ΥΔΑΤΙΝΑ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ

Transcript

1 Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ιονίων Νήσων ΥΔΑΤΙΝΑ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ Ενότητα 1: Εισαγωγή Eαρινό Το περιεχόμενο του μαθήματος διατίθεται με άδεια Creative Commons εκτός και αν αναφέρεται διαφορετικά Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.

2 ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΒΙΒΛΙΑ

3 ΕΝΟΤΗΤΕΣ ΥΛΗΣ Ενότητα 1: Εισαγωγή στους υγροτόπους 1.1. Λίμνες 1.2. Έλη 1.3. Υφάλμυρα νερά 1.4. Τρεχούμενα νερά Ενότητα 2: ΤΟ ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΩΝ ΥΓΡΟΤΟΠΩΝ Ενότητα 3: ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΑΙ ΑΞΙΕΣ ΤΩΝ ΥΓΡΟΤΟΠΩΝ 3.1: Οι λειτουργίες των υγροτόπων 3.2: Οι κυριότερες ομάδες οργανισμών των υγροτόπων 3.3: Οι αξίες των υγροτόπων

4 ΕΝΟΤΗΤΕΣ ΥΛΗΣ Ενότητα 4: ΦΥΣΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΟΓΕΝΕΙΣ ΑΛΛΟΙΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΥΓΡΟΤΟΠΩΝ Ενότητα 5: ΓΙΑΤΙ ΑΛΛΑΞΑΝ ΟΙ ΥΓΡΟΤΟΠΟΙ Ενότητα 6: ΔΙΔΑΓΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΥΓΡΟΤΟΠΩΝ ΚΑΙ ΓΕΩΡΓΙΑΣ Ενότητα 7: ΥΔΑΤΙΚΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΚΑΙ ΒΙΩΤΗ ΥΓΡΟΤΟΠΩΝ

5 ΕΝΟΤΗΤΕΣ ΥΛΗΣ Ενότητα 8: ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΥΓΡΟΤΟΠΩΝ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Ενότητα 9: ΟΙ ΥΓΡΟΤΟΠΙΚΟΙ ΜΑΣ ΠΟΡΟΙ ΣΗΜΕΡΑ Ενότητα 10: ΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΩΝ ΥΓΡΟΤΟΠΩΝ Ενότητα 11: ΟΙ ΕΛΛΗΝΙΚΟΙ ΥΓΡΟΤΟΠΟΙ

6 ΥΔΑΤΙΝΑ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ Αλλά ΤΙ είναι Υγρότοπος; Δεν υπήρχε στο λεξιλόγιο μας μέχρι πριν από 3,5 δεκαετίες. Τι σας έρχετε στο μυαλό;

7 ΥΔΑΤΙΝΑ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ

8 ΥΔΑΤΙΝΑ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ Αλλά ΤΙ είναι Υγρότοπος; Οικοσυστήματα των οποίων η λειτουργία έχει κυριαρχηθεί από την παρουσία του νερού Και των οποίων οι διεργασίες και τα γνωρίσματα ρυθμίζονται, κατά μεγάλο μέρος, από το νερό....πολλοί ορισμοί (ΗΠΑ, Διεθνές συμβάσεις).

9 ΥΔΑΤΙΝΑ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ Αλλά ΤΙ είναι Υγρότοπος; Βασικό στοιχείο το ΝΕΡΟ

10 ΥΔΑΤΙΝΑ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ Αλλά ΤΙ είναι Υγρότοπος; Σύμφωνα με τη Σύμβαση για τους Υγροτόπους Διεθνούς Σημασίας ως Ενδιαιτήματος για Υδρόβια Πουλιά... Σύμβαση Ραμσάρ Υγρότοποι είναι φυσικές ή τεχνητές περιοχές αποτελούμενες από έλη με ποώδη ή ξυλώδη βλάστηση, από μη αποκλειστικώς ομβροδίαιτα έλη με τυρφώδες υπόστρωμα, από τυρφώδεις γαίες ή από νερό. Οι περιοχές αυτές είναι μόνιμα ή προσωρινά κατακλυζόμενες από νερό το οποίο είναι στάσιμο ή τρεχούμενο, γλυκό, υφάλμυρο ή αλμυρό. Περιλαμβάνονται επίσης και οι περιοχές που καλύπτονται από θαλασσινό νερό το βάθος του οποίου δεν υπερβαίνει τα έξι μέτρα κατά τη ρηχία.

11 ΥΔΑΤΙΝΑ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ Αλλά ΤΙ είναι Υγρότοπος; Σύμφωνα με τη Σύμβαση για τους Υγροτόπους Διεθνούς Σημασίας ως Ενδιαιτήματος για Υδρόβια Πουλιά... Σύμβαση Ραμσάρ...επίσης οι παρόχθιες ή παράκτιες ζώνες που γειτονεύουν με νησιά ή θαλάσσιες υδατοσυλλογές και που είναι βαθύτερες μεν από έξι μέτρα κατά την άμπτωτη, αλλά βρίσκονται μέσα στα όρια του υγροτόπου όπως ορίζεται παραπάνω.

12 ΥΔΑΤΙΝΑ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ Αλλά ΤΙ είναι Υγρότοπος; Σύμφωνα με τη Σύμβαση για τους Υγροτόπους Διεθνούς Σημασίας ως Ενδιαιτήματος για Υδρόβια Πουλιά... Σύμβαση Ραμσάρ Δύσκολο να δοθεί ένας ακριβός ορισμός για τον όρο «υγρότοπος» μια και από τη φύση τους οι υγρότοποι είναι δυναμικές μεταβατικές ζώνες, ευμετάβλητες στο χώρο και στο χρόνο.

13 ΥΔΑΤΙΝΑ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ Σύστημα ταξινόμησης υγροτόπων κατά Ραμσάρ (Μοντρέ 1990). ΘΑΛΑΣΣΙΟΙ ΚΑΙ ΠΑΡΑΚΤΙΟΙ ΥΓΡΟΤΟΠΟΙ Μόνιμα θαλάσσια ύδατα βάθους μικρότερου των έξι μέτρων κατά τη ρηχία. Υποπαλιρροϊακές υδρόβιες στωμνές. Κοραλλιογενείς ύφαλοι. Βραχώδεις θαλάσσιες ακτές. Αμμώδεις, χαλικώδεις και κροκαλώδεις παραλίες. Εκβολικά ύδατα: τα μόνιμα ύδατα των εκβολών και τα εκβολικά συστήματα των δέλτα. Διαπαλιρροϊακά ιλυώδη, αμμώδη και αλατούχα πεδία. Διαπαλιρροϊακά έλη. Διαπαλιρροϊκοί δασωμένοι υγρότοποι. Υφάλμυρες ως αλμυρές λιμνοθάλασσες με μια ή περισσότερες, σχετικά στενές, διόδους επικοινωνίας με τη θάλασσα. Αβαθείς λίμνες και έλη γλυκού νερού της παράκτιας ζώνης.

14

15

16

17 ΥΔΑΤΙΝΑ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ Σύστημα ταξινόμησης υγροτόπων κατά Ραμσάρ (Μοντρέ 1990). ΕΣΩΤΕΡΙΚΟΙ ΥΓΡΟΤΟΠΟΙ Ποταμοί και ρυάκια με συνεχή καθ όλο το έτος ή ασυνεχή ροή. Εσωτερικά δέλτα (μόνιμα). Ποτάμιες πλημμυρογενείς πεδιάδες. Μόνιμες και εποχικές λίμνες γλυκού νερού (> 80 στρέμματα) Μόνιμες και εποχικές υφάλμυρες, αλμυρές, ή αλκαλικές λίμνες, πλημμυρογενή πεδία και έλη. Μόνιμες και εποχικές λιμνούλες γλυκού νερού (< 80 στρέμματα). Έλη με θάμνους. Δάσος σε έλος γλυκού νερού. Τυρφώδεις γαίες (με ή χωρίς δάσος). Αλπικοί υγρότοποι και υγρότοποι τούνδρας. Πηγές γλυκού νερού, οάσεις Γεωθερμικοί υγρότοποι.

18

19

20

21

22

23 ΥΔΑΤΙΝΑ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ Σύστημα ταξινόμησης υγροτόπων κατά Ραμσάρ (Μοντρέ 1990). ΤΕΧΝΗΤΟΙ ΥΓΡΟΤΟΠΟΙ Ταμιευτήρες από φράγματα ή εσκαφές. Λιμνούλες αγροκτημάτων για άρδευση φυτών και νερού σε ζώα (< 80 στρ). Λιμνούλες υδατοκαλλιεργειών. Υγρότοποι από εκμετάλλευση αλατιού: τηγάνια αλυκών, αλυκές. Υγρότοποι από εσκαφές σε λατομεία και ορυχεία. Υγρότοποι που δημιουργούνται για επεξεργασία λυμάτων. Υγρότοποι αρδευόμενων γαιών (ορυζώνες, διώρυγες, τάφροι). Εποχικώς πλημμυριζόμενες καλλιεργούμενες γαίες.

24

25

26

27

28 ΥΔΑΤΙΝΑ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΟΜΑΔΟΠΟΙΗΣΗ ΣΕ ΕΝΝΕΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ 1. ΔΕΛΤΑ 2. ΕΛΗ 3. ΛΙΜΝΕΣ 4. ΛΙΜΝΟΘΑΛΑΣΣΕΣ 5. ΠΗΓΕΣ 6. ΕΚΒΟΛΕΣ 7. ΤΕΧΝΗΤΕΣ ΛΙΜΝΕΣ 8. ΠΟΤΑΜΟΙ 9. ΑΚΤΕΣ ΘΑΛΑΣΣΩΝ

29 ΥΔΑΤΙΝΑ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ Προβλήματα οριοθέτησης ιδιαίτερα προς την πλευρά της χέρσου. Τρία κριτήρια Κατάλληλες υδρολογικές συνθήκες Υδρομορφικό έδαφος Υδροφυτική βλάστηση Λύση οριοθέτησης = Μια περιοχή προς την πλευρά της χέρσου είναι υγρότοπος όταν ανταποκρίνονται ακόμη και σε ένα μόνο από τα τρία κριτήρια.

30 ΥΔΑΤΙΝΑ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ Υγρότοπος ή Υδροβιότοπος Υδρο + Βιότοπος = αβιοτικές παράμετροι, πλεονασμός με το νερό Προτείνονται:...υγρότοπος, υγροτοπικό οικοσύστημα, υγροτοπικό ενδιαίτημα

31 ΥΔΑΤΙΝΑ ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΑΣΚΗΣΗ 1: Ποιοί υγρότοποι στην Ελλάδα προστατεύονται από τη Σύμβαση Ραμσάρ; Αναφέρετε τους επιμέρους τύπους υγροτόπους που περιλαμβάνονται στους παραπάνω προστατεύμενους υγροτόπους;

32 Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά, Μη Εμπορική Χρήση Παρόμοια Διανομή 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό. Οι όροι χρήσης των έργων τρίτων επεξηγούνται στη διαφάνεια «Επεξήγηση όρων χρήσης έργων τρίτων». Τα έργα για τα οποία έχει ζητηθεί άδεια αναφέρονται στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». [1] Ως Μη Εμπορική ορίζεται η χρήση: που δεν περιλαμβάνει άμεσο ή έμμεσο οικονομικό όφελος από την χρήση του έργου, για το διανομέα του έργου και αδειοδόχο που δεν περιλαμβάνει οικονομική συναλλαγή ως προϋπόθεση για τη χρήση ή πρόσβαση στο έργο που δεν προσπορίζει στο διανομέα του έργου και αδειοδόχο έμμεσο οικονομικό όφελος (π.χ. διαφημίσεις) από την προβολή του έργου σε διαδικτυακό τόπο Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί.

33 Επεξήγηση όρων χρήσης έργων τρίτων διαθέσιμο με άδεια CC-BY διαθέσιμο με άδεια CC-BY-SA διαθέσιμο με άδεια CC-BY-ND διαθέσιμο με άδεια CC-BY-NC διαθέσιμο με άδεια CC-BY-NC-SA διαθέσιμο με άδεια CC-BY-NC-ND διαθέσιμο με άδεια CC0 Public Domain διαθέσιμο ως κοινό κτήμα χωρίς σήμανση Δεν επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου, παρά μόνο εάν ζητηθεί εκ νέου άδεια από το δημιουργό. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου και η δημιουργία παραγώγων αυτού με απλή αναφορά του δημιουργού. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού, και διάθεση του έργου ή του παράγωγου αυτού με την ίδια άδεια. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού. Δεν επιτρέπεται η δημιουργία παραγώγων του έργου. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού. Δεν επιτρέπεται η εμπορική χρήση του έργου. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού και διάθεση του έργου ή του παράγωγου αυτού με την ίδια άδεια. Δεν επιτρέπεται η εμπορική χρήση του έργου. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου με αναφορά του δημιουργού. Δεν επιτρέπεται η εμπορική χρήση του έργου και η δημιουργία παραγώγων του. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου, η δημιουργία παραγώγων αυτού και η εμπορική του χρήση, χωρίς αναφορά του δημιουργού. Επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου, η δημιουργία παραγώγων αυτού και η εμπορική του χρήση, χωρίς αναφορά του δημιουργού. Συνήθως δεν επιτρέπεται η επαναχρησιμοποίηση του έργου.

34 Διατήρηση Σημειωμάτων Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή διασκευή του υλικού θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει: το Σημείωμα Αναφοράς το Σημείωμα Αδειοδότησης τη δήλωση Διατήρησης Σημειωμάτων το Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (εφόσον υπάρχει) μαζί με τους συνοδευόμενους υπερσυνδέσμους.

35 Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ιονίων Νήσων» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.