ΕΘΝΙΚΟ ΔΙΑΣΥΝΔΕΔΕΜΕΝΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΛΛΗΛΕΞΑΡΤΗΣΗ ΑΓΟΡΑΣ & ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

Transcript

1 ΕΘΝΙΚΟ ΔΙΑΣΥΝΔΕΔΕΜΕΝΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΛΛΗΛΕΞΑΡΤΗΣΗ ΑΓΟΡΑΣ & ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ Α. Τασούλης ΔΕΣΜΗΕ 8-10 Μαρτίου 2010 ΤΕΕ -- ΕΝΕΡΓΕΙΑ: σημερινή εικόνα - σχεδιασμός - προοπτικές

2 ΙΣΤΟΡΙΚΟ Νόμος 2773/ Απελευθέρωση αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας (προσαρμογή στην οδηγία 96/92) Κώδικας Συναλλαγών Ηλεκτρικής Ενέργειας ΚΣΗΕ και Κώδικας Διαχείρισης του Συστήματος ΚΔΣ Νόμος 3175/ Αξιοποίηση του γεωθερμικού δυναμικού, τηλεθέρμανση και άλλες διατάξεις. Νέες ρυθμίσεις (τροποποιήσεις) ρ ή για την αγορά ηλεκτρικής ενέργειας

3 ΙΣΤΟΡΙΚΟ Νόμος 3426/ Επιτάχυνση της διαδικασίας για την απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας (προσαρμογή στην οδηγία 2003/54) Νέος Κώδικας Διαχείρισης του Συστήματος & Συναλλαγών Ηλεκτρικής Ενέργεια ΚΔΣ&ΣΗΕ

4 ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΤΟΥ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΟΥ ΚΩΔΙΚΑ Δημιουργεί στην ουσία τις παρακάτω 5 αγορές: 1. Ημερήσια αγορά ενέργειας 2. Ημερήσια αγορά επικουρικών υπηρεσιών 3. Ημερήσια αγορά χωροθέτησης μονάδων 4. Ημερήσια αγορά διευθέτησης αποκλίσεων 5. Μακροχρόνια αγορά αξιοπιστίας ισχύος Επίσης, για την εξυπηρέτηση των διασυνοριακών ανταλλαγών ενέργειας έχει αναπτυχθεί και αγορά φυσικών διασυνοριακών δικαιωμάτων (physical transmission rights, PTR) για όλες τις διασυνδέσεις της χώρας.

5 ΗΜΕΡΗΣΙΟΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ (ΗΕΠ) Ο Ημερήσιος Ενεργειακός Προγραμματισμός συνιστά τη χονδρεμπορική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας. Αποτελεί τον χώρο στον οποίο συναλλάσσεται το σύνολο της ηλεκτρικής ενέργειας και των συμπληρωματικών προϊόντων αυτής, που θα παραχθούν θα καταναλωθούν και διακινηθούν την επόμενη ημέρα. Καθημερινά δηλώνονται τα χαρακτηριστικά και οι οικονομικές απαιτήσεις των μονάδων βάσει των οποίων ορίζεται η ένταξη ή η κράτηση αυτών, η ενέργεια που θα παραχθεί και οι επικουρικές υπηρεσίες που οφείλει να προσφέρει.

6 ΗΜΕΡΗΣΙΟΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ (ΗΕΠ) Η επίλυση του ΗΕΠ προσδιορίζει τον τρόπο λειτουργίας κάθε μονάδας για κάθε ώρα της επόμενης ηςημέρας ώστε να μεγιστοποιείται το κοινωνικό όφελος που προκύπτει λαμβάνοντας υπόψη: Την ικανοποίηση του ενεργειακού ισοζυγίου Την κάλυψη των βραχυχρόνιων αναγκών για επικουρικές υπηρεσίες Την τήρηση των περιορισμών του συστήματος Ως εκ τούτου στον ΗΕΠ ενσωματώνονται οι εξής επιμέρους αγορές: Αγορά ενέργειας Αγορά επικουρικών υπηρεσιών Αγορά χωροθέτησης της παραγωγής κοντά στα κέντρα κατανάλωσης Οι εν λόγω αγορές βελτιστοποιούνται ταυτόχρονα.

7 ΗΜΕΡΗΣΙΟΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ (ΗΕΠ) Το σκεπτικό του νομοθέτη με την ενσωμάτωση στον ΗΕΠ των επικουρικών υπηρεσιών και των τεχνικών περιορισμών του συστήματος ήταν να καταγραφεί η πραγματική αξία της καταναλισκόμενης ηλεκτρικής ενέργειας λαμβάνοντας υπ όψιν τις δεδομένες συνθήκες ως προς τα ποσοτικά χαρακτηριστικά (όγκος γ ς και χρόνος κατανάλωσης) και τα ποιοτικά (απαιτούμενη αξιοπιστία και θέση κατανάλωσης). Παράλληλα o συνυπολογισμός των τεχνοοικονομικών ο ο στοιχείων λειτουργίας των μονάδων (ρυθμοί ανόδου/καθόδου, / χρόνοι και κόστη συγχρονισμού και αποσυγχρονισμού) οδηγεί στον πλησιέστερο προγραμματισμό της αγοράς με την πραγματική λειτουργία.

8 ΑΓΟΡΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Βέλτιστος προγραμματισμός της λειτουργίας των θερμικών και υδροηλεκτρικών μονάδων παραγωγής και της διαθέσιμης ενέργειας από εισαγωγές ώστε να καλύπτεται σε ημερήσια βάση η ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας από καταναλωτές και η ζήτηση για εξαγωγές. Προσφέρουν και αμείβονται οι εγχώριοι παραγωγοί (θερμικών και υδροηλεκτρικών σταθμών) και οι εισαγωγείς. Αγοράζουν οι εκπρόσωποι του εγχώριου φορτίου (προμηθευτές και επιλέγοντες πελάτες) και οι εξαγωγείς (προμηθευτές και παραγωγοί).

9 ΑΓΟΡΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Η οριακή τιμή συστήματος (ΟΤΣ) στην οποία εκκαθαρίζεται η αγορά ενέργειας του ΗΕΠ αποτελεί την ενιαία τιμή στην οποία οι προμηθευτές αγοράζουν την ενέργεια που αναμένουν ότι θα απορροφήσουν από το σύστημα οι πελάτες τους και με την οποία αμείβονται οι παραγωγοί. Ο προγραμματισμός των μονάδων και η ΟΤΣ, στα πλαίσια της βελτιστοποίησης, επηρεάζεται από τις απαιτούμενες ποσότητες εφεδρειών καθώς και από τις προσφορές των υπηρεσιών αυτών.

10 ΑΓΟΡΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ /MWh CAP ΟΤΣ Φορτίο MWh Καμπύλες προσφοράς - ζήτησης

11 ΑΓΟΡΑ ΕΠΙΚΟΥΡΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ Οι επικουρικές υπηρεσίες συνίστανται από: Εφεδρείες (πρωτεύουσα, δευτερεύουσα και τριτεύουσα) Ρύθμιση τάσεως Επανεκκίνηση του Συστήματος Εκ των ανωτέρω η πρωτεύουσα και η δευτερεύουσα εφεδρεία προσφέρονται από τους εγχώριους παραγωγούς θερμικών και υδροηλεκτρικών μονάδων, οι οποίοι αμείβονται για τις υπηρεσίες αυτές. οι υπηρεσίες αυτές αγοράζονται από τους εκπροσώπους του εγχώριου φορτίου (προμηθευτές & επιλέγοντες πελάτες) και από τους εξαγωγείς (προμηθευτές & παραγωγοί).

12 ΑΓΟΡΑ ΕΠΙΚΟΥΡΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ Η οριακή τιμή για την πρωτεύουσα και την δευτερεύουσα υπολογίζεται κατά την επίλυση του ΗΕΠ, στα πλαίσια της βελτιστοποίησης. Η εκκαθάριση γίνεται για τις ποσότητες που θα απαιτηθούν κατά τη διάρκεια της πραγματικής λειτουργίας.

13 ΑΓΟΡΑ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗΣ ΜΟΝΑΔΩΝ Παρέχει κίνητρα χωροθέτησης των νέων μονάδων κατά το δυνατόν εγγύτερα στην κατανάλωση. Παρέχει αυξημένη αμοιβή των παραγωγών στον νότο τις ώρες που θα παρουσιασθεί συνωστισμός κατά τη μεταφορά ηλεκτρικής ενέργειας από τον βορρά. Μετά την απαλλαγή των παραγωγών από τη συμμετοχή στην ετήσια χρέωση του συστήματος μεταφοράς η διάταξη αποτελεί το μοναδικό κίνητρο για την ορθή χωροθέτηση των μονάδων. Η εφαρμογή γήήή μη της διάταξης αυτής θα αποφασισθεί από την ΡΑΕ μετά από αξιολόγηση της δοκιμαστικής λειτουργίας της από τον ΔΕΣΜΗΕ.

14 Unit Status Load Forecast Res Forecast Reserves Interzonal NTC System State D-1 D OPERATION P.Schedules1 I.Schedules SMP P.Schedules1 P.Schedules2 I.Schedules Mandatory Water Commissioning Availabilities Offers Bids TEDs Mandatory Water Commissioning PARTICIPANTS MARKET Nominations Offers Bids TEDs Availabilities Unit Status Load Forecast Res Forecast Reserves Interzonal NTC System State LT Rights ST Rights P.Schedules3 P.Schedules4 P.Schedules5

15 ΑΓΟΡΑ ΔΙΕΥΘΕΤΗΣΗΣ ΑΠΟΚΛΙΣΕΩΝ Εκκαθαρίζονται οι έκτακτες συναλλαγές που πραγματοποιήθηκαν για την εξασφάλιση της φυσικής ισορροπίας του Συστήματος κατά την ημέρα κατανομής. Παράλληλα εκκαθαρίζονται οι αποκλίσεις των σταθμών παραγωγής κατά τη διάρκεια της λειτουργίας τους. Η οριακή τιμή αποκλίσεων (ΟΤΑ) καθορίζεται βάσει της ιδίας βελτιστοποίησης που ακολουθείται στον ΗΕΠ (την προηγούμενη της ημέρας κατανομής) και με χρήση των ιδίων τεχνικοοικονομικών προσφορών των συμμετεχόντων. Η μόνη διαφορά είναι η χρήση των πραγματικών μεγεθών για φορτίο, παραγωγή ΑΠΕ, διαθεσιμότητα των μονάδων, πιθανές τροποποιημένες απαιτήσεις επικουρικών υπηρεσιών.

16 ΜΕΣΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΚΩΔΙΚΑ Πληροφοριακό Σύστημα Διαχείρισης Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας (Market Management System - MMS): Ημερήσιος Ενεργειακός Προγραμματισμός (Day Ahead Scheduling DAS) Πρόγραμμα Κατανομής (Dispatching Scheduling DS, Day Ahead and Intraday) Οικονομική Κατανομή Φορτίου σε πραγματικό χρόνο (Real Time Dispatch-RTD) Υπολογισμός Οριακής Τιμής Αποκλίσεων (Ex-Post Imbalance Pricing ExPIP) Εκκαθάριση (Day-Ahead and Imbalance Settlement)

17 ΜΕΣΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΚΩΔΙΚΑ Πρόσθετα εργαλεία που χρησιμοποιεί ο ΔΕΣΜΗΕ: Λογισμικό διεξαγωγής δημοπρασιών για αγορά φυσικών διασυνοριακών δικαιωμάτων (physical transmission rights, PTR) για τις διεθνείς διασυνδέσεις. Λογισμικό διαχείρισης προγραμμάτων ανταλλαγών ενέργειας. Λογισμικό Πρόβλεψης Φορτίου. Λογισμικό Πρόβλεψης Παραγωγής Αιολικών.

18 ΤΟ ΤΡΙΤΟ ΠΑΚΕΤΟ Οδηγία 2009/72 σχετικά με τους κοινούς κανόνες για την εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας (κατάργηση της 2003/54) Κανονισμός 713/2009 για την ίδρυση Οργανισμού Συνεργασίας των Ρυθμιστικών Αρχών Ενέργειας Κανονισμός 714/2009 σχετικά με τους όρους πρόσβασης στο δίκτυο για τις διασυνοριακές ανταλλαγές γςηλεκτρικής ενέργειας (κατάργηση του 1228/2003)

19 ΤΟ ΤΡΙΤΟ ΠΑΚΕΤΟ Επιβάλλει τον διαχωρισμό μεταξύ των συστημάτων μεταφοράς (ιδιοκτησίας και διαχείρισης) και των δραστηριοτήτων παραγωγής ή προμήθειας. Στην περίπτωση που μέχρι 3 Σεπτ το σύστημα μεταφοράς ανήκει σε κάθετα ολοκληρωμένη επιχείρηση τότε το κράτος δύναται να ορίσει: i. ανεξάρτητο διαχειριστή συστήματος (ISO) ή ii. ανεξάρτητο διαχειριστή μεταφοράς (ITO)

20 ΤΟ ΤΡΙΤΟ ΠΑΚΕΤΟ Για τα δύο εναλλακτικά σχήματα (ISO και ITO) ορίζονται αυστηροί κανόνες για να εξασφαλίσουν την ανεξαρτησία του Διαχειριστή Συστήματος Μεταφοράς όσον αφορά: τη λήψη αποφάσεων την οικονομική αυτοτέλεια τα μέσα που χρησιμοποιεί το προσωπικό που απασχολεί Παράλληλα προβλέπονται ενδιάμεσα όργανα και διαδικασίες (εποπτικό όργανο, πρόγραμμα και υπεύθυνος συμμόρφωσης) για να ελαχιστοποιήσουν παρεμβάσεις του ιδιοκτήτη του συστήματος μεταφοράς στο έργο του Διαχειριστή.

21 ΔΕΣΜΗΕ, ΤΡΙΤΟ ΠΑΚΕΤΟ ΚΑΙ ΑΓΟΡΑ Το τρίτο πακέτο αναφέρεται στον διαχειριστή του συστήματος μεταφοράς ο οποίος θα πρέπει ταυτόχρονα να είναι και ιδιοκτήτης του συστήματος καθώς και όλων των απαραίτητων παγίων για την άσκηση ητων δραστηριοτήτων του (τηλεπικοινωνιακά, πληροφοριακά και επιχειρησιακά συστήματα). Ο διαχειριστής του συστήματος μεταφοράς με την ανωτέρω ιδιότητα θα πρέπει να μην έχει καμία εξάρτηση στη λήψη των αποφάσεων από επιχειρήσεις παραγωγής ή προμήθειας. Δεν αναφέρεται σε θέματα διαχωρισμού της αρμοδιότητας λειτουργίας της αγοράς από τον διαχειριστή του συστήματος μεταφοράς, καθόσον το θέμα αυτό δεν απασχολεί το νομοθέτη.

22 ΔΕΣΜΗΕ, ΤΡΙΤΟ ΠΑΚΕΤΟ ΚΑΙ ΑΓΟΡΑ Οι διαχειριστές των συστημάτων μεταφοράς εξ αντικειμένου ασκούν παράλληλα και λειτουργίες ορισμένων αγορών, αναγκαίων για την άσκηση των δραστηριοτήτων τους. Οι αγορές αυτές είναι: Αγορά εξισορρόπησης (balancing market) Αγορά/ές επικουρικών υπηρεσιών (ancillaries services markets) Αγορά διασυνοριακών δικαιωμάτων (physical transmission rights market) Μακροχρόνια αγορά αξιοπιστίας ισχύος (capacity market)

23 ΔΕΣΜΗΕ, ΤΡΙΤΟ ΠΑΚΕΤΟ ΚΑΙ ΑΓΟΡΑ Οι αγορές ενέργειας και παραγώγων αυτής, στην Ευρώπη κυρίως, εκτελούνται από διάφορα χρηματιστήρια ενέργειας (power exchanges) και χρηματοοικονομικούς οίκους. Η Ελληνική αγορά έχει δομηθεί ως μια υποχρεωτική κοινοπραξία (mandatory pool) και δεν αποτελεί λίαπλά ένα εργαλείο διευκόλυνσης οικονομικών πράξεων, όπως σε άλλα μοντέλα, αλλά καίριο στοιχείο της συνολικής λειτουργίας του συστήματος.

24 ΔΕΣΜΗΕ, ΤΡΙΤΟ ΠΑΚΕΤΟ ΚΑΙ ΑΓΟΡΑ Το μοντέλο αυτό εφαρμόσθηκε διεθνώς με την έναρξη του ανοίγματος της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας (περιορισμένος ανταγωνισμός) α και σαδαάα σταδιακά αντικαταστάθηκε α ασ ση στην Ευρώπη από τα χρηματιστήρια ενέργειας. Στις ΗΠΑ συνεχίζει να είναι το επικρατέστερο. ρ Το μοντέλο αυτό ενσωματώνει την αγορά ενέργειας με όλες τις άλλες προαναφερθείσες αγορές. Ο ΔΕΣΜΗΕ το εφαρμόζει μέσω της καθημερινής λειτουργίας του ΗΕΠ και των άλλων εφαρμογών.

25 ΔΕΣΜΗΕ, ΤΡΙΤΟ ΠΑΚΕΤΟ ΚΑΙ ΑΓΟΡΑ Ανεξαρτητοποίηση της διαχείρισης της αγοράς ενέργειας από τον διαχειριστή του συστήματος, χωρίς τον επανασχεδιασμό του μοντέλου της αγοράς, σημαίνει: 1. Το σύνολο των οικονομικών στοιχείων των προσφορών θα πρέπει να μεταφέρονται παράλληλα στον λειτουργό της αγοράς και στον διαχειριστή του συστήματος. Επομένως, ο 'λειτουργός της αγοράς' δεν θα είναι ο μόνος αποδέκτης των προσφορών και η εμπιστευτικότητα των πληροφοριών εξακολουθεί να είναι απαραίτητο να τηρείται και από τον Διαχειριστή.

26 ΔΕΣΜΗΕ, ΤΡΙΤΟ ΠΑΚΕΤΟ ΚΑΙ ΑΓΟΡΑ 2. Ο λειτουργός της αγοράς θα επεξεργάζεται στοιχεία του συστήματος και τεχνικά στοιχεία των μονάδων παραγωγής για τα οποία δεν διαθέτει γνώση και εμπειρία με αποτέλεσμα να μην μπορεί να κρίνει και να αξιολογεί τα αποτελέσματα. Παράλληλα, ο διαχειριστής του συστήματος για τον προγραμματισμό της πραγματικής λειτουργίας θα ακολουθεί την ίδια διαδικασία βελτιστοποίησης επιβάλλοντας όμως περιορισμούς στη λειτουργία των μονάδων για να εξασφαλίσει την αξιόπιστη λειτουργία του συστήματος.

27 ΔΕΣΜΗΕ, ΤΡΙΤΟ ΠΑΚΕΤΟ ΚΑΙ ΑΓΟΡΑ 3. Για την επίλυσή του ΗΕΠ πέραν των οικονομικών προσφορών απαιτείται καθημερινά μεγάλος αριθμός δεδομένων του συστήματος που προκύπτουν από διαδικασίες εντός περιορισμένου χρόνου όπως π.χ. προβλέψεις φορτίων, υπολογισμοί ικανοτήτων διασυνδέσεων, δημοπρατήσεις αυτών, δηλώσεις υποχρεωτικών νερών και κατάσταση ταμιευτήρων, προβλέψεις ΑΠΕ, υπολογισμός απαιτήσεων εφεδρειών, υπολογισμός διαζωνικών περιορισμών κ.α. Η ανταλλαγή των δεδομένων αυτών καθημερινά, έγκαιρα και αξιόπιστα μεταξύ δύο διαφορετικών εταιρειών είναι μια μη αποδοτική διαδικασία, που είναι επιρρεπής σε καθυστερήσεις και σφάλματα.

28 ΔΕΣΜΗΕ, ΤΡΙΤΟ ΠΑΚΕΤΟ ΚΑΙ ΑΓΟΡΑ 4. Η έντονη αυτή αλληλεξάρτηση αγοράς και λειτουργίας συστήματος θα οδηγούσε, σε περίπτωση διαχωρισμού των αρμοδιοτήτων διαχείρισης, σε αυξημένη γραφειοκρατία, διάσπαση ευθυνών, χαμηλή αποδοτικότητα και αυξημένο κόστος λόγω ανάπτυξης ομοίων σύνθετων δομών και ταυτόσημων πληροφοριακών συστημάτων παράλληλα σε δύο διαφορετικούς ςφορείς. Επίσης, η διαδικασία τροποποίησης και συμπλήρωσης των κανόνων της αγοράς καθίσταται δυσκολότερη λόγω των αναγκαστικά επικαλυπτόμενων αρμοδιοτήτων.