύρω στα 85,8 δολ. ΗΠΑ/βαρέλι. Τους τελευταίους τρεις μήνες, οι τιμές του πετρελαίου υπόκεινται στην αλληλεπίδραση ισχυρών θεμελιωδών μεγεθών από την πλευρά της ζήτησης και της αβεβαιότητας που περιβάλλει την ισχύ της παγκόσμιας μακροοικονομικής ανάκαμψης. Από την πλευρά της ζήτησης, η Διεθνής Επιτροπή Ενέργειας αναθεώρησε επανειλημμένα προς τα άνω τις προβλέψεις της για τη ζήτηση πετρελαίου το 2010 και το 2011, κυρίως λόγω της αναθεώρησης προς τα άνω των υποθέσεων για επιτάχυνση της παγκόσμιας οικονομικής ανάπτυξης. Ωστόσο, η αβεβαιότητα που περιβάλλει την ισχύ της παγκόσμιας οικονομικής ανάκαμψης συνέβαλε στην άσκηση καθοδικών πιέσεων στις τιμές του πετρελαίου. Ο ρυθμός αύξησης της παγκόσμιας ζήτησης πετρελαίου, που ήταν έντονος το α εξάμηνο του 2010, μετριάστηκε ελαφρά από το ήμισυ του έτους και μετά, κυρίως λόγω του χαμηλότερου ρυθμού αύξησης της ζήτησης πετρελαίου στην Κίνα. Η προσφορά πετρελαίου παρέμεινε άφθονη καθώς η παραγωγή από τα μέλη του ΟΠΕΚ υπερβαίνει κατά πολύ το στόχο τους και τα αποθέματα του ΟΟΣΑ αυξήθηκαν σημαντικά το β τρίμηνο του Οι τιμές των βασικών εμπορευμάτων εκτός της ενέργειας παρουσίασαν εντονότατη αύξηση τους τελευταίους μήνες, πρωτίστως λόγω της σημαντικής ανόδου των τιμών των ειδών διατροφής. Παρόλο που οι τιμές των σιτηρών μειώθηκαν τον Ιούνιο ως αποτέλεσμα της άφθονης προσφοράς, οι δυσμενείς καιρικές συνθήκες στις χώρες που είναι σημαντικοί εξαγωγείς σιταριού προκάλεσαν έντονη στενότητα στην αγορά, με συνέπεια να αυξηθούν οι τιμές των ειδών διατροφής τον Αύγουστο. Όσον αφορά τις μελλοντικές εξελίξεις, η παγκόσμια παραγωγή σιταριού για το 2010 και το 2011 αναθεωρήθηκε προς τα κάτω από πολλούς διεθνείς γεωργικούς οργανισμούς, γεγονός που ενίσχυσε τους ανοδικούς κινδύνους για τις τιμές των ειδών διατροφής βραχυπρόθεσμα. Οι τιμές των μετάλλων αυξήθηκαν επίσης από τα μέσα Ιουνίου, ανακάμπτοντας από την πτωτική πορεία που κατέγραφαν τους προηγούμενους μήνες. Τα επίπεδα των αποθεμάτων για τα περισσότερα βασικά μέταλλα μειώθηκαν λόγω της συγκρατημένης παραγωγής υπό συνθήκες μειωμένης, αν και εύρωστης ακόμη, ζήτησης ιδίως από την Κίνα. Συνολικά, ο δείκτης τιμών για τα βασικά εμπορεύματα εκτός της ενέργειας (σε δολάρια ΗΠΑ) ήταν κατά 16,8% υψηλότερος στο τέλος Αυγούστου σε σύγκριση με την αρχή του έτους. 1.3 ΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Όσον αφορά το μέλλον, τα πιο πρόσφατα στοιχεία που βασίζονται σε έρευνες και τους δείκτες υποδεικνύουν συνεχιζόμενη ανάκαμψη, αν και η δυναμική της παγκόσμιας ανάπτυξης πιθανότατα θα μετριαστεί περαιτέρω το β εξάμηνο του έτους. Τον Ιούνιο ο σύνθετος προπορευόμενος δείκτης του ΟΟΣΑ κινήθηκε ελαφρώς καθοδικά, υποδηλώνοντας ότι η οικονομική επέκταση θα επιβραδυνθεί στις περισσότερες προηγμένες οικονομίες, ενώ σε κάποιες μεγάλες αναδυόμενες αγορές όπως η Κίνα και η 15

16 Ινδία ο ρυθμός αύξησης θα είναι βραδύτερος με σύγκριση με τη γενικότερη τάση (βλ. Διάγραμμα 5). Περαιτέρω ενδείξεις επιδείνωσης των παγκόσμιων οικονομικών προοπτικών το β εξάμηνο του έτους υποδηλώνει επίσης ο δείκτης World Economic Climate Indicator του Ifo, ο οποίος κατέγραψε μικρή πτώση το γ τρίμηνο του έτους, ιδίως στη Βόρεια Αμερική και την Ασία. Παρόλο που η αξιολόγηση της τρέχουσας οικονομικής κατάστασης είναι ευνοϊκότερη σε σύγκριση με την προηγούμενη έρευνα, οι προσδοκίες για τους επόμενους έξι μήνες αναθεωρήθηκαν προς τα κάτω. Για το 2011, οι περισσότεροι ιδιωτικοί και κρατικοί επαγγελματικοί φορείς διενέργειας προβλέψεων αναμένουν ότι η παγκόσμια οικονομία θα καταγράψει βραδύτερο ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης σε ετήσια βάση σε σύγκριση με το 2010, αλλά θα ανακάμψει ελαφρά εντός του έτους. Σε ένα περιβάλλον που χαρακτηρίζεται από αβεβαιότητα, υπερισχύουν ελαφρώς οι καθοδικοί κίνδυνοι για την παγκόσμια δραστηριότητα. Από την ανοδική πλευρά, το εμπόριο ενδέχεται να παρουσιάσει εντονότερη ανάκαμψη από ό,τι είχε προβλεφθεί. Από την καθοδική πλευρά, συνεχίζουν να υπάρχουν ανησυχίες που συνδέονται με την εκδήλωση νέων εντάσεων στις χρηματοπιστωτικές αγορές, νέες αυξήσεις στις τιμές του πετρελαίου και άλλων βασικών εμπορευμάτων, πιέσεις προστατευτισμού, καθώς και το ενδεχόμενο μιας μη ομαλής διόρθωσης των παγκόσμιων ανισορροπιών. 16