ΚΑΤΑΜΕΡΙΣΜΟΣ ΕΥΘΥΝΩΝ ΜΕΤΑΞΥ ΕΡΓΟΔΟΤΗ / ΚΥΡΙΟΥ ΕΡΓΟΛΑΒΟΥ ΩΣ ΚΑΤΟΧΟΥ ΕΡΓΟΤΑΞΙΟΥ / ΥΠΕΡΓΟΛΑΒΟΥ / ΘΥΜΑΤΟΣ ΝΟΜΙΚΗ ΠΤΥΧΗ ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ

Transcript

1 ΚΑΤΑΜΕΡΙΣΜΟΣ ΕΥΘΥΝΩΝ ΜΕΤΑΞΥ ΕΡΓΟΔΟΤΗ / ΚΥΡΙΟΥ ΕΡΓΟΛΑΒΟΥ ΩΣ ΚΑΤΟΧΟΥ ΕΡΓΟΤΑΞΙΟΥ / ΥΠΕΡΓΟΛΑΒΟΥ / ΘΥΜΑΤΟΣ ΝΟΜΙΚΗ ΠΤΥΧΗ ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ Κατά την εκτέλεση εργασιών σε ένα εργοτάξιο εμπλέκονται κυρίως τέσσερα βασικά μέρη: Α) Ο Εργοδότης του Έργου; Β) Ο Εργολάβος που είναι και ο κύριος κάτοχος του έργου και οι εργοδοτούμενοι του; Γ) Ο Υπεργολάβος και οι εργοδοτούμενοι του; Δ) Τρίτα πρόσωπα που βρίσκονται νόμιμα στο εργοτάξιο Το κύριο ερώτημα που τίθεται σε περιπτώσεις εργατικού ατυχήματος είναι πως και με πιο τρόπο γίνεται ο καταμερισμός της ευθύνης μεταξύ των πιο πάνω μερών και του ίδιου του θύματος, το οποίο εάν ευθύνεται προσωπικά, τότε η ευθύνη του καταλογίζεται ως συντρέχουσα αμέλεια και το ποσοστό αυτό αφαιρείται από τις επιδικασθέντες γενικές αποζημιώσεις (βλ. πιο κάτω). Πιο κάτω θα αναφερθούν αρχικά οι βασικές αρχές του αδικήματος της αμέλειας και το καθήκον επιμέλειας ενός εργοδότη προς τον εργοδοτούμενο του, όπως αυτές καθορίζονται από τη υπάρχουσα νομολογία και στη συνέχεια θα γίνει αναφορά στη λογική και τον τρόπο καταμερισμού των ευθυνών μεταξύ των διάφορων μερών. Σημαντικό να αναφέρουμε ότι τα πιο κάτω αποτελούν τις βασικές αρχές και ο τρόπος που εφαρμόζονται σε κάθε περίπτωση διαφέρει ανάλογα με τις περιστάσεις, συνθήκες και γεγονότα της κάθε περίπτωσης. Α. Βασικές Αρχές και Καθήκον Επιμέλειας Σύμφωνα με τη νομολογία και συγκεκριμένα στην υπόθεση Χαράλαμπος Μιχαήλ ν. Ττουνιά κ. ά. (2005), αναφέρθηκε ότι:-

2 «Σύμφωνα με το κοινό δίκαιο κάθε εργοδότης (και δεν εννοούμε ο Εργοδότης του Έργου αλλά η κάθε εταιρεία που εργοδοτεί προσωπικό) οφείλει στους εργοδοτουμένους του καθήκον να λαμβάνει κάθε εύλογη φροντίδα για την ασφάλεια τους. Το καθήκον του εργοδότη περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, την εξασφάλιση ασφαλούς μέρους εργασίας, την εξασφάλιση και συντήρηση ικανοποιητικού εξοπλισμού και την εξασφάλιση ασφαλούς συστήματος εργασίας.» Στην υπόθεση L. P. Transbeton Ltd. ν. Σταύρου ν. Fysanco Development Ltd. (2009), λέχθηκε επίσης ότι:- «Η υποχρέωση επιμέλειας ενός εργοδότη προς τους εργοδοτουμένους του πηγάζει από το Άρθρο 51 του περί Αστικών Αδικημάτων Νόμου, Κεφ. 148, το οποίο βασίζεται στις αρχές του κοινού δικαίου. Ο εργοδότης έχει βασική υποχρέωση να μην εκθέτει τους εργοδοτούμενους του σε περιττούς ή μη αναγκαίους κινδύνους, να εργοδοτεί ικανό προσωπικό, να παρέχει ασφαλή εξοπλισμό, ασφαλές σύστημα εργασίας και ασφαλή χώρο εργασίας. Το καθήκον του εργοδότη να παρέχει ασφαλές σύστημα εργασίας στους εργοδοτούμενους του εξυπακούει ότι η οργάνωση της εργασίας, η διαδικασία που ακολουθείται κατά την εκτέλεση της εργασίας, τα μέτρα ασφάλειας που λαμβάνονται, ο αριθμός των υπαλλήλων που εργοδοτούνται αλλά και η επίβλεψη που γίνεται, είναι τέτοια που παρέχουν εύλογη προστασία στους εργοδοτούμενους. Η υποχρέωση του εργοδότη επιβάλλει τη λήψη εύλογων μέτρων παροχής συστήματος εργασίας, το οποίο να είναι εύλογα ασφαλές, λαμβανομένων υπόψιν των κινδύνων που είναι κατ' ανάγκην εγγενείς στο όλο εγχείρημα. Όταν υπάρχει καθήκον παροχής ασφαλούς συστήματος εργασίας, εκ μέρους του εργοδότη, αυτός δεν επιτελεί το καθήκον του απλά και μόνον παρέχοντας ασφαλές σύστημα εργασίας, αλλά επιπρόσθετα πρέπει να λάβει και εύλογα μέτρα για να διασφαλίσει ότι το σύστημα επιτηρείται και εφαρμόζεται. Αυτό εξυπακούει την παροχή οδηγιών προς τους εργοδοτούμενους και

3 επίσης κάποιας μορφής εποπτεία και επίβλεψη του συστήματος εργασίας.» Επομένως σύμφωνα με τα πιο πάνω, ο κάθε εργοδότης, είτε αυτός είναι ο κύριος εργολάβος και κάτοχος του έργου είτε ο υπεργολάβος, έχουν ευθύνη απέναντι στους εργοδοτουμένους τους. Το βασικό ερώτημα όμως είναι πως και με πιο τρόπο καθορίζεται το ποσοστό ευθύνης των δύο σε περίπτωση ατυχήματος εργοδοτουμένου του υπεργολάβου και κατά πόσο υπάρχουν περιπτώσεις όπου πιθανόν κάποιο από τα πιο πάνω μέρη να απαλλαχτεί από οποιαδήποτε ευθύνη. (Δεν θα ασχοληθούμε με τις περιπτώσεις όπου το θύμα δεν είναι εργοδοτούμενος του υπεργολάβου επειδή συνήθως ο υπεργολάβος δεν φέρει οποιαδήποτε ευθύνη, εκτός και αν το θύμα εκτελούσε οδηγίες και τελούσε υπό τον έλεγχο του υπεργολάβου ή το ατύχημα προκλήθηκε από πράξεις και/ή παραλείψεις του υπεργολάβου κτλ) Β. Καταμερισμός Ευθύνης Όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω, ο καταμερισμός και το ποσοστό της ευθύνης εξαρτάται από τις συνθήκες και τα γεγονότα της κάθε υπόθεσης. Συνήθως όμως, η ευθύνη για τον (α) Εργοδότη του Έργου είναι σχεδόν ανύπαρκτη, (β) η ευθύνη για τον Υπεργολάβο περιορίζεται συνήθως στις περιπτώσεις που το θύμα είναι εργοδοτούμενος του, ενώ υπάρχουν και περιπτώσεις που παρόλο το θύμα είναι εργοδοτούμενος του υπεργολάβου αυτός να απαλλαχτεί από οποιαδήποτε ευθύνη (βλ. πιο κάτω υπόθεση Χαράλαμπου Μιχαήλ Vs 1. Ττουνιάς 2. MEDCON κ.α) και (γ) σε όλα σχεδόν τα ατυχήματα καταλογίζεται ευθύνη στον κυρίως εργολάβο και (δ) ανάλογα με την περίπτωση πιθανόν να καταλογιστεί και ευθύνη στο θύμα για συντρέχουσα αμέλεια. Βασικά, το μέρος που σπάνια εξαιρείται και απαλλάσσεται από κάθε μορφής ευθύνης είναι ο κύριος εργολάβος και κάτοχος του έργου και αυτό γιατί το καθήκον του κάτοχου ενός έργου δεν σταματά με τη συμμόρφωση του ως προς τη δημιουργία ενός ασφαλές προς χρήση χώρου εργασίας για τους εργοδοτούμενους του μόνο αλλά γενικότερα, δηλαδή έναντι των υπεργολάβων του και των

4 εργοτουμένων αυτών και ακόμη και επιπλέον έναντι ενός αδειούχου επισκέπτη εντός του έργου αυτού. Στην Χαράλαμπος Μιχαήλ ν. Ττουνιά κ. ά. αναφέρθηκαν τα ακόλουθα,:- «Όσον αφορά την ευθύνη του κατόχου, είναι θεμελιωμένο ότι ένας κάτοχος υποστατικού έχει, προς όλους τους νόμιμα ευρισκομένους στο υποστατικό του, το κοινό καθήκον φροντίδας το οποίο εξυπακούει ότι ο κάτοχος θα πρέπει να επιδεικνύει τέτοια φροντίδα όση υπό τις περιστάσεις της υπόθεσης είναι εύλογη, ώστε να διασφαλίζει ότι το οποιοδήποτε νόμιμα ευρισκόμενο στα υποστατικά πρόσωπο θα είναι εύλογα ασφαλές κατά τη χρήση των υποστατικών, για τους σκοπούς για τους οποίους ευρίσκεται νόμιμα στο χώρο.» Ουσιαστικά αυτό το οποίο προκύπτει βάσει πιο πάνω αρχής είναι ότι ο κύριος εργολάβος και κάτοχος του έργου στις πλείστες αν όχι όλες των περιστάσεων φέρει καθήκον εύλογης φροντίδας έναντι όλων ως κάτοχος του έργου και συνεπώς για οποιοδήποτε ατύχημα θα φέρει ευθύνη ή τουλάχιστο ποσοστό ευθύνης ως κάτοχος του έργου, ανεξάρτητα και από το κατά πόσο κρινόταν ότι αυτή ήταν όντως εργοδότρια του θύματος. Για παράδειγμα, εάν σε ένα χώρο όπου εργαζόταν ένα θύμα δεν υπήρχαν οι απαραίτητες περιφράξεις πάνω από κενούς χώρους προς προστασία και αποτροπή πτώσης του κατά τη διάρκεια εκτέλεσης οποιασδήποτε εργασίας ή η ανυπαρξία διαθέσιμης σκαλωσιάς (ανάλογα φυσικά και με το περιεχόμενο της συμφωνίας μεταξύ της εναγομένης και του οποιουδήποτε υπεργολάβου) τότε ο κύριος εργολάβος θα φέρει την ευθύνη ή τουλάχιστο ποσοστό ευθύνης ακόμη και αν το θύμα δεν είναι εργοδοτούμενος του γιατί οφείλει να διατηρεί τον χώρο τον οποίο κατέχει ασφαλή και να τον επιβλέπει. Το κριτήριο σχετικά με τον καταμερισμό του ποσοστού ευθύνης μεταξύ του κυρίως εργολάβου και του υπεργολάβου (σε περίπτωση που το θύμα όπως αναφέραμε είναι εργοδοτούμενος του υπεργολάβου) είναι κατά πόσο ο χώρος όπου έγινε το ατύχημα ήταν τη δεδομένη στιγμή υπό την αποκλειστική κατοχή και έλεγχο του εργολάβου ή του υπεργολάβου και κυρίως εάν το ατύχημα προκλήθηκε από πρόβλημα το οποίο

5 παρουσιάστηκε στη δομή ή στατική κατάσταση του υποστατικού, τα οποία είναι εκτός του ελέγχου του υπεργολάβου καθώς και της εξουσίας του να διορθώσει ή να προβλέψει. Τότε η ευθύνη του υπεργολάβου περιορίζεται ανάλογα έστω και εάν αυτός θα παρέμενε κάτω από το καθήκον άσκησης εύλογης φροντίδας για τη περιφρούρηση του ενάγοντα από κινδύνους τους οποίους μπορούσε να προβλέψει και τους οποίους θα είχε εξουσία να αποτρέψει. Φυσικά και τα καθήκοντα του εργοδότη υπεργολάβου δεν τερματίζονται όταν οι εργοδοτούμενοι του αποστέλλονται για εργασία σε χώρο εργασίας που δεν ανήκει σε αυτόν. Όμως, ο βαθμός καθήκοντος του εργοδότη σε τέτοιες περιπτώσεις ποικίλλει ανάλογα με τις συνθήκες και εκείνο που απαιτείται από τον εργοδότη είναι να ασκήσει εύλογη φροντίδα, στην κάθε περίπτωση, ανάλογα με τις συγκεκριμένες περιστάσεις. Στις περιπτώσεις όπου η εργασία διεξάγεται σε χώρο που δεν βρίσκεται στην κατοχή και τον έλεγχο του εργοδότη υπεργολάβου, ο υπεργολάβος συνεχίζει να έχει ευθύνη προς τον εργοδοτούμενο του, να ασκήσει εύλογη φροντίδα για την ασφάλεια του, όμως εν όψει του ότι για παράδειγμα η στατική κατάσταση και η δομή ενός υποστατικού είναι εκτός του ελέγχου του και οποιαδήποτε ελαττώματα είναι πέραν της εξουσίας του να τα διορθώσει, η ευθύνη του περιορίζεται ανάλογα. Επομένως, όσον αφορά την ευθύνη του κατόχου κυρίως εργολάβου, είναι θεμελιωμένο ότι έχει, προς όλους τους νόμιμα ευρισκομένους στο υποστατικό του, το κοινό καθήκον φροντίδας το οποίο εξυπακούει ότι ο κάτοχος θα πρέπει να επιδεικνύει τέτοια φροντίδα όση υπό τις περιστάσεις της υπόθεσης είναι εύλογη, ώστε να διασφαλίζει ότι το οποιοδήποτε νόμιμα ευρισκόμενο στα υποστατικά πρόσωπο θα είναι εύλογα ασφαλές κατά τη χρήση των υποστατικών, για τους σκοπούς για τους οποίους ευρίσκεται νόμιμα στο χώρο. Γ. Παράδειγμα όπου σε ατύχημα εργοδοτουμένου του υπεργολάβου ο κύριος εργολάβος είχε την αποκλειστική 100% ευθύνη και ο υπεργολάβος ως εργοδότης απαλλάχτηκε - Υπόθεση Χαράλαμπος Μιχαήλ VS Ττουνιάς, MEDCON κ.α Σε αυτή την υπόθεση ο εργοδοτούμενος του υπεργολάβου είχε ατύχημα όταν υποχώρησε ένα πλακάζ το οποίο ήταν τοποθετημένο σε οπή στον όροφο όπου εκτελούσε εργασίες το θύμα. Το δικαστήριο έκρινε ότι η ευθύνη για το ατύχημα και

6 τη ζημιά που υπέστη το θύμα βαρύνει εξ ολοκλήρου τον κύριο εργολάβο (MEDCON) ένεκα της αμέλειας που αυτή επέδειξε κατασκευάζοντας την προαναφερόμενη οπή και καλύπτοντας την με το προαναφερόμενο πλακάζ κατά τρόπο μη ασφαλή με αποτέλεσμα να δημιουργήσει σοβαρό κίνδυνο για θύμα, κίνδυνος ο οποίος κατέληξε στο ατύχημα και τον τραυματισμό του. Περιπλέον ο κύριος εργολάβος κρίθηκε εξ ολοκλήρου υπεύθυνος για το ατύχημα και τη ζημιά που υπέστη το θύμα και ως κάτοχος του χώρου εργασίας όπου νόμιμα εργαζόταν το θύμα ως εργοδοτούμενος του υπεργολάβου. Η κατοχή και κατά συνέπεια και ο έλεγχος του χώρου εργασίας του θύματος παρεχόταν από τους ιδιοκτήτες του χώρου στον κύριο εργολάβο. Επομένως ο κύριος εργολάβος είχε το καθήκον που επιβάλλει το κοινό δίκαιο στον κάτοχο υποστατικού έναντι προσώπου που νόμιμα βρίσκεται στο υποστατικό, δηλαδή να επιδείξει εύλογη φροντίδα υπό τις περιστάσεις και να διασφαλίσει ότι το θύμα θα ήταν εύλογα ασφαλής κατά τη χρήση των υποστατικών και για τους λόγους για τους οποίους βρισκόταν νόμιμα εκεί. Το δικαστήριο θεώρησε ότι στην προκείμενη περίπτωση ο κύριος εργολάβος παρέβηκε το καθήκον της και ως κάτοχος του χώρου εργασίας όπου νόμιμα εργαζόταν το θύμα, καθότι ενώ γνώριζε ή έπρεπε να γνωρίζει ότι το θύμα βρισκόταν στο χώρο εργασίας ως εργοδοτούμενος του υπεργολάβου και εκτελούσε τα καθήκοντα που εκτελούσε, δεν μερίμνησε ώστε να είναι λογικά ασφαλισμένος κατά τη χρήση του χώρου εργασίας στην οποία προέβαινε, διεκπεραιώνοντας τα νόμιμα καθήκοντα του. Περαιτέρω το δικαστήριο πρόσθεσε ότι ακόμα και η συμβατική ρήτρα μεταξύ του εργολάβου και του υπεργολάβου για την τήρηση των κανονισμών ασφαλείας του Υπουργείου Εργασίας από τον υπεργολάβο δεν είναι δυνατό να απαλλάξει τον κύριο εργολάβο από τη δική της ευθύνη ή να την επηρεάσει με οποιοδήποτε τρόπο. Δ. Συντρέχουσα Αμέλεια Θύματος Είναι σημαντικό επίσης να αναφέρουμε ότι σε πολλές περιπτώσεις καταλογίζεται συντρέχουσα αμέλεια στο θύμα, δηλαδή του καταλογίζεται ποσοστό ευθύνης για το ατύχημα, και ενημερωτικά σύμφωνα με την υπόθεση Λαζάρου ν. Nemesis Εργοληπτική Δημόσια Εταιρεία Λτδ., αναφέρεται ότι η «συντρέχουσα αμέλεια δεν εδράζεται σε καθήκον επιμέλειας που ο ενάγων έχει απέναντι στον εναγόμενο, ή κατ

7 ανάγκην σε παράβαση νομοθετικών προνοιών, αλλά στην επίδειξη αμέλειας από πλευράς του να προφυλάξει επαρκώς τον εαυτό του». Ουσιαστικά, όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται σε άλλο σημείο της ίδιας απόφασης, αυτό το οποίο εναποτίθεται σε ένα ενάγοντα είναι ένα «λογικό καθήκον αυτοπροστασίας». Αλέξης Τέκκης Νομικός Σύμβουλος