ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ ΜΕ ΘΕΜΑ «ΣΥΝΘΕΣΗ ΚΑΙ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΑΛΙΕΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΤΩΝ ΠΑΡΑΚΤΙΩΝ ΛΙΜΝΩΝ ΤΗΣ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ» ΖΟΥΡΝΑΤΖΙΔΗΣ ΜΙΧΑΗΛ

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗ ΔΑΣΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΤΟΜΕΑΣ ΛΙΒΑΔΟΠΟΝΙΑΣ & ΑΓΡΙΑΣ ΠΑΝΙΔΑΣ - ΙΧΘΥΟΠΟΝΙΑΣ ΓΛΥΚΕΩΝ ΥΔΑΤΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΑΓΡΙΑΣ ΠΑΝΙΔΑΣ ΚΑΙ ΙΧΘΥΟΠΟΝΙΑΣ ΓΛΥΚΕΩΝ ΥΔΑΤΩΝ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ ΜΕ ΘΕΜΑ «ΣΥΝΘΕΣΗ ΚΑΙ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΑΛΙΕΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΤΩΝ ΠΑΡΑΚΤΙΩΝ ΛΙΜΝΩΝ ΤΗΣ ΒΟΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ» ΖΟΥΡΝΑΤΖΙΔΗΣ ΜΙΧΑΗΛ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΑΝΤΩΝΗΣ ΚΟΚΚΙΝΑΚΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 216

2 Μέλη της τριμελούς Εξεταστικής Επιτροπής 1. Αντώνιος Κ.Κοκκινάκης*, επίκουρος καθηγητής 2. Χρήστος Γ.Βλάχος, καθηγητής 3. Δημήτριος Ε.Μπακαλούδης, επίκουρος καθηγητής *επιβλέπων καθηγητής Η έγκριση της παρούσης μεταπτυχιακής διατριβής από τη Σχολή Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης δεν υποδηλώνει αποδοχή της γνώμης του συγγραφέα (Νόμος 5343/32,αρθ.22 παρ.2 και ν.1268/82 αρθ.5 παρ.8). 2

3 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Θεωρώ πως είναι υποχρέωση μου πριν το κύριο κομμάτι της μεταπτυχιακής μου διατριβής να ευχαριστήσω όσους συνέβαλαν και με βοήθησαν στην αποπεράτωση της παρούσας πτυχιακής εργασίας. Αρχικά θα ήθελα να ευχαριστήσω τον επίκουρο καθηγητή κ. Αντώνη Κοκκινάκη, επιβλέποντα καθηγητή μου, τόσο για την ανάθεση του θέματος, όσο και για τις σαφείς και χρήσιμες οδηγίες, τη βοήθεια και καθοδήγηση που μου παρείχε σε όλα τα στάδια εκπόνησης της εργασίας. Εν συνεχεία θα ήθελα να εκφράσω θερμές ευχαριστίες στα μέλη της τριμελούς επιτροπής, τον πρόεδρο του εργαστηρίου, καθηγητή κ. Χρήστο Βλάχο και τον επίκουρο καθηγητή κ.δημήτρη Μπακαλούδη, καθώς και τον κ. Νίκο Παραλικίδη για τη συμπαράσταση και συμβολή στην επίλυση όσων προβλημάτων παρουσιάστηκαν κατά τη διάρκεια της εκπόνησης της παρούσας διατριβής. Ευχαριστίες επίσης εκφράζω προς συναδέρφους μεταπτυχιακούς φοιτητές που συνέβαλλαν στην υλοποίηση της διατριβής μου, όπως και στον συνάδερφο Γεώργιο Πρασσά, του οποίου η μεταπτυχιακή διατριβή αποτέλεσε σημαντική πηγή πληροφοριών για τις περιοχές έρευνας και τα θέματα που διαπραγματεύεται η παρούσα εργασία. Επίσης θα ήθελα να ευχαριστήσω τους υπαλλήλους της εποπτείας αλιείας περιφέρειας Ξάνθης και συγκεκριμένα τον Δημήτρη Τσιάνη, όπως και την εποπτεία αλιείας Ροδόπης καθώς και τους εργαζόμενους του συνεταιρισμού αλιείας Κεραμωτής για την παροχή των δεδομένων παραγωγής των λιμνοθαλασσών και τη βοήθεια στην κατανόηση της καταγραφής των δεδομένων. Τέλος θα ήθελα να ευχαριστήσω συμφοιτητές, φίλους και δικούς μου ανθρώπους που βοήθησαν δείχνοντας ενδιαφέρον και υποστήριξη κατά την εκπόνηση της εργασίας. 3

4 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΓΕΝΙΚΆ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΥΓΡΟΤΌΠΟΥΣ ΛΙΜΝΟΘΆΛΑΣΣΕΣ Οι λιμνοθάλασσες των νομών Ξάνθης, Ροδόπης και Καβάλας Κύρια είδη αλιευμάτων Εγκαταστάσεις αλιείας Προβλήματα των λιμνοθαλασσών Ευτροφισμός και άνθηση ύδατος ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΠΑΡΆΚΤΙΕΣ ΛΊΜΝΕΣ ΝΟΜΟΎ ΞΑΝΘΉΣ Λίμνη Βιστονίδα Λιμνοθάλασσα Λαγού Λάφρη/Λαφρούδα Πάλαια κοίτη Νέστου ΠΑΡΆΚΤΙΕΣ ΛΊΜΝΕΣ ΝΟΜΟΎ ΡΟΔΌΠΗΣ Λίμνη Ισμαρίδα Λίμνη Έλους Λίμνη Πτελέας Λίμνη Αλυκής Μαυρολίμνη Ξηρολίμνη Χλωρίδα και πανίδα της ευρύτερης περιοχής Κλιματολογικά και εδαφολογικά χαρ/κά της ευρύτερης περιοχής ΠΑΡΆΚΤΙΕΣ ΛΊΜΝΕΣ Ν.ΚΑΒΆΛΑΣ Λίμνη Βάσσοβας Λίμνη Ερατεινού Λίμνη Αγιάσματος Λίμνη Κεραμωτής Χλωρίδα και Πανίδα της ευρύτερης περιοχής Χαρακτηριστικά της περιοχής ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΛΊΜΝΗ ΒΙΣΤΟΝΊΔΑ Σύνθεση της παραγωγής Προβλέψεις παραγωγής ΛΙΜΝΟΘΆΛΑΣΣΑ ΛΑΓΟΎ Σύνθεση της παραγωγής Προβλέψεις παραγωγής ΛΆΦΡΗ-ΛΑΦΡΟΎΔΑ Σύνθεση της παραγωγής ΠΑΛΑΙΆ ΚΟΊΤΗ ΝΈΣΤΟΥ Σύνθεση της παραγωγής ΒΆΣΣΟΒΑ

5 4.5.1 Σύνθεση της παραγωγής Προβλέψεις παραγωγής ΑΓΊΑΣΜΑ Σύνθεση της παραγωγής Προβλέψεις παραγωγής ΕΡΑΤΕΙΝΌ Σύνθεση της παραγωγής Προβλέψεις παραγωγής ΚΕΡΑΜΩΤΉ Σύνθεση της παραγωγής Προβλέψεις παραγωγής ΙΣΜΑΡΊΔΑ Σύνθεση της παραγωγής ΈΛΟΣ Σύνθεση της παραγωγής ΑΛΥΚΉ Σύνθεση της παραγωγής ΜΑΥΡΟΛΊΜΝΗ Σύνθεση της παραγωγής ΞΗΡΟΛΊΜΝΗ Σύνθεση της παραγωγής ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΛΊΜΝΗ ΒΙΣΤΟΝΊΔΑ ΛΙΜΝΟΘΆΛΑΣΣΑ ΛΑΓΟΎ ΠΑΡΆΚΤΙΕΣ ΛΊΜΝΕΣ ΛΆΦΡΗ/ΛΑΦΡΟΎΔΑ ΠΑΛΑΙΆ ΚΟΊΤΗ ΝΈΣΤΟΥ ΛΊΜΝΗ ΒΆΣΣΟΒΑΣ ΛΊΜΝΗ ΕΡΑΤΕΙΝΟΎ ΛΊΜΝΗ ΑΓΙΆΣΜΑΤΟΣ ΚΕΡΑΜΩΤΉ ΛΊΜΝΗ ΙΣΜΑΡΊΔΑ ΛΟΙΠΈΣ ΛΊΜΝΕΣ Ν. ΡΟΔΌΠΗΣ ΓΕΝΙΚΆ ΣΥΜΠΕΡΆΣΜΑΤΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

6 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1 Γενικά για τους υγροτόπους Ως υγρότοποι από το άρθρο 1 της συνθήκης Ramsar ορίζονται «φυσικές ή τεχνητές περιοχές αποτελούμενες από έλη με ποώδη βλάστηση (marsh), από μη αποκλειστικώς ομβροδίαιτα έλη με τυρφώδες υπόστρωμα (fen) από τυρφώδεις γαίες ή από νερό. Οι περιοχές αυτές είναι μόνιμα ή προσωρινά κατακλυζόμενες από νερό το οποίο είναι στάσιμο ή τρεχούμενο, γλυκό, υφάλμυρο ή αλμυρό και περιλαμβάνουν επίσης εκείνες που καλύπτονται από θαλασσινό νερό, το βάθος του οποίου κατά τη ρηχία δεν υπερβαίνει τα έξι μέτρα». Οι συνηθέστεροι τύποι υγροτόπων είναι: ποταμοί, ποτάμιες εκβολές και δέλτα, λίμνες, λιμνοθάλασσες, πηγές, παρόχθιες περιοχές, τεχνητοί ταμιευτήρες νερού, αλυκές. Οι υγρότοποι αποτελούν χώρους όπου αναπτύσσονται πολύ σημαντικά οικοσυστήματα και αποτελούν ενδιαιτήματα για πληθώρα πτηνών, θηλαστικών, αμφιβίων και φυσικά ιχθύων. Ταυτόχρονα οι υγρότοποι παίζουν σημαντικό ρόλο στη συγκράτηση και προσφορά νερού, αλλά και σε μια πληθώρα από σημαντικές λειτουργίες, όπως η ακινητοποίηση ρύπων, η επιρροή στο κλίμα της περιοχής, η βελτίωση της ποιότητας ζωής και η εκμετάλλευση τους τόσο για οικονομικές δραστηριότητες, όπως η άρδευση, η συμμετοχή στην κτηνοτροφία, και η αλιεία, όσο και αναψυχικές και εκπαιδευτικές δραστηριότητες όπως ο οικοτουρισμός, η παρατήρηση πουλιών ή ο αθλητισμός. 1.2 Λιμνοθάλασσες Στις περιοχές όπου συναντώνται εκβολικά συστήματα που τροφοδοτούνται από την απορροή, με τα θαλάσσια ύδατα, σχηματίζονται παράκτιες ημίκλειστες λεκάνες με έντονη μίξη γλυκού και αλμυρού νερού και μικρό βάθος, που ονομάζονται λιμνοθάλασσες. Τα λιμνοθαλάσσια οικοσυστήματα έχουν μεγάλη βιοποικιλότητα και εντάσσονται μέσα στα πλέον υψηλώς ιχθυοπαραγωγικά οικοσυστήματα του κόσμου. Η γρήγορη αύξηση και εκμετάλλευση των ιχθυοπληθυσμών τους οφείλεται στον συνεχή εμπλουτισμό με θρεπτικές ουσίες, την αλληλεπίδραση γλυκών και αλμυρών υδάτων και τις φυσικοχημικές συνθήκες (Κουτράκης και Καλλιανιώτης, 211) 6

7 1.2.1 Οι λιμνοθάλασσες των νομών Ξάνθης, Ροδόπης και Καβάλας Στη Βόρεια Ελλάδα υπάρχουν 33 λιμνοθάλασσες οι περισσότερες των οποίων βρίσκονται κοντά στα Δέλτα μεγάλων ποταμών. Την πλέον αξιόλογη παραγωγή παρουσιάζουν αυτές που βρίσκονται στην περιοχή ενδιάμεσα των δέλτα των ποταμών Νέστου και Έβρου. Αντικείμενο της παρούσας πτυχιακής εργασίας είναι η αλιευτική παραγωγή τεσσάρων λιμνοθαλασσών του Νομού Ξάνθης, τεσσάρων λινμνοθαλασσών του νομού Καβάλας και πέντε του νομού Ροδόπης. Στο νομό Ξάνθης βρίσκονται: οι παράκτιες λίμνες Λάφρη, Λαφρούδα, Λαγός και Παλαιά Κοίτη Νέστου που βρίσκονται σε άμεση επαφή με τη θάλασσα και η λίμνη Βιστονίδα, που, αν και λίμνη, παρουσιάζει την ιδιαιτερότητα της επικοινωνίας με την λιμνοθάλασσα Λαγού, με αποτέλεσμα το Βόρειο τμήμα της να έχει «γλυκά» νερά ενώ το Νότιο αλμυρά, φιλοξενώντας ευρύαλα είδη στην ιχθυοπανίδα της. Στο νομό Καβάλας βρίσκονται οι παράκτιες λίμνες Βάσσοβας, Ερατεινού, Αγιάσματος και Κεραμωτής. Στον νομό Ροδόπης συναντάμε την λίμνη Ισμαρίδα, και τις λίμνες Έλους, Πτελέας, Αλυκής, Ξηρολίμνης και Μαυρολίμνης Κύρια είδη αλιευμάτων Η ιχθυοπανίδα των λιμνοθαλασσών αποτελείται από α) είδη που ολοκληρώνουν τον κύκλο της ζωής τους εκεί (μόνιμοι κάτοικοι residents) β) είδη τα οποία επισκέπτονται τις λιμνοθάλασσες σε κάποια στιγμή της ζωής τους για τροφή, αναπαραγωγή ή καταφύγιο (μετανάστες migrants) γ) είδη που μπορεί σποραδικά να βρεθούν στη λιμνοθάλασσα για διατροφή η καταφύγιο (τυχαίοι επισκέπτες stragglers). (Κουτράκης και Καλλιανιώτης, 211). Χαρακτηριστικό της λειτουργίας μιας λιμνοθάλασσας είναι η έλξη ευρύαλων ειδών στα νερά της. Οι λόγοι είναι α) ικανοποίηση τροφικών απαιτήσεων των ιχθυδίων λόγω άφθονων μικροοργανισμών στο βυθό β) Το χαμηλό βάθος, που επίσης προσφέρει προστασία στα νεαρά ιχθύδια γ) οι μειωμένες τιμές αλατότητας που ευνοούν ορισμένες φορές τη γρήγορη ανάπτυξη. Τα είδη που αλιεύονται κατά κύριο λόγο στις λιμνοθάλασσες της βόρειας Ελλάδας είναι τα εξής: Κέφαλοι (Mugilidae): Αποτελούν ομάδα ειδών τα οποία μετακινούνται κατά την περίοδο αναπαραγωγής τους προς τη θάλασσα, όποτε και συλλαμβάνονται. Είναι βενθικά 7

8 είδη και πολύ επιρρεπή στις μεταβολές που υφίσταται ο βυθός. Αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής. Από τα πέντε είδη Κέφαλων, μεγάλη σημασία έχει το Νιάκι διότι από τις θηλυκές γονάδες του παράγεται το αυγοτάραχο, παραδοσιακό και σημαντικό οικονομικά προϊόν. Η παραγωγή τους εξαρτάται από την αφθονία του γόνου που εισέρχεται στις λιμνοθάλασσες. Τα πέντε είδη Κέφαλων που συναντώνται είναι: Mugil cephalus (Κέφαλος) Liza ramada (Μαυράκι) Liza aurata (Μυξινάρι) Chelon labrosus (Χειλωνάρι) Liza saliens (Ψωμώνι) Χέλι (Anguilla anguilla): Τα Χέλια παρουσιάζουν έναν ιδιόμορφο βιολογικό κύκλο. Κατά την ωρίμανση τους περνούν από το στάδιο των κιτρινόχελων στο στάδιο των αργυρόχελων, όπου και εγκαταλείπουν τα εσωτερικά ύδατα για να μεταναστεύσουν στην θάλασσα των Σαργασσών και να αναπαραχθούν, είναι δηλαδή κατάδρομα είδη. Σε αυτήν την ιδιότητα τους βασίζεται η αλίευση τους, καθώς συλλαμβάνονται στις εξόδους των λιμνοθαλασσών κατά τους φθινοπωρινούς μήνες. Είναι βενθικά είδη, αρπακτικά, και η παραγωγή τους εμφανίζει πτωτικές τάσεις. Τσιπούρα (Sparus aurata): Η Τσιπούρα είναι το πιο σημαντικό οικονομικά είδος που αλιεύεται στις λιμνοθάλασσες. Για αυτόν τον λόγο έχουν γίνει πολλοί εμπλουτισμοί με ιχθύδια προερχόμενα από ιχθυογενετικούς σταθμούς. Λαυράκι (Dicentrarchus labrax ): Το Λαυράκι είναι ωκεανόδρομο είδος, ευρύαλο και ευρύθερμο. Αν και πολύ σημαντικό οικονομικά, η παραγωγή που παρουσιάζει στις λιμνοθάλασσες είναι πολύ μικρή σε σχέση με αυτή των ανοιχτών θαλασσών. Γριβάδι (Cyprinus carpio): Λιμνόφιλο είδος, ξενικό κυπρινοειδές της περιοχής. Μέχρι πρότινος αποτελούσε το κύριο μέρος της παραγωγής της λίμνης Βιστονίδας μαζί με το Χέλι, όμως πλέον η παραγωγή του έχει μηδενιστεί. Η περιοχή φιλοξενεί ακόμη αρκετά Γριβάδια όπως η πεταλούδα (Carassius auratus), το τσιρώνι και το ενδημικό είδος της λίμνης Βιστονίδας Alburnus vistonicus (Αλάια). Αθερίνα (Atherina boyeri): Η Αθερίνα είναι ένα μικρό είδος που έχει την ικανότητα να προσαρμόζεται και να εγκαθίσταται σε οικοσυστήματα που παρουσιάζουν 8

9 κενές οικοθέσεις που να επιτρέπουν την ένταξη της. Μπορεί να εισαχθεί τόσο σε λίμνες όσο και λιμνοθάλασσες καθώς είναι ευρύαλο είδος. Χαρακτηριστική είναι η ένταξη της στην παραγωγή της λίμνης Βιστονίδας από τα τέλη της δεκαετίας του 8 και μετά, με αποτέλεσμα να αποτελεί το βασικότερο κομμάτι της παραγωγής Εγκαταστάσεις αλιείας Οι σημαντικότερες εγκαταστάσεις αλιείας είναι οι ιχθυοφραγμοί στην είσοδο της λιμνοθάλασσας, οι τάφροι διαχείμασης και οι ιχθυοσυλληπτικές εγκαταστάσεις. Οι ιχθυοσυλληπτικές εγκαταστάσεις είναι ειδικές στατικές κατασκευές που εγκλωβίζουν ζωντανά τα ψάρια καθώς αυτά μετακινούνται προς τη θάλασσα. Παλιότερα ήταν ξύλινες, φτιαγμένες από ξύλα στερεωμένα στον πυθμένα ώστε να στηρίζουν πλέγματα που λειτουργούσαν ως παγίδες. Από το 197 και μετά άρχισε, από τη λίμνη Βιστονίδα ο εκσυγχρονισμός τους. Οι τάφροι διαχείρισης είναι επίσης πολύ σημαντικές για την παραγωγή. Εκεί συγκεντρώνονται τα ψάρια και προστατεύονται από τους παγετούς του χειμώνα, καθώς στις σύγχρονες λεκάνες διαχείμασης χρησιμοποιείται κύκλωμα ζεστού νερού που είναι πολύτιμο για την διαχείμαση σημαντικών ειδών, όπως η Τσιπούρα, που έχουν ανάγκη υψηλών θερμοκρασιών. Επίσης στις τάφρους διαχείμασης οδηγούνται τα υπομεγέθη ψάρια ώστε να επιτευχθούν καλύτερες τιμές πώλησης Προβλήματα των λιμνοθαλασσών Οι ελληνικές παράκτιες λίμνες στο σύνολο τους χαρακτηρίζονται από την έντονη διαφοροποίηση των υδρολογικών και υδροβιολογικών τους παραμέτρων και η γενική εικόνα τους είναι ασταθής. Παρατηρούνται έντονες διακυμάνσεις στα επίπεδα θερμότητας, θολότητας, PH, αλατότητας, επιπέδων οξυγόνου και συγκέντρωσης χημικών στοιχείων όπως τα βαρέα μέταλλα. Στις λιμνοθάλασσες παρατηρείται το φαινόμενο της μαζικής θανάτωσης ψαριών. Οι κύριοι λόγοι που οδηγούν σε αυτά τα φαινόμενα είναι οι παγετοί, οι πλημμύρες και ο ευτροφισμός. Οι πλημμύρες σε συνδυασμό με δυνατούς ανέμους, προκαλούν βλάβες στις εγκαταστάσεις, με αποτέλεσμα τα ψάρια είτε να δραπετεύουν από τις τάφρους διαχείμασης, είτε να αντιμετωπίζουν άμεση θανάτωση λόγω ασφυξίας (εναπόθεση ύλης στα βράγχια,) ή τραυματισμών. Οι παγετοί αποτελούν πολύ σημαντικό πρόβλημα τα τελευταία χρόνια καθώς σύμφωνα με στοιχεία του Ινστιτούτου Αλιευτικής Έρευνας ΕΘΙΑΓΕ από το 2 και μετά εμφανίζονται φαινόμενα παγετού σχεδόν ετησίως, 9

10 συνοδευόμενα με μαζικές θανατώσεις. Θεωρητικά τα περισσότερα είδη επιβιώνουν σε συνθήκες έως και 3 o C, όμως σε χαμηλές θερμοκρασίες, ακόμα και αν τα ψάρια επιβιώνουν, το πεπτικό σύστημα παύει να λειτουργεί, οπότε δεν μπορούν να καταναλώσουν τροφή. Πολύ σημαντικό πρόβλημα των λιμνοθαλασσών, καθώς τα νερά τους, λόγω τα ης τροφοδοσίας τους από ποταμούς και της αργής ανανέωσης των υδάτων τους είναι ο ευτροφισμός. Το φαινόμενο αυτό λαμβάνει χώρα όταν είτε από φυσικό τρόπο είτε λόγω λυμάτων αυξάνονται τα θρεπτικά άλατα των νερών. Λόγω της αφθονίας των θρεπτικών αλάτων αυξάνεται το επιφανειακό φυτοπλαγκτόν και τα φύκη επικρατώντας των μακρόφυτων και δημιουργώντας συνθήκες σκίασης. Οι συνθήκες σκίασης οδηγούν σε θάνατο των μακρόφυτων άρα σε έλλειψη καταφυγίων για το ζωοπλαγκτόν το οποίο με τη σειρά του υπερκαταναλώνεται από τα ψάρια. (Dobson & Frid, 1998). Η νεκρή οργανική ύλη στον πυθμένα αυξάνεται και το ίδιο και ο ρυθμός αποσύνθεσης. Επίσης επικρατούν τα κυανοφύκη έναντι των χλωροφυκών, σε ένα φαινόμενο που ονομάζεται «Άνθιση Ύδατος». Ο ευτροφισμός οδηγεί σε κυριαρχία ειδών απέναντι σε άλλα, μείωση της ποικιλότητας και μαζικές θανατώσεις μέσω: α) Συνθηκών έλλειψης οξυγόνου που προκαλούνται λόγω της αυξημένης αποσύνθεσης β) Παραγωγής τοξικών αερίων από την αποσύνθεση που λαμβάνει χώρα σε αναερόβιες συνθήκες στον πυθμένα γ) Έκκρισης τοξικών ουσιών από τα κυανοφύκη. Για να εμφανιστεί το φαινόμενο του ευτροφισμού, πέραν από την ύπαρξη οργανικής ρύπανσης προϋποτίθεται η ύπαρξη υψηλών θερμοκρασιών, υψηλής ηλιακής ακτινοβολίας και χαμηλού κυματισμού. Άλλα προβλήματα που αναφέρει ο Τσιάνης (21) είναι η φθορά των ιχθυοσυλληπτικών εγκαταστάσεων και ιχθυοφραγμών, η μείωση του βάθους των τάφρων διαχείμασης, το μπάζωμα των εσοδευτικών στομίων, οι έλλειψης οδικού και ηλεκτροδοτικού δικτύου και η πίεση από τις ανάγκες άρδευσης. Επίσης η αξιοποίηση του γεωθερμικού δυναμικού της περιοχής κρίνεται ότι είναι κάτω από το επίπεδο που μπορεί να επιτευχθεί. Ελλειπή θεωρούνται τα σχέδια αλιευτικής διαχείρισης όπως και η στελέχωση των υπηρεσιών αλιείας καθώς και η εκπαίδευση των στελεχών. Το ίδιο ισχύει για την οριοθέτηση των λιμνοθαλασσών και την επιστημονική υποστήριξη. Τέλος προβλήματα προκαλούνται από κρούσματα λαθραλιείας και την ανταγωνιστική δράση ιχθυοφάγων πουλιών όπως οι κορμοράνοι, ιδιαίτερα στις τάφρους διαχείμασης. 1

11 1.2.5 Ευτροφισμός και άνθηση ύδατος Ο ευτροφισμός είναι φαινόμενο κατά το οποίο ο ρυθμός ανάπτυξης των φυκών αυξάνεται λόγω υπέρμετρης συγκέντρωσης θρεπτικών στοιχείων στα νερά μιας λίμνης. Αυτά μπορεί να είναι νιτρικά και φωσφορικά ιόντα από λιπάσματα και απορρυπαντικά που προέρχονται από απορροές. βακτήρια και οι άλγες (algae) αυξάνονται σε αριθμό τόσο, που σχηματίζουν επικάλυμμα στις υδάτινες επιφάνειες, προκαλώντας σκίαση στο νερό κάτω από την επιφάνεια. Χωρίς φως, οι φωτοσυνθετικοί οργανισμοί στον πυθμένα θανατώνονται, προσφέροντας ακόμη μεγαλύτερη ποσότητα τροφής σε άλλα βακτήρια, που συνεχίζουν να αναπτύσσονται. (Rabalais et.al, 29)Η κατανάλωση όμως του οξυγόνου που είναι διαλυμένο στο νερό αυξάνεται δραματικά, ο αριθμός βακτηρίων αυξάνεται και η παραγωγή ελαττώνεται. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μην υπάρχει οξυγόνο για τους οργανισμούς που δεν μπορούν να φωτοσυνθέσουν. Όπως είναι κατανοητό τα ψάρια είναι ο πρώτος οργανισμός που πεθαίνει σε περίπτωση ευτροφισμού. Στη συνέχεια ακολουθούν τα βακτήρια, οδηγώντας όλο το οικοσύστημα σε θανάτωση. Ευθύνεται συνήθως στην μαζική εισροή θρεπτικών στοιχείων που μπορεί να είναι σημειακές (από οικιακά η βιομηχανικά απόβλητα), μη σημειακές (από εκπλύσεις θρεπτικών ή γεωργικές δραστηριότητες), την ατμόσφαιρα ή και το υπέδαφος. Η συγκέντρωση θρεπτικών στοιχείων οδηγεί επίσης και στο φαινόμενο της άνθησης ύδατος (κυανοβακτηριακός ανθός). Πρόκειται για μαζική συσσώρευση πλαγκτικών κυανοβακτηρίων στο επιφανειακό στρώμα του νερού κατά την διάρκεια της περιόδου που σχηματίζουν σημαντικούς πληθυσμούς. Είναι εμφανή από τον χρωματισμό της επιφάνειας του νερού συνήθως πράσινου. Κατά τη διάρκεια του κυανοβακτηριακού ανθού είναι δυνατόν εξαιτίας του κυματισμού του νερού να γίνει μια συσσώρευση στην ακτή σχηματίζοντας μια επιφανειακή κυανοβακτηριακή κρούστα. Η άνθηση ύδατος οδηγεί σε σημαντικά οικολογικά προβλήματα τόσο για το οικοσύστημα και τα ψάρια όσο και για τον άνθρωπο. (Reynolds, 1997) 11

12 2 ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΕΡΕΥΝΑΣ 2.1 Παράκτιες λίμνες νομού Ξανθής Λίμνη Βιστονίδα Περιγραφή Η λίμνη Βιστονίδα βρίσκεται ενδιάμεσα των Νομών Ξάνθης και Ροδόπης σε απόσταση 25χλμ περίπου από την πόλη της Ξάνθης. Το σχήμα της είναι τοξοειδές, με συνολική έκταση στρέμματα. Το μέγιστο μήκος χορδής είναι 11,5χλμ ενώ το μέγιστο βάθος 3,5μ. Τροφοδοτείται από τους ποταμούς Κόσυνθο, Κομψάτο και Ασπροπόταμο. Στο νότιο μέρος της χωρίζεται με αμμονησίδα από τον Βιστονικό όρμο, ενώ επικοινωνεί και με τη λιμνοθάλασσα πόρτο Λάγους με 3 στόμια., δυο εκ των οποίων είναι κλεισμένα με ιχθυοφραγμούς ενώ το τρίτο με ιχθυοσυλληπτικές εγκαταστάσεις. Η ιδιαιτερότητα της Βιστονίδας έγκειται στο γεγονός ότι τα νερά της έχουν υφάλμυρο χαρακτήρα, καθώς στο Βόρειο τμήμα της δέχεται τις εκβολές των ποταμών φορέων απορροής, επικοινωνεί όμως τόσο με την Λιμνοθάλασσα Λαγού, όσο και απευθείας με τη θάλασσα στο Νότιο τμήμα της. Η σύνδεση γίνεται με έναν φυσικό εσοδευτικό δίαυλο και η επικοινωνία μέσα από έναν τεχνητό δίαυλο, κλεισμένο με ιχθυοφραγμούς. Η λίμνη Βιστονίδα ήταν για χρόνια δέκτης αστικών και βιομηχανικών λυμάτων που προέρχονταν από την πόλη και την βιομηχανική περιοχή της Ξάνθης τα οποία μετέφερε ο ποταμός Κόσυνθος. Αποτέλεσμα ήταν η λίμνη να παρουσιάσει φαινόμενα ευτροφισμού κάτι που αποδεικνύεται και από τους ανάλογους δείκτες, (διαλυμένο οξυγόνο. συγκεντρώσεις αλάτων Ρ και Ν, λόγος Ν/Ρ, συγκέντρωση χλωροφύλλης-α, δομή και διαδοχή των φυτοπλαγκτονικών πληθυσμών). Άλλες απειλές για την περιοχή και τον υγρότοπο είναι η αποξήρανση του ανατολικού τμήματος της λίμνης, η γεωργική και αστική επέκταση, η υπεράντληση υδάτων και το κυνήγι. 12

13 A B Εικόνα 1: A) Σχέδιο απεικόνισης των εγκαταστάσεων της λίμνης Βιστονίδας B)Δορυφορική εικόνα της λίμνης Βιστονίδας από το Google Earth. 13

14 Αλιευτική διαχείριση Η αλιευτική διαχείριση γίνεται από τον αλιευτικό συνεταιρισμό «Άγιος Νικόλαος» από το Το μίσθωμα ανέρχεται σε 1% της ετήσιας παραγωγής, ενώ ο συνεταιρισμός είναι υποχρεωμένος να καταβάλει επιπλέον 5% για πιθανά ιχθυοβελτιωτικά έργα. Η εποχή εσόδευσης διαρκεί από τον Φεβρουάριο έως και τον Μάρτιο κάθε έτους. Η διαχείριση ακολουθεί ορθολογικό τρόπο, καθώς τα υπομεγέθη ιχθύδια που συλλαμβάνονται απελευθερώνονται πίσω στη Λίμνη. Η εξαλίευση γίνεται με ιχθυοσυλληπτικές εγκαταστάσεις, με δίχτυα μανωμένα, με βολκούς (χρησιμοποιούνται κυρίως για τα Χέλια το καλοκαίρι) και με βολόδιχτο. Οι ιχθυοσυλληπτικές εγκαταστάσεις δημιουργήθηκαν το 1965, ενώ η τάφρος διαχείμασης ξεκίνησε το 1987 και ολοκληρώθηκε με κάποια συμπληρωματικά έργα το 2. Το μήκος της τάφρου είναι 2 m, το μέσο πλάτος 3 m και το μέσο βάθος 5m Ιδιοκτησιακά ανήκει στο ελληνικό δημόσιο και έχει μισθωθεί με απ ευθείας ανάθεση στον προαναφερθέντα αλιευτικό συνεταιρισμό. Η λειτουργία της τάφρου είναι κομβικής σημασίας για την παραγωγή, διότι α) λειτουργεί σαν αποθήκη διατήρησης των Κέφαλων κατά την κάθοδο τους, ώστε να μπορεί να διαπραγματεύεται καλύτερη τιμή β) μέσα σε αυτήν διατηρούνται τα υπομεγέθη ψάρια γ) Λειτουργεί ως θερινή αποθήκη ψαριών σε μια περίοδο «νεκρή» για την αγορά. 14

15 2.1.2 Λιμνοθάλασσα Λαγού Περιγραφή Η παράκτια λίμνη Λαγός βρίσκεται βορειοανατολικά του Θρακικού Πελάγους στο βόρειο τμήμα του όρμου Βιστονίας (Πόρτο-Λάγος) και σε απόσταση 25 km περίπου από την πόλη της Ξάνθης. Επικοινωνεί με τη λίμνη Βιστονίδα στο βόρειο και ανατολικό τμήμα της ενώ νοτίως διαχωρίζονται με φυσική αμμονησίδα. Επικοινωνεί με τη θάλασσα με ένα φυσικό δίαυλο μήκους 7 περίπου, ενώ στο υπόλοιπο τμήμα της χωρίζεται από τη θάλασσα με λουρονησίδα. Εκτιμάται ότι καταλαμβάνει έκταση 3. στρεμμάτων περίπου, είναι εκβολικού τύπου με υψηλής αλατότητας νερά, όμως στα βορειότερα τμήματα της λόγω επικοινωνίας με την λίμνη Βιστονίδα είναι υφάλμυρα. Α 15

16 Β Εικόνα 2: Α) Σχέδιο απεικόνισης εγκαταστάσεων λιμνοθάλασσας λαγού Β)Δορυφορική εικόνα της λιμνοθάλασσας Λαγού από το Google Earth. Αλιευτική διαχείριση Η αλιευτική διαχείριση γίνεται από τον συνεταιρισμό «Άγιος Νικόλαος» από το 1947 και είναι κοινή με αυτή της λίμνης Βιστονίδας. Η εποχή εσόδευσης διαρκεί από Φεβρουάριο ως και Μάρτιο κάθε έτους. Η εξαλίευση γίνεται με ιχθυοσυλληπτικές εγκαταστάσεις και με μανωμένα δίχτυα. Τα υπομεγέθη ιχθύδια που συλλαμβάνονται εισάγονται στην τάφρο διαχείμασης. Το 1987 κατασκευάστηκε τάφρος διαχείμασης για την αξιοποίηση υπομεγεθών ιχθυδίων, η οποία στη συνέχεια επεκτάθηκε. Στην τάφρο διαχείμασης χρησιμοποιείται γεωθερμικό ρευστό ώστε η θερμοκρασία του νερού να διατηρείται πάνω από τους 5 ο C διότι οι Τσιπούρες αντιμετωπίζουν προβλήματα θνησιμότητας. Η ένταση της αλιευτικής δραστηριότητας που εξασκείται στη λιμνοθάλασσα μπορεί να θεωρηθεί μέτρια 16

17 2.1.3 Λάφρη/Λαφρούδα Περιγραφή Η λιμνοθάλασσα Λάφρη σχηματίζεται ανατολικά του ποταμού Νέστου και σε απόσταση 3 km από την πόλη της Ξάνθης. Δυτικά επικοινωνεί με τη λιμνοθάλασσα Λαφρούδα ενώ βόρεια και ανατολικά οριοθετείται από καλλιεργήσιμες εκτάσεις και βοσκότοπους. Νότια διαχωρίζεται από το Θρακικό Πέλαγος με αμμονησίδα. Η λιμνοθάλασσα καταλαμβάνει έκταση 1.2 στρεμμάτων περίπου. Έχει περίπου οβάλ σχήμα. Είναι αβαθής και λασπώδης με το μέσο βάθος της να είναι,4 μ και το μέγιστο,7μ. Το νερό της είναι υφάλμυρο, διότι η επικοινωνία με τη θάλασσα είναι μόνιμη και γίνεται με έναν εσοδευτικό δίαυλο μήκους 3 μ. Στο νοτιοανατολικό τμήμα της λιμνοθάλασσας έχει κατασκευαστεί τεχνητή νησίδα για την υδρόβια ορνιθοπανίδα, με φερτές ύλες που προήλθαν από την κατασκευή εκβάθυνση των τάφρων διαχείμασης στις γύρω λιμνοθάλασσες. Περιγραφή Λαφρούδας Η λιμνοθάλασσα Λαφρούδα βρίσκεται σε απόσταση 3χλμ από την Πόλη της Ξάνθης, ανατολικά του Νέστου, ενδιάμεσα του Πόρτο Λάγους και τα Άβδηρα, δυτικά της Λάφρης και νοτιοδυτικά της Βιστονίδας. Καταλαμβάνει έκταση 75 στρεμμάτων περίπου, με μέσο βάθος,3m. Είναι αβαθής και λασπώδης, με υφάλμυρο νερό καθώς βρίσκεται σε μόνιμη επικοινωνία με τη θάλασσα δια μέσω εσοδευτικού διαύλου μήκους 3 μέτρων. Για την καλύτερη κυκλοφορία του νερού στη παράκτια λίμνη έχουν διαμορφωθεί στο βυθό τεχνητά κανάλια σχήματος V. Αλιευτική διαχείριση Η αλιευτική διαχείριση γίνεται και στις δυο λίμνες από τον συνεταιρισμό Άγιος Νικόλαος. Η εποχή εσόδευσης διαρκεί από Ιανουάριο ως και Απρίλιο κάθε έτους. Η εξαλίευση γίνεται με ιχθυοσυλληπτικές εγκαταστάσεις τους μήνες από Σεπτέμβριο ως και Ιανουάριο (ποσοστό παραγωγής 2 %) ενώ παράλληλα χρησιμοποιούνται και μανωμένα δίχτυα (ποσοστό παραγωγής 8 %) τους ίδιους μήνες. Τα υπομεγέθη ψάρια που συλλαμβάνονται εισάγονται στην τάφρο διαχείμασης που κατασκευάστηκε το 1985 στη Λάφρη και το 199 στη Λαφρούδα. Οι ιχθυοσυλληπτικές εγκαταστάσεις είναι 17

18 σύγχρονες και αποτελούνται από μπετόν και κράμα αλουμινίου. Διατάσσονται σε 3 σειρές, οι δύο είναι απλές πόρτες (ιχθυοφραγμοί) και η τρίτη (μεσαία) είναι ιχθυοσυλληπτική. Εικόνα 3: Δορυφορική εικόνα των λιμνοθαλασσών Λάφρης (ανατολικά) Λαφρούδας (δυτικά) Google Earth. Το οικοσύστημα της ευρύτερης περιοχής Βιστονίδας Η ευρύτερη περιοχή της Βιστονίδας αποτελεί βιότοπο με πλούσια βιοποικιλότητα. Το κλίμα της ευρύτερης περιοχής, χαρακτηρίζεται ως μεσογειακό, με σχετικά ήπιο και βροχερό χειμώνα και με ξηρό και θερμό θέρος. Στην περιοχή παρουσιάζονται έντονα πλημμυρικά φαινόμενα. Οι άνεμοι που πνέουν στην περιοχή, είναι γενικά ισχυροί και Βόρειοι. Η βλάστηση αποτελείται από αμμόφιλες και αλόφιλες φυτοκοινωνίες με ενδεικτικά αμμόφιλα φυτά, όπως Ψάθα (Amophila arenaria), η Σαλσόλα (Salsola kali), η 18

19 Γαλατσίδα (Euphorbia paralias), και αλόφιλα όπως η Αλιμιόνη (Halimione portulacoides), η Αρμυρήθρα (Salicornia europea), οι Αρμύρες (Arthrocnemum fruticosum) και το Αρμυρίκι (Suaeda maritima). Όσον αφορά την ιχθυοπανίδα της περιοχής εμφανίζονται συνολικά 58 είδη. Όπως είναι αναμενόμενο εμφανίζονται είδη τόσο των αλμυρών όσο και των λιμναίων υδάτων καθώς οι λίμνες (ιδιαίτερα Λάγος, Λάφρη και Λαφρούδα είναι σε επαφή με αλμυρά νερά.). Τα είδη που εμφανίζονται είναι τα εξής: Πίνακας 1: Λίστα ειδών που συναντώνται στην Βιστονίδα και τις λίμνες της ευρύτερης περιοχής. Οικογένεια Είδος Κοινή Ονομασία Clupeidae Alosa falax nilotica Σαρδελομάνα Alosa caspia vistonica Λιπαριά Alosa vistonica Θρίτσα Sardina pilchardus Σαρδέλα Cyprinidae Rutilus rutilus Τσιρώνι Leuciscus cephalus Τυλινάρι Scardinius erythrophalmus Κοκκινοφτέρα Chondrostoma vardarense Σύρτης Leucaspius delineatus Μικροσίρκο Gobio gobio Γυφτόψαρο Barbus cyclolepis Βριάνα Cyprinus carpio Γριβάδι, Κυπρίνος Alburnus vistonicus Αλάϊα Rhodeus amarus Μουρμουρίτσα Carassius auratus Πεταλούδα Alburnus alburnus Σίρκο Chalcalburnus chalcoides macedonicus Γελάρτζα Squalius orpheus ΠοταμοΚέφαλος Θράκης Petroleuciscus borysthenicus Τσαϊλάκι Vimba melanops Μαλαμίδα Blenniidae Lipophrys pavo Σαλιάρα Salaria fluviatilis Ποταμοσαλιάρα Mugilidae Mugil cephalus Κέφαλος Liza aurata Μυξινάρι Liza saliens Γάστρος Liza ramada Μαυράκι Chelon labeo Βελάνιτσα Chelon labrosus Χειλωνάρι Cyprinodontidae Aphanius fasciatus Ζαμπαρόλα Atherinidae Atherina boyeri Αθερίνα Sciaenidae Umbrina cirrhosa Μυλοκόπι Scombridae Scomber scombrus Σκουμπρί Scorpaena scrofa Σκορπίνα 19

20 Soleidae Solea vulgaris Γλώσσα Sparidae Boops boops Γόπα Diplodus annularis Σπάρος Diplodus sargus Σαργός Lithognathus mormyrus Μουρμούρα Pagellus bogaraveo Κεφαλάς Sparus aurata Τσιπούρα Triglidae Trigla lineata Καπόνι Carangidae Trachurus mediterraneus Σαφρίδι Anguilidae Anguilla anquilla Χέλι Engaulidae Engraulis encrausicolus Γαύρος Belonidae Belone belone acus Ζαργάνα Synqnathidae Syngnathus acus Σακκοράφα Gasterosteidae Gasterosteus gymnurus Αγκαθερό Gobiidae Cobitis strumicae Θρακοβελονίτσα Knipowichia caucasica Ποντογωβιός Zosterissesor ophiocephalus ophiocephalus Πρασινογωβιός Pomatoschistus marmoratus Γωβιός Poecilliidae Gambusia affinis Κουνουπόψαρο Blenniidae Salaria pavo Λειροσαλιάρα Serranidae Dicentrarchus labrax Λαυράκι Mullidae Mullus surmuletus Μπαρμπούνι Pleuronectidae Platichthys flesus luscus Φασί Platichthis sp. Χειμάρα Καθεστώς προστασίας υγροτόπων Βιστονίδας Η περιοχή της Βιστονίδας προστατεύεται από την Σύμβαση Ramsar ως υγρότοπος διεθνούς σημασίας, ενώ είναι ενταγμένη και στο ευρωπαϊκό δίκτυο Natura 2 ως τόπος κοινοτικής σημασίας, με την οδηγία 92/43/ΕΟΚ. Επίσης ανήκει στις προστατευμένες περιοχές σημαντικές για τα πουλιά (International Bird areas) ενώ τμήμα της θεωρείται εκτροφείο θηραμάτων όπου απαγορεύεται το κυνήγι. Έχει χαρακτηριστεί Εθνικό Πάρκο με δυο αποφάσεις, το 1996 και το 28 (Κουτράκης κ.α. 2) 2

21 2.1.4 Πάλαια κοίτη Νέστου Περιγραφή Η λιμνοθάλασσα Παλαιά Κοίτη Νέστου σχηματίζεται ανατολικά του ποταμού Νέστου σε απόσταση 3χλμ από την πόλη της Ξάνθης, νοτίως του χωριού ερασμίου. Αποτελείται από ένα πλέγμα καναλιών που έχουν απομείνει μετά τα έργα διευθέτησης της κοίτης του ποταμού Νέστου από το 1954 και μετά. Τα κανάλια αυτά δέχονται γλυκά νερά από την ευρύτερη περιοχή αλλά και θαλασσινά διότι επικοινωνούν με το Θρακικό πέλαγος, από το οποίο διαχωρίζονται με εκτεταμένη λουρονησίδα. Η συνολική έκταση τους είναι περίπου 65 στρέμματα. Η υδάτινη περιοχή καταλαμβάνει 28 στρέμματα. Τα κανάλια είναι ρηχά. Το μέσο βάθος της λιμνοθάλασσας είναι 1 μ. και το μέγιστο 2 μ. σε περιοχή που καλύπτει το 1 % της συνολικής έκτασης. Η επικοινωνία με τη θάλασσα γίνεται με έναν εσοδευτικό δίαυλο μήκους 6 m, πλάτους 4 m και βάθους 1 m περίπου. Α 21

22 Β Εικόνα 4: Α) Σχέδιο απεικόνισης αλιευτικών εγκαταστάσεων Παλαιάς Κοίτης Νέστου Β)Δορυφορική εικόνα του συμπλέγματος καναλιών Παλαιάς Κοίτης Νέστου από το Google Earth. Αλιευτική Διαχείριση Η λιμνοθάλασσα ανήκει στο ελληνικό δημόσιο και έχει μισθωθεί με απ ευθείας ανάθεση στον Αλιευτικό Συνεταιρισμό Ο Ποσειδών από το 1983 ενώ μέχρι τότε την εκμεταλλεύονταν διάφοροι ιδιώτες. Το μίσθωμα ανέρχεται σε 1% της ετήσιας παραγωγής, ενώ ο συνεταιρισμός είναι υποχρεωμένος να καταβάλει επιπλέον 5% για πιθανά ιχθυοβελτιωτικά έργα. Η εποχή εσόδευσης διαρκεί από Φεβρουάριο ως και Μάιο κάθε έτους. Η εξαλίευση γίνεται τους μήνες από Σεπτέμβριο ως και Ιανουάριο με ιχθυοσυλληπτικές εγκαταστάσεις (ποσοστό παραγωγής 45 %), με δίχτυα μανωμένα που τοποθετούνται στα κανάλια (ποσοστό παραγωγής 45 %) και με βολκούς (1%). Τα υπομεγέθη ψάρια μπαίνουν στην τάφρο διαχείμασης από ένα μικρό κανάλι που βρίσκεται αμέσως μετά το εσοδευτικό στόμιο. (Υπουργείο Γεωργίας (Ε.Π. PESCA), 2) 22

23 Το οικοσύστημα της παλαιάς κοίτης Νέστου Η περιοχή είναι πολύ σημαντικής από οικολογικής πλευράς. Φιλοξενεί έναν μεγάλο αριθμό πτηνών πολλά από τα οποία είναι σπάνια ή απειλούμενα με εξαφάνιση, όπως και αντίστοιχα θηλαστικά. Όσον αφορά την ιχθυοπανίδα, αποτελείται από 16 είδη που δίνονται στην παρακάτω λίστα. Πίνακας 2: Είδη που συναντώνται στην παλαιά κοίτη Νέστου. Α/Α Είδος Κοινή Ονομασία 1 Anguilla anguilla Χέλι 2 Mugil cephalus Κέφαλος 3 Liza aurata Μυξινάρι 4 Liza saliens Ψωμώνι 5 Liza ramada Μαυράκι 6 Chelon labrosus Χειλωνάρι 7 Dicentrarchus labrax Λαυράκι 8 Sparus aurata Τσιπούρα 9 Diplodus sargus Σαργός 1 Lithognathus mormyrus Μουρμούρα 11 Diplodus annularis Σπάρος 12 Oblada melanura Μελανούρι 13 Platichthys flesus Χειμάρα 14 Γένος Solea Γλώσσα 15 Atherina boyeri Αθερίνα 16 Mullus barbatus Κουτσομούρα Καθεστώς προστασίας Παλαιάς Κοίτης Νέστου Η περιοχή προστατεύεται από τη Σύμβαση Ramsar ως υγρότοπος διεθνούς σημασίας, μαζί με τις γειτονικές λίμνες και λιμνοθάλασσες όπως Ισμαρίδα, Βιστονίδα και Πόρτο Λάγος, ενώ είναι επίσης χαρακτηρισμένη ως σημαντική περιοχή για πουλιά (ΣΠΠ). Ανήκει στο Εθνικό Πάρκο Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης 23

24 2.2 Παράκτιες λίμνες νομού Ροδόπης Λίμνη Ισμαρίδα Περιγραφή Έχει απόσταση 18 χιλιόμετρα από την πόλη της Κομοτηνής, στα νοτιοδυτικά. Δυτικά της λίμνης υπάρχουν οι παράκτιες λίμνες: Έλος ή Καρατζαλί, Πτελέα, Αλυκή ή Μέση, Καρατζά ή Αρωγή και Ξηρολίμνη ή Φαναρίου. Τροφοδοτείται από τον ποταμό Βοσβόζη, που αποτελεί την κύρια εισροή νερού και από τον ποταμό Λίσσο. Το σχήμα της είναι ελλειψοειδές, η απόσταση της από τη θάλασσα είναι 3 χιλιόμετρα και χαρακτηρίζεται από το μικρό της βάθος (μέγιστο 1,2 m και ελάχιστο,4 m). Η έκταση που καταλαμβάνει η λίμνη είναι στρέμματα, ανάλογα με την εισροή νερού του Βοσβόζη. Οι κύριες απειλές που αντιμετωπίζει η λίμνη Ισμαρίδα είναι η μόλυνση από λύματα και χημικά, (καθώς αποτελεί αποδέκτη των επεξεργασμένων λυμάτων της πόλης της Κομοτηνής και των ακατέργαστων αποβλήτων από μεταποιητικές μονάδες), οι υπερβολικές υδροληψίες, η επέκταση των γεωργικών καλλιεργειών και υποδομών. Η λίμνη χαρακτηρίζεται υπερεύτροφη (Γιαννακοπούλου 1995). Εικόνα 5: Δορυφορική εικόνα της λίμνης Ισμαρίδας από το Google Earth. 24

25 Αλιευτική διαχείριση Ισμαρίδας Η αλιευτική διαχείριση γίνεται από τον Αλιευτικό Συνεταιρισμό Μαρώνειας. Η αλιευτική δραστηριότητα στην περιοχή διαρκεί περίπου έξι μήνες, παρουσιάζει δε πιο έντονο ενδιαφέρον στην περιοχή των παράκτιων λιμνών της περιοχής και όχι στη λίμνη, όπου πλέον εξασκείται ευκαιριακά. Υπάρχουν ιχθυοσυλληπτικές εγκαταστάσεις, καθώς υπήρχε άμεση επικοινωνία της λίμνης με τις παρακείμενες παράκτιες λίμνες. Η επικοινωνία αυτή έχει περιορισθεί, κυρίως λόγω της εισόδου πολλών θαλασσινών νερών. Ιδιοκτησιακά ανήκει στο ελληνικό δημόσιο και έχει μισθωθεί με απ ευθείας ανάθεση στον Αλιευτικό Συνεταιρισμό Μαρώνειας (Κοκκινάκης κ.α. 2, Μπουδαλίκα 21) Λίμνη Έλους Η παράκτια λίμνη Έλος σχηματίζεται βορειοδυτικά του Θρακικού Πελάγους σε απόσταση 25 km περίπου από την πόλη της Κομοτηνής και Νότια διαχωρίζεται με φυσική αμμονησίδα πλάτους 5-6m περίπου από το Θρακικό Πέλαγος με το οποίο επικοινωνεί με δίαυλο. Δυτικά επικοινωνεί με την παράκτια λίμνη Πτελέα ενώ βόρεια και ανατολικά οριοθετείται με καλλιεργήσιμες και ελώδεις εκτάσεις. Καταλαμβάνει έκταση 2. στρεμμάτων περίπου και είναι κλειστού τύπου. Το μέσο βάθος της είναι,8m και το μέγιστο 1m περίπου. Συνδέεται με τη θάλασσα με έναν φυσικό εσοδευτικό δίαυλο μήκους 8 m, μέσου πλάτους 4m και βάθους 1,3m περίπου, ενώ χωρίζεται από την παράκτια λίμνη Πτελέα με ένα ανάχωμα. Η τάφρος διαχείμασης έχει μήκος 21 m, πλάτος 48 και βάθος 4,8m περίπου. Η παράκτια λίμνη ανήκει στο ελληνικό δημόσιο και έχει μισθωθεί με απ ευθείας ανάθεση στον Αλιευτικό Συνεταιρισμό Μαρώνειας με τη διαδικασία του άρθρου 5 του ΠΔ 42/ Λίμνη Πτελέας Η παράκτια λίμνη Πτελέα (Καραγκατσέλια) σχηματίζεται βορειοδυτικά του Θρακικού Πελάγους και βρίσκεται σε απόσταση 25 km περίπου από την πόλη της Κομοτηνής. Νότια διαχωρίζεται με φυσική αμμονησίδα πλάτους 4 m από το Θρακικό Πέλαγος με το οποίο επικοινωνεί με δίαυλο. Ανατολικά επικοινωνεί με την παράκτια λίμνη Έλος, ενώ βόρεια και δυτικά οριοθετείται με καλλιεργήσιμες εκτάσεις. Η παράκτια λίμνη καταλαμβάνει έκταση 2. στρεμμάτων περίπου και είναι κλειστού τύπου. Το 25

26 μέσο βάθος της είναι,8m και το μέγιστο 1m περίπου. Συνδέεται με τη θάλασσα με έναν φυσικό εσοδευτικό δίαυλο μήκους 8 m, μέσου πλάτους 4m και βάθους 1,3m περίπου, ενώ χωρίζεται από την παράκτια λίμνη Έλος με ένα ανάχωμα. Εικόνα 6: Λιμνοθάλασσες Έλος-Πτελέα (Δορυφορική εικόνα από Google Earth). Ιχθυοσυλληπτικές εγκαταστάσεις Έλους-Πτελεάς Η αλιευτική διαχείριση γίνεται από τον Αλιευτικό Συνεταιρισμό Μαρώνειας. Το σχέδιο αλιευτικής διαχείρισης ακολουθεί τη γενική αλιευτική διαχείριση των παράκτιων λιμνών της Βορείου Ελλάδας. Η ένταση της αλιευτικής δραστηριότητας που εξασκείται μπορεί να θεωρηθεί μέτρια Η τάφρος διαχείμασης έχει μήκος 21 m, πλάτος 48 και βάθος 4,8m περίπου. Ανήκει στο ελληνικό δημόσιο και έχει μισθωθεί με απ ευθείας ανάθεση στον Αλιευτικό Συνεταιρισμό Μαρώνειας Λίμνη Αλυκής Η παράκτια λίμνη Αλυκή βρίσκεται σε απόσταση 25 km περίπου από την πόλη της Κομοτηνής. Νότια διαχωρίζεται με φυσική αμμονησίδα από το Θρακικό Πέλαγος. Καταλαμβάνει έκταση 3. στρεμμάτων περίπου, ενώ το μέσο βάθος της είναι,8 m και το μέγιστο 1,1 m περίπου. Συνδέεται με τη θάλασσα με έναν εσοδευτικό δίαυλο μήκους 2 m, μέσου πλάτους 2 m και βάθους 1,4m 26

27 Εικόνα 7: Παράκτια λίμνη Αλυκή (Δορυφορική εικόνα από Google Earth). Αλιευτική διαχείριση Αλυκής Αποτελεί αντικείμενο εκμετάλλευσης από τον Αλιευτικό Συνεταιρισμό Μέσης. Το σχέδιο αλιευτικής διαχείρισης ακολουθεί τη γενική αλιευτική διαχείριση των παράκτιων λιμνών της Βορείου Ελλάδας. Νέα τάφρος διαχείμασης κατασκευάστηκε το 1998, η οποία έχει μήκος 15 m, πλάτος 4 m και βάθος 3,2 m περίπου, ενώ είναι συνδεδεμένη με το στόμιο της λιμνοθάλασσας για να οδηγούνται τα ψάρια άμεσα στην τάφρο. Ανήκει στο ελληνικό δημόσιο και έχει μισθωθεί με απ ευθείας ανάθεση στον Αλιευτικό Συνεταιρισμό Μέσης Μαυρολίμνη Βρίσκεται σε απόσταση 3 km περίπου από την πόλη της Κομοτηνής και, ανατολικά του ακρωτηρίου Κουρουσμηλού. Νότια διαχωρίζεται με φυσική αμμονησίδα από το Θρακικό Πέλαγος και δυτικά οριοθετείται από τον οικισμό της Αρωγής. Η παράκτια λίμνη καταλαμβάνει έκταση 1.5 στρεμμάτων περίπου. Το μέσο βάθος της είναι,7m και το μέγιστο 1m περίπου. Συνδέεται με τη θάλασσα με έναν εσοδευτικό δίαυλο μήκους 8 m, μέσου πλάτους 2m και βάθους 1,2m περίπου. 27

28 Εικόνα 8: Παράκτια λίμνη Μαυρολίμνη (Δορυφορική εικόνα από Google Earth). Αλιευτική διαχείριση Μαυρολίμνης Το σχέδιο αλιευτικής διαχείρισης ακολουθεί τη γενική αλιευτική διαχείριση των παράκτιων λιμνών της Βορείου Ελλάδας Η τάφρος διαχείμασης κατασκευάστηκε το 1987 και το 1998 έγιναν επιπλέον εργασίες επέκτασης και εκβάθυνσης. Έχει μήκος 8 m, πλάτος 33m και βάθος 3,5m περίπου και επικοινωνεί με το στόμιο της παράκτιας λίμνης για να οδηγούνται τα μικρά ψάρια μέσα στην τάφρο. Ανήκει στο ελληνικό δημόσιο και έχει μισθωθεί με απ ευθείας ανάθεση στον Αλιευτικό Συνεταιρισμό Μέσης Ξηρολίμνη Βρίσκεται σε απόσταση 35 km περίπου από την πόλη της Κομοτηνής στην ανατολική πλευρά του όρμου Βιστωνίας (Πόρτο-Λάγος). Νότια διαχωρίζεται από τη θάλασσα με φυσική αμμονησίδα πάνω στην οποία βρίσκεται η παραλία Φαναρίου και ασφαλτοστρωμένος δρόμος. Ανατολικά οριοθετείται από ένα κάμπινγκ. Βρίσκεται μέσα στον οικισμό του Φαναρίου και περιβάλλεται από σπίτια. Έχει έκταση 25 στρεμμάτων, ενώ το μέσο βάθος της είναι,6m και το μέγιστο 1m περίπου. Συνδέεται με τη θάλασσα με έναν εσοδευτικό δίαυλο μήκους 7 m, πλάτους 26m και βάθους 1,2m περίπου. 28

29 Αλιευτική διαχείριση Ξηρολίμνης Το σχέδιο αλιευτικής διαχείρισης ακολουθεί τη γενική αλιευτική διαχείριση των παράκτιων λιμνών της Βορείου Ελλάδας. Οι σύγχρονες ιχθυοσυλληπτικές εγκαταστάσεις και οι ιχθυοφραγμοί είναι κατασκευασμένες από τσιμέντο και κράμα αλουμίνιου. Διατάσσονται σε τρεις διπλές σειρές ενώ υπάρχουν δύο σειρές διπλών ιχθυοφραγμών που δημιουργούν το χαύτη (αυλή) όπου μαζεύονται τα ψάρια κατά την αλιευτική περίοδο και η οποία επικοινωνεί με την τάφρο διαχείμασης. Η τάφρος διαχείμασης έχει μήκος 2 m, πλάτος 36 και βάθος 6,7m περίπου και επικοινωνεί τόσο με τις ιχθυοσυλληπτικές εγκαταστάσεις, όσο και με την παράκτια λίμνη μέσω διαύλων. Ανήκει στο Ελληνικό Δημόσιο και έχει μισθωθεί με απ ευθείας ανάθεση στον Αλιευτικό Συνεταιρισμό Φαναρίου «Ο Άγιος Νεκτάριος» (Κουτράκης κ.α. 2). Εικόνα 9: Παράκτια λίμνη Ξηρολίμνη (Δορυφορική εικόνα από Google Earth) Χλωρίδα και πανίδα της ευρύτερης περιοχής Χλωρίδα Ο υγροβιότοπος χαρακτηρίζεται βρίσκονται πολλές ζωοκοινωνίες και φυτοκοινωνίες από διαφορετικά τάξα προσδίδοντας ιδιαίτερα υψηλή βιοποικιλότητα. Ιδιαίτερη σημασία, έχουν οι εξής περιοχές: 29

30 α) η επιπλέουσα βλάστηση της λίμνης Μητρικού με τα χαρακτηριστικά είδη το Trapa natans και το Nymphea alba β) η ελώβια βλάστηση στις ζώνες γύρω από τη λίμνη, γ) οι εκτάσεις αλοφυτικής βλάστησης βόρεια και νότια των λιμνοθαλασσών, ανατολικά και δυτικά της λίμνης Ισμαρίδας (Μητρικού) μαζί με θαμνώδεις εκτάσεις από Tamarix και δ) οι αμμοθίνες με την αμμόφιλη βλάστηση Αναφορικά κάποια από τα φυτά εντοπίζονται στις αμμόφιλες φυτοκοινωνίες είναι: το Αμμόφιλο ή Ψάθα (Amophila arenaria), η Γαλατσίδα (Euphorbia peplis), η Σαλσόλα (Salsola kali) και ο Θαλασσόκρινος (Pancratium maritimum). Στις αλόφιλες φυτοκοινωνίες, υπάρχει η Αρμυρήθρα (Salicornia europea) και το Αρμυρίκι (Suaeda maritima) και η Αλιμιόνη (Halimione portulacoides). Στα λιβάδια με βούρλα, συναντάμε το Θαλασσόβουρλο (Juncus maritimys), το Βούρλο (Juncus acutus), το Πολύγωνο (Polygonum sp.), το Μαρούβιο (Marrybium), την Αγριαδα (Cynodon dactylon) και τον Κυνόσουρο (Cynosurus sp.). Φυτά που εντοπίζονται στις υδρόφιλες φυτοκοινωνίες είναι: το Λευκό νούφαρο (Nymphea alba), το Μυριόφυλλο (Myriophyllum sp.), το Κίτρινο νούφαρο (Nuphar lutea) και ο Ποταμογείτονας (Potamogeton natans). Αντίστοιχα, στους καλαμώνες της περιοχής, υπάρχει το Καλάμι (Arundo donax) και το Σάζι (Typha latifolia) (Κοκκινάκης κ.α. 2, Κουτράκης κ.α. 2). Πανίδα Έχουν καταγραφεί 37 είδη ιχθυοπανίδας στην Ισμαρίδα και στις γύρω παράκτιες λίμνες (Economou et al. 27, Περγαντής κ.α. 21 ). Πίνακας 3: Είδη που συναντώνται στην Ισμαρίδα και τις λίμνες της ευρύτερης περιοχής. Οικογένεια Είδος Κοινό όνομα Clupeidae Alosa falax nilotica Σαρδελομάνα Cyprinidae Rutilus rutilus Τσιρώνι Abramis brama Πλατσούκα, Λεστιά Scardinius erythrophalmus Κοκκινοφτέρα Chondrostoma vardarense Γουρουνομύτης Chalcalburnus chalcoides macedonicus Αλάϊα Gobio gobio vulgaricus Γυφτόψαρο Barbus cyclolepis Μπρίανα Cyprinus carpio Κυπρίνος Leucaspius delineatus Μικρόσιρκο 3

31 Rhodeus amarus Φλασκούνι, Μουρμουρίτσα Leuciscus cephalus Τσαϊλάκι Esox lucius Τούρνα Carassius auratus Πεταλούδα Aspius aspius Ασπρογρίβαδο Tinca tinca Γλίνι Phoxinus strymonicus Κοκκινόγαστρος Vimba melanops Μαλαμίδα Squalius orpheus ΠοταμοΚέφαλος Θράκης Gasterosteidae Gasterosteus aculeatus Αγκαθερό Anguilidae Anguilla anquilla Χέλι Cobitidae Cobitis strumicae Θρακοβελονίτσα Sabanejewia balcanica Χρυσοβελονίτσα Knipowitschia caucasia Ποντογωβιός Mugilidae Mugil cephalus Κέφαλος Liza aurata Μυξινάρι Liza saliens Γάστρος Mugilidae Liza ramada Μαυράκι Chelon labrosus Χειλωνάρι Liza haematocheilus ΣαζανοΚέφαλος Moronidae Dicentrarchus labrax Λαυράκι Sparidae Sparus auratus Τσιπούρα Salmonidae Salmo macedonicus Πέστροφα Νέστου Soleidae Solea vulgaris Γλώσσα Poeciliidae Gambusia holbrooki Κουνοποφάγος Namacheilinae Oxynoemachelius buureschi Πετροχείλι Lusiopercinae Sander lucioperca Ποταμολαύρακο Στην περιοχή της Ισμαρίδας εντοπίζονται επίσης, περίπου 2 είδη θηλαστικών, 225 είδη πτηνών και 8 είδη αμφιβίων. Τα σημαντικότερα είδη θηλαστικών είναι: Η βίδρα (Lutra lutra), ο λύκος (Canis lupus), το τσακάλι (Canis aureus), το αγριογούρουνο (Sus scrofa) και το ζαρκάδι (Capreolus capreolus). Συναντούμε ακόμη αλεπούδες (Vulpes vlupes), σκαντζόχοιρους (Erinaceus europaeus), μυγαλές τρωκτικά κ.α. Ορνιθοπανίδα: Πολλά είδη πουλιών έχουν καταγραφεί στη λίμνη Ισμαρίδα. Συγκεκριμένα 225. Τα περισσότερα προστατεύονται από διεθνείς συμβάσεις. Μερικά από αυτά είναι: το μαυροβουτηχτάρι (Podiceps nigricollis), ο κορμοράνος (Phalacrocorax carbo), η λαγγόνα (Phalacrocorax pygmeus) κ.α. Στην περιοχή ακόμη ξεχειμωνιάζουν 2. από πάπιες (Tardona tardona), η βαρβάρα, (T. Ferruginea), η βαλτόπαπια, (Aythya nyroca), η κοκκινοκέφαλη (Anas Penelope) κ.α. Η χουλιαρομύτα 31

32 (Platalea leucorodia) είναι ένα πουλί, το οποίο συναντούμε εδώ και σε 3-4 άλλες αποικίες πτηνών. Θεωρείται σπάνιο πουλί. Είδη τα οποία αναπαράγονται στη λίμνη είναι: η αγκαθοκαλημάνα (Hoplopterus spinosus), ο κρυπτοτσικνίας (Ardeola ralloides), ο μικροτσικνίας (Ixobrychus minutus) κ.α. Αξίζει να αναφέρουμε τον αμμοπετροκλή (Oenanthe isabellina), ο οποίος ανήκει στην οικογένεια των Turdidae και απαντάται μόνο στην περιοχή αυτή και στον Έβρο. Χαρακτηριστικοί αντιπρόσωποι αρπακτικών που ζουν στην περιοχή είναι ο βασιλαετός (Aquila heliaca) και το κιρκινέζι (Falco naumanni). Περίπου 16 είδη πουλιών έχουν καταγραφεί στις γύρω λιμνοθάλασσες. Τα σπουδαιότερα είναι: o Θαλασσοκόρακας (Phalacrocorax aristotelis), το Φοινικόπτερο (Phoenicopterus ruber), ο Θαλασσαετός (Haliaetus albicilla), ο Καλαμοκανάς (Himantopus himantopus), η Αβοκέτα (Recurvirostra avosetta), η Πετροτριλίδα (Burbinus oedicnemus), το Νεροχελίδονο (Glareola platincola), ο ΜαυροΚέφαλος Γλάρος (Larus melanocephalus), ο Λεπτόραμφος γλάρος (Larus genei), το Γερογλάρονο (Gelochelidon nilotica), το Μαυρογλάρονο (C.niger) και το Μουστακογλάρονο (Chlidonias hybrida). Έχουν καταγραφεί 8 είδη αμφίβιων: ο Τελματοτρίτωνας (Triturus vulgaris), ο Πηλοβάτης (Pelobatus syriacus), ο Δενδροβάτραχος (Hyla arborea), ο Λιμνοβάτραχος (Rana ridibunda), ο Πρασινόφρυνος (Rufo viridis), ο Πηδοβάτραχος (Rana dalmatica) και ο Κοινός Τρίτωνας (Triturus vulgaris). Όσον αφορά τα ερπετά που συναντούμε εντός της λίμνης και στις τριγύρω περιοχές και έλη είναι: η Στικτόλαιμη νεροχελώνα (Emys orbicularis), η Ριγόλαιμη νεροχελώνα (Mauremys caspica), η Νερόφιδα (Natrix natrix, N. Tesselata). Υπάρχουν ακόμη και χερσαίες χελώνες, η Ελληνική χελώνα (Testudo graeca), η Βαλκανική χελώνα (Testudo hermanni) και η Πρασινόσαυρα (Lacerta viridis). Από φίδια απαντώνται ο Λαφιάτης (Elaphe quatuorlineata) και ο σπάνιος Σαΐτης (Coluber caspius) (Κουτράκης κ.α. 2, Μπουδαλίκα 21). 32

33 2.2.8 Κλιματολογικά και εδαφολογικά χαρ/κά της ευρύτερης περιοχής Κλίμα Το κλίμα στην περιοχή είναι κάτι ανάμεσα σε Μεσογειακό και Μεσευρωπαϊκό. Η μεγαλύτερη θερμοκρασία το καλοκαίρι είναι 23 o C και η χαμηλότερη το χειμώνα 5 o C. Περισσότερες βροχές και χιόνια παρουσιάζονται κατά τους χειμερινούς μήνες, χωρίς να λείπουν και οι καλοκαιρινές καταιγίδες. Ισχυροί βόρειοι άνεμοι επικρατούν στο διάστημα Νοεμβρίου Μαρτίου και νοτιοανατολικοί τον Απρίλιο (Μπουδαλίκα 21). Έδαφος Το έδαφος στην συγκεκριμένη περιοχή αποτελείται από κρυσταλλοσχιστώδη πετρώματα υψηλής μεταμόρφωσης που είναι παλαιοζωικής ηλικίας και αποτελούν το υπόβαθρο πάνω στο οποίο επικάθονται τα νεώτερα ιζήματα της πεδιάδας στο νότιο τμήμα του νομού. Τα ιζήματα αυτά είναι τριτογενή (παλαιογενή και νεογενή) και άρχισαν να δημιουργούνται στο τέλος του Μεσοζωικού όταν μετά από αλλεπάλληλες πτυχώσεις (Καληδονική, Ερκόνια, Αυστριακή) καταβυθίστηκε το νότιο τμήμα του νομού και σκεπάστηκε από τη θάλασσα. Πάνω σε αυτά τέλος, επικάθονται τα τεταρτογενή ιζήματα. Πιο συγκεκριμένα τα μεταμορφωμένα πετρώματα αναπτύσσονται από γνευσίους και σχιστόλιθους. Η λίμνη εντοπίζεται στις εκβολές των ποταμών Βοσβόζη και Φυλιούρη. Χωρίζεται με μία ζώνη 3 km από τη θάλασσα, στην οποία εντοπίζονται εναλλαγές αμμωδών και αργιλούχων υλικών σε διάταξη οφειλόμενη αποκλειστικά σε δελταϊκή δράση και είναι αποτέλεσμα της εξελικτικής διαδικασίας και της δράσης αντίθετων ρευμάτων, τόσο από την πλευρά της λίμνης, όσο και από την πλευρά της θάλασσας. Καθεστώς προστασίας υγροτόπων Η περιοχή έχει ενταχθεί στο πρόγραμμα ΦΥΣΗ 2, ανήκει στο Εθνικό Πάρκο Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, είναι υγρότοπος διεθνούς σημασίας Ramsar Λίμνη Βιστονίδα, Πόρτο Λάγος, Λίμνη Ισμαρίδα και γειτονικές παράκτιες λίμνες και είναι επίσης χαρακτηρισμένη ως σημαντική περιοχή για τα πουλιά (ΣΠΠ). Η οικολογική αξία του υγροβιότοπου της λίμνης Ισμαρίδας (Μητρικού) γίνεται περισσότερο κατανοητή, 33

34 όταν θεωρηθεί ως ένα τμήμα του συγκροτήματος των αλληλοδιαδεχόμενων υγροβιότοπων της Θράκης και της Ανατολικής Μακεδονίας. Μαζί με τη Βιστονίδα και το δέλτα του Νέστου, αποτελεί ένα τεράστιο οικοσύστημα με περίπου 1 km συνεχόμενη παραλία, που λειτουργεί σαν λεκάνη συλλογής και σταθμός της ανατολικής Μεσογείου για την μετανάστευση της ορνιθοπανίδας από Σιβηρία, Σκανδιναβία,, Κεντρική Ρωσία, Κεντρική Ευρώπη, Βαλκάνια και Μ.Ασία (Κοκκινάκης κ.α. 2). 2.3 Παράκτιες λίμνες Ν.Καβάλας Λίμνη Βάσσοβας Έχει απόσταση 3 km από την πόλη της Καβάλας και σχηματίζεται ανατολικά του κόλπου αυτής. Ανατολικά βρίσκονται ελώδεις εκτάσεις και ο δρόμος που συνδέει την Καβάλα με την Κεραμωτή. Νότια οριοθετείται από τη παράκτια λίμνη του Ερατεινού, ενώ βόρεια βρίσκονται εγκαταστάσεις πετρελαίου. Δυτικά διαχωρίζεται με φυσική αμμονησίδα μήκους 17m και πλάτους 3m από τον Κόλπο της Καβάλας. Πρόκειται για μικρή σε έκταση παράκτια λίμνη, 2.7 στρεμμάτων περίπου, αβαθείς, με μέσο βάθος,3m και μέγιστο,5m Η ανανέωση των νερών της παράκτιας λίμνης γίνεται μέσω καναλιών επικοινωνίας με το Βόρειο Αιγαίο. Αλιευτική διαχείριση Βάσσοβας Το σχέδιο αλιευτικής διαχείρισης ακολουθεί τη γενική αλιευτική διαχείριση των παράκτιων λιμνών της Βόρειας Ελλάδας. Οι ιχθυοσυλληπτικές εγκαταστάσεις κατασκευάστηκαν το 1986 και είναι σύγχρονες (μπετόν και κράμα αλουμινίου). Η τάφρος διαχείμασης αποτελείται από 3 κανάλια και έχει βάθος 2,5m. Ανήκει στο Ελληνικό Δημόσιο και έχει μισθωθεί με απ ευθείας ανάθεση στον Αγροτικό Αλιευτικό Συνεταιρισμό Ιχθυοτροφείων Καβάλας. 34

35 Εικόνα 1: Παράκτια λίμνη Βάσσοβα (Δορυφορική εικόνα από Google Earth) Λίμνη Ερατεινού Έχει απόσταση 35 km από την πόλη της Καβάλας και σχηματίζεται ανατολικά του κόλπου αυτής, δυτικά του Νέστου ποταμού. Στο Βόρειο τμήμα της βρίσκεται η παράκτια λίμνη της Βάσσοβας. Νότια βρίσκεται η παράκτια λίμνη του Αγιάσματος. Το Δυτικό τμήμα της διαχωρίζεται με φυσική αμμονησίδα 6 km από τον κόλπο της Καβάλας. Ανατολικά βρίσκονται ελώδεις εκτάσεις και ο δρόμος που συνδέει την Καβάλα με την Κεραμωτή. Πρόκειται για μια παράκτια λίμνη, 3.5 στρεμμάτων, μήκους 6 km, πλάτους 1,5 km και περίμετρο 17 km περίπου, είναι αβαθείς, με μέσο βάθος,3m και μέγιστο,5m. Η τάφρος διαχείμασης έχει μήκος 5 m, πλάτος 2m και βάθος 2-2,5m Αλιευτική διαχείριση Ερατεινού Αποτελεί αντικείμενο εκμετάλλευσης από τον Αγροτικό Αλιευτικό Συνεταιρισμό Ιχθυοτροφείων Καβάλας από το Το σχέδιο αλιευτικής διαχείρισης ακολουθεί τη γενική αλιευτική διαχείριση των παράκτιων λιμνών της Βόρειας Ελλάδας. Οι ιχθυοσυλληπτικές εγκαταστάσεις κατασκευάστηκαν το Ανήκει στο Ελληνικό Δημόσιο και έχει μισθωθεί με απ ευθείας ανάθεση στον Αγροτικό Αλιευτικό Συνεταιρισμό Ιχθυοτροφείων Καβάλας. 35

36 Εικόνα 11: Παράκτια λίμνη Ερατεινού (Δορυφορική εικόνα από Google Earth) Λίμνη Αγιάσματος Έχει απόσταση 35 km από την πόλη της Καβάλας και σχηματίζεται ανατολικά του κόλπου αυτής, δυτικά του Νέστου ποταμού. Στο Βόρειο τμήμα της βρίσκεται η παράκτια λίμνη του Ερατεινού. Νότια βρίσκεται η παράκτια λίμνη της Κεραμωτής. Το Δυτικό τμήμα της διαχωρίζεται με φυσική αμμονησίδα 4 km από τον κόλπο της Καβάλας. Ανατολικά βρίσκονται ελώδεις εκτάσεις και ο δρόμος που συνδέει την Καβάλα με την Κεραμωτή. Πρόκειται για μια παράκτια λίμνη, 4.3 στρεμμάτων, στενή επιμήκης, μήκους 7 km, πλάτους 1,5 km περίπου, είναι αβαθής, με μέσο βάθος,3m και μέγιστο,5m. Με την θάλασσα επικοινωνεί μέσω ενός μικρού και στενού διαύλου στο νοτιοανατολικό τμήμα της, ενώ χωρίζεται από αυτή με φυσική αμμονησίδα μήκους 4 km Τα γλυκά νερά της προέρχονται από παρακείμενο αποστραγγιστικό κανάλι που τροφοδοτεί σημειακά το βόρειο τμήμα της. Η τάφρος διαχείμασης έχει μήκος 6 m, πλάτος 5m και βάθος 5m Αλιευτική διαχείριση Αγιάσματος Η παράκτια λίμνη αποτελεί αντικείμενο εκμετάλλευσης από τον Αγροτικό Αλιευτικό Συνεταιρισμό Ιχθυοτροφείων Καβάλας. Το σχέδιο αλιευτικής διαχείρισης ακολουθεί τη γενική αλιευτική διαχείριση των παράκτιων λιμνών της Βόρειας Ελλάδας. 36

37 Οι ιχθυοσυλληπτικές εγκαταστάσεις κατασκευάστηκαν το 1981 και χρειάζονται αντικατάσταση. Η τάφρος διαχείμασης έχει μήκος 6 m, πλάτος 5m και βάθος 5m Ανήκει στο Ελληνικό Δημόσιο και έχει μισθωθεί με απ ευθείας ανάθεση στον Αγροτικό Αλιευτικό Συνεταιρισμό Ιχθυοτροφείων Καβάλας. Εικόνα 12: Παράκτια λίμνη Αγιάσματος (Δορυφορική εικόνα από Google Earth) Λίμνη Κεραμωτής Έχει απόσταση 4 km από την πόλη της Καβάλας και σχηματίζεται ανατολικά του κόλπου αυτής, δυτικά του Νέστου ποταμού. Βρίσκεται εντός του οικισμού της Κεραμωτής και εξαπλώνεται δυτικά και ανατολικά από αυτόν. Πρόκειται για μια παράκτια λίμνη, 1.5 στρεμμάτων, είναι αβαθής, με μέσο βάθος,3m και μέγιστο,5m. Με την θάλασσα επικοινωνεί μέσω ενός μικρού και στενού διαύλου βάθους 2m και μήκους 15m περίπου. Η παράκτια λίμνη τροφοδοτείται με γλυκό νερό από 3 κανάλια. Αλιευτική διαχείριση Κεραμωτής Αποτελεί αντικείμενο εκμετάλλευσης από τον Αγροτικό Αλιευτικό Συνεταιρισμό Ιχθυοτροφείων Καβάλας. Το σχέδιο αλιευτικής διαχείρισης ακολουθεί τη γενική αλιευτική διαχείριση των παράκτιων λιμνών της Βόρειας Ελλάδας. Οι ιχθυοσυλληπτικές εγκαταστάσεις είναι σύγχρονες και είναι κατασκευασμένες από μπετόν και κράμα αλουμινίου Η τάφρος διαχείμασης έχει μήκος 6 m, πλάτος 3m και βάθος 2,5m Ανήκει 37