Φυσική Αγωγή & Αθλητισμός, 2008, 28 (4): Εκδόσεις Χριστοδουλίδη, Ε.Γ.Β.Ε.

Transcript

1 Φυσική Αγωγή & Αθλητισμός, 2008, 28 (4): Εκδόσεις Χριστοδουλίδη, Ε.Γ.Β.Ε. Ψυχολογία της άσκησης και του αθλητισμού Η ΣΧΕΣΗ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΣΤΟΧΩΝ ΕΠΙΤΕΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΚΛΙΜΑΤΟΣ ΚΙΝΗΤΡΩΝ ΣΕ ΕΛΛΗΝΕΣ ΑΘΛΗΤΕΣ ΧΕΙΡΟΣΦΑΙΡΙΣΗΣ Γε ώρ γαι νας Γε ώρ γιος*, Δα ρό γλου Γα ρυ φαλ λιά Α ρι στο τέλειο Πα νε πι στή μιο Θεσ σα λο νί κης Τμή μα τα Ε πι στή μης Φυ σι κής Α γωγής και Α θλη τι σμού Ερ γα στή ριο Α θλη τι κής Ψυ χο λο γί ας Ημερομηνία Υποβολής: Ημερομηνία Αποδοχής: Πε ρί λη ψη Η πα ρού σα με λέ τη ε ξέ τα σε τη σχέ ση και τους πι θα νούς συν δυα σμούς με τα ξύ των προ σανα το λι σμών στό χων ε πί τευ ξης και του α ντι λαμ βα νό με νου κλί μα τος πα ρα κί νη σης σε δείγ μα παι κτών χει ρο σφαί ρι σης. Στην έ ρευ να συμ με τεί χαν 307 α θλη τές και α θλή τριες (Μ.Ο.η λι κί ας = 16.3, Τ.Α. = 4.23). Τα εργα λεί α μέ τρη σης που χρη σι μο ποι ή θη καν ή ταν το Ε ρω τη μα το λό γιο του α ντιλαμ βα νό με νου κλί μα τος πα ρα κί νη σης (PMCSQ-2) και η κλί μα κα προ σα να το λι σμών στό χων επί τευ ξης (TEOSQ). Τα α πο τε λέ σμα τα έ δει ξαν ό τι οι πε ρισ σό τε ροι α θλη τές α ντι λαμβά νο νταν να ε πι κρα τεί υ ψη λό κλί μα μά θη σης και χα μη λό κλί μα α πό δο σης στην ο μά δα τους. O κρί σι μος πα ρά γο ντας για την εμ φά νι ση ε νός κλί μα τος πα ρα κί νη σης στη μά θη ση ή ταν η ύ παρ ξη υ ψη λού προ σα νατο λι σμού στο έρ γο, α νε ξάρ τη τα α πό τις τι μές του προ σα να το λι σμού στον ε αυτό. Α ντί θε τα, οι υ ψη λό τε ρες τι μές ε νός κλί μα τος πα ρα κί νη σης με έμ φα ση στην α πό δο ση εμ φα νί στη καν στα ά το μα που πα ρου σί α σαν χα μη λό προ σα να το λισμό στο έρ γο και υ ψη λό στον ε αυ τό. Λέ ξεις Κλει διά: Στό χοι Ε πί τευ ξης, Κλί μα Πα ρα κί νη σης, Χει ρο σφαί ρι ση. * Γε ώρ γαι νας Γε ώρ γιος, Α ρι στο τέ λειο Πα νε πι στή μιο Θεσ σα λο νί κης, Τμή μα Ε πι στή μης Φυ σι κής Α γω γής και Α θλη τι σμού, Θεσ σα λο νί κη Ελ λά δα, georgenasg@gmail.com, τηλ. & fax:

2 ΓΕΩΡΓΑΙΝΑΣ Γ., ΔΑΡΟΓΛΟΥ Γ. Ει σα γω γή Η με λέ τη των κι νή τρων έχει ι διαί τε ρη σημα σί α για την έ ρευ να στον α θλη τι σμό και τη φυ σι κή δρα στη ριό τη τα, κα θώς οι δια φο ρετι κές στρα τη γι κές πα ρακί νη σης δύ να νται να ε πη ρε ά ζουν δια φο ρε τικά τη γνώ ση, το συ ναίσθη μα και τη συ μπε ρι φο ρά των α θλη τών. Τις τε λευ ταί ες δύ ο δε κα ε τί ες έ να α πό τα θε ω ρητικά πλαί σια που α πό κτη σαν προ βά δι σμα στη με λέ τη των κινή τρων στον α θλη τι σμό εί ναι το κοι νω νι κο-γνω στι κό μοντέ λο που στη ρίζε ται στην θε ω ρί α ε πί τευ ξης στόχων (Ames & Archer, Duda, Dweck, Nicholls, 1984, Roberts, Roberts & Treasure, 1995a, 1995b). Εί ναι ευ ρύ τε ρα γνω στό ό τι οι στό χοι ε πίτευ ξης α πο τε λούν συν δυα στι κή και συ στη ματι κή προ σέγ γι ση στη με λέ τη της αν θρώ πι νης πα ρα κί νη σης, κα θώς α πο κα λύ πτουν ό χι μό νο τις αι τί ες της ευ χα ρί στη σης σε πε ρι βάλ λον μάθη σης αλ λά και τα κρι τή ρια μιας ε πι τυ χημέ νης ε πί δο σης (Pintrich, 2000). Τρί α εί ναι τα βα σι κά ση μεί α της συ γκε κρι μέ νης θεωρί ας. Αρ χι κά υ πο στη ρί ζε ται ό τι η ε πί δει ξη ι κα νό τη τας παί ζει καθο ρι στι κό ρό λο για την πα ρα κί νη ση και σχε τί ζεται με τον κα θο ρι σμό στό χων δρά σης. Κα τό πιν υ πο στη ρί ζε ται ό τι η με τα βλη τή της πα ρα κί νη σης για ε πί τευ ξη εί ναι πο λυ διά στα τη. Τέ λος, δια φαί νε ται ότι οι στό χοι δια δρα μα τί ζουν ση μα ντι κό ρό λο όσον α φο ρά τα α πο τε λέ σμα τα της πα ρα κί νησης, για τί πα ρέ χουν μια βά ση για την κρί ση της ι κα νό τητας και του ο ρι σμού της ε πι τυ χί ας ή α πο τυ χί ας (Weiss & Ferrer-Caja, 2002). Στόχοι Ε πί τευ ξης Οι στό χοι ε πί τευ ξης πα ρου σιά ζουν μια ο πτι κή γω νιά μέσα α πό την ο ποί α οι άν θρωποι βλέ πουν την ε πι τυ χί α. Υ πάρ χουν δύ ο διαφο ρε τι κοί τρό ποι α ξιο λό γη σης της α πό δοσης ή ι κα νό τη τας. Ο πρώ τος ε στιά ζε ται στην αυ τό-α να φε ρό με νη μά θη ση και ο νο μά ζε ται στό χος μά θη σης, ε νώ ο δεύ τε ρος δί νει έμφα ση στη σύ γκρι ση της ι κα νό τητας α να φορι κά με τους άλ λους και ο νο μά ζε ται στόχος α πό δο σης (Pintrich, 2000). Ό ταν ε πι κρα τούν οι στό χοι μά θη σης τα ά το μα βιώ νουν την ε πι τυ χί α μέ σα από τη σκλη ρή προ σπά θεια και βελ τιώ νουν την ι κα νό τη τά τους με ο ποιαδή πο τε δρα στη ριό τη τα κα τα γί νο νται. Στην πε ρί πτω ση αυ τή, το αί σθη μα της ι κα νό τη τας εί ναι άρ ρη κτα συν δε δε μέ νο με την προ σω πική βελ τί ωση, ως ά με σο α πο τέ λε σμα της κατα βαλ λό με νης προ σπά θειας. Στον α ντί πο δα, ό ταν υ πάρ χουν στό χοι α πόδο σης γί νο νται κρί σεις και α ξιο λο γή σεις για την υ πο κει μενι κή ε πι τυ χί α μέ σα α πό τη δια δι κα σί α των κοι νω νι κών συ γκρί σε ων. Πιο συ γκε κρι μένα στους στό χους α πό δο σης το ά το μο αισθά νε ται πε ρισ σό τε ρο ε πι τυ χη μένο ό ταν η α πό δο ση του εί ναι συ γκρι τι κά κα λύ τε ρη α πό των άλ λων ή ό ταν α πο δί δει το ί διο με τους άλ λους αλ λά με λι γό τε ρη προ σπά θεια. Η υ ιο θέ τη ση και η πα γί ω ση ε νός εκ των δύ ο προ σα να το λι σμών σε στόχους α ντα να κλά δια φο ρε τι κά στην α ντί λη ψη της ικα νό τη τας. Ο προ σα να το λι σμός στον ε αυ τό στη ρί ζεται στη δια φο ρο ποιού με νη α ντίλη ψη της ι κανό τη τας ό που η προ σπά θεια και η ι κα νό τη τα δια κρί νο νται ξε κάθα ρα ως αι τί ες των α ποτελε σμά των. Α ντί θε τα, όταν έ να ά το μο εί ναι προ σα να το λι σμέ νο στο έρ γο δεν ξε χω ρί ζει την προ σπά θεια α πό την ι κα νό τη τα και πι στεύει ό τι η βελ τί ω ση μέσα α πό την προ σπά θεια δη λώ νει ι κα νό τη τα (Dweck, Nicholls, 1989). Για την ε κτί μη ση α το μι κών δια φο ρών 44

3 ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΣΤΗ ΧΕΙΡΟΣΦΑΙΡΙΣΗ σε κα τα στά σεις επί τευ ξης στόχων α να πτύχθη κε α πό τους Duda και Nicholls (1992) η Κλί μα κα Προ σα να το λι σμού Ε πί τευ ξης Στόχων (TEOSQ). Η κλί μα κα έ χει με τα φρα στεί και προ σαρ μο στεί στα Ελλη νι κά α πό τους Μπαρ κού κης, Ζα χα ριά δης, Α ναστα σιά δης, Τσορµπα τζού δη & Γρού ιο (2003). Κλί μα κι νή τρων Η εμπλο κή στη δια δι κα σί α ε πί τευ ξης στόχων ε ξαρ τά ται τό σο α πό πα ρά γο ντες προδιά θε σης (προ σα να το λι σμοί στό χων) ό σο και α πό πα ρά γο ντες κα τά στα σης (κλί μα κινή τρων). Αρ κε τές με λέ τες έ χουν δεί ξει ότι τα ά το μα που εί ναι προ σα να το λι σμέ να στο έρ γο δια θέ τουν έ να ευ ρύ τε ρο φά σμα συ ναισθη μα τικών και συ μπε ρι φο ρικών προ τύ πων, ε νώ ά το μα στα ο ποί α κυ ριαρ χεί ο προ σανα το λι σμός στον ε αυ τό δια θέ τουν λι γό τε ρο προ σαρ μό σιμες στρα τη γι κές πα ρα κί νη σης (Duda, Duda & Hall, Roberts, 2001). Το αν έ να ά το μο προ σα να το λίζε ται στο έρ γο ή στον εαυ τό, εξαρ τά ται α φε νός μεν α πό δια φο ρές στην προ σω πι κό τη τα και α φετέ ρου α πό τις δια φο ρές στο πε ρι βάλ λον. Το πε ρι βάλ λον ε νός α τόμου δη μιουρ γεί έ να υ πό βα θρο που ε πη ρε ά ζει τό σο τον κα θο ρισμό των στόχων ε πί τευ ξης που θέ τει το ά τομο ό σο και τον τρό πο με τον ο ποί ο α πο τι μά την α πό δο σή του. Στην ε πί δρα ση του πε ρι βάλλο ντος α να φέ ρε ται και το κλί μα κι νή τρων το ο ποί ο α πο τυ πώ νει την αλ λη λε πί δρα ση με τα ξύ αυ τών των ε σω τε ρι κών δυ νά με ων (Θε ο δωρά κης, Γού δας, & Πα πα ϊ ω άν νου, 1998). Το κλί μα κι νή τρων α να φέρε ται στη δομή των στό χων και στο πε ρι βάλ λον που δημιουρ γεί ται α πό τους άλ λους και απο τε λεί ση μα ντι κό πα ρά γο ντα της ε πί τευ ξης (Duda & Whitehead, 1998). Η Ames (1992) διέ κρι νε δυο μορ φές κλί μα τος του προ σα να τολισμέ νου στη μά θη ση (έρ γο) και του προ σανα το λι σμέ νου στην α πόδο ση (ε αυ τό). Ό ταν υ πάρ χει ε μπλο κή των α θλη τών στην λή ψη α πο φά σε ων, ό ταν το δέ σι μο της ο μά δας δεν βα σί ζε ται στις α το μι κές τους ι κα νό τητες, όταν η ε πι τυ χί α ο ρί ζε ται και α πο τι μά ται ως α πο τέ λε σμα της α το μι κής προ σπά θειας και βελ τί ω σης και ό ταν η α να κά λυ ψη νέ ων στρα τη γι κών μά θη σης εν θαρ ρύ νε ται, τό τε είναι πε ρισ σό τε ρο πι θα νό ό τι στους α θλη τές θα ε δραιω θεί έ να κλί μα προ σανα το λι σμένο στην μά θη ση. Α πό την άλ λη με ριά, ό ταν κυ ριαρ χούν οι δια προ σω πικές συγκρί σεις, ό ταν οι ε κτι μή σεις στη ρίζο νται σε κα νο νι στικά δε δο μένα και ό ταν η ο μα δο ποί ηση των α θλη τών στη ρί ζε ται στην ι κα νό τη τα τους, τότε εί ναι πε ρισ σό τε ρο πιθα νό ό τι στους α θλητές θα ε δραιω θεί έ να κλί μα που εί ναι προσα να το λι σμέ νο στην α πό δο ση. Σχέ ση Προ σα να το λι σμών Ε πί τευ ξης και Κλί μα τος Κι νή τρων Οι προ σανα το λι σμοί στό χων κα θώς και το κλί μα κι νή τρων εί ναι ση μα ντι κά στοι χεί α της πα ρα κί νη σης (Roberts, 1992). Η έ ρευ να στο χώ ρο του α θλη τι σμού έ δει ξε ό τι οι α ντιλήψεις ε νός κλί μα τος μά θη σης συν δέ ο νται με υ ψη λό προ σα να το λι σμό μά θη σης, ενώ η κυ ριαρ χί α κλί μα τος α πό δο σης συ νο δεύ εται α πό υ ψη λό προ σα να το λι σμό στον ε αυτό και χα μη λό στη μά θηση (Seifriz, Duda, & Chi,1992. White, 1996). Σε σει ρά με λε τών δε δό θη κε ι διαί τε ρη βα ρύ τη τα στην α νε ξαρ τη σί α αυ τών των στόχων (Nicholls, Fox, Goudas, Biddle, Duda, & Armstrong, Roberts, Treasure, & Kavussanu, 1996). Ο Fox και οι συ νερ Φυσική Αγωγή & Αθλητισμός 2008, 28 (4):

4 ΓΕΩΡΓΑΙΝΑΣ Γ., ΔΑΡΟΓΛΟΥ Γ. γά τες του (1994) υ πο στή ρι ξαν ό τι α πό την στιγ μή που οι δύ ο προ σα να το λι σμοί έ χουν δια φορε τι κές ε πι πτώ σεις στα κί νη τρα η ε πιρρο ή τους θα εί ναι δια φο ρε τική και σε μεμο νω μένες δο κι μα σί ες. Ε πι πλέ ον βρέ θηκε ό τι έ νας υ ψη λός προ σα να το λι σμός στον ε αυ τό δεν εί ναι ε πι ζή μιος ό ταν συ νο δεύε ται α πό υ ψη λό προσα να το λι σμό μά θη σης (Fox, Goudas, Biddle, Duda, & Armstrong, Roberts, Treasure, & Kavussanu, Ntoumanis & Biddle, 1998). Στον α θλη τι σμό βρέ θη κε ότι τα ά το μα με ταυ τό χρο να υ ψηλό προ σα να το λι σμό στη μά θη ση και χα μη λό στον ε αυ τό α πο λαμ βά νουν πε ρισ σό τε ρο την ε να σχό λη ση τους με τον α θλητι σμό α πό ά τομα με χα μη λό προ σα να το λι σμό στην μά θη ση και υ ψη λό στον ε αυ τό (Fox, Goudas, Biddle, Duda, & Armstrong, 1994). Ε πί σης, ο Roberts και οι συ νερ γά τες του (1996) δια πί στω σαν ό τι οι α θλητές με υ ψη λό προ σα να το λι σμό στη μά θη ση, α νε ξάρ τη τα α πό το ε πί πε δο προ σα να το λι σμού στον ε αυ τό, πι στεύ ουν ό τι η προ σπά θεια εί ναι η αι τί α της ε πι τυ χί ας περισ σό τε ρο α πό αυ τούς με χα μη λό προ σα νατο λι σμό στη μά θη ση. Οι White και Duda (1994) βρή καν ό τι τα ά το μα με προ σα να το λι σμό στον ε αυ τό ή ταν πε ρισ σό τε ρο πι θα νό να εμ φα νί ζουν α ντα γωνιστι κές συ μπε ρι φο ρές, ε νώ οι προ σα να τολι σμέ νοι στη μά θη ση δί νουν έμ φα ση στην α νά πτυ ξη δε ξιο τή των, στην ευε ξί α, και σε μι κρό τε ρο βαθ μό στους δε σμούς, στην σχέση με τα ξύ των μελών του συ νό λου και στον α ντα γω νι σμό. Τα α πο τε λέ σμα τα αυ τά εί ναι στην ί δια κα τεύ θυν ση με έ ρευ νες ό που βρέθη κε ό τι το κλί μα μά θη σης σχε τί ζε ται θε τι κά με τον προ σα να το λι σμό στη μά θη ση, ε νώ το κλί μα α πό δο σης σχε τί ζε ται με τον προ σα νατο λι σμό στο ε γώ (Newton, & Duda, Ebbeck, & Becker, White, Ommundsen Roberts & Kavussanu, 1998). Οι Ntoumanis και Biddle (1998), για την ε κτί μη ση του κλί μα τος κι νή τρων, χρη σι μοποί η σαν το PMCSQ (Seifriz, Duda, & Chi, 1992) σε δείγ μα 146 Βρε τα νών φοι τη τών. Τα α πο τε λέ σμα τα της έ ρευ νας έ δει ξαν ό τι υ ψηλές τι μές στο κλί μα κι νή τρων για α πόδο ση πα ρου σιά ζο νταν στα ά το μα με υ ψηλό προ σα να το λι σμό στον ε αυ τό ι διαί τε ρα ό ταν συ νο δεύ ο νταν α πό χα μη λές ή μέ τριες τι μές στον προ σα να το λι σμό στο έρ γο. Ε νώ υ ψηλές τι μές στο κλί μα κι νή τρων με προ σα νατο λι σμό στη μά θη ση πα ρου σιά ζο νταν στα ά το μα με υ ψη λό προ σα να το λι σμό στο έρ γο α νε ξάρ τη τα α πό τις τι μές προ σα να το λι σμού στον ε αυ τό. Οι Pensgaard και Roberts (2002) σε έ ρευ να που πραγ μα το ποί η σαν σε α θλη τές υ ψη λού α θλητι κού ε πι πέ δου δια πί στω σαν ό τι το με γα λύ τε ρο μέ ρος του δείγ μα τός τους, το ο ποί ο α πο τε λού νταν α πό α θλη τές με υ ψη λό προ σα να το λι σμό στο έρ γο και μέτριο στον ε αυ τό, α ντι λαμ βά νο νταν να υ πάρ χει υ ψη λό κλί μα κι νή τρων μά θη σης στην ο μά δα τους, ε νώ οι α ντί στοι χες τι μές για το κλί μα α πόδο σης ή ταν ι διαί τε ρα χα μη λές. Σκο πός της έ ρευ νας Α πό τα πα ρα πά νω δια φαί νε ται ό τι υ πάρχουν α διευ κρί νι στα ση μεί α α να φο ρι κά με τη σχέ ση των στό χων ε πί τευ ξης με το κλί μα κινή τρων. Ε νώ στον χώ ρο της σχο λι κής φυ σικής α γω γής υ πάρ χουν έ ρευ νες στις ο ποί ες έ χει με λε τή θη κε ή σχέ ση των στό χων με το κλί μα κινή τρων στη σχο λι κή τά ξη (Πα πα ϊ ωάν νου, 1995), α που σιά ζουν οι έ ρευ νες α πό ο μα δι κά α θλή μα τα ό που οι μορφές των αλλη λε πι δρά σε ων δια μορ φώ νουν συ γκε κρι μένες προ δια θέ σεις συμπε ρι φο ράς. Έ νας ε πι 46

5 ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΣΤΗ ΧΕΙΡΟΣΦΑΙΡΙΣΗ πλέ ον λό γος εί ναι ό τι και οι πα ρά με τροι του κλί μα τος κι νή τρων δεν έ χουν με λε τη θεί στο ά θλη μα της Χει ρο σφαί ρι σης. Δείγ μα Μέ θο δος Στην πα ρού σα έ ρευ να συμ με τεί χαν 307 α θλη τές και α θλή τριες χει ρο σφαί ρι σης (168 άντρες και 139 γυ ναί κες) δια φο ρε τι κών η λικια κών κα τη γο ριών (Μ.Ο.η λι κί ας = 16.3, Τ.Α. = 4.2). Ό λοι οι συμ με τέ χο ντες α γω νί ζο νταν σε σω μα τεί α και συλ λό γους της Β. Ελ λάδος σε τμή μα τα παί δων -κο ρα σί δων, εφή βωννε α νί δων κα θώς και αν δρών και γυ ναι κών. Όρ γα να μέ τρη σης Κλί μα κα Προ σα να το λι σμών Ε πί τευ ξης Στό χων: Η κλί μα κα χρη σι μο ποι ή θη κε για την ε κτί μη ση δύ ο δια στά σε ων, του προ σα να το λισμού στο έρ γο και στον ε αυ τό (TEOSQ: Duda & Nicholls, 1992). Έχει με τα φρα στεί και προ σαρ μο στεί στα Ελ λη νι κά α πό τους Μπαρκού κη, Ζα χα ριά δη, Α να στα σιά δη, Τσορµπατζού δη, και Γρού ιο (2003). Η κλί μα κα α ποτε λεί ται α πό 13 ε ρω τήσεις, ε πτά α πό τις ο ποί ες α να φέ ρο νται στον προ σα να το λι σμό στη μά θη ση και έ ξι στον ε αυ τό. Πα ρά δειγ μα ε ρω τή μα τος για τον προ σα να το λι σμό στην μά θηση εί ναι «αι σθά νο μαι ε πι τυ χη μέ νος στο ά θλη μα της χει ρο σφαί ρι σης ό ταν μα θαί νω μια νέ α ά σκη ση προ σπα θώ ντας σκλη ρά». Πα ρά δειγ μα ε ρω τή μα τος για τον προ σα νατο λι σμό στον ε αυ τό εί ναι «αι σθά νο μαι ε πιτυ χη μέ νος στο ά θλη μα της χει ρο σφαί ρι σης ό ταν πε τυ χαί νω τα πε ρισ σό τε ρα τέρ μα τα στα παι χνί δια». Οι συμ με τέ χο ντες έ δω σαν τις α πα ντή σεις τους σε 5-βάθµια κλί μα κα τύ που Likert, (1-δια φω νώ α πό λυ τα ως 5- συμ φωνώ α πό λυ τα). Ε ρω τη μα το λό γιο του Α ντι λαμ βα νό με νου Κλί μα τος Πα ρα κίνη σης στον Α θλη τι σμό-2: Το ε ρω τη μα το λό γιο χρη σι μο ποιεί ται για την ε κτί μη ση της α ντί λη ψης των παι κτών για το κλί μα κι νή τρων που ε πι κρα τεί στην ο μά δα (PMCSQ-2: Newton, Duda, & Yin, 2000). Στην Ελ λη νι κή γλώσ σα έ χει με τα φρα στεί α πό τους Γε ώρ γαι να και Δα ρό γλου (2007) Η ιε ραρ χι κή μορ φή του ε ρω τη μα το λο γί ου περι λαμ βά νει δύ ο κύ ριους πα ρά γο ντες, το κλί μα μά θη σης και το κλί μα κι νή τρων και τρεις υ πο πα ρά γο ντες για κά θε έ να α πό τους δύ ο κύ ριους πα ρά γο ντες. Την προ σπά θεια βελ τί ω σης, την ση μα ντι κό τη τα του ρό λου και την συ νερ γα τική μά θη ση για το κλί μα που εί ναι προ σα να το λι σμέ νο στη μά θη ση και τον εν δο-ο μα δι κό α ντα γω νι σμό, την ά νι ση α να γνώ ρι ση και την τι μω ρί α για τα λά θη για το κλί μα που εί ναι προ σα να το λι σμέ νο στην α πό δο ση. Το ε ρω τη μα το λό γιο απο τε λεί ται α πό 33 ε ρω τή μα τα. Πα ρά δειγ μα ε ρω τή ματος για το κλί μα α πό δο σης εί ναι «στην ο μάδα μου ο προ πο νη τής έ χει τους δι κούς του/της α γα πη μέ νους παί κτες». Πα ρά δειγμα ε ρω τή μα τος για το κλί μα μά θη σης εί ναι «στην ο μά δα μου ο προ πο νη τής δί νει έμφα ση στην προ σπά θεια». Η α ξιο λό γη ση των ε ρω τη μάτων έ γι νε σε πε ντα βάθ μια κλί μα κα τύ που Likert (α πό 1= δια φω νώ α πό λυ τα έ ως 5= συμ φω νώ α πό λυ τα). Δια δι κα σί α μέ τρη σης Με τά τη συ γκα τά θε ση γο νέ ων και προ πονη τών οι α θλη τές και οι α θλή τριες της χειρο σφαί ρι σης συ μπλή ρω σαν τα ε ρω τη μα τολό για. Η συ μπλή ρω ση γί νο νταν πριν α πό την προ πό νη ση τους και α φού προ η γου μέ νως εί χαν δια βά σει τις ο δη γί ες ε νώ η χρο νι κή Φυσική Αγωγή & Αθλητισμός 2008, 28 (4):

6 ΓΕΩΡΓΑΙΝΑΣ Γ., ΔΑΡΟΓΛΟΥ Γ. της διάρ κεια ή ταν 20 λε πτά. Στους συμ μετέ χο ντες το νί στη κε ό τι μπο ρού σαν να διακό ψουν τη συ μπλή ρω ση ο ποια δή πο τε στιγ μή ε πι θυ μού σαν. Α πο τε λέ σμα τα Στον πίνα κας 1 πα ρου σιά ζο νται οι συ ντελε στές ε σω τε ρι κής συ νο χής που ή ταν ι κα νοποι η τι κοί για όλες τις κλί μα κες (προ σα να τολι σμός στο έρ γο α =.81, προ σα να το λι σμός στον ε αυ τό α =.82, κλί μα μά θη σης α =.85 και κλί μα α πό δο σης α =.85). Οι συμ με τέ χοντες πα ρου σί α σαν υ ψηλές τι μές στην α ντίλη ψη κλί μα τος μά θη σης (Μ.Ο. = 4.18, Τ.Α. =.44) και υ ψη λό προ σα να το λι σμό στο έρ γο (Μ.Ο. = 4.17, Τ.Α. =.55), μέ τρια α ντί λη ψη κλί μα τος κι νή τρων α πό δο σης (Μ.Ο. = 2.59, Τ.Α. =.58), κα θώς και μέ τριο προ σα να το λισμό στον ε αυ τό (Μ.Ο. = 2.70, Τ.Α. =.83). Πί να κας 1 Μέ σοι ό ροι, τυ πι κές α πο κλί σεις και δεί κτες ε σω τε ρι κής συ νο χής των ε ρω τη μα το λο γίων. Μ ΤΑ Cronbach a Προ σα να το λι σμός στο Έρ γο Προ σα να το λι σμός στον Ε αυ τό Κλί μα Μά θη σης Κλί μα Α πό δο σης Στον πί να κας 2 πα ρου σιά ζε ται η α νά λυση συ σχέ τι σης με τα ξύ προ σα να το λι σμών και κλί μα τος. Συγκε κρι μέ να, υ πήρ ξε θε τι κή σχέση α νά με σα στην α ντί λη ψη του κλί μα τος κινή τρων για μά θη ση και τον προ σα να το λι σμό στο έρ γο, και αρ νη τι κή με τον προ σα να το λισμό στον ε αυ τό. Οι α ντι λή ψεις του κλί ματος κι νή τρων για α πό δο ση σχε τί ζο νταν θε τι κά με τον προ σα να το λι σμό στον ε αυ τό και αρ νη τικά με τον προ σα να το λι σμό στο έρ γο. Πί να κας 2 Συ ντε λε στές συ σχέ τι σης με τα ξύ των πα ρα γό ντων των ε ρω τη μα το λο γί ων του κλί μα τος κι νή τρων και των προ σα να το λι σμών ε πί τευ ξης. Προ σα να το λι σμός στο Έρ γο Προ σα να το λι σμός στον Ε αυ τό Κλί μα Μά θη σης Προ σανα το λι σμός στο Έρ γο Προ σα να το λι σμός στον Ε αυ τό Κλί μα Μά θη σης.531** -.247** Κλί μα α πό δο σης -.157**.485** -.454** Ση μεί ω ση: ** p <

7 ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΣΤΗ ΧΕΙΡΟΣΦΑΙΡΙΣΗ Με σκο πό να ε ξετα στεί ποιος συν δυασμός προ σα να το λι σμών εί ναι συμ βα τός με τις α ντι λή ψεις του κλί μα τος για μά θη ση ή α πό δο ση, και με βά ση τη διά με σο δη μιουργή θη καν τέσ σε ρις ο μά δες α τό μων: υ ψη λή στο έρ γο/υ ψηλή στον ε αυ τό (n=73), χα μη λή στο έργο /χα μη λή στον ε αυ τό (n=66), χαμη λή στο έρ γο/υ ψη λή στον ε αυ τό (n=65), υ ψη λή στο έρ γο /χα μηλή στον ε αυ τό (n=69). Στη συ νέ χεια ε φαρ μό στη κε α νά λυση δια κύμαν σης (MANOVA), με τις ο μά δες προ σανα το λι σμού στό χων να α πο τε λούν τις α νεξάρ τη τες με τα βλητές και τις δυο δια στά σεις του κλί μα τος πα ρα κί νη σης τις ε ξαρ τη μέ νες μετα βλη τές (Πί να κας 3). Τα α πο τε λέ σματα της α νά λυσης ή ταν στα τι στι κά ση μα ντι κά (Wilk s lambda =.004, F = 35.5, p <.001) Πί να κας 3 Μέσοι ό ροι, τυ πι κές α πο κλί σεις και τι μές F για κά θε ο μά δα προ σα να το λι σμού στό χων και κλίμα τος μά θη σης ή α πό δο σης. Ο μά δες προ σα να το λι σμού στό χων Υ ψη λός στο Υ ψηλός στο Χα μη λός στο Χα μη λός στο έρ γο/ έρ γο/ έρ γο/ έρ γο/ Υ ψη λός στον Χα μη λός Υ ψη λός στον Χα μη λός στον ε αυ τό στον ε αυ τό ε αυ τό ε αυ τό Μ.Ο. Τ.Α. M.Ο. Τ.Α. M.Ο. Τ.Α. M.Ο. Τ.Α. F p Μά θη ση Α πό δο ση Η α νά λυ ση δια κύ μαν σης έ δει ξε ση μα ντικές δια φο ρές α νά με σα στις ο μά δες προ σανα το λι σμού στό χων και στο κλί μα μά θη σης και α πό δο σης. Σχε τι κά με το κλί μα μά θη σης, φά νη κε ό τι τα ά το μα με υ ψηλό προ σα να το λισμό στο έρ γο α ντι λαμ βά νο νταν το κλί μα ως πε ρισ σό τε ρο προ σα να το λι σμέ νο στη μά θη ση α πό ό τι τα ά το μα με χα μη λό. Συζήτη ση Ο σκο πός της έ ρευ νας ή ταν να με λετήσει τη σχέ ση του κλί μα τος κι νή τρων με τους στό χους ε πί τευ ξης. Τα ευ ρή μα τα δεί χνουν ό τι υ πάρ χει συ σχέ τι ση με τα ξύ των προ σα να το λισμών στό χων και του κλί μα τος πα ρα κίνησης, γε γο νός που έρ χε ται να ε πα λη θεύ σει ευ ρή μα τα προ η γού με νων ε ρευνών (Seifriz, Duda, & Chi, 1992; White, 1996) που α νέφε ραν συ σχέ τι ση με ταξύ των προ σα να τολι σμών στό χων στον α θλη τι σμό και στον τύ πο των στό χων που προ έρ χο νταν α πό το ψυ χο λο γι κό πε ρι βάλ λον των ο μά δων τους. Δε δο μέ νου ό τι και οι δύ ο τύ ποι προ σα να τολι σμοί ε πί τευ ξης μπο ρούν να συ νυ πάρ χουν σε ένα ά το μο (Nicholls, Fox, Goudas, Biddle, Duda, & Armstrong, 1994) ε ξε τά στηκαν αν οι συν δυα σμοί στό χων σχε τί ζο νται με πα ρα μέτρους του κλί μα τος μά θη σης ή Φυσική Αγωγή & Αθλητισμός 2008, 28 (4):

8 ΓΕΩΡΓΑΙΝΑΣ Γ., ΔΑΡΟΓΛΟΥ Γ. α πό δο σης. Α πό τα α πο τε λέ σμα τα προ έ κυ ψε ό τι οι υ ψη λές τι μές στο κλί μα μά θη σης συν δυά ζονταν με υ ψη λό προ σα να το λι σμό στο έρ γο, α νε ξάρ τη τα με το ε πί πε δο του προ σα να τολι σμού στον ε αυ τό. Αυ τό το εύ ρη μα ε ξη γείται α πό το γε γο νός ό τι το α γω νι στι κό περι βάλλον προ ά γει την α το μι κή βελ τί ω ση και προ ϋ πο θέ τει αυ ξη μέ νη προ σπά θεια. Αυ τό ση μαί νει ό τι το πε ρι βάλ λον ε μπε ριέ χει την εκ μά θη ση νέ ων δε ξιο τή των, την ευ χα ρί στηση που πη γά ζει με την ε να σχό λη ση με τον α θλητι σμό και την προ σπά θεια ε πίλυ σης συ γκεκρι μέ νων α γω νι στι κών προ βλη μά των. Ευ διά κρι το εύ ρη μα α πο τε λεί το γε γο νός ό τι σχε τικά υ ψη λές τι μές στο κλί μα μά θησης εμ φα νί ζο νταν και α πό ά το μα με υ ψηλό προσα να το λι σμό στον ε αυ τό, αρ κεί αυτός να συ νο δεύ ε ται α πό μέ τριες ή υ ψη λές τι μές προ σα να το λι σμού στο έρ γο. Αυ τό το α πο τέ λε σμα συμ φω νεί με ευ ρή μα τα προ ηγού με νων ε ρευ νών α πό το χώ ρο της φυ σικής α γω γής (Fox, Goudas, Biddle, Duda & Armstrong, Roberts, Treasure, & Kavussanu, 1996) και ε νι σχύ ει την άπο ψη ό τι οι α θλη τές υ ψη λού ε πι πέ δου μπο ρεί να πα ρουσιά ζουν υ ψη λές τι μές τό σο στον προ σα νατο λι σμό στο ε αυ τό ό σο και στο έρ γο. Δια πι στώ θη κε ε πί σης ό τι τα ά το μα που πα ρου σί α σαν υ ψη λές τι μές στο κλί μα α πόδο σης ή ταν αυ τά με υ ψη λό προ σα να το λι σμό στον εαυ τό, ι διαί τε ρα ό ταν αυ τός συ νο δεύο νταν α πό χα μη λό προ σα να το λι σμό στο έργο. Πιο α να λυ τι κά, τα άτο μα που α ντι λαμβά νο νταν ό τι ε πι κρα τού σε κλί μα προ σα να τολι σμέ νο στην α πό δο ση, προ σπα θού σαν να α πο δεί ξουν την ι κα νό τη τά τους μέ σα α πό την σύ γκρι ση της α πό δο σής τους με τους άλλους, χω ρίς να εν δια φέ ρο νται για την καταβο λή της μέ γι στης δυ να τής προ σπά θειας. Έ τσι ε πι βε βαιώ νε ται ό τι οι α ντιλή ψεις για το κλί μα α πό δο σης α ντα να κλούν σε στοι χεί α των κι νή τρων και της πα ρα κί νη σης ό πως η μειω μέ νη ε πι μο νή, η ύ παρ ξη άγ χους σε σχέση με την α πόδο ση, η έλ λει ψη συ νερ γα σί ας και η α πο τί μη ση της ε πι τυ χί ας μέ σα α πό την επί δει ξη της ι κα νό τη τας (Solmon, 1996). Η πα ρα πά νω δια πί στω ση εί ναι ι διαί τερα ση μα ντι κή για τους προ πο νη τές, η οποίοι πέ ρα α πό τον σχε δια σμό προ πο νη τι κών στρα τη γι κών, πρέ πει να δώ σουν ι διαί τε ρη έμ φα ση στην καλ λιέρ γεια και α νά πτυ ξη του προ σα να το λι σμού στο έρ γο. Οι προ πο νη τές ο φεί λουν να γνω ρί ζουν τους παί κτες τους και να κα τανο ούν τον τρό πο με τον ο ποί ο οι τε λευ ταί οι α πο τι μούν τις πα ρα μέ τρους της ε πι τυ χί ας και α πο τυ χί ας. Ε πι πλέ ον, πρέ πει να εί ναι ι διαί τε ρα προ σε κτι κοί στη μορ φή των λε κτι κών ε πι δρά σε ων, οι ο ποί ες δια φαί νε ται ό τι παί ζουν ση μα ντι κό ρό λο στην μά θη ση και α νά πτυ ξη δε ξιο τή των. Συ γκε κρι μέ να πρέ πει να δώ σουν ι διαί τε ρη έμ φα ση στον το νι σμό της ση μα σί ας της κα τα βαλ λό με νης α το μι κής προ σπά θειας, τις εκ μά θη σης νέ ων δε ξιο τήτων και της βελ τί ω σης της συ νερ γα σί ας με τους συ να θλη τές τους. Α να φο ρι κά με τη σχέ ση του προ σα να τολι σμού στο έρ γο με τον ε αυ τό δια πι στώ θη κε ό τι αυ τή δεν ή ταν στα τι στι κά ση μα ντι κή. Έ τσι ε πι βε βαιώ νο νται τα α πο τέ λε σμα προ η γού μενων ε ρευ νών (Seifriz, Duda, & Chi, White, Noumanis, & Biddle, 1998), τα ο ποί α πα ρέ χουν υ πο στή ρι ξη στο σχε τι κό θεω ρη τι κό πλαί σιο που δια τύ πω σε ο Nicholls (1989) για την α νε ξαρ τη σί α αυ τών των προσα να το λι σμών. Η πα ρού σα έ ρευ να έ δω σε χρή σι μα στοιχεί α για τη σχέση του κλί μα τος κι νή τρων με 50

9 ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΣΤΗ ΧΕΙΡΟΣΦΑΙΡΙΣΗ τους προ σα να το λι σμούς στό χων. Ω στό σο τα ευ ρήμα τα αυ τά πρέ πει να συ μπλη ρω θούν α πό την α ξιο λό γη ση των ε πι δρά σε ων α πό γο νείς τους και το υ πό λοι πο κοι νω νι κό πε ρι βάλ λον, ώ στε να υ πάρ χει συ νο λική ει κό να. Τέ λος ι διαί τε ρο εν δια φέ ρον θα εί χε η συ γκρι τι κή με λέ τη των α ποτε λε σμά των σε δια φο ρε τι κά εί δη α θλη μά των. Βι βλιο γραφία Ames, C. (1992). Classrooms: Goals, structures, and student motivation. Journal of Educational Psychology, 84, Ames, C., & Archer, J. (1988). Achievement goals in the classroom: Students learning strategies and motivation. Journal of Educational Psychology, 80, Christodoulidis, T. Papaioannou, A., & Diggelidis, N. (2001). Motivational climate and attitudes forwards exercise in Greek senior high school. A year- long intervention. European Journal of Sport Sciences, 1, 4. Duda, J. L. & Nicholls, J. G. (1992). Dimensions of achievement motivation in schoolwork and sport. Journal of Educational Psychology, 84, Duda, J. L. (1992). Motivation in sport settings: A goal perspective approach. In G. C. Roberts (Ed.), Motivation in sport and exercise,. (pp ). Champaign, IL: Human Kinetics. Duda, J. L. (2001). Achievement goal research in sport: Pushing the boundaries and clarifying some misunderstandings. In G. C. Roberts (Ed.), Advances in Motivation in sport and exercise, (pp ). Champaign, IL: Human Kinetics. Duda, J. L., & Hall, H. K. (2000). Achievement goal theory in sport: Recent extensions and future directions. In R. N. Singer, H.A. Hausenblas, & C. M. Janelle (Eds.), Handbook of sport psychology (2nd ed., pp ). New York: Wiley. Duda, J. L., & Whitehead, J. (1998). Measurement of goal perspectives in the physical domain. In J. L. Duda (Ed.), Advances in sport and exercise psychology measurement, (pp ). Morgantown, WV: Fitness Information Technology. Dweck, C. S. (1986). Motivational processes affecting learning. American Psychologist, 41(10), Dweck, C. S. (1999). Self-theories: Their Role in Motivation, Personality, and Development. Philadelphia, PA: Taylor &and Francis, Ebbeck, V., & Becker, S. L. (1994). Psychological predictors of goal orientations in youth soccer. Research Quarterly for Exercise and Sport, 65, Fox, K., Goudas M., Biddle, S., Duda, J., & Armstrong, N. (1994). Children s task and ego goal profiles in sport. British Journal of Educational Psychology, 64, Harwood, C., Cumming, J., & Fletcher, D. (2004). Motivational profiles and psychological skills use within elite youth sport. Journal of Applied Sport Psychology, 16, Newton, M., & Duda, J. L. (1993). Elite adolescent athletes achievement goals and beliefs concerning success in tennis. Journal of Sport and Exercise Psychology, 15, Newton, M., & Duda, J. L., & Yin, Z,. (2000). Examination of the psychometric properties of the perceived Motivational Climate in Sport Questionnaire-2 in a sample of Φυσική Αγωγή & Αθλητισμός 2008, 28 (4):

10 ΓΕΩΡΓΑΙΝΑΣ Γ., ΔΑΡΟΓΛΟΥ Γ. female athletes. Journal of Sport Sciences, 18, Nicholls, J. G. (1984a). Achievement motivation: Conceptions of ability, subjective experience, task choice and performance. Psychological Review, 21, Cambridge, MASS: Harvard University Press. Nicholls, J. G. (1984b). Conceptions of ability and achievement motivation. In: Research on Motivation in Education, R. Ames & C. Ames (Eds.),... pp London.: 1984, pp Nicholls, J. G. (1989). The competitive ethos and democratic education. Cambridge, MA: Harvard University Press. Nicholls, J. G. (1989). The ccompetitive eethos and ddemocratic eeducation. Cambridge, MA: Harvard University Press, Ntoumanis, N., & and Biddle, S.J.H. (1998). The relationship between achievement goal prowle groups and perceptions of motivational climates in sport. Scandinavian Journal of Medicine and Science in Sports, 8, Ommundsen, Y., Roberts, G. C., & Kavussanu, M. (1998). Perceived motivational climate and cognitive and affective correlations among Norwegian athletes. Journal of Sports Sciences, 16, Papaioannou, A. (1995). Differential perceptual and motivational patterns when different goals are adopted. Journal of Sport and Exercise Psychology, 17, Pensgaard, A. M., & Roberts, G. C. (2002). Elite athlete s experiences of the motivational climate: the coach matters. Scandinavian Journal of Medicine and Science in Sports, 12 (1), Pintrich, P. R. (2000). An achievement goal theory perspective on issues in motivation terminology, theory, and research. Contemporary Educational Psychology,. 25, :92-104, Roberts, G. C. (1992). Motivation in sport and exercise: Conceptual constraints and convergence. In G. Roberts (Ed.), Motivation in sport and exercise, (pp. 3-29). Champaign, IL: Human Kinetics. Roberts, G. C. (2001). Understanding the dynamics of motivation in physical activity; the influence of achievement goals on motivational process. In G. C. Roberts (Ed.), Advances in motivation in sport and exercise, (pp. 1-50). Champaign, IL: Human Kinetics. Roberts, G. C., & Treasure, D. C. (1995a). Achievement goals, motivational climate and achievement strategies and behaviors in sport. International Journal of Sport Psychology, 26, Roberts, G. C., & Treasure, D. C. (1995b). Motivational determinants of achievement of children in sport. Revista de Psicologia del Deporte, 7 8, Roberts, G. C., Treasure, D. C., & Kavussanu, M. (1996). Orthogonality of achievement goals and its relationship to beliefs about success and satisfaction in sport. The Sport Psychologist, 10, Siefriz, J. J., Duda, J. L. & Chi L., (1992). The relationship of perceived motivational climate to intrinsic motivation and beliefs about success in basketball. Journal of Sport and Exercise Psychology, 14, Weiss, M. R., & Ferrer-Caja, E. (2002). Motivational orientations and sport behav 52

11 ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΣΤΗ ΧΕΙΡΟΣΦΑΙΡΙΣΗ ior. In T. S. Horn (Ed.), Advances in sport psychology, (2nd edn., pp ). Champaign, IL: Human Kinetics. White, S. A. (1996). Goal orientation and perceptions of the motivational climate initiated by parents. Pediatric Exercise Science, 8, White, S. A. (1998). Adolescent goal profiles, perceptions of the parent-initiated motivational climate, and competitive trait anxiety. The Sport Psychologist, 12, White, S. A., & Duda, J. L. (1994). The relationship of gender, level of sport involvement, and participation motivation to task and ego orientation. International Journal of Sport Psychology, 25, Γε ωρ γαι νας, Γ., Δα ρό γλου, Γ. (2007). Με λέ τη της σχέ σης του α ντι λαμ βα νό με νου κλίμα τος πα ρα κί νη σης με τους προ σα να τολι σμούς ε πί τευ ξης στό χων στο άθλη μα της χει ρο σφαί ρι σης. Φυ σι κή Α γω γή & Α θλη τι σμός, 63, 101. Θε ο δω ρά κης, Γ., Γού δας, Μ., & Πα πα ϊ ω άννου, Α. (1998). Η ψυ χο λο γί α της υ πε ροχής στον α θλη τι σμό. Θεσ σα λο νί κη: Εκδό σεις Χριστο δου λί δη. Μπαρ κού κης, β., Ζα χα ριά δης, Π., Α να στασιά δης, Α., Τσορ μπα τζού δης, Χ., & Γρούιος, Γ. (2004). Με λέ τη της ε γκυ ρό τη τας και α ξιο πι στί ας του ερω τη μα το λο γί ου προ σα να το λι σμών ε πί τευ ξης στον α θλη τισμό στην ελ λη νι κή γλώσ σα. Ε πι στη μο νι κή Ε πε τη ρί δα Ψυ χο λο γι κής ε ται ρί ας Βο ρείου Ελ λά δος,2, Φυσική Αγωγή & Αθλητισμός 2008, 28 (4):

12 Hellenic Journal of Physical Education & Sport Science, 2008, 28 (4): Christodoulidi Publishers, Northern Greek Phys. Educ. Teach. Assoc. Psychology of Exercise and Sport THE RELATIONSHIP BETWEEN ACHIEVEMENT GOAL AND PERCEP- TIONS OF MOTIVATIONAL CLIMATE IN GREEK HANDBALL ATHLETES George Georgenas*, Garyfallia Daroglou Laboratory of Psychology, Department of Physical Education and Sport Science, Aristotle University of Thessaloniki, Greece Abstract The purpose of the present study was to examine the relationship between goal orientation and motivational climate and to define which combination of achievement goals perceived the motivational climate as more mastery or performance oriented. Three hundred and seven Greek handball players filled the Greek version of Perceived Motivational Climate in Sport-2 and the Task and Ego Orientation in Sport Questionnaire. Correlation and multiple analysis of variance analysis showed that the critical factor regarding mastery climate, was the degree of task orientation. For example, athletes that were rated low in task orientation and high in ego orientation perceived the motivational climate of their team as the most performance oriented. It appears that there is relationship between motivational climate and goal orientation. Handball coaches should aim to create a suitable team environment for goal orientation and achievement. Key words: Achievement Goals, Motivational Climate, Handball. *An extended Summary Plus English version is freely available at 54