ΕΠΕΑΕΚ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ Τ.Ε.Φ.Α.Α.ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ - ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ

Transcript

1 ΕΠΕΑΕΚ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ Τ.Ε.Φ.Α.Α.ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ - ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΚΕ 0918 «Βιοχημική Αξιολόγηση Αθλητών» 5η Διάλεξη: «Επίδραση της άσκησης σε δείκτες μεταφοράς οξυγόνου» Δρ. Τζιαμούρτας Αθανάσιος, Επίκουρος Καθηγητής

2 Σε αυτή την θεματική ενότητα οι φοιτητές θα ενημερωθούν για: Τις βιοχημικές παραμέτρους που επηρεάζουν τη μεταφορά του οξυγόνου κατά την άσκηση Το γεγονός ότι η προσεκτική διαχρονικά παρακολούθηση αυτών των παραμέτρων συνολικά θα δώσει τη δυνατότητα της πρόληψης εμφάνισης δυσάρεστων επιπτώσεων στην υγεία και απόδοση του αθλητή και επιπρόσθετα με τις κατάλληλες παρεμβάσεις να μπορέσει να αυξηθεί η απόδοση του

3 Γενική αίματος Βοηθάει να αποφασίσει ο ειδικός αποφασίσει αν έχει κάποιος αναιμία (έλλειψη αιμοσφαιρίνης) και αν έχει φυσιολογικά λευκά αιμοσφαίρια (τα οποία πολεμούν τις λοιμώξεις) και φυσιολογικά αιμοπετάλια (τα οποία βοηθούν στη πήξη του αίματος).

4 Αριθμός ερυθρών κυττάρων Αιματοκρίτης Αιμοσφαιρίνη Ποσό Hb κατά ερυθρό Μέσος όγκος ερυθρών Ταχύτητα καθιζήσεως Αριθμός αιμοπεταλίων Αριθμόςλευκώνκυττάρων Λευκοκυτταρικός τύπος Ουδετερόφιλα 55-65% Ηωσινόφιλα 1-5% Βασεόφιλα 0-1% Λεμφοκύτταρα 20-35% Μονοπύρηνα 2-6% Γενική αίματος

5 Αριθμός ερυθρών κυττάρων Εκφράζουν το πλήθος των κυττάρων σε 1 μl αίματος. Τα ερυθροκύτταρα είναι πολύ περισσότερα από τα λευκά αιμοσφαίρια και τα αιμοπετάλια και μετρούνται σε εκατομμύρια ανά μl (Μ/μL). Ο αριθμός των ερυθροκυττάρων συμβαδίζει με τον αιματοκρίτη και την αιμοσφαιρίνη και έχει την ίδια με αυτές τις παραμέτρους χρησιμότητα

6 Αριθμός λευκών κυττάρων Τα λευκοκύτταρα μετρούνται σε χιλιάδες ανά μl (k/μl). O αριθμός των λευκών κυττάρων είναι ενδεικτικός της κατάστασης του ανοσοποιητικού συστήματος. Αυξάνεται σε περίπτωση λοίμωξης, κατάσταση που ονομάζεται λευκοπενία. Αυξάνεται επίσης για λίγες ώρες μετά από έντονη ή παρατεταμένη άσκηση Διαστήματα αναφοράς: Παιδιά και έφηβοι: 4-13 k/μl Ενήλικες: 4-11 k/μl

7

8 Αριθμός αιμοπεταλίων Τα αιμοπετάλια μετρούνται σε χιλιάδες ανά μl (k/μl). O αριθμός των αιμοπεταλίων είναι ενδεικτικός της κατάστασης του συστήματος πήξης του αίματος. Αυξάνεται επίσης για λίγες ώρες μετά από έντονη ή παρατεταμένη άσκηση Διάστημα αναφοράς: k/μl

9 Αιμοσφαιρίνη Μεταφορική πρωτεΐνη (Ο2 και CO2) Βρίσκεται μέσα στα ερυθροκύτταρα και αποτελεί μετά το νερό, το αφθονότερο συστατικό του αίματος (~14%). Ελάχιστη αιμοσφαιρίνη βρίσκεται και στο πλάσμα (αιμόλυση). Δε συμμετέχει στη μεταφορά οξυγόνου και απομακρύνεται διαμέσου του ήπατος Αντιπηκτικό για τη μέτρηση της Αίμη-σίδηρος

10

11

12 Αιμοσφαιρίνη Μεγαλύτερη τιμή στους άνδρες (τεστοστερόνη αυξάνει την πρωτεϊνοσύνθεση) Η συγκέντρωση αυξάνεται με την παραμονή στο μεγάλο υψόμετρο εξαιτίας της διέγερσης της αιμοποίησης στον ερυθρό μυελό των οστών από τη χαμηλή συγκέντρωση οξυγόνου στο αίμα (υποξαιμία).

13 Αιμοσφαιρίνη Αύξηση της συγκέντρωσης (όχι όμως και η ποσότητα) κατά την διάρκεια της άσκησης (το νερό φεύγει από τα αιμοφόρα αγγεία και περνά στον ιδρώτα - αιμοσυμπύκνωση) Διαρκεί το πολύ μια ώρα και χρησιμεύει για τον υπολογισμό της μεταβολής του όγκου αίματος Μείωση της τιμής μακροπρόθεσμα (αιματαραίωση-αύξησητουόγκουτου πλάσματος)

14 Αιμοσφαιρίνη-Φ.Τ. Ηλικία (έτη) > 18 Γυναίκες (g/dl) Άνδρες (g/dl)

15 Αιματολογικές παράμετροι Αιματοκρίτης Αριθμός ερυθροκυττάρων Αριθμός λευκοκυττάρων Αριθμός αιμοπεταλίων

16 Αιματοκρίτης Ποσοστό του όγκου των ερυθροκυττάρων στο συνολικό όγκο του αίματος Σχετίζεται στενά με την αιμοσφαιρίνη και παρουσιάζει τις ίδιες με εκείνη διακυμάνσεις ανάλογα με την ηλικία και το φύλο Δείχνει την ικανότητα του αίματος να προσλαμβάνει και να μεταφέρει οξυγόνο Μετριέται πιο εύκολα από την αιμοσφαιρίνη

17 Αιματοκρίτης Δέχεται τις ίδιες επιδράσεις με την αιμοσφαιρίνη από την παραμονή σε υψόμετρο Χαμηλότερη τιμή στις γυναίκες Αναιμία στην περίπτωση που η τιμή της αιμοσφαιρίνης και του αιματοκρίτη χαμηλότερες των φυσιολογικών τιμών

18

19 Αιματοκρίτης-Φ.Τ. Ηλικία (έτη) > 18 Γυναίκες (%) Άνδρες (%)

20 Αναιμία Γενετική αιτιολογία (ελλατωματικό γονίδιο για την δημιουργία των σφαιρινών) Περιβαντολογική αιτία (χαμηλή πρόσληψη σιδήρου και πρωτεϊνών)

21

22

23 Αναιμία-Κατηγορίες Ατόμων Έφηβοι (άρρενες). Γρήγορη αύξηση της μυϊκής μάζας. Γυναίκες με μηνορραγία. Αδυναμία επανασύνθεσης ερυθροκυττάρων μέχρι την επόμενη περίοδο. Αθλητές οι οποίοι έχουν πολλές κρούσεις των πελμάτων με το έδαφος.

24 Σίδηρος Μεταφορά στο πλάσμα συνδεμένος με την τρανσφερίνη ή σιδηροφιλίνη Όσομεγαλύτερηείναιησυγκέντρωσητουμέσα στα φυσιολογικά επίπεδα τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα σύνθεσης πρωτεϊνών Μεταβολή συγκέντρωσης και απορρόφησης με την διατροφή Άνδρες: μg/dl Γυναίκες: μg/dl

25 Τρανσφερίνη Μεταφορική πρωτεΐνη σιδήρου Μερικώς κορεσμένη με σίδηρο (1/4-1/3) Έλλειψη σιδήρου οδηγεί σε αύξηση της συγκέντρωσης Τιμές πάνω από το φυσιολογικό προειδοποιούν για ανεπάρκεια σιδήρου Φ.Τ μg/dl

26 Ολική σιδηροδεσμευτική ικανότητα (ΟΣΙ-TIBC) Η συγκέντρωση του σιδήρου στην υποθετική περίπτωση που η τρανσφερίνη ήταν ολοκληρωτικά κορεσμένη Άνδρες: μg/dl Γυναίκες: μg/dl

27 Κορεσμός τρανσφερίνης Κορεσμός τρανσφερίνης = [Fe] / ΟΣΙ Χ100 Χρησιμότερος δείκτης επειδή συνδυάζει δύο παραμέτρους Όσο το δυνατόν μεγαλύτερη τιμή, μέσα στα φυσιολογικά όρια Άνδρες: % Γυναίκες: %

28 Φεριτίνη Αποθηκευτική πρωτείνη σιδήρου Σπλήνας, μυελός των οστών, ήπαρ Όσο το δυνατόν μεγαλύτερη τιμή, μέσα στα φυσιολογικά όρια Ηλικία Γυναίκες Άνδρες (έτη) (ng/ml) (ng/ml) >

29 Σιδηροπενία Ανησυχητική κατάσταση Μειωμένη σύνθεση αιμοσφαιρίνης, μυοσφαιρίνης, και μιτοχονδριακών πρωτεϊνών Συμπληρώματα σιδήρου μέσα στην ΣΗΔ. Παράταση της οδηγεί σε σιδηροπενική αναιμία

30 Σιδηροπενική Αναιμία Σοβαρή κατάσταση Ωχρότητα Κάματος Μειωμένη ικανότητα διατήρησης της θερμοκρασίας στο κρύο Φαρμακευτική αντιμετώπιση με χορήγηση σιδήρου

31 Θέματα προς εφαρμογή Πραγματοποιείστε δύο μορφές άσκησης και αξιολογείστε πριν και μετά το τέλος της άσκησης την αιμοσφαιρίνη, τον αιματοκρίτη και τις άλλες παραμέτρους της γενικής αίματος Οι δύο μορφές άσκησης να είναι υψηλής έντασης και μικρής χρονικής διάρκειας (Wingate) και χαμηλής έντασης και μεγάλης χρονικής διάρκειας

32 Θέματα προς συζήτηση Αναφέρετε για πιο λόγο παρουσιάζονται διαφορετικές αποκρίσεις στον αιματοκρίτη και την αιμοσφαιρίνη μετά τις δύο μορφής έντασης άσκηση Αναφέρεται εάν οι μεταβολές συνδέονται με μεταβολές στη συγκέντρωση ουσιών που αξιολογούνται στο αίμα, το πλάσμα και στον ορό

33 Επίλογος Η Απόκριση του αιματοκρίτη και της αιμοσφαιρίνης μετά από χαμηλής και μέτριας έντασης άσκηση για μεγάλη χρονική διάρκεια είναι η αύξηση του αιματοκρίτη και της αιμοσφαιρίνης Η προπόνηση μπορεί να μειώσει τα επίπεδα της αιμοσφαιρίνης και του αιματοκρίτη δημιουργώντας το φαινόμενο της αιματαραίωσης

34 Βιβλιογραφία Βιοχημεία της άσκησης, Β.Κ. Μούγιου, 3η έκδοση, 2002, Σελίδες Υφαντή Χ., Τζιαμούρτας Α., Φατούρος Ι., Κουτεντάκης Γ., Μάνθου Ε., Κουκόσιας Ν., Τόφας Τ. Η επίδραση της οξείας αερόβιας άσκησης στη συγκέντρωση των ερυθρών και λευκών αιμοσφαιρίων του αίματος σε άτομα με έλλειψητουενζύμουαφυδρογονάσητης6- φωσφορικής γλυκόζης. Αναζητήσεις στη Φυσική Αγωγή και τον Αθλητισμό 3(3): , 2005.