2. Οι ειδικόηεπερ πποϋποθέζειρ επεξεπγαζίαρ ηων πποζωπικών δεδομένων

Transcript

1 H ΕΠΕΞΕΡΓΑΙΑ ΚΑΙ ΧΡΗΗ ΣΩΝ ΠΡΟΩΠΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΣΟ INTERNET Θενδώξνπ Γ. Σηδεξόπνπινπ Δηθεγόξνπ, LLM, Υπ. Δηδάθηνξα Τνκέα Εκπνξηθνύ θαη Οηθνλνκηθνύ Δηθαίνπ ΑΠΘ (Δθεκεξίδα ΔΞΠΡΔ ) 1. Γενικά Η δηαζθάιηζε ηεο ηδησηηθφηεηαο, ηδίσο φζνλ αθνξά ζηελ επεμεξγαζία θαη ρξήζε ησλ δεδνκέλσλ πξνζσπηθνχ ραξαθηήξα, ζπληζηά θαηά γεληθή νκνινγία δήηεκα δσηηθήο ζεκαζίαο γηα ηελ πεξαηηέξσ δηάδνζε θαη αλάπηπμε ηνπ δηαδηθηχνπ (internet). Κη απηφ δηφηη είλαη εκθαλήο πιένλ ε επηθπιαθηηθφηεηα ησλ ρξεζηψλ απέλαληη ζε θάζε ειεθηξνληθή ζπλαιιαγή πνπ πξνυπνζέηεη απνθάιπςε ησλ αηνκηθψλ ηνπο ζηνηρείσλ, ιφγσ αθελφο ηεο χπαξμεο πιεζψξαο πξνγξακκάησλ θαη εθαξκνγψλ, πνπ επηηξέπνπλ ηελ εχθνιε θαη ζπρλά αδηαθαλή ζπιινγή ηνπο 1 θαη αθεηέξνπ ηεο αζαθνχο πνιηηηθήο ρξήζεο ηνπο εθ κέξνπο ησλ εηαηξηψλ. Γηα ην ιφγν απηφ θξίλεηαη αλαγθαία ε ιεπηνκεξήο αλάιπζε θαη εθαξκνγή ηνπ πθηζηακέλνπ λνκηθνχ πιαηζίνπ πξνζηαζίαο ηνπο, ηφζν ζε εζληθφ (ν. 2472/1997 πεξί πξνζηαζίαο ηνπ αηόκνπ έλαληη ηεο επεμεξγαζίαο δεδνκέλωλ πξνζωπηθνύ ραξαθηήξα) 2, φζν θαη ζε επξσπατθφ (Οδηγίες 95/46/ΕΚ θαη 97/66/ΕΚ πεξί πξνζηαζίαο ηωλ θπζηθώλ πξνζώπωλ έλαληη ηεο επεμεξγαζίαο δεδνκέλωλ πξνζωπηθνύ ραξαθηήξα) θαη παγθφζκην επίπεδν. 2. Οι ειδικόηεπερ πποϋποθέζειρ επεξεπγαζίαρ ηων πποζωπικών δεδομένων Η επεμεξγαζία ησλ πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ, εηδηθφηεξεο εθθάλζεηο ηεο νπνίαο είλαη ε ζπιινγή, δηαηήξεζε, απνζήθεπζε, θαηαρψξηζε, ηξνπνπνίεζε, ρξήζε, δηαβίβαζε θαη δηάδνζή ηνπο απαηηεί πάληνηε ηε ζπγθαηάζεζε ηνπ ππνθεηκέλνπ ηνπο, πξάγκα πνπ ζεκαίλεη φηη νπνηαδήπνηε άιιε ρξήζε πέξαλ ηεο ζπκθσλεζείζαο 1 Βι. Cohen A, Spies among us, Πεξηνδηθφ TIME, (31/07/2000), 32 2 Γίλεηαη κάιηζηα δεθηφ φηη ην πεξηερφκελν ηνπ λ. 2472/1997 ζπληζηά εηδηθφηεξε κνξθή ησλ ζπληαγκαηηθά θαηνρπξσκέλσλ αξρψλ ηνπ απαξαβίαζηνπ ηεο ηδησηηθήο θαη νηθνγελεηαθήο δσήο ηνπ αηφκνπ (άξζξα 2 παξ. 1, 5 παξ. 1, 9 θαη 8 ΔΓΑ ), θαζψο θαη ηνπ απνξξήηνπ ησλ επηθνηλσληψλ (άξζξν 19 ).

2 απαγνξεχεηαη. Απηφ ηζρχεη ηφζν ζηελ πεξίπησζε ησλ δεδνκέλωλ πξνζωπηθνύ ραξαθηήξα, ηα νπνία αθνξνχλ ζε θάζε γεληθή πξνζσπηθή πιεξνθνξία, φζν θαη ζε εθείλε ησλ επαίζζεηωλ δεδνκέλωλ, ηα νπνία ζπκπεξηιακβάλνπλ εηδηθφηεξα ζηνηρεία πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ θπιεηηθή ή εζληθή πξνέιεπζε ηνπ αηφκνπ, ηα πνιηηηθά θξνλήκαηα, ηηο ζξεζθεπηηθέο πεπνηζήζεηο, ηελ πγεία, ηελ εξσηηθή ηνπ δσή θιπ. Καη εμαίξεζε πάλησο επηηξέπεηαη θαη ρσξίο ηε ζπγθαηάζεζή ηνπ, εθφζνλ ηα δεδνκέλα δελ είλαη επαίζζεηα θαη είλαη αλαγθαία γηα ηελ εθηέιεζε ζχκβαζεο, ζηελ νπνία ζπκβαιιφκελν κέξνο είλαη ην ππνθείκελφ ηνπο. Αθφκα φκσο θαη ζ απηή ηελ πεξίπησζε ε ζπιινγή ηνπο νθείιεη λα δηελεξγεζεί θαηά ηε ζηηγκή ηεο απνδνρήο ηεο ζπλαιιαγήο (εκπνξηθήο ή κε) απφ ηνλ ρξήζηε θη φρη θαηά ην ζηάδην εηζφδνπ ηνπ ζηελ ζρεηηθή ηζηνζειίδα. Δάλ παξφια απηά δεηείηαη ε απνθάιπςε ησλ ζηνηρείσλ θαηά ηελ είζνδφ ηνπ, ηφηε ζα πξέπεη λα παξέρεηαη ε δπλαηφηεηα αλσλπκίαο ή ρξήζεο ςεπδσλχκνπ. Παξνκνίσο ε ρξήζε εθ κέξνπο ηνπ ηδηνθηήηε ηεο ηζηνζειίδαο ηερλνινγίαο cookies νθείιεη λα γλσζηνπνηείηαη ζηνλ ρξήζηε. Η έλαξμε εμάιινπ παξφκνηαο δξαζηεξηφηεηαο (ζπιινγήο θαη επεμεξγαζίαο δεδνκέλσλ) νθείιεη λα γλσζηνπνηείηαη εγγξάθσο ηφζν ζην ίδην ην ππνθείκελν ηεο επεμεξγαζίαο, φζν θαη ζηελ Αξρή Πξνζηαζίαο Γεδνκέλσλ Πξνζσπηθνχ Υαξαθηήξα. Απηφ ζπλεπάγεηαη ππνρξέσζε ελεκέξσζεο ηνπ ρξήζηε ζρεηηθά κε ηε ρξήζε θαη ηελ ηπρφλ απνζηνιή ησλ πξνζσπηθψλ ηνπ ζηνηρείσλ ζε άιινπο θνξείο επεμεξγαζίαο, θαζψο θαη γηα ην ρξνληθφ δηάζηεκα δηαηήξεζήο ηνπο ζην αξρείν ηνπ. Σν ίδην ηζρχεη θαη ζηελ πεξίπησζε ηεο δηαζχλδεζεο αξρείσλ πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ κεηαμχ ηνπο, δηαδηθαζία ε νπνία αθνξά θπξίσο ζηε ζπζρέηηζε ησλ θαηαρσξεζέλησλ ζε απηά ζηνηρείσλ. Αληίζεηα ε δηαζχλδεζε αξρείσλ επαίζζεησλ δεδνκέλσλ πξνυπνζέηεη ηελ πξνεγνχκελε ρνξήγεζε αδείαο, θαηφπηλ δηνηθεηηθνχ ειέγρνπ, ε νπνία απαξαηηήησο πεξηέρεη ην ζθνπφ, ην είδνο, ηε ρξνληθή ηεο δηάξθεηα, θαζψο θαη ηηο πξνυπνζέζεηο γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεξε πξνζηαζία ηνπ δηθαηψκαηνο ηεο ηδησηηθήο δσήο ησλ ππνθεηκέλσλ ησλ δεδνκέλσλ ή ηξίησλ. 3. Τα δικαιώμαηα ηων σπηζηών Πέξαλ ηεο ππνρξέσζεο γλσζηνπνίεζεο θαη ιήςεο ζπγθαηάζεζεο εθ κέξνπο ηνπ ρξήζηε ηεο ηζηνζειίδαο, ε εθάζηνηε εηαηξία ππνρξεψλεηαη ζηελ αλαγλψξηζε ηεζζάξσλ ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ, ηα νπνία ν ηειεπηαίνο δχλαηαη λα αζθήζεη ρσξίο

3 ρξνληθνχο πεξηνξηζκνχο. Σν πξψην αθνξά ζην δηθαίσκά ηνπ λα ελεκεξψλεηαη ζρεηηθά κε ηελ ηαπηφηεηα ηνπ ππεχζπλνπ επεμεξγαζίαο, ην ζθνπφ απηήο, θαζψο θαη ηνπο απνδέθηεο ησλ δεδνκέλσλ (δηθαίσκα ελεκέξσζεο). Πεξαηηέξσ έρεη δηθαίσκα λα έρεη πξφζβαζε ζηα πξνζσπηθά ηνπ δεδνκέλα, έηζη ψζηε λα βεβαηψλεηαη αλά πάζα ζηηγκή γηα ην αθξηβέο θαη ζχλλνκν ηεο επεμεξγαζίαο ηνπο (δηθαίσκα πξφζβαζεο). Σν ελ ιφγσ δηθαίσκα αζθείηαη κε ηελ ππνβνιή ζρεηηθήο αίηεζεο πξνο ηνλ ππεχζπλν ηεο επεμεξγαζίαο, ν νπνίνο ππνρξενχηαη λα απαληήζεη εγγξάθσο εληφο 15 εκεξψλ, δηαθνξεηηθά ν δηθαηνχρνο ηνπ δηθαηψκαηνο κπνξεί λα πξνζθχγεη ζηελ αξκφδηα Αξρή. Παξάιιεια δηθαηνχηαη λα πξνβάιεη αληηξξήζεηο εγγξάθσο (δηθαίσκα αληίξξεζεο) ζρεηηθά κε ηελ επεμεξγαζία ησλ δεδνκέλσλ πνπ ηνλ αθνξνχλ κε ζθνπφ ηε δηφξζσζε, δέζκεπζε ή αθφκα θαη δηαγξαθή ηνπο. Σέινο πξνβιέπεηαη ξεηά ην δηθαίσκα ρνξήγεζεο πξνζσξηλήο δηθαζηηθήο πξνζηαζίαο απφ ην εθάζηνηε αξκφδην δηθαζηήξην, φηαλ ε επεμεξγαζία ησλ πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ έρεη σο ζηφρν ηελ αμηνιφγεζε ηεο πξνζσπηθφηεηάο ηνπ. Πξνθχπηεη επνκέλσο φηη ε πνιηηηθή ησλ εηαηξηψλ ηδηνθηεηψλ ηζηνζειίδσλ έλαληη ηεο ζπιινγήο, απνζήθεπζεο θαη επεμεξγαζίαο ησλ δεδνκέλσλ απηψλ νθείιεη λα δηακνξθψλεηαη πάληνηε ππφ ην πξίζκα ησλ σο άλσ δηαηάμεσλ, θαζψο θάζε ηπρφλ παξαβίαζή ηνπο είλαη δπλαηφ λα επηθέξεη απζηεξέο θπξψζεηο δηνηθεηηθήο, αζηηθήο θαη πνηληθήο θχζεσο. Οη σο άλσ απαγνξεχζεηο κάιηζηα αθνξνχλ θάζε θνξέα ζπιινγήο θαη επεμεξγαζίαο πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ, ν νπνίνο είλαη εγθαηεζηεκέλνο ζηελ Διιάδα, θαζψο επίζεο θαη θνξείο εγθαηεζηεκέλνπο εθηφο ηεο Διιεληθήο επηθξάηεηαο νη νπνίνη φκσο είηε επεμεξγάδνληαη ζηνηρεία αηφκσλ εγθαηεζηεκέλσλ ζηελ Διιάδα είηε πξνζθεχγνπλ θαηά ηελ επεμεξγαζία ηνπο ζε κέζα απηνκαηνπνηεκέλα ή κε πνπ βξίζθνληαη εληφο ηεο επηθξάηεηάο ηεο. 4. Η διαζςνοπιακή ποή ηων πποζωπικών δεδομένων Παξφκνηεο ξπζκίζεηο ηζρχνπλ ζην ζχλνιν ησλ θξαηψλ κειψλ ηεο ΔΔ ιφγσ ηεο ελαξκφληζεο ησλ εζληθψλ λνκνζεζηψλ πνπ αθνξνχλ ζηελ πξνζηαζία ησλ δεδνκέλσλ πξνζσπηθνχ ραξαθηήξα, ηελ νπνία επέβαιε ε Οδεγία 95/46/ΔΚ. Γηα απηφ ην ιφγν θαη ε δηαβίβαζε δεδνκέλσλ εληφο ησλ νξίσλ ηεο ΔΔ είλαη ειεχζεξε, αξθεί λα ηεξνχληαη νη ζρεηηθνί φξνη θαη πξνυπνζέζεηο. Αληίζεηα ε απνζηνιή πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ ζε κε θνηλνηηθή ρψξα θαηαξρήλ απαγνξεχεηαη. Καη εμαίξεζε κπνξεί λα

4 επηηξαπεί θαηφπηλ αδείαο ηεο Αξρήο Πξνζηαζίαο Γεδνκέλσλ, εθφζνλ πξνεγνπκέλσο δηαθξηβσζεί φηη ην ελ ιφγσ θξάηνο εμαζθαιίδεη ηθαλνπνηεηηθφ επίπεδν πξνζηαζίαο. Δηδηθή πεξίπησζε ζπληζηά ε ζπιινγή θαη δηαβίβαζε πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ πξνο εηαηξίεο πνπ εδξεχνπλ ζηηο ΗΠΑ. Κη απηφ δηφηη ζχκθσλα κε ην Ακεξηθάληθν δίθαην ε επεμεξγαζία θαη ρξήζε ηνπο ππάγεηαη ζε θαζεζηψο απηνξχζκηζεο θαη απηνπεξηνξηζκνχ ησλ εηαηξηψλ-ηδηνθηεηψλ ηζηνζειίδσλ 3. Έηζη ε πνιηηηθή δηαρείξηζήο ηνπο δηαθνξνπνηείηαη θαηά πεξίπησζε, πξάγκα πνπ ζπλεπάγεηαη παξνρή πξνζηαζίαο θαηψηεξεο ησλ επξσπατθψλ πξνηχπσλ. Γηα ην ιφγν απηφ ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή πξνρψξεζε ζηελ θαηάξηηζε εηδηθήο ζπκθσλίαο κε ην Τπνπξγείν Δκπνξίνπ ησλ ΗΠΑ ζρεηηθά κε ηε δεκηνπξγία ελφο «αζθαινχο ιηκέλνο» (Safe Harbor ), κηαο ιίζηαο δειαδή ζηελ νπνία θαηαρσξνχληαη εζεινληηθά νη ακεξηθάληθεο εηαηξίεο πηνζεηψληαο ηαπηφρξνλα έλα ζπγθεθξηκέλν πιαίζην πξνζηαζίαο ησλ πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ εθάκηιιν ηνπ επξσπατθνχ 4. Πξνθεηκέλνπ κάιηζηα λα δηαζθαιηζηεί ε αμηνπηζηία ηνπ ελ ιφγσ εγρεηξήκαηνο νξίζζεθε φηη ε ηήξεζε ησλ ζρεηηθψλ φξσλ είλαη ππνρξεσηηθή, ε δε επαλεηιεκκέλε παξαβίαζή ηνπο ζπλεπάγεηαη ηελ απνβνιή ηεο εηαηξίαο απφ ηελ ελ ιφγσ ιίζηα κε απφθαζε ηεο εθάζηνηε επνπηεχνπζαο Αξρήο (π.ρ. Οκνζπνλδηαθή Δπηηξνπή Δκπνξίνπ (FTC), θαζψο θαη άιιεο Γεκφζηεο Αξρέο). Ωο εθ ηνχηνπ νη εηαηξίεο πνπ πξνζρσξνχλ ζ απηή, ζεσξείηαη φηη πιεξνχλ ηηο απαηηήζεηο πνπ ζέηεη ε ζρεηηθή θνηλνηηθή Οδεγία, θαη θαηά ζπλέπεηα ε ξνή δεδνκέλσλ πξνο απηέο είλαη ειεχζεξε 5. Οι επιβαλλόμενερ κςπώζειρ Η παξαβίαζε νηαζδήπνηε απφ ηηο αλσηέξσ αλαθεξζείζεο δηαηάμεηο ζπλεπάγεηαη δηνηθεηηθέο, αζηηθέο θαη πνηληθέο θπξψζεηο. Όζνλ αθνξά ηηο πξψηεο αλάινγα πξνο ηε ζνβαξφηεηα ηεο παξαβίαζεο κπνξνχλ λα ιάβνπλ ηε κνξθή ηεο απιήο πξνεηδνπνίεζεο, ηεο επηβνιήο πξνζηίκνπ, ηεο πξνζσξηλήο ή νξηζηηθήο αλάθιεζεο ηεο αδείαο ιεηηνπξγίαο ή αθφκα θαη ηεο θαηαζηξνθήο ηνπ αξρείνπ. Αληίζεηα νη αζηηθέο θπξψζεηο έρνπλ πάληα ηε κνξθή ηεο επηβνιήο θαηαβνιήο 3 Βι. Singleton S, Privacy as censorship: A skeptical view of proposals to regulate privacy in the private sector, Cato Policy Analysis, (22/01/1998), Brin D, The transparent society: will technology force us to choose between privacy and freedom? 4 Βι. Hoffman E, EU agrees to data protection for data transfers to US, International Reports (September 2000), Commission s Press Release IP/00/865 θαη RCN

5 πιήξνπο απνδεκίσζεο ζε θάζε πεξίπησζε πεξηνπζηαθήο δεκίαο ηνπ παζφληνο, ελψ παξάιιεια πξνβιέπεηαη θαη ε ρξεκαηηθή ηνπ ηθαλνπνίεζε ιφγσ εζηθήο βιάβεο (άξζξν 932 ΑΚ). Σέινο ε πνηληθή πξνζηαζία ησλ πθηζηακέλσλ επεμεξγαζία πξνζψπσλ είλαη δηηηή : Αθελφο ην άξζξν 22 ηνπ Ν. 2472/97 πξνβιέπεη κε θάζε ιεπηνκέξεηα ηηο επηβαιιφκελεο γηα θάζε παξάβαζε πνηλέο, νη νπνίεο ιακβάλνπλ ηε κνξθή ηεο ζσξεπηηθήο επηβνιήο πνηλήο ζηεξεηηθήο ηεο ειεπζεξίαο θαη ρξεκαηηθήο πνηλήο. Αθεηέξνπ ην άξζξν 10 ηνπ ηδίνπ λνκνζεηήκαηνο απνδίδεη ζηε δηαδηθαζία επεμεξγαζίαο ησλ δεδνκέλσλ ην ραξαθηήξα ηνπ απνξξήηνπ, ελεξγνπνηψληαο κ απηφ ηνλ ηξφπν ηα άξζξα 370Β θαη 370Γ ΠΚ πεξί παξαβίαζεο ηνπ απνξξήηνπ ζηνηρείωλ θαη πξνγξακκάηωλ Η/Υ. Η δηαθνξά ηνπο πάλησο έγθεηηαη ζην φηη ελψ ε πξψηε δηάηαμε απνδίδεη πνηληθή επζχλε ζηνπο θνξείο ηεο επεμεξγαζίαο, ε δεχηεξε αθνξά ζηελ επζχλε ηξίησλ πξνζψπσλ πνπ δηεηζδχνπλ ζηηο βάζεηο δεδνκέλσλ ησλ εηαηξηψλ θαη ππνθιέπηνπλ πξνζσπηθά δεδνκέλα ησλ πειαηψλ ηνπο. Η ηειεπηαία απηή πεξίπησζε κάιηζηα εμεηδηθεχεηαη θαη ζπκπιεξψλεηαη απφ ηηο δηαηάμεηο ηεο Οδεγίαο 97/66/ΔΚ, ε νπνία επεθηείλεη ηελ έλλνηα ηνπ απνξξήηνπ ζην ρψξν ησλ ζχγρξνλσλ ηειεπηθνηλσληαθψλ κέζσλ, φπσο είλαη ην ειεθηξνληθφ ηαρπδξνκείν ( ) θαη νη ππεξεζίεο ηνπ ςεθηαθνχ δηθηχνπ ελνπνηεκέλσλ ππεξεζηψλ ISDN. 6. Η ηεσνική πλεςπά ηηρ πποζηαζίαρ ηων πποζωπικών δεδομένων Πέξαλ ηνπ λνκηθνχ πιαηζίνπ ην δήηεκα ηεο πξνζηαζίαο ηεο ηδησηηθφηεηαο ηνπ αηφκνπ ζηνλ θφζκν ηνπ δηαδηθηχνπ έρεη θαη ηερληθή πιεπξά. εκαληηθή είλαη ζ απηφ ην ζεκείν ε ζπκβνιή ηεο εθαξκνγήο Ρ3P, ηελ νπνία δεκηνχξγεζε ην World Wide Web Consortium, θαζψο θαη άιισλ πξνγξακκάησλ θαη εθαξκνγψλ, νη νπνίεο επηηξέπνπλ ηελ αζθαιή αληαιιαγή δεδνκέλσλ παξέρνληαο παξάιιεια ηε δπλαηφηεηα ζην ρξήζηε λα νξίδεη θάζε θνξά ηηο αηνκηθέο πιεξνθνξίεο πνπ ν ίδηνο είλαη πξφζπκνο λα παξαρσξήζεη, θαζψο επίζεο θαη ηνλ ηξφπν ρξήζεο θαη δηάζεζεο απηψλ 5. 5 Βι Γεξηνχδν M, Η ηδηωηηθή δωή δελ είλαη θαηαδηθαζκέλε ζε εμαθάληζε, Οηθνλνκηθφο Σαρπδξφκνο (18/11/1999), 32, Brown J, Electronic Key found to keep data safe, The Financial Times (01/12/1999)