3η Τακτική Γενική Συνέλευση της Ένωσης Περιφερειών Ελλάδας

Transcript

1 3η Τακτική Γενική Συνέλευση της Ένωσης Περιφερειών Ελλάδας 27 Νοεμβρίου 2015, Λευκάδα Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, Σήμερα, η Τοπική Αυτοδιοίκηση στη χώρα μας καλείται να παίξει έναν κρίσιμο ρόλο σε δύο επίπεδα. Να συμβάλλει, μέσα από τη μεταρρύθμισή της, σε ένα νέο μοντέλο λειτουργίας της Δημόσιας Διοίκησης, με αξιοκρατία, διαφάνεια, παροχή υψηλού επιπέδου υπηρεσιών. Και να λειτουργήσει ως πόλος οικονομικής ανάπτυξης, διασφαλίζοντας κοινωνική ευημερία και συνοχή. Σε αυτό το πλαίσιο οφείλει να λειτουργήσει ο δεύτερος βαθμός Αυτοδιοίκησης, οι Περιφέρειές μας. Με τον τρόπο αυτό θα επιτελέσουν τον κρίσιμο ρόλο τους, ως παράγοντες Δημοκρατίας και σταθερότητας, τον οποίο περιέγραψε η 29η Ολομέλεια του Κογκρέσου Κογκρέσο των Τοπικών και Περιφερειακών Αρχών του Συμβουλίου της Ευρώπης στη συνεδρίασή της τον Οκτώβριο. Ένα ρόλο που σκιαγραφεί και ο Ευρωπαϊκός Χάρτης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, τον οποίο έχει μεν κυρώσει η χώρα μας από τον Σεπτέμβριο του 1989 και τυπικά θέσει σε ισχύ από τον Ιανουάριο της επόμενης χρονιάς, ωστόσο οφείλουμε όλοι να ομολογήσουμε ότι ελάχιστα ουσιαστικά βήματα έχουν γίνει προς την υλοποίησή του. Και τούτο παρά τις κατά καιρούς βαρύγδουπες διακηρύξεις των κυβερνήσεων και παρά τις δύο μεταρρυθμιστικές απόπειρες του «Καποδίστρια» και του «Καλλικράτη». Η κατάσταση που έχουν να αντιμετωπίσουν οι Περιφέρειες πόρρω απέχει από το να ανταποκρίνεται στις προδιαγραφές 1

2 μίας σύγχρονης, αποτελεσματικής, χωρίς γραφειοκρατικές αγκυλώσεις Δημόσιας Διοίκησης, που θα εξυπηρετεί τον πολίτη και την επιχείρηση. Μπορούν σήμερα οι Περιφέρειες να επιτελέσουν το ρόλο που τους ορίζει το καλλικρατικό πλαίσιο; Να σχεδιάζουν, να προγραμματίζουν και να υλοποιούν πολιτικές σε περιφερειακό επίπεδο, σύμφωνα με το άρθρο 3 του Καλλικράτη; Ή να προασπίζονται το δημόσιο συμφέρον και να υλοποιούν το σχέδιο περιφερειακής ανάπτυξης με γνώμονα τις Αρχές της διαφάνειας και της αποτελεσματικότητας, σύμφωνα με το άρθρο 159; Μπορούν οι Περιφέρειές μας να διεκδικούν αποτελεσματικά ευρωπαϊκή χρηματοδότηση, προκειμένου να "τρέξουν" φιλόδοξα προγράμματα τύπου νέου ΕΣΠΑ; Και να ανταποκρίνονται παράλληλα σε σειρά προϋποθέσεων σχετικά με την πολιτική «κοινωνικής συνοχής», όπως αυτή τουλάχιστον προωθείται από την Κομισιόν; Κι εννοώ τις σχετικές αιρεσιμότητες που επιβάλλονται Έχουν τα κατάλληλα θεσμικά εργαλεία; Είναι επαρκώς θωρακισμένες έναντι της κεντρικής εξουσίας; Λειτουργούν στη βάση της συνταγματικά κατοχυρωμένης αυτοτέλειας; Η απάντηση είναι αρνητική. Και το παράδοξο είναι ότι για την απάντηση αυτή ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό το νομοθετικό πλαίσιο. Δηλαδή ο Καλλικράτης. Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι 2

3 Βρισκόμαστε σήμερα μπροστά σε δεδομένα που έχουν διαμορφωθεί τα τελευταία χρόνια με επίκεντρο ένα στρεβλό μοντέλο λειτουργίας της Δημόσιας Διοίκησης. Ένα μοντέλο γραφειοκρατικό, πελατειακό, που στραγγαλίζει την πρωτοβουλία των δημόσιων λειτουργών, δίνει έμφαση στον φορμαλισμό. Ένα μοντέλο αντιπαραγωγικό σε βάρος της αποτελεσματικότητας και του πολίτη. Ένα μοντέλο το οποίο ουσιαστικά απομειώνει την αποστολή της Δημόσιας Διοίκησης. Απομειώνοντας, υπονομεύοντας και καθιστώντας αναξιόπιστη έναντι των πολιτών τη λειτουργία των Περιφερειών. Αυτή η απομείωση περνά μέσα από το σημερινό Καλλικρατικό πλαίσιο το οποίο: με την επιβολή επάλληλων γραφειοκρατικών ελέγχων, ουσιαστικά αναιρεί την αναπτυξιακή προοπτική, ενώ παράλληλα διατηρεί τον έλεγχο των αιρετών Περιφερειών από μια διορισμένη από την κεντρική εξουσία, διοίκηση. Στην ίδια κατεύθυνση, της απομείωσης και της αναξιοπιστίας, λειτουργεί και η διαιώνιση της πολυνομίας και των αλληλοεπικαλυπτόμενων αρμοδιοτήτων καθώς και χρόνια μείωση πόρων προς τις Περιφέρειες με παράλληλη αύξηση των αρμοδιοτήτων τους. Η θωράκιση λοιπόν, με την έννοια της αναβάθμισης της αιρετής περιφερειακής Διοίκησης περνά καταρχήν μέσα από την εγγύηση των απαραίτητων ανθρώπινων και υλικών πόρων που διασφαλίζουν τη στοιχειώδη λειτουργία των Περιφερειών. Το ζήτημα της μεταφοράς της μισθοδοσίας στις Περιφέρειες, λίγο πολύ επανέφερε στο προσκήνιο αυτή τη συζήτηση. Και την έφερε δυστυχώς με πολλές παραδοξότητες. 3

4 Από τη μια υπάρχει η βούληση ενίσχυσης του αυτοδιοίκητου των Περιφερειών με τη μεταφορά και της μισθοδοσίας των υπαλλήλων τους. Και από την άλλη δεν επιτρέπονται νέες προσλήψεις προκειμένου να ανταποκριθούν στοιχειωδώς οι Περιφέρειες στις ανάγκες των πολιτών. Θυμίζω στο σημείο αυτό ενδεικτικά ότι η Περιφέρεια Αττικής πρέπει να ανταποκριθεί στις ανάγκες 4 εκατομμυρίων πολιτών με υπαλλήλους! Και δεν μιλάμε για προσλήψεις της κεντρικής διοίκησης και των επιτελικών της φορέων. Μιλάμε για τους κατεξοχήν φορείς άμεσης εξυπηρέτησης και στήριξης των πολιτών και των επιχειρήσεων. Το διακύβευμα αυτής της συζήτησης, δεν είναι τόσο η μισθοδοσία αυτή καθαυτή αλλά η αξιόπιστη λειτουργία του Δημοσίου. Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, Προκειμένου οι Περιφέρειες να εκδημοκρατιστούν και να αναβαθμιστούν είναι αναγκαίο να υπάρξει μεταρρύθμιση του καλλικρατικού πλαισίου. Ενός πλαισίου, που είναι πλέον σαφές, το ζούμε καθημερινά, άλλος στην πρώτη άλλος στη δεύτερη θητεία του, ότι όχι μόνον δεν επαρκεί αλλά, αντιθέτως, λειτουργεί ως τροχοπέδη στην ανάγκη να καταστούν οι Περιφέρειες σύγχρονα εργαλεία ανάπτυξης και ευημερίας που τόσο έχει ανάγκη η πατρίδα μας στη σημερινή συγκυρία. Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, Σας θέτω το εξής ερώτημα: Ασκείτε τις αρμοδιότητές σας με μεγάλη ευελιξία, με μείωση της γραφειοκρατίας, με μόνο τον προληπτικό έλεγχο των δράσεών σας και χωρίς να 4

5 στέκεται εμπόδιο στα πόδια σας το κεντρικό κράτος και η πολυνομία που διέπει τη λειτουργία του; Ασκείτε, με άλλα λόγια, χρηστή και αποτελεσματική διοίκηση, με τους όρους με τους οποίους εσείς θα επιθυμούσατε; Είμαι σίγουρη ότι η απάντηση είναι αρνητική. Και δεν νομίζω ότι αφορά μόνο την Περιφέρεια Αττικής. Και ας πάρουμε ένα συγκεκριμένο παράδειγμα για να διαπιστώσουμε το πώς ο Καλλικράτης, στο πλαίσιο του ελέγχου νομιμότητας που προβλέπει, ουσιαστικά υπονομεύει την αναπτυξιακή προοπτική των Περιφερειών. Η περίπτωση σύναψης μιας οποιασδήποτε σύμβασης έργου με προϋπολογισμό άνω των ευρώ είναι χαρακτηριστική. Κι εννοώ χωρίς ΦΠΑ, για όσους ξέρουν Για να τη συνάψουμε λοιπόν, θα πρέπει το έργο να έχει εγκριθεί από την εκτελεστική επιτροπή που εισηγείται στην οικονομική επιτροπή τον προϋπολογισμό. Η οικονομική επιτροπή, αφού έχει εγκρίνει προηγουμένως τη σκοπιμότητα το περιφερειακό συμβούλιο, εγκρίνει τη σχετική δαπάνη και πάμε τώρα στους ελέγχους. Το Ελεγκτικό Συνέδριο ελέγχει την προκήρυξη, τις προσφορές, το σχέδιο σύμβασης - υπολογίστε από 1, στην απίθανη περίπτωση, έως 5-6 μήνες. Κατόπιν είναι η σειρά της αποκεντρωμένης διοίκησης να ελέγξει την απόφαση των συλλογικών μας οργάνων - ειρήσθω εν παρόδω ξαναζητάνε όλα τα σχετικά που ελέγχει το ελεγκτικό συνέδριο. Και τέλος, ελέγχει τις δαπάνες η Υπηρεσία Δημοσιονομικού Ελέγχου, τα γνωστά Εντελλόμενα που και αυτά ζητάνε και πάλι τα ίδια δικαιολογητικά που έλεγξαν προηγουμένως το Ελεγκτικό Συνέδριο και η αποκεντρωμένη διοίκηση. 5

6 Και αυτά τα τρία επίπεδα ελέγχου τα προβλέπει το καλλικρατικό πλαίσιο στο πλαίσιο της αναπτυξιακής του λογικής! Είναι το ίδιο αυτό πλαίσιο που προβλέπει για την κρίσιμη αρμοδιότητα του τουρισμού, μία μόλις γραμμή μεταξύ των πολλών αρμοδιοτήτων των Περιφερειών! Συγκεκριμένα, η μόνη αναφορά του Καλλικράτη για τον τουρισμό, είναι η γνωστή διάταξη του άρθρου 186 και συγκεκριμένα η περίπτωση 19 του τομέα Δ για την απασχόληση, το εμπόριο και τον τουρισμό (19. Η κατάρτιση προγραμμάτων για τον τουριστικό σχεδιασμό, καθώς και για την τουριστική ανάπτυξη και προβολή της περιφέρειας, σε συνεργασία με τον Ε.Ο.Τ. και τους δήμους της περιφέρειας). Γραμματικά ερμηνεύοντάς τη συγκεκριμένη αναφορά, στην ουσία δεν έχουμε αρμοδιότητα που σχετίζεται με τον τουρισμό! Και για να είμαι συγκεκριμένη και να γραφτεί στα πρακτικά. Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, Την ίδια στιγμή που το καλλικρατικό πλαίσιο, προβλέπει προσκόμματα στο αναπτυξιακό έργο των Περιφερειών, διαιωνίζει το γνωστό κρατικο-κεντρικό μοντέλο ελέγχου της Δευτεροβάθμιας Αυτοδιοίκησης, μέσα από την Αποκεντρωμένη Διοίκηση. Υπάρχει λοιπόν ανάγκη ριζικής αναθεώρησης του ρόλου και των αρμοδιοτήτων της Αποκεντρωμένης Διοίκησης, προκειμένου η χώρα μας να ευθυγραμμιστεί με τις αρχές του Ευρωπαϊκού Χάρτη Τοπικής Αυτοδιοίκησης και προκειμένου οι Περιφέρειες να παίξουν αποτελεσματικά το ρόλο τους σε πλαίσιο μιας σύγχρονης και αποτελεσματικής πολυεπίπεδης διακυβέρνησης. 6

7 Και αυτή δεν είναι η μόνη μεταρρύθμιση που πρέπει να γίνει για τη θωράκιση της λειτουργίας του β βαθμού Αυτοδιοίκησης. Πρέπει να μπει τέλος και σε αυτό το γραφικό, όταν το περιγράφουμε στο χαρτί και άκρως προβληματικό όταν αγγίζει την καθημερινότητα των πολιτών, σε κάθε περίπτωση απαράδεκτο, καθεστώς αλληλοεπικάλυψης των αρμοδιοτήτων. Ένα καθεστώς προϊόν ακριβώς της στρεβλής λειτουργίας μίας δημόσιας διοίκησης που ποτέ δεν λογοδοτεί και δεν αναλαμβάνει το κόστος για καμία ευθύνη Τα αποτελέσματα είναι γνωστά σε όλους: αναποτελεσματικότητα, δυσλειτουργικότητα, αδιαφάνεια έλλειψη κοινωνικής λογοδοσίας. Με άλλα λόγια: και πάλι αναξιοπιστία της Διοίκησης έναντι των πολιτών. Για του λόγου το αληθές, θα σας περιγράψω το καθεστώς που διέπει τον καθαρισμό πρασίνου στην οδό Σπύρου Λούη μπροστά στο Ολυμπιακό στάδιο της Αθήνας. Έχουμε λοιπόν και λέμε: Αν το πράσινο είναι στο πεζοδρόμιο ανήκει στον Δήμο, αν το πράσινο είναι σε νησίδα ανήκει στον φορέα που έχει αρμοδιότητα να συντηρεί τον δρόμο. Αν φυσήξει και τα φύλλα σκεπάσουν τα φρεάτια η κατάσταση περιπλέκεται. Μπαίνει στο παιχνίδι μέχρι και η ΔΕΗ, αν έχει υπόγεια δίκτυα Κοινής Ωφέλειας, μπαίνει και ο ΟΤΕ. Αναλόγως, μπορεί και κάποιο Υπουργείο. Για αυτό λοιπόν και ο Δήμαρχος Αμαρουσίου δεν ασχολείται με τη Σπύρου Λούη που άνηκε παλιά στο Υπουργείο και είναι ήσυχος. Και να του στείλει η Περιφέρεια έγγραφο για τον καθαρισμό των νησίδων του, δεν έχει νόημα αφού η σχέση 7

8 Περιφέρειας Δήμου, κατά τον Καλλικράτη, είναι συνεργατική. Και ο δήμος μπορεί να ισχυριστεί ότι ναι μεν έχει την αρμοδιότητα χωρίς όμως τους πόρους, με αποτέλεσμα να μένει η Σπύρου Λούη χωρίς συντηρημένο το πράσινο στις νησίδες της και να απειλείται η ζωή των οδηγών της Αττικής. Των οδηγών που ελάχιστα τους ενδιαφέρει ο ενδοαυτοδιοικητικός διάλογος αλλά η ασφάλειά τους που εξαρτάται από τη συντήρηση του πράσινου στις νησίδες. Και ακριβώς αυτή την ασφάλεια σε μια μεγάλη αρτηρία της πρωτεύουσας, η σημερινή διοικητική αρχιτεκτονική στη χώρα μας αποδεικνύεται ανίκανη να την εγγυηθεί Για αυτό και χρειάζεται άμεσα να ξεδιαλύνει το «κουβάρι» των αρμοδιοτήτων. Στην κατεύθυνση λοιπόν της καταπολέμησης της γραφειοκρατίας προς όφελος των πολιτών και της αναβάθμισης της λειτουργίας της αιρετής Τοπικής Αυτοδιοίκησης β' βαθμού, δίνουμε έμφαση στον προγραμματισμό. Τον προγραμματισμό που συνιστά τη μοναδική και ασφαλή οδό για παρέμβαση στην οργάνωση των ζητημάτων και όχι απλά για τη διαχείριση της καθημερινότητας. Γιατί μόνο με προγραμματισμό, με σοβαρότητα, με συστηματικότητα και ορθολογισμό, στη βάση θεμελιωδών διοικητικών αρχών, οι Περιφέρειές μας θα ανταποκριθούν στη διπλή πρόκληση: να μετατραπούν σε μοχλούς αναζωογόνησης της δημόσιας διοίκησης, και να συμβάλλουν στην προσπάθεια επανεκκίνησης της οικονομίας της χώρας. Έτσι σε αυτό λοιπόν το πλαίσιο, τον περασμένο Ιούνιο, προχωρήσαμε, με ομόφωνη απόφαση των Εκτελεστικών 8

9 Γραμματέων, σε ένα σημαντικό βήμα για τον εκδημοκρατισμό της άσκησης σειράς αρμοδιοτήτων, με τη μεταφορά τους από τις αποκεντρωμένες διοικήσεις στις Περιφέρειες. Πρόκειται για τους τομείς της Πολιτικής Προστασίας, Περιβάλλοντος και Χωρικού Σχεδιασμού, Παρακολούθησης και Προστασίας Υδάτων, Τεχνικού ελέγχου και φυσικών πόρων. Μια πρωτοβουλία που λάβαμε στη βάση θεμελιωδών αρχών διοίκησης όπως η αρχή της επικουρικότητας, της ενότητας του προγραμματισμού, της ολοκλήρωσης των διοικητικών ενεργειών και της συγκέντρωσης του διοικητικού έργου. Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι, Η Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση βρίσκεται απέναντι σε μια κρίσιμη πρόκληση: να αναλάβει το μερίδιο της ευθύνης που της αναλογεί για να κάνει εκείνα τα βήματα που επιβάλλει σήμερα η συγκυρία. Βήματα άμεσα προς την κατεύθυνση μιας αρχιτεκτονικής της κρατικής διοίκησης που θα διοικεί με τρόπο επιτελικό και στρατηγικά προσανατολισμένο στις πραγματικές ανάγκες της κοινωνίας. Μέσα από ένα πρότυπο Τοπικής Διοίκησης, με αυτοτέλεια και αυτονομία, όπως ορίζει το Σύνταγμα, με συνεργασία των Περιφερειών με την κεντρική κυβέρνηση και με τους Δήμους στο πλαίσιο ενός ουσιαστικά αποκεντρωμένου μοντέλου. Ένα πρότυπο που θα ανταποκρίνεται στις ανάγκες και τις προσδοκίες των πολιτών και της κοινωνίας, συμβάλλοντας, μέσα από τον εκσυγχρονισμό και τον εξορθολογισμό της δημόσιας διοίκησης, στην εδραίωση μιας πραγματικής σχέσης εμπιστοσύνης δημοσίου και πολιτών. 9

10 Κάτι που μπορεί να μοιάζει αδύνατο, μέχρι όμως να το κάνουμε δυνατό, για να θυμηθούμε τα λόγια αλλά και το παράδειγμα του Νελσονα Μαντέλα. 10