Εκπαίδευση των Επαγγελματιών Υγείας σε Θέματα Τοξικοεξάρτησης

Transcript

1 Εκπαίδευση των Επαγγελματιών Υγείας σε Θέματα Τοξικοεξάρτησης Mary Marden Velasquez, Ph.D University of Texas-Houston Medical School Dept. of Family Practice and Community Medicine

2 Γιατί να κάνω εκτίμηση της χρήσης ουσιών;

3 Η επικίνδυνη και προβληματική χρήση ουσιών είναι ένα φαινόμενο που απαντάται συχνά στις υπηρεσίες υγείας Οι περισσότεροι άνθρωποι που επηρεάζονται δεν δέχονται καμία παρέμβαση ή θεραπεία Ο έγκαιρος εντοπισμός και παρέμβαση μπορεί να προλάβουν δυσμενή αποτελέσματα, να συμβάλλουν στη βελτίωση άλλων θεμάτων υγείας, και να εξοικονομήσουν χρήματα

4 Αλκοόλ Οι θάνατοι που σχετίζονται με το αλκοόλ υπολογίζονται ετησίως στους (US) 50% των θανάτων από παθήσεις του ήπατος 42%-46% ανθρωποκτονιών 15%-67% των τραυματισμών στο σπίτι, των πτώσεων, των πνιγμών, των θανάτων από πυρκαγιά και των τραυματισμών στη δουλεία 3%-5% θανάτων από καρκίνο

5 Αλκοόλ Εκτιμήθηκε πως η οικονομική επιβάρυνση το 1995 ήταν μεταξύ $99 $166 δισεκατομμυρίων Περισσότεροι από 60 εκατομμύρια αμερικάνοι ετησίως αναφέρουν οικογενειακά προβλήματα που σχετίζονται με το αλκοόλ Περίπου τα δύο πέμπτα των τροχαίων ατυχημάτων σχετίζονται με το αλκοόλ Το σύνδρομο αλκοολικής εμβρυοπάθειας επηρεάζει περίπου 7000 παιδιά ετησίως

6 Αποτελέσματα της κατανάλωσης αλκοόλ στον οργανισμό Καρδιακές παθήσεις Μυαλό πρόωρη γήρανση, συρρίκνωση των μετωπιαίων λοβών, διανοητική βλάβη Πεπτικές διαταραχές Παθήσεις του ήπατος Καρκίνος Αναπαραγωγικό σύστημα σεξουαλική επιθυμία, γονιμότητα και κίνδυνος εγκυμοσύνης Αναπνευστικές διαταραχές Διακοπή της αναπνοής κατά τη διάρκεια του ύπνου (sleep apnea)

7 Αποτελέσματα της Χρήσης Αλκοόλ σε Παιδιά και Εφήβους

8 Από όλα τα παιδιά, κάτω των 15 ετών, που σκοτώθηκαν σε τροχαία δυστυχήματα το 1998, το 20% σκοτώθηκαν σε ατυχήματα που σχετίζονταν με τη χρήση αλκοόλ Το 1997, περίπου 10% των τελειόφοιτων γυμνασίου ανέφεραν πως είχαν οδηγήσει, μία ή περισσότερες φορές, ενώ είχαν κάνει κατανάλωση αλκοόλ Το 33% των τελειόφοιτων γυμνασίου ανέφεραν πως έχουν βρεθεί επιβάτες σε αυτοκίνητο που οδηγούσε κάποιος που είχε κάνει κατανάλωση αλκοόλ (NIAAA website)

9 Μεταξύ των ατόμων 12 έως 17 χρονών που κάνουν κατανάλωση αλκοόλ, το 31% είχε πολύ υψηλά επίπεδα ψυχολογικού άγχους/προβλημάτων ενώ το 39% παρουσίασε σοβαρά προβλήματα συμπεριφοράς. Το 1994, αυτοκτονίες και ανθρωποκτονίες αποτελούσαν το 18 % του συνολικού αριθμού των θανάτων που σχετίζονται με την κατανάλωση αλκοόλ σε παιδιά 9-15 χρονών. Εθνικό αντιπροσωπευτικό δείγμα νέων, μεταξύ ετών, που κάνουν κατανάλωση αλκοόλ εμφάνισαν υψηλότερα επίπεδα της διαστολικής πίεσης του αίματος από ομοίους τους που δεν κάνουν κατανάλωση αλκοόλ.

10 Νεαρές έφηβες που καταναλώνουν αλκοόλ παρουσιάζουν αυξημένα επίπεδα estradiol (ενός οιστρογόνου) και τεστοστερόνης σε σύγκριση με κοπέλες που δεν κάνουν κατανάλωση αλκοόλ. Τα υψηλά επίπεδα οιστρογόνων αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης διαφόρων παθήσεων, συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου του μαστού, ενώ τα υψηλά επίπεδα τεστοστερόνης αυξάνουν τον κίνδυνο χρήσης ουσιών. Κοπέλες μεταξύ χρονών, που κάνουν κατανάλωση αλκοόλ, έχουν τέσσερις φορές περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν κατάθλιψη από ομοίους τους. (NIAAA website)

11 Αλληλεπιδράσεις με Φάρμακα Το αλκοόλ αλληλεπιδρά αρνητικά με περισσότερες από 150 φαρμακευτικές ουσίες. Εάν κάποιος παίρνει αντιϊσταμινικά, για παράδειγμα, για ν αντιμετωπίσει κάποιο κρύωμα ή κάποια αλλεργία και κάνει χρήση αλκοόλ, το αλκοόλ θ αυξήσει την υπνηλία που μπορεί να προκαλέσει το φάρμακο κάνοντας έτσι την οδήγηση ή το χειρισμό μηχανημάτων ακόμη πιο επικίνδυνο. Εάν ένας ασθενής παίρνει μεγάλες δόσεις από το παυσίπονο acetaminophen και κάνει κατανάλωση αλκοόλ, διατρέχει σοβαρό κίνδυνο βλάβης στο συκώτι.

12 Πως ορίζεται ένα ποτό; Ένα συνηθισμένο ποτό είναι: Ένα μπουκάλι μπύρα 12 ουγκιές* ή wine cooler Ένα ποτήρι κρασί 5 ουγκιές 1,5 ουγκιά ποτών 80-βαθμό απόσταξης. *Η μπύρες ποικίλουν ιδιαίτερα ανάλογα με την περιεκτικότητά τους σε αλκοόλ. Το λικέρ από βύνη έχει υψηλότερη περιεκτικότητα σε αλκοόλ από τα άλλα ροφήματα που έχουν υποστεί ζύμωση.

13

14 Ποια είναι η επικίνδυνη κατανάλωση αλκοόλ; Για τους άντρες: περισσότερα από 5 ποτά σε μία περίσταση ή περισσότερα από 14 ποτά την εβδομάδα Για τις γυναίκες: περισσότερα από 3 ποτά σε μία περίσταση ή περισσότερα από 7 ποτά την εβδομάδα Για τους ηλικιωμένους: περισσότερο από 1 ποτό σε μία περίσταση ή περισσότερα από 7 ποτά την εβδομάδα. (NIAAA physician s guide, 1995)

15 Πως αναγνωρίζουμε την προβληματική χρήση αλκοόλ Πρόβλημα με το αλκοόλ δεν έχουν όλοι όσοι καταναλώνουν συστηματικά αλκοόλ. Μπορεί όμως να χρειάζεσαι βοήθεια εάν: Πίνεις για να ηρεμήσεις τα νεύρα σου, για να ξεχάσεις τα προβλήματά σου, ή για να μειώσεις το αίσθημα κατάθλιψης Αρχίσει να μην σε απασχολεί εάν θα φας Πίνεις γρήγορα το ποτό σου Αρχίσεις τα ψέματα σχετικά με την ποσότητα που καταναλώνεις Πίνεις συχνά μόνος σου Τραυματίστηκες εσύ, ή κάποιος άλλος επειδή είχες πιει Μέθυσες περισσότερες από τρεις ή τέσσερις φορές πέρσι Χρειάζεσαι περισσότερη ποσότητα αλκοόλ για «ν ανέβεις» Είσαι ευέξαπτος, εχθρικός, ή παράλογος όταν δεν πίνεις Έχεις ιατρικά, κοινωνικά ή οικονομικά προβλήματα εξαιτίας της κατανάλωσης αλκοόλ

16 Άλλες εξαρτητικές ουσίες 14,8 εκατομμύρια αμερικάνοι έκαναν χρήση παράνομων ουσιών το 1999 Αναφέρονται περίπου θάνατοι ετησίως Μη ηθελημένη Υπερβολική δόση HIV Ηπατίτιδα Φυματίωση Πνευμονία Ενδοκαρδίτιδα Τραυματισμοί Αυτοκτονίες & Ανθρωποκτονίες

17 Άλλες εξαρτητικές ουσίες Το 60% του πληθυσμού των ομοσπονδιακών φυλακών στις ΗΠΑ είναι έγκλειστοι λόγω αδικημάτων που σχετίζονται με το νόμο για τα ναρκωτικά. Το κόστος από τη χρήση ουσιών, εκτιμάται σε 67 έως 110 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως Το κόστος σχετίζεται με ιατρικά έξοδα, θεραπεία, πυρκαγιές, ατυχήματα μηχανοκίνητων οχημάτων, απώλεια της παραγωγικότητας και πρόωρους θανάτους.

18 Μπορώ να κάνω που θα επιφέρει αλλαγή;

19 Σύντομες Παρεμβάσεις σε Ιατρικό Πλαίσιο Fleming, Μια μεγάλη μελέτη στις ΗΠΑ εξέτασε την αποτελεσματικότητα των σύντομων παρεμβάσεων από γιατρούς Η παρέμβαση αποτελούνταν από δύο δεκαπεντάλεπτες συναντήσεις με τον γιατρό. (Ημερολόγιο κατανάλωσης αλκοόλ, συμβόλαιο, φυλλάδιο αυτοβοήθειας και μία τηλεφωνική επικοινωνία με νοσηλευτή δύο εβδομάδες μετά)

20 Σε follow-up δώδεκα μηνών, φάνηκε σημαντική μείωση της εβδομαδιαίας χρήσης αλκοόλ Οι άντρες είχαν περίπου τις μισές ημέρες νοσοκομειακής περίθαλψης από την ομάδα ελέγχου Και οι γυναίκες παρουσίασαν σημαντική μείωση των ημερών νοσοκομειακής περίθαλψης

21 Μια μελέτη του Π.Ο.Υ. (W.H.O.) σχετικά με τις σύντομες παρεμβάσεις σε ιατρικό πλαίσιο σε δέκα χώρες άτομα που έκαναν κατανάλωση αλκοόλ χωρίστηκαν τυχαία σε τρεις ομάδες: χωρίς παρέμβαση, 5 λεπτά συμβουλευτικής (advice) ή 15 λεπτά συμβουλευτικής (counseling) και ένα εγχειρίδιο αυτοβοήθειας Σε follow-up στους εννιά μήνες, οι άντρες που δέχτηκαν οποιουδήποτε είδους παρέμβαση μείωσαν την κατανάλωση αλκοόλ, κατά ένα τρίτο, σε σύγκριση με την ομάδα ελέγχου Η χρήση αλκοόλ στις γυναίκες μειώθηκε σε όλες τις ομάδες

22 Σύντομη Παρέμβαση στο Trauma Center Gentilello (1999), πραγματοποιήθηκε σύντομη (30 λεπτά) παρέμβαση ενίσχυσης του κινήτρου κοντά στην ημέρα της ολοκλήρωσης Στην ανατροφοδότηση συμπεριλαμβανόταν σύγκριση της κατανάλωσης αλκοόλ που έκαναν με τα εθνικά στάνταρ καθώς και τα επίπεδα μέθης κατά την εισαγωγή (intake) Επίσης τους δόθηκε ανατροφοδότηση σχετικά με τις αρνητικές συνέπειες της κατανάλωσης αλκοόλ που έκαναν καθώς και τα επίπεδα εξάρτησης από το αλκοόλ (SMAST) Επιστολή Follow-up στον ένα μήνα

23 47% μείωση των νέων τραυματισμών ή επανεισαγωγών στις υπηρεσίες τραυμάτων σε follow-up 12 μηνών Τριετές follow-up έδειξε 48% μείωση στην επανεισαγωγή σε νοσοκομείο Σημαντική μείωση στην χρήση αλκοόλ

24 Εκτίμηση και Αξιολόγηση

25 Ποσότητα/Συχνότητα Ερωτήσεις για το αλκοόλ Πόσες ημέρες την εβδομάδα πίνεις αλκοόλ; Πόσο πίνεις συνήθως όταν πίνεις; Ποια είναι η μεγαλύτερη ποσότητα αλκοόλ που κατανάλωσες σε μία μόνο περίσταση τους τελευταίους 3 μήνες;

26 Άλλα Ζητήματα να Αναλογιστείτε Έχεις δοκιμάσει ή πειραματιστεί ποτέ με: - Μαριχουάνα; - Εισπνεόμενα; - Κοκαΐνη; - Χάπια; - Ενέσιμη χρήση; - άλλες ουσίες; Ημέρες την εβδομάδα, συνήθης ποσότητα, μέγιστη ποσότητα Δέχτηκες ποτέ βοήθεια για κάποιο πρόβλημα σου που σχετιζόταν με τη χρήση αλκοόλ ή ουσιών;

27 Οι διάφορες μεταβάσεις στην εκτίμηση/εξέταση Συνηθισμένες ερωτήσεις «Επικοινωνήστε» με τις ανησυχίες του ασθενή Ζητήματα προληπτικής ιατρικής Οικογενειακό ιατρικό ή κοινωνικό ιστορικό Διατροφικό ιστορικό Χόμπι Άγχη και τρόποι αντιμετώπισης

28 Εργαλεία Αξιολόγησης Επίπεδα αλκοόλ και έλεγχος για ουσίες Έλεγχος για υπερβολική χρήση αλκοόλ έλεγχος για τις λειτουργίες του συκωτιού, αιματολογικές μετρήσεις Σωματική εξέταση Παράλληλη/ Έμμεση αναφορά Αυτοαναφορά

29 Τοξικολογικός έλεγχος Μειονεκτήματα: Δείχνει απλά χρήση, δεν δείχνει κατάχρηση ή εξάρτηση Αδυναμία εντοπισμού συγκεκριμένων διαταραχών της χρήσης ουσιών Στα αποτελέσματα φαίνεται η χρήση από τις τελευταίες ώρες έως και τρεις ημέρες Είναι ακριβός Μπορεί να «ξεγελαστεί» από επιτήδεια άτομα

30 Σωματική Εξέταση Τα περισσότερα ευρήματα προκύπτουν μόνο με προχωρημένα, έντονα σημάδια διαταραχών Τα περισσότερα άτομα με διαταραχές δεν παρουσιάζουν ενδείξεις Τα ευρήματα είναι βοηθητικά, εάν υπάρχουν Εάν δεν υπάρχουν όμως, δεν μπορούμε ν αποκλείσουμε μια πιθανή διαταραχή

31 Παράλληλη/ έμμεση Αναφορά Συχνά η παράλληλη/ έμμεση αναφορά δίνει λιγότερα από την αυτοαναφορά Η παράλληλη/έμμεση αναφορά χωρίς άδεια μπορεί να βάλει εμπόδια στη σχέση εμπιστοσύνης

32 Αυτοαναφορά Συνήθως η συνέντευξη δίνει τις πιο ακριβείς πληροφορίες Η ακριβής αξιολόγηση συνήθως είναι εφικτή ακόμη και με πιθανή ελαχιστοποίηση Οι κατάλληλες τεχνικές αξιολόγησης μπορούν να δημιουργήσουν μια σχέση

33 Για Ιδιαίτερα Ευαίσθητες Καταστάσεις Ρωτήστε πρώτα για τους φίλους Ρωτήστε πρώτα για χρήση στο παρελθόν Make normalizing statements before asking questions

34 Μη λεκτικά στοιχεία Ερμηνεύστε σημαντικές αλλαγές στα μη λεκτικά στοιχεία ενός ασθενή ως θετική εκτίμηση για την κατάχρηση ή την εξάρτηση Οπτική επαφή Ροή και τόνος ομιλίας Στάση Κινήσεις Συναίσθημα

35 Εργαλείο Εκτίμησης: Επιλέξτε την Εκτίμηση βάσει... Του Αριθμού ερωτήσεων Της Μεθόδου χορήγησης Των ουσιών που καλύπτει Της ακρίβειας για ηλικιακή ομάδα, φύλο, κατάσταση κύησης, ομάδα εθνικότητας

36 Σύντομα Εργαλεία Εκτίμησης CAGE AUDIT CAGE-AID DAST

37 Αποτελέσματα της εκτίμησης και δράσεις Αποχή (ρωτήστε γιατί) Μήνυμα πρόληψης Χρήση αλκοόλ μικρού κινδύνου Επικίνδυνη χρήση αλκοόλ ή ουσιών από άτομο που κατά τ άλλα έχει αρνητική εκτίμηση Θετική αξιολόγηση για κατάχρηση ή εξάρτηση Μήνυμα πρόληψης Σύντομη παρέμβαση Σύντομη αξιολόγηση

38 Σύντομη Παρέμβαση Συνεδρία συντομότερη των 15 λεπτών Έως και 3 σύντομες επαφές για followup, είτε κατά πρόσωπο είτε από το τηλέφωνο Μπορεί να περιλαμβάνει εκπαιδευτικό υλικό Ο σκοπός είναι να επιφέρει αλλαγή στη συμπεριφορά

39 Η Αποτελεσματικότητα των Σύντομων Παρεμβάσεων Τρεις βασικοί παράγοντες συμβάλλουν στη μακροχρόνια συμμόρφωση του πελάτη στη θεραπεία: Ο πελάτης νοιώθει ότι η αλλαγή της συμπεριφοράς είναι προσωπική του επιλογή Η αντιπαράθεση ανάμεσα στον πελάτη και τον θεραπευτή είναι θετική Ο πελάτης έχει επαρκή αυτοπεποίθηση για την ικανότητά του/της να πραγματοποιήσει τις προτεινόμενες αλλαγές στη συμπεριφορά του/της.

40 Κοινά Στοιχεία των Σύντομων ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΑΝΑΤΡΟΦΟΔΟΤΗΣΗ ΥΠΕΥΘΥΝΟΤΗΤΑ ΣΥΜΒΟΥΛΗ ΕΥΡΟΣ ΕΠΙΛΟΓΩΝ EΝΣΥΝΑΙΣΘΗΣΗ ΑΥΤΟ-ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ (FRAMES) Παρεμβάσεων

41 ΤΑ ΣΤΑΔΙΑ ΑΛΛΑΓΗΣ

42 Κλίμακα Ετοιμότητας Στην παρακάτω γραμμή, ποιο σημείο περιγράφει καλύτερα την κατάσταση στην οποία βρίσκεσαι τώρα (αναφέρατε την αλλαγή συμπεριφοράς) Καθόλου έτοιμος να Σκέφτομαι να Σχεδιάζω Ενεργός δράση και δεσμεύομαι να

43 Κλίμακα Σημαντικότητας Πόσο σημαντικό είναι για σένα να σταματήσεις να πίνεις; Εάν το 0 ήταν το «καθόλου σημαντικό» και το 10 ήταν το «πολύ σημαντικό», τι βαθμό θα έβαζες στον εαυτό σου; 0 10

44 Μελετώντας την Σημαντικότητα Γιατί είσαι χ και όχι ψ; Ή πως πήγες από το χ στο ψ; (ξεκινήστε πάντα με την υψηλότερη τιμή) Τι θα πρέπει να συμβεί ώστε η αλλαγή να γίνει πολύ σημαντικότερη για σένα; Τι θα πρέπει να συμβεί πριν αρχίσεις να σκέφτεσαι σοβαρά την αλλαγή;

45 Γιατί έβαλες τόσο υψηλό βαθμό στην κλίμακα σημαντικότητας; Τι θα πρέπει να συμβεί ώστε η ν αυξηθεί ο βαθμός σημαντικότητας από το χ στο ψ; Τι σε εμποδίζει να πας από το χ στο ψ;

46 Ποια είναι τα θετικά στοιχεία της χρήσης ναρκωτικών για σένα; Ποια είναι κάποια λιγότερο καλά πράγματα; Τι σε ανησυχεί σχετικά με τη χρήση ουσιών; Εάν επρόκειτο ν αλλάξεις, πως θα ήταν αυτό; Τώρα λοιπόν τι μένει; (Χρησιμοποιήστε αυτή την ερώτηση εάν θέλετε να ρωτήσετε για την αλλαγή με έναν ουδέτερο τρόπο)

47 Κλίμακα Σιγουριάς Εάν αποφάσιζες τώρα να σταματήσεις τη χρήση ηρωίνης, πόσο σίγουρος νιώθεις πως θα τα καταφέρεις; Εάν το 0 ήταν «καθόλου σίγουρος» και το 10 «πολύ σίγουρος», τι βαθμό θα έδινες στον εαυτό σου; 0 10

48 Καλλιεργώντας τη Σιγουριά Τι θα σε έκανε να αισθανθείς πιο σίγουρος να προχωρήσεις με αυτές τις αλλαγές; Γιατί έδωσες στον εαυτό σου τόσο υψηλό βαθμό σιγουριάς; Πως μπορείς να ανέβεις περισσότερο και να φτάσει η βαθμολογία σου από το χ στο ψ; Πως μπορώ να βοηθήσω να πετύχεις;

49 Υπάρχει κάτι που βρήκες βοηθητικό σε κάποια προηγούμενη προσπάθειά σου ν αλλάξεις; Τι έμαθες από τα λάθη της τελευταίας σου προσπάθειας ν αλλάξεις; Εάν αποφάσιζες ν αλλάξεις, τι επιλογές θα είχες; Υπάρχουν διαφορετικοί τρόποι που γνωρίζεις πως έχουν επιτύχει με άλλους;

50 Πρακτικά τι θα χρειαζόσουν για να πετύχεις αυτό το στόχο; Πιστεύεις πως μπορείς να καταφέρεις κάποια από αυτά; Μπορείς να σκεφτείς κάτι που θα σε βοηθούσε να αισθανθείς πιο σίγουρος;

51 Φροντίδα των Επαγγελματιών Υγείας για την Τοξικοεξάρτηση & τις Σχετικές Διαταραχές Εκτίμηση, εάν είναι θετική, να πραγματοποιηθεί σύντομη παρέμβαση Αποχή ή χρήση χαμηλού κινδύνου Μήνυμα Πρόληψης Επικίνδυνη χρήση ή κατάχρηση Σύντομη Παρέμβαση + Συνέντευξη Κινητοποίησης Εξάρτηση Παραπομπή σε Θεραπεία + Follow-Up

52 Θεραπευτικές προσεγγίσεις Γνωσιακή- Συμπεριφορική Προγράμματα Δώδεκα Βημάτων Θεραπεία ενίσχυσης του κινήτρου Διεπιστημονικό/Διαθεωρητικό μοντέλο (Στάδιο x Διεργασία της αλλαγής)

53 Περίληψη Η εκτίμηση και η αξιολόγηση έχουν αποτέλεσμα Οι επαγγελματίες υγείας θα πρέπει να κάνουν εκτίμηση και αξιολόγηση για τη χρήση ουσιών και τις σχετικές διαταραχές Οι σύντομες παρεμβάσεις μπορεί να είναι αποτελεσματικές Να γνωρίζετε τις πηγές παραπομπών

54 ΠΗΓΕΣ NIAAA HRSA-AMERSA Cooperative Agreement to Improve Health Professional Education in Substance Abuse Health Behavior Change (Rollnick, Butler & Mason, 1999) Motivational Interviewing (Miller & Rollnick, 1991)