Ορισμός Διοικητικού Δικαίου

Transcript

1

2 Ορισμός Διοικητικού Δικαίου Διοικητικό Δίκαιο είναι το σύνολο κανόνων δικαίου, οι οποίοι ρυθμίζουν την οργάνωση και τη λειτουργία της Δημόσιας Διοικήσεως και τις σχέσεις αυτής προς τους διοικούμενους. Στην έννοια της λειτουργίας της Δημόσιας Διοικήσεως περιλαμβάνεται η δικαιοπρακτική δράση αυτής, τα νομικά μέσα (διοικητική πράξη, διοικητική σύμβαση, υλικές ενέργειες) και η διαδικασία της. Το διοικητικό δίκαιο παράγεται από τα δημόσια ή πολιτειακά όργανα της έννομης τάξης, τα οποία έχουν αρμοδιότητα να θεσπίζουν κανόνες δικαίου που αφορούν είτε την άσκηση δημόσιας υπηρεσίας είτε την ικανοποίηση του δημοσίου συμφέροντος. Το διοικητικό δίκαιο αναπτύχθηκε βασιζόμενο σε δύο κυρίως αξιώματα: την υπαγωγή της διοικητικής δράσης στους κανόνες δικαίου (αρχή της νομιμότητας) και τον δικαστικό έλεγχο της διοικητικής δράσης. Τα δύο αυτά αξιώματα αποτελούν συστατικά στοιχεία της έννοιας του «Κράτους Δικαίου» που αναπτύχθηκε ως αντίποδας του «Αστυνομικού Κράτους», δηλ. του κράτους στο οποίο δεν υφίσταται διάκριση λειτουργιών, αλλά όλες οι εξουσίες πηγάζουν από τον μονάρχη ή βασιλιά και δεν υπόκεινται σε δικαστικό έλεγχο. Οι Πηγές του διοικητικού δικαίου δηλ. τα κείμενα στα οποία αποτυπώνονται κανόνες του Διοικητικού Δικαίου είναι το Σύνταγμα, οι νόμοι, οι πράξεις (ατομικές ή κανονιστικές) της ίδιας της Διοίκησης, οι δικαστικές αποφάσεις, οι Κανόνες Ευρωπαϊκού Κοινοτικού Δικαίου (Ε.Κ.Δ.) και οι Κανόνες Διεθνούς Δικαίου. Μάλιστα, το Διοικητικό Δίκαιο και εν γένει το καθεστώς που διέπει τη διοικητική δράση είναι κατ εξοχήν νομολογιακής προέλευσης, δηλ. προϊόν του διοικητικού δικαστή και όχι μόνο του νομοθέτη. Τούτο οφείλεται όχι μόνο στην απουσία ή αοριστία των νομικών κειμένων στο χώρο του Διοικητικού Δικαίου που καλείται να εφαρμόσει ο Δικαστής Σελίδα 2

3 αλλά και στην έλλειψη κωδικοποίησής του που σχετίζεται με τον ευμετάβολο χαρακτήρα του. Πεδίο εφαρμογής Διοικητικού Δικαίου Το πεδίο εφαρμογής του διοικητικού δικαίου είναι ευρύ. Περιλαμβάνει κατ αρχήν τον ειδικότερο καθορισμό της διοικητικής οργάνωσης της εκτελεστικής εξουσίας και των οργάνων που αντιστοιχούν στη διοικητική αυτή οργάνωση (κεντρικά και περιφερειακά όργανα του Κράτους, όργανα α και β βαθμού της τοπικής αυτοδιοίκησης, όργανα καθ ύλην αυτοδιοίκησης δηλ. νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου ή ιδιωτικού δικαίου που επιχορηγούνται από τον κρατικό προϋπολογισμό σε ποσοστό άνω του 50% του προϋπολογισμού τους). Το Διοικητικό δίκαιο ρυθμίζει τη δραστηριότητα των οργάνων που προαναφέρθηκαν. Καθορίζει τα μέσα δράσης που διαθέτει η Δημόσια Διοίκηση (το προσωπικό που χρησιμοποιεί και τα αγαθά που κατέχει και εκμεταλλεύεται). Το διοικητικό δίκαιο περιλαμβάνει το δικαστικό έλεγχο της Δημόσιας Διοίκησης καθορίζει δηλ. τη μορφή του δικαστικού ελέγχου της δημόσιας διοίκησης, την οργάνωση και αρμοδιότητα των διοικητικών δικαστηρίων και το νομικό καθεστώς των προσφυγών των διοικούμενων. Τέλος, περιλαμβάνει και το μη δικαστικό έλεγχο της διοικητικής δράσης (διοικητικός έλεγχος, Συνήγορος του Πολίτη κ.λ.π). Σελίδα 3

4 Αρχές Διοικητικού Δικαίου 1. Η αρχή της νομιμότητας της δράσης της διοικήσεως 2. Η αρχή της αδιάλειπτης λειτουργίας των δημοσίων υπηρεσιών 3. Η αρχή της ισότητας 4. Η αρχή της αμεροληψίας της διοικήσεως 5. Η αρχή της αιτιολογίας των διοικητικών πράξεων 6. Η αρχή της ακροάσεως του διοικούμενου 7. Η αρχή της μη αναδρομικής ισχύος των διοικητικών πράξεων 8. Η αρχή της αναλογικότητας 9. Η αρχή της προστασίας της εμπιστοσύνης του διοικούμενου Σχέση Διοικητικού και Ιδιωτικού Δικαίου 1. Το Διοικητικό δίκαιο ρυθμίζει τις σχέσεις ανάμεσα στη Δημόσια Διοίκηση και τους διοικούμενος. Το Ιδιωτικό δίκαιο ρυθμίζει τις σχέσεις μεταξύ ιδιωτών. 2. Το Ιδιωτικό Δίκαιο παράγεται από τα όργανα της έννομης τάξης που έχουν την αρμοδιότητα να θεσπίζουν κανόνες δικαίου αποκλειστικά και μόνο βάσει της ισοτιμίας της βούλησης και της συμβατικής ελευθερίας. Το Διοικητικό Δίκαιο παράγεται από τα όργανα που έχουν την αρμοδιότητα να θεσπίζουν κανόνες δικαίου που αφορούν είτε στην άσκηση της δημόσιας διοίκησης είτε στην ικανοποίηση του δημοσίου συμφέροντος κατά τρόπο μονομερή. Υποχρεώνουν δηλ. τα πρόσωπα προς τα οποία απευθύνονται χωρίς τη βούλησή τους ή και εναντίον αυτής. 3. Αυτοτέλεια (όχι και αυτονομία) του Διοικητικού Δικαίου έναντι του ιδιωτικού. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι ο διοικητικός δικαστής έχει το μονοπώλιο της εφαρμογής του Διοικητικού Δικαίου. Και ο πολιτικός δικαστής μπορεί κατά την επίλυση μιας ιδιωτικής διαφοράς να αποφανθεί για ζητήματα διοικητικής φύσεως. Φυσικά, και το αντίστροφο μπορεί να συμβεί. Σε καμία, όμως, περίπτωση το δεδικασμένο μιας απόφασης του πολιτικού δικαστή δεν μπορεί να δεσμεύσει το διοικητικό δικαστή και το αντίστροφο. Σελίδα 4

5 4. Το Διοικητικό Δίκαιο κυριαρχείται από την προστασία και υπεροχή του δημοσίου συμφέροντος, ενώ το Ιδιωτικό Δίκαιο από την αρχή της εξισορρόπησης των ιδιωτικών συμφερόντων. Συνήθως, οι κανόνες του Διοικητικού Δικαίου είναι διάφοροι από τους κανόνες Ιδιωτικού Δικαίου. Υπάρχουν, βέβαια, και περιπτώσεις όπου ένας κανόνας διοικητικού δικαίου έχει αντίστοιχο κανόνα ιδιωτικού Δικαίου, με τον οποίο διαφέρει λιγότερο ή περισσότερο. Επίσης, δεν αποκλείεται και η περίπτωση κάποιος κανόνας Διοικητικού Δικαίου να είναι ο ίδιος με κανόνα του Ιδιωτικού Δικαίου. Η αυτοτέλεια του διοικητικού δικαίου έναντι του ιδιωτικού δικαίου επιβάλλει την υιοθέτηση της στενής έννοιας του ΔΔ, διότι στο ιδιωτικό δίκαιο οι έννομες συνέπειες προκαλούνται με βάση την αρχή της ισοτιμίας της βούλησης των ιδιωτών. Αυτό δεν σημαίνει ότι ο διοικητικός δικαστής έχει το μονοπώλιο εφαρμογής του ΔΔ, γιατί σε ορισμένες περιπτώσεις ο πολιτικός δικαστής κατά την επίλυση ιδιωτικής διαφοράς να αποφασίζει και για διοικητικής φύσεως ζητήματα που αποτελούν μέρος της επίλυσης ιδιωτικής διαφοράς. Παράδειγμα : Ο πολιτικός δικαστής ελέγχει νομιμότητα οικοδομικής άδειας από πολεοδομία για να κρίνει αν προσβάλλεται ο φωτισμός, θεά ακίνητου ενάγουσας κατά 996 ΑΚ Σελίδα 5

6 Διάκριση Διοικητικού Ιδιωτικού Δικαίου: αρχή της νομιμότητας Κυριότερη εκδήλωση της αυτοτέλειας του Διοικητικού Δικαίου έναντι του Ιδιωτικού Δικαίου αποτελεί το περιεχόμενο της αρχής της νομιμότητας. Η βασική δηλ. διαφοροποίηση των δυο αυτών κλάδων Δικαίου εκφράζεται μέσα από την αρχή της νομιμότητας. Η αρχή της νομιμότητας επισημαίνει την υπαγωγή των υποκειμένων του Δικαίου στους κανόνες του Δικαίου. Με άλλα λόγια, η αρχή της νομιμότητας ταυτίζεται με την έννοια του Κράτους Δικαίου. Φυσικά, η αρχή της νομιμότητας ενυπάρχει τόσο στο χώρο του Διοικητικού Δικαίου όσο και σε αυτόν του Ιδιωτικού. Το περιεχόμενο, όμως, διαφέρει ουσιαστικά από τον ένα κλάδο στον άλλο. Έτσι, στο Διοικητικό δίκαιο, η Διοίκηση μπορεί να πράττει μόνο αυτό που της επιτάσσει ή επιτρέπει ο κανόνας δικαίου. Αντίθετα, στο Ιδιωτικό, οι ιδιώτες πράττουν οτιδήποτε δεν απαγορεύει ο κανόνας δικαίου ή δεν αντίκειται σε αυτόν. Η διαφοροποίηση αυτή οφείλεται στο γεγονός ότι η Διοίκηση διαθέτει σαφή προνόμια έναντι των ιδιωτών και γι αυτό πρέπει να υπακούει πιστά σε κάποιους κανόνες δικαίου και να πράττει μόνο ότι αυτοί οι κανόνες της επιτρέπουν. Έτσι, η Διοίκηση μπορεί να προβαίνει σε ενέργειες που: - είτε είναι σύμφωνες με τους κανόνες Δικαίου (δέσμια αρμοδιότητα) - είτε δεν είναι αντίθετες στους κανόνες Δικαίου (διακριτική ευχέρεια) Συχνά τα όρια μεταξύ δέσμιας αρμοδιότητας και διακριτικής ευχέρειας είναι δυσδιάκριτα. Είναι, όμως, αξιοσημείωτο ότι στο σύγχρονο κράτος παρατηρείται τάση Σελίδα 6

7 αύξησης των περιπτώσεων διακριτικής ευχέρειας. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι αυξάνεται η παρέμβαση του Κράτους (κρατικός παρεμβατισμός) στην ιδιωτικής πρωτοβουλία. Στις μέρες μας παρατηρείται μια υποβάθμιση της αρχής της νομιμότητας στη Διοίκηση, κάτι που οφείλεται στην πληθώρα νέων κανόνων δικαίου που διέπουν τη διοικητική δράση. Η υποβάθμιση της αρχής της νομιμότητας επιτείνεται από το φαινόμενο της παρα-νομιμότητας. Έτσι ονομάζεται η τάση της Διοίκησης να απομακρύνεται από την εκτέλεση του νόμου με την έκδοση σειράς δικών της πράξεων (όπως κανονισμοί, εγκύκλιοι) για την ερμηνεία του νόμου. Υπό αυτή την έννοια λέγεται ότι πρόκειται για πραγματική κρίση της αρχής της νομιμότητας. Παράδειγμα διάκρισης της αρχής της νομιμότητας στο Διοικητικό και στο Ιδιωτικό Δίκαιο αποτελεί η περίπτωση κατάρτισης σύμβασης. Στο ιδιωτικό δίκαιο ισχύει η αρχή της ελευθερίας των συμβάσεων (εφόσον δεν αντιτίθενται στο νόμο και στα χρηστά ήθη), ενώ στο διοικητικό, η Διοίκηση καταρτίζει συμβάσεις μόνο εφόσον κάτι τέτοιο προβλέπεται από το νόμο. Η αρχή νομιμότητας ταυτίζεται από νομικής πλευράς με την έννοια του κράτους δικαίου(στενή έννοια). Έτσι είναι συνέπεια των αρχών λαϊκής κυριαρχίας, διάκρισης λειτουργιών και συνακόλουθα του αντιπροσωπευτικού συστήματος, της υπέροχης και του τεκμηρίου αρμοδιότητας του νομοθετικού οργάνου που συγκροτείτε από αντιπρόσωπους του εκλογικού σώματος. Στο γεγονός αυτό οφείλετε η καθιέρωση της στενής έννοιας της αρχής νομιμότητας νοούμενη ως υπαγωγή στον νόμο υπό τυπική έννοια δηλ στους κανόνες που θεσπίζονται από νομοθετικό όργανο(βουλή) Με τα χρόνια όσο κέρδιζε έδαφος η θεωρία παραγωγής κανόνων δικαίου και από αλλά όργανα (διοίκηση, δικαστής, όργανα ΕΕ, όργανα διεθνών οργανισμών) τόσο επικράτησε Σελίδα 7

8 η ευρεία έννοια της αρχής νομιμότητας νοούμενη ως η υπαγωγή στο σύνολο κανόνων δικαίου που αποτελούν την έννομη τάξη σε μια δεδομένη χρονική στιγμή. Όσο και αν είναι κοινά αποδεκτό ότι η αρχή νομιμότητας απαντάται τόσο στον χώρο του ΔΔ Όσο και στον χώρο ΙΔ, το περιεχόμενο της διαφέρει ουσιωδώς στους 2 χώρους.: Στο ΔΔ η διοίκηση μπορεί να πράττει μόνο αυτό που της επιτάσσει ή επιτρέπει ο κανόνας Δικαίου Στο ΙΔ οι ιδιώτες νόμιμα πράττουν καθετί που δεν απαγορεύει ο κανόνας Δικαίου ή δεν αντίκειται σε αυτόν Υπό αυτή την έννοια: Στον ΔΔ η αρχή νομιμότητας προσδιορίζει συνολικά το πεδίο δράσης της διοίκησης με συνέπεια η δραστηριότητα της διοίκησης που δεν δικαιολογείται από τους κανόνες Δικαίου να παρουσιάζεται ως παράνομη, διότι θεωρείται αυθαίρετη Στον ΙΔ η αρχή νομιμότητας αρκείται μόνο στο να περιγράψει τα όρια ιδιωτικής δράσης, πέρα από τα οποία η δράση είναι παράνομη, αφήνοντας όμως πλήρη ελευθέρια στην δράση των ιδιωτών εντός των ορίων αυτών. Παράδειγμα: το συμβούλιο επικρατείας έχει κρίνει ότι υπουργική απόφαση είναι αντισυνταγματική γιατί αντίκειται στο 43.2 β και η μεταγενέστερη κύρωση της ενεργεί για το μέλλον και όχι αναδρομικά επειδή αυτό αντίκειται στην έννοια της αρχής νομιμότητας στο ΔΔ, ενώ οι ιδιώτες μπορούν να κάνουν όλα όσα δεν απαγορεύονται από τους κανόνες παρότι η δράση τους αυτή δεν καθορίζεται από το δίκαιο (διασκέδαση, απόλαυση βόλτας) Σελίδα 8

9 Εξέλιξη Διοικητικού Δικαίου Δυο είναι τα βασικά συστήματα συμμόρφωσης της Διοίκησης με το Δίκαιο: Α) το αγγλοσαξονικό, σύμφωνα με το οποίο η Διοίκηση υπάγεται στο Δίκαιο υπό τις ίδιες ακριβώς συνθήκες, όπως ο απλός πολίτης. Β) το γαλλικό, σύμφωνα με το οποίο πρέπει να υπάρχει ένα ιδιαίτερο Δίκαιο για τη Διοίκηση, αυτόνομο και ανεξάρτητο από το Ιδιωτικό. Η Εξέλιξη του Διοικητικού Δικαίου στη Γαλλία Παρά το γεγονός ότι το Διοικητικό Δίκαιο στη Γαλλία αναπτύχθηκε ως αυτόνομος κλάδος Δικαίου, κανένα κριτήριο διάκρισης που προτάθηκε ή υιοθετήθηκε από τη γαλλική νομολογία (οργανικό κριτήριο, τυπικό κριτήριο, λειτουργικό κριτήριο) δεν ήταν από μόνο του επαρκές για τη διάκρισή του από το Ιδιωτικό Δίκαιο. Η Εξέλιξη του Διοικητικού Δικαίου στη Μεγάλη Βρετανία Η δράση της Διοίκησης υπαγόταν κατ αρχήν στους κανόνες Ιδιωτικού Δικαίου και ο έλεγχος αυτής ανήκε στα κοινά (πολιτικά) δικαστήρια. Το σύστημα αυτό ήταν η κατάληξη των αγώνων για τον περιορισμό των προνομίων του βασιλιά καθώς και αποτέλεσμα του γεγονότος ότι η Αγγλία του 17 ου αιώνα χαρακτηρίστηκε από την ολοκληρωτική σχεδόν απουσία κεντρικής Διοίκηση και, άρα, δεν υφίστατο λόγος ύπαρξης διοικητικών δικαστηρίων. Αλλά και αργότερα, όταν δημιουργήθηκε κεντρική διοίκηση, η προστασία της βασίστηκε στην αρχή ότι «ο βασιλιάς δεν μπορεί να κάνει κακό». Γι αυτό και η ανάπτυξη του Διοικητικού Δικαίου στη Μεγάλη Βρετανία ξεκίνησε σταδιακά μετά το 1947 και ολοκληρώθηκε το Σελίδα 9

10 Η Εξέλιξη του Διοικητικού Δικαίου στην Ελλάδα Η εξέλιξη του διοικητικού δικαίου στην Ελλάδα ταλαντεύτηκε ανάμεσα στο σύστημα της πλήρους διάκρισης των διοικητικών δικαστηρίων από τα πολιτικά και στο σύστημα της ενιαίας δικαιοδοσίας δηλ. της ύπαρξης ενός μόνο δικαστή για την επίλυση όλων των διαφορών. Μετά την εγκατάσταση της Αντιβασιλείας προβλέφθηκε στη χώρα μας η ίδρυση διοικητικών δικαστηρίων με τα διατάγματα του Το Σύνταγμα του 1844, όμως, κατάργησε τα διατάγματα αυτά και υπήγαγε όλες τις διαφορές στα κοινά δικαστήρια. Το Σύνταγμα του 1952 προέβλεψε τη μεταβολή του τότε συστήματος και την υπαγωγή των διοικητικών διαφορών στα διοικητικά δικαστήρια. Όσον αφορά στο ζήτημα διάκρισης των ιδιωτικών διαφορών από τις διοικητικές διαφορές, η θεωρία και νομολογία του διοικητικού δικαίου παραμένει καταρχήν προσηλωμένη στο οργανικό κριτήριο, που κατοχυρώνεται συνταγματικά με το άρθρο 95 του Συντάγματος. Παρόλα αυτά το κριτήριο της υποκείμενης σχέσης (δηλαδή του εφαρμοστέου κάθε φορά κανόνα) Δημοσίου ή Ιδιωτικού δικαίου κατέχει σημαίνουσα θέση στη νομολογία για τη διάκριση των διαφορών αυτών. Παράδειγμα για καθένα από τα κριτήρια καθορισμού του πεδίου εφαρμογής του Διοικητικού Δικαίου: α) κατά το οργανικό κριτήριο, πράξεις του Πρύτανη για το διορισμό μελών ΔΕΠ των ΑΕΙ, απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου για χορήγηση άδειας λειτουργίας καταστήματος κτλ. β) κατά το τυπικό κριτήριο, απόφαση του Υπουργείου Δημόσιας Τάξης για εκ περιτροπής κυκλοφορία οχημάτων στο κέντρο της Αθήνας, επιβολή προστίμων για φοροδιαφυγή κτλ. γ) κατά το λειτουργικό κριτήριο, αγορανομικές διατάξεις για την προστασία της υγείας των πολιτών, αστυνομικές διατάξεις περί κοινής ησυχίας κτλ. Σελίδα 10

11 Σχέση Διοικητικού και Συνταγματικού Δικαίου. Η σχέση του Διοικητικού Δικαίου με το Συνταγματικό είναι στενή. Ειδικότερα το Συνταγματικό Δίκαιο οποίο περιέχει, μεταξύ άλλων, τους κανόνες τους συναφείς προς την οργάνωση του Κράτους και την άσκηση της εξουσίας αυτού. Το Διοικητικό Δίκαιο, κινούμενο στο από το Συνταγματικό Δίκαιο διαγραφόμενο πλαίσιο, προβαίνει σε ειδικότερη και λεπτολόγο ανάπτυξη των κανόνων του Συνταγματικού Δικαίου. ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΠΡΑΞΗ Η δράση της Δημόσιας Διοίκησης πραγματοποιείται με νομικές πράξεις και υλικές ενέργειες. Υλική ενέργεια είναι κάθε σωματική εκδήλωση που παράγεται με ενσυνείδητη ενέργεια της βούλησης (π.χ. κατεδάφιση αυθαίρετου κτίσματος). Οι υλικές ενέργειες δεν είναι απαλλαγμένες από την εφαρμογή των νόμων. Είναι δυνατόν να προκύψει η κατ ΕισΝΑΚ 105 ευθύνη του κράτους προς αποζημίωση από παράνομη υλική ενέργεια των οργάνων της Δημόσιας Διοικήσεως. Νομική πράξη είναι η δήλωση βούλησης, με την οποία θεσπίζεται κανόνας Δικαίου που συνεπάγεται τη μεταβολή μιας νομικής κατάστασης π.χ. η έκδοση οικοδομικής άδειας, διότι μεταβάλλει τη νομική κατάσταση τόσο του ακινήτου όσο και του ιδιοκτήτη του. Οι νομικές πράξεις διακρίνονται σε: α) διοικητικές πράξεις, όταν θεσπίζουν κανόνες Δικαίου μονομερώς και διακρίνονται περαιτέρω σε κανονιστικές όταν θεσπίζουν γενικούς και απρόσωπους κανόνες δικαίου και ατομικές διοικητικές πράξεις όταν θεσπίζουν ατομικούς κανόνες δικαίου. β) διοικητικές συμβάσεις, όταν θεσπίζουν κανόνες δικαίου, τουλάχιστον εν μέρει, βάσει της νομικής ισοτιμίας της βούλησης και της συμβατικής ελευθερίας. Σελίδα 11

12 Στοιχεία και χαρακτηριστικά της Διοικητικής Πράξης Προνόμια της Δημόσιας Διοίκησης 1. Η διοικητική πράξη είναι κατ αρχήν δήλωση βούλησης για την παραγωγή έννομου αποτελέσματος 2. Η δήλωση αυτή της βούλησης προέρχεται από διοικητικό όργανο το οποίο διακρίνεται από τα όργανα της δικαστικής και νομοθετικής εξουσίας) 3. Είναι δήλωση μονομερής δηλ. δεν εξαρτάται από τη συναίνεση των διοικούμενων 4. Η διοικητική πράξη καθορίζει το Δίκαιο, επιβάλλει νομική ρύθμιση με μόνη τη βούληση του διοικητικού οργάνου. Η δράση της δημόσιας διοίκησης πραγματοποιείται με νομικές πράξεις και υλικές ενέργειες. Νομική πράξη είναι η δήλωση βούλησης με την οποία θεσπίζεται κανόνας δικαίου και συνεπάγεται μεταβολή νομικής κατάστασης Παράδειγμα : έκδοση οικοδομικής άδειας αποτελεί νομική πράξη διότι μεταβάλλει νομική κατάσταση ακίνητου και ιδιοκτήτη που αφορά αυτή Υλική ενέργεια είναι κάθε σωματική εκδήλωση που παράγεται με ευσυνείδητοι ενέργεια βούλησης Παράδειγμα : κατεδάφιση αυθαίρετου κτίσματος αποτελεί Υλίκη ενέργεια της Δημόσιας Οίκησης Στο ΔΔ ο νομικές πράξεις της δημόσιας διοίκησης διακρίνονται σε γενικότερα είδη με κριτήριο τον τρόπο με τον οποίο θεσπίζουν κανόνες δικαίου: Σελίδα 12

13 a. Σε εκείνες που θεσπίζουν κανόνες δικαίου μονομερώς =διοικητικές πράξεις και θεσπίζουν είτε γενικούς και απρόσωπους κανόνες είτε ατομικούς κανόνες δικαίου και διακρίνονται σε: a) Κανονιστικές διοικητικές πράξεις b) Ατομικές διοικητικές πράξεις b. Σε εκείνες που θεσπίζουν κανόνες δικαίου τουλάχιστον εν μέρει, βάση της νομής ισοτιμίας της βούλησης και της συμβατικής ελευθέριας. =διοικητικές συμβάσεις Παράδειγμα : ο διορισμός αποτελεί ατομική διοικ πράξη ενώ υπουργική απόφαση για τον τρόπο εισαγωγής στα ΑΕΙ αποτελεί κανονιστική διοικητική πράξη Παράδειγμα :συμβάσεις προμηθειών δημόσιων έργων που συνάπτει η δημόσια διοίκηση με ιδιώτες ή φορείς του ιδιωτικού φορέα είναι διοικητικές συμβάσεις Διαφορά διοικητικής πράξης δικαστικής απόφασης: Η διοικητική πράξη καθορίζει το δίκαιο σε κάθε ατομική περίπτωση χωρίς δύναμη δεδικασμένου. Το δεδικασμένο απονέμεται από το νομοθέτη μόνο στη δικαστική απόφαση. Αντίθετα, η διοικητική πράξη είναι υπό όρους ανακλητή. Η διοικητική πράξη διαφέρει από τη δικαιοπραξία στο ιδιωτικό δίκαιο και τα σημεία διάκρισής της από τη δικαιοπραξία στο ιδιωτικό δίκαιο καθορίζουν και τα χαρακτηριστικά της. Και συγκεκριμένα: 1. Η ιδιωτική δικαιοπραξία διέπεται από την αρχή της «αυτονομίας της βούλησης», σύμφωνα με την οποία ο ιδιώτης μπορεί να διαμορφώσει ελεύθερα τη βούλησή του, αρκεί να μην απαγορεύεται από το νόμο και τα χρηστά ήθη. Αντίθετα, η διοικητική πράξη βασίζεται στο νόμο και πράττει υποχρεωτικά αυτά που επιτάσσει ή επιτρέπει ο νόμος. 2. Η ιδιωτική δικαιοπραξία συνεπάγεται την «αυτοδέσμευση της βούλησης του ιδιώτη», ενώ αντίθετα η διοικητική πράξη συνεπάγεται αμφίπλευρη δέσμευση μεταξύ Δημόσιας Σελίδα 13

14 Διοίκησης και διοικούμενου. Συνεπώς, η αυτοδέσμευση του ιδιώτη δημιουργεί και αδυναμία προς μονομερή ανάκληση της βούλησής του στο ιδιωτικό δίκαιο ενώ η δέσμευση της Δημόσιας Διοίκησης από τη διοικητική πράξη περιορίζεται μόνο για το χρονικό διάστημα που αυτή διατηρείται σε ισχύ και είναι υπό όρους ανακλητή. 3. Τυχόν σύγκρουση της ιδιωτικής δικαιοπραξίας με το νόμο ή τα χρηστά ήθη επιφέρει άμεση «ακυρότητα» της. Αντίθετα, η διοικητική πράξη μέχρι την ακύρωσή της με δικαστική απόφαση ή την ανάκληση ή την κατάργησή της παράγει έννομα αποτελέσματα, ακόμα κι αν αυτά αντιτίθενται στο νόμο (τεκμήριο νομιμότητας). Συνέπεια του τεκμηρίου της νομιμότητας των διοικητικών πράξεων είναι ότι τα διοικητικά δικαστήρια δεν μπορούν να εξετάζουν παρεμπιπτόντως τη νομιμότητα ατομικής διοικητικής πράξης. Το τεκμήριο της νομιμότητας δεν έχει, όμως, πλήρη εφαρμογή στις κανονιστικές διοικητικές πράξεις. Καθ όλη τη διάρκεια της ισχύος τους και μετά την πάροδο της προθεσμίας αυτοτελούς προσβολής τους επιτρέπεται η παρεμπίπτουσα έρευνα της νομιμότητας και του κύρους τους από οποιοδήποτε δικαστήριο. 4. Η ρύθμιση την οποία θεσπίζει η διοικητική πράξη είναι άνευ εταίρου υποχρεωτική για τους διοικούμενους (εκτελεστότητα της διοικητικής πράξης), χωρίς να απαιτείται, όπως συμβαίνει στο Ιδιωτικό Δίκαιο, άλλη διαδικασία και ειδικότερα προηγούμενη δικαστική απόφαση που να την κηρύσσει εκτελεστή. 5. Συνέπεια της εκτελεστότητας είναι και ο διοικητικός καταναγκασμός από τη Δημόσια Διοίκηση. Σε περίπτωση δηλ. άρνησης του διοικουμένου να συμμορφωθεί προς τη ρύθμιση της διοικητικής πράξης τα διοικητικά όργανα μπορούν να προβούν στον εξαναγκασμό με τη βία. Τα προαναφερθέντα χαρακτηριστικά της διοικητικής πράξης συνιστούν αντίστοιχα προνόμια της Δημόσιας Διοίκησης. Σελίδα 14

15 ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ ΤΩΝ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΩΝ ΠΡΑΞΕΩΝ Ατομική διοικητική πράξη είναι η πράξη με την οποία τίθεται ατομικός και ειδικός κανόνας δικαίου. Οι αποδέκτες της δηλ. είναι ατομικώς καθορισμένοι (π.χ ο διορισμός ενός δημοσίου υπαλλήλου). Κανονιστική διοικητική πράξη είναι η πράξη με την οποία τίθεται απρόσωπος και γενικός κανόνας δικαίου. Αποδέκτες της δηλ. είναι όλα τα πρόσωπα που συγκεντρώνουν ορισμένες ιδιότητες (π.χ. η πράξη που καθορίζει τον τρόπο εισαγωγής των υποψηφίων στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, η προκήρυξη διαγωνισμού για πρόσληψη στο δημόσιο). Ατομική πράξη γενικού περιεχομένου είναι μια ατομική διοικητική πράξη με την οποία θεσπίζεται κανόνας δικαίου ατομικός αλλά γενικός, αφορά δηλ. όχι ένα άτομο αλλά έναν κύκλο ανθρώπων σαφώς καθορισμένο (π.χ πράξη προκήρυξης αναδασμού). Σημασία της διάκρισης ατομικών κανονιστικών διοικητικών πράξεων Στην ελληνική έννομη τάξη είναι πλέον αποδεκτό ότι οι διοικητικές πράξεις είναι δυνατό να θεσπίζουν κανόνες δικαίου διασταυρωμένων κατηγοριών. Με άλλα λόγια, μια κανονιστική πράξη μπορεί να θεσπίζει κανόνες δικαίου απρόσωπους, αλλά ειδικούς, όπως και μια ατομική πράξη μπορεί να θεσπίζει κανόνες δικαίου ατομικούς, αλλά γενικούς. Συμπεραίνουμε, λοιπόν, ότι η διάκριση ατομικών και κανονιστικών διοικητικών πράξεων δεν είναι πάντοτε δυνατή. Είναι, όμως, απαραίτητη για το Διοικητικό Δίκαιο, αφού: - οι κανονιστικές πράξεις εκδίδονται μόνο από τα όργανα που προβλέπει το Σύνταγμα - οι κανονιστικές πράξεις δημοσιεύονται πάντα, οι ατομικές μόνο όταν ορίζεται ρητά Σελίδα 15

16 - οι κανονιστικές πράξεις είναι ελεύθερα ανακλητές χωρίς αναδρομική ισχύ, ενώ οι ατομικές είναι μόνο υπό όρους ανακλητές - το τεκμήριο της νομιμότητας δεν έχει πλήρη εφαρμογή στις κανονιστικές πράξεις Τυπικές διοικητικές πράξεις είναι εκείνες που εκδίδονται από διοικητικό όργανο, ανεξάρτητα από το αν οι κανόνες που θεσπίζουν είναι απρόσωποι ή ατομικοί. Ουσιαστικές διοικητικές πράξεις είναι εκείνες που θέτουν μόνο ατομικούς κανόνες δικαίου. Συστατικές είναι οι ατομικές διοικητικές πράξεις με τις οποίες θεσπίζεται απευθείας ατομικός κανόνας δικαίου με την ίδρυση, αλλοίωση ή κατάργηση δικαιωμάτων ή υποχρεώσεων των αποδεκτών τους (π.χ. η χορήγηση άδειας λειτουργίας καταστήματος). Διαπιστωτικές είναι οι ατομικές διοικητικές πράξεις με τις οποίες απλώς διαπιστώνεται η υπαγωγή ορισμένου προσώπου σε ορισμένο νομικό καθεστώς π.χ. απόλυση δημοσίου υπαλλήλου λόγω 35ετίας. Βεβαιωτικές είναι οι ατομικές διοικητικές πράξεις με τις οποίες η Δημόσια Διοίκηση δηλώνει την εμμονή της σε προγενέστερη ρύθμιση χωρίς νέα ουσιαστική έρευνα και βάση των ίδιων πραγματικών δεδομένων. Επαχθείς είναι οι ατομικές ή κανονιστικές διοικητικές πράξεις με τις οποίες καταργούνται δικαιώματα ή επιβάλλονται υποχρεώσεις εις βάρος των διοικούμενων π.χ. επιβολή χρηματικών προστίμων. Επωφελείς είναι οι ατομικές ή κανονιστικές διοικητικές πράξεις με τις οποίες θεσπίζονται δικαιώματα ή καταργούνται υποχρεώσεις υπέρ των διοικούμενων π.χ. διορισμός δημοσίου υπαλλήλου. Σελίδα 16

17 Θετικές είναι οι ατομικές διοικητικές πράξεις με τις οποίες γίνεται δεκτή η αίτηση ενός διοικούμενου ή δημιουργείται ένα δικαίωμα υπέρ αυτού π.χ. χορήγηση άδειας λειτουργίας καταστήματος μετά από αίτηση του διοικούμενου. Αρνητικές είναι οι ατομικές διοικητικές πράξεις με τις οποίες απορρίπτεται η αίτηση του διοικούμενου ή καταργείται ένα δικαίωμά του π.χ. απόρριψη άδειας λειτουργίας καταστήματος μετά από αίτηση του διοικούμενου. Τόσο οι θετικές όσο και οι αρνητικές μπορεί να είναι είτε ρητές είτε σιωπηρές. Ειδική περίπτωση σιωπηρής αρνητικής πράξης της διοίκησης είναι η παράλειψη οφειλόμενης νόμιμης ενέργειας. Κυβερνητικές είναι οι διοικητικές πράξεις που εκδίδονται βάση αρμοδιότητας που παρέχεται από το Σύνταγμα ή από νομοθετικές πράξεις και ρυθμίζουν θέματα σχετικά με τη λεγόμενη πολιτική εξουσία ή κυβερνητική λειτουργία. Δεν είναι δυνατή η προσβολή του με αίτηση ακύρωσης ενώπιον του Σ.τ.Ε. Περίπτωση κυβερνητικών πράξεων είναι οι πράξεις με τις οποίες ρυθμίζονται:α) οι διεθνείς σχέσεις του Κράτους (π.χ πράξεις εκτέλεσης διεθνών συνθηκών, πράξεις για τη διπλωματική προστασία των ελλήνων διπλωματών), β) οι σχέσεις εκτελεστικής και νομοθετικής λειτουργίας (π.χ το διάταγμα διάλυσης της Βουλής και προκήρυξης εκλογών), γ) η κήρυξη επιστράτευσης και η απονομή χάριτος. Τύπος των Διοικητικών Πράξεων Ως τύπος θεωρείται η μορφή με την οποία διατυπώνεται η δήλωση της βούλησης του διοικητικού οργάνου. Η διοικητική πράξη πρέπει, κατά κανόνα, να είναι έγγραφη. Μόνο κατ εξαίρεση και χάριν της προστασίας του διοικουμένου αναγνωρίζεται η προφορική διοικητική πράξη. Το έγγραφο πρέπει να αναγράφει χρονολογία και υπογραφή του οργάνου που την εκδίδει. Δεν απαιτείται πρωτοκόλληση. Δημοσίευση ονομάζεται η ενέργεια με την οποία καθίσταται γνωστή η διοικητική πράξη στο κοινό. Δημοσίευση απαιτείται για όλες τις κανονιστικές διοικητικές πράξεις και τις Σελίδα 17

18 ατομικές διοικητικές πράξεις γενικού περιεχομένου. Η δημοσίευση γίνεται στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης. Κοινοποίηση καλείται η ενέργεια με την οποία η διοικητική πράξη καθίσταται γνωστή στον ενδιαφερόμενο διοικούμενο. Απαιτείται, κατά κανόνα, για τις ατομικές διοικητικές πράξεις. Η κοινοποίηση της πράξης δεν αποτελεί συστατικό στοιχείο της και η παράλειψή της ή τυχόν ελαττώματά της δεν θίγουν το κύρος της. ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ Διοικητική είναι η σύμβαση όταν α) ένα από τα συμβαλλόμενα μέρη είναι δημόσιο νομικό πρόσωπο, δηλαδή το Κράτος, ΟΤΑ ή ΝΠΔΔ, β) το αντικείμενο της σύμβασης σχετίζεται με την άσκηση δημόσιας εξουσίας ή εξυπηρετεί δημόσιο σκοπό και γ) διέπεται από ένα εξαιρετικό συμβατικό καθεστώς, που επιτρέπει στο συμβαλλόμενο δημόσιο νομικό πρόσωπο τη δυνατότητα μονομερούς επέμβασης στους όρους της σύμβασης. Έτσι, η σύμβαση που συνάπτει η ΔΕΗ με ιδιώτη δεν είναι διοικητική έστω και εάν συντρέχουν οι προϋποθέσεις του δημόσιου σκοπού και του εξαιρετικού συμβατικού καθεστώτος. Στις διοικητικές συμβάσεις εφαρμόζονται, καταρχήν, οι ειδικές διατάξεις για τη συγκεκριμένη κατηγορία διοικητικών συμβάσεων που η κρινόμενη ανήκει, οι κανόνς του κοινοτικού δικαίου, οι γενικές αρχές του διοικητικού δικαίου, και συμπληρωματικά, εάν υπάρχει κενό του διοικητικού ή κοινοτικού δικαίου, εφαρμόζονται οι διατάξεις του Αστικού Κώδικα. Το νομικό αυτό καθεστώς των διοικητικών συμβάσεων αποτελεί χαρακτηριστική περίπτωση της αυτοτέλειας του διοικητικού δικαίου έναντι του ιδιωτικού. Σελίδα 18

19 ΤΑ ΣΤΑΔΙΑ ΤΩΝ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ Η κατάρτιση μίας διοικητικής σύμβασης αποτελεί χαρακτηριστική περίπτωση σύνθετης διοικητικής ενέργειας, δηλ. για την επέλευση ενός εννόμου αποτελέσματος απαιτείται η έκδοση περισσοτέρων αυτοτελών διοικητικών πράξεων, η έκδοση κάθε μιας από τις οποίες αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την έκδοση της επομένης. 1 ο στάδιο: Το στάδιο της επιλογής του αντισυμβαλλομένου. Γίνεται είτε με διαγωνισμό είτε με απευθείας ανάθεση. Η δημοσιότητα του διαγωνισμού διασφαλίζεται με τη διακήρυξή του η οποία είναι κανονιστική διοικητική πράξη και καθορίζει τους όρους και τη διαδικασία του διαγωνισμού και το αντικείμενο της σύμβασης. Ο διαγωνισμός διακρίνεται σε: α) δημόσιο ανοικτό διαγωνισμό όπου κάθε ενδιαφερόμενος που έχει τα νόμιμα προσόντα υποβάλει γραπτή προσφορά, β) δημόσιο κλειστό διαγωνισμό όπου υποβάλουν αίτηση συμμετοχής όσοι έχουν τα νόμιμα προσόντα και κατόπιν το αρμόδιο όργανο αποφασίζει βάσει των κριτηρίων που καθορίζει η διακήρυξη ποιοι από αυτούς θα υποβάλλουν γραπτή προσφορά και γ) στον πρόχειρο διαγωνισμό ο οποίος διενεργείται με τη λήψη ανοικτών έγγραφων προσφορών μετά από σύγκριση των οποίων κατατάσσεται αξιολογικός πίνακας. Με βάση την επιδιωκόμενη τιμή προσφοράς ο διαγωνισμός διακρίνεται σε πλειοδοτικό ή μειοδοτικό. Ακολουθεί η κατακύρωση όπου είναι η πράξη του δημοσίου νομικού προσώπου για την επιλογή του αντισυμβαλλόμενου. Η απευθείας ανάθεση γίνεται χωρίς διαγωνισμό μετά από διαπραγμάτευση και οι περιπτώσεις απευθείας ανάθεσης αναφέρονται περιοριστικά στο νόμο και τις κοινοτικές οδηγίες (π.χ κατεπείγων χαρακτήρας σύναψης της σύμβασης) διότι αποτελούν εξαίρεση στη διαφάνεια της διοικητικής δράσης. Ακολουθεί η πράξη της ανάθεσης όπου το αρμόδιο όργανο επιλέγει τον αντισυμβαλλόμενό του Σελίδα 19

20 Είναι βέβαια, δυνατό, να προβλέπεται ότι το αρμόδιο όργανο έχει τη διακριτική ευχέρεια να κρίνει ότι καμία από τις υποβληθείσες προσφορές δεν είναι συμφέρουσα και να θεωρήσει ως άγονο το διαγωνισμό. 2 ο στάδιο: το στάδιο της σύναψης της σύμβασης. Η σύναψη είναι πάντα έγγραφη και αναλόγως του ποσού της υποβάλλεται στον τύπο του ιδιωτικού ή του συμβολαιογραφικού εγγράφου. Ο έγγραφος τύπος είναι ουσιαστικό στοιχείο της σύμβασης οδηγεί δηλ. σε ακυρότητα αυτής εκτός εάν η σύμβαση εκτελεστεί. Σε όσες περιπτώσεις προβλέπεται ότι η διοικητική σύμβαση καταρτίζεται με την ανακοίνωση της πράξης κατακύρωσης ή ανάθεσης, το έγγραφο της σύμβασης και η υπογραφή του δεν αποτελούν συστατικό αλλά αποδεικτικό στοιχείο της σύμβασης. Ο ανάδοχος καλείται μέσα σε ορισμένη προθεσμία να καταθέσει εγγύηση καλής εκτέλεσης της σύμβασης. Εάν δεν το κάνει κηρύσσεται έκπτωτος και καταπίπτει υπέρ του Δημοσίου η εγγύηση συμμετοχής του στο διαγωνισμό. Σε ορισμένες περιπτώσεις ακολουθεί η κύρωση της διοικητικής σύμβασης με νόμο, όταν η τελευταία περιέχει όρους που δεσμεύουν τρίτους-μη συμβαλλόμενους ή όταν αντίκειται στην ισχύουσα νομοθεσία (π.χ όταν το Δημόσιο παραχωρεί δημόσια υπηρεσία όπως την ύδρευση, τις συγκοινωνίες σε ιδιώτη). 3 ο στάδιο: το στάδιο της εκτέλεσης της σύμβασης Η εκτέλεση και λύση της διοικητικής σύμβασης διέπεται από τους ειδικούς όρους της διακήρυξης και της σύμβασης καθώς και από τις γενικές αρχές του διοικητικού δικαίου. Έτσι, ισχύει η γενική αρχή του διοικητικού δικαίου ότι το δημόσιο νομικό πρόσωπο μπορεί να μεταβάλει μονομερώς τους όρους της σύμβασης, ακόμη και εάν τούτο δεν προβλέπεται ρητά από τις ανωτέρω διατάξεις. Επίσης, ισχύει η αρχή του απροβλέπτου σύμφωνα με την οποία γίνεται δεκτή η δυνατότητα αποκατάστασης της οικονομικής ισορροπίας της διοικητικής σύμβασης σε περίπτωση που αυτή διαταραχθεί από έκτακτα, απρόβλεπτα και ασυνήθη γεγονότα εκτός της σύμβασης (π.χ η υποτίμηση του εθνικού νομίσματος μετά την κατάρτιση της σύμβασης) Σελίδα 20

21 Η ΕΥΘΥΝΗ ΤΩΝ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΩΝ ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ Ως ευθύνη του δημοσίου νομικού προσώπου από τη διοικητική σύμβαση νοείται η υποχρέωσή του για αποκατάσταση της ζημίας που υπέστη ο αντισυμβαλλόμενος λόγω παράβασης των υποχρεώσεών του που πηγάζουν από τη διοικητική σύμβαση. α) Οι διαφορές που δημιουργούνται από ατομικές ή κανονιστικές διοικητικές πράξεις που εκδίδονται ΠΡΙΝ από τη σύναψη της διοικητικής σύμβασης (π.χ από την πράξη ανάθεσης ή κατακύρωσης, τη διακήρυξη του διαγωνισμού) και θεωρούνται ότι αποσπώνται από τη διοικητική σύμβαση (θεωρία των αποσπαστών διοικητικών πράξεων) δημιουργούν ακυρωτικές διαφορές και προσβάλλονται με αίτηση ακύρωσης ενώπιον του Συμβουλίου της Επικρατείας με την οποία είναι δυνατή και η άσκηση αίτησης αναστολής εκτέλεσης των προσβαλλόμενων πράξεων. β) Οι διαφορές που ανακύπτουν ΜΕΤΑ τη σύναψη της διοικητικής σύμβασης και αφορούν στην εκτέλεση, ερμηνεία και λύση των διοικητικών συμβάσεων περιλαμβάνονται στις διοικητικές διαφορές ουσίας και έχουν υπαχθεί στη δικαιοδοσία των διοικητικών δικαστηρίων. Συγκεκριμένα οι σχετικές διαφορές εισάγονται στο Διοικητικό Εφετείο με προσφυγή κατά της ρητής ή σιωπηρής πράξης του αρμοδίου διοικητικού οργάνου επί της ενδικοφανούς προσφυγής ενώπιον της προϊστάμενης αρχής, η άσκηση της οποίας πρέπει να προηγηθεί. Πράξεις με τις οποίες κηρύσσεται έκπτωτος ο αντισυμβαλλόμενος του Δημοσίου ή επιβάλλονται σε βάρος του χρηματικά πρόστιμα ή ποινικές ρήτρες προσβάλλονται με προσφυγή ενώπιον του Διοικητικού Εφετείου. ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΟΡΓΑΝΟ Διοικητικά Όργανα ονομάζονται όλα τα δημόσια όργανα της έννομης τάξης δηλ. εκείνα που ασκούν δημόσια εξουσία θέτοντας μονομερώς κανόνες δικαίου και δεν ανήκουν στη νομοθετική ή τη δικαστική λειτουργία π.χ. η Κυβέρνηση, ο Πρωθυπουργός κτλ. Διοικητικές Αρχές ονομάζονται όλα τα διοικητικά όργανα που ανήκουν στο νομικό πρόσωπο του Κράτους και έχουν αρμοδιότητα άσκησης δημόσιας εξουσίας π.χ. υπουργεία, νομαρχίες, δημόσια νοσοκομεία κτλ. Σελίδα 21

22 Διάκριση Διοικητικών Νομοθετικών Οργάνων Κατά κανόνα βασίζεται στο οργανικό κριτήριο. Σύμφωνα με αυτό, τόσο η Βουλή όσο και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας (όταν εκδίδει πράξεις στις οποίες συμπράττει η Βουλή) θεωρούνται νομοθετικά όργανα. Επειδή, όμως, υπάρχουν και περιπτώσεις στις οποίες το νομοθετικό όργανο λειτουργεί και ως διοικητικό, αναγκαζόμαστε να βασίσουμε τη διάκριση του διοικητικού από το νομοθετικό όργανο στο λειτουργικό κριτήριο, δηλαδή στο περιεχόμενο της εκδοθείσας πράξης. Έτσι, μια πράξη θεωρείται διοικητική όταν αφορά στην εξυπηρέτηση της δημόσιας υπηρεσίας. Διακρίσεις Διοικητικών Οργάνων 1. όργανα με τη στενή έννοια: εκείνα που κατά την άσκηση της αρμοδιότητας τους δηλώνουν τη βούληση του νομικού προσώπου με τη διενέργεια νομικών πράξεων. όργανα με την ευρεία έννοια: εκείνα που έχουν ως καθήκον είτε την εκτέλεση νομικών πράξεων είτε τη διενέργεια υλικών πράξεων για την πραγμάτωση των σκοπών του δημοσίου νομικού προσώπου. 2. μονομελή (ή μονοπρόσωπα) και συλλογικά 3. κεντρικά (τα οποία είναι αρμόδια εφ όλης της επικράτειας) και περιφερειακά (ασκούν την αρμοδιότητά τους σ ένα μόνο μέρος της επικράτειας, την περιφέρεια) 4. αποφασιστικά και γνωμοδοτικά 5. γενικής και ειδικής αρμοδιότητας 6. κρατικά (άμεσα ή έμμεσα) και όργανα των ΝΠΔΔ Σελίδα 22

23 7. πρωτεύοντα (η αρμοδιότητά τους πηγάζει απευθείας από τις διατάξεις που διέπουν το δημόσιο νομικό πρόσωπο π.χ ο Υπουργός) και δευτερεύοντα (για τον καθορισμό της αρμοδιότητάς του απαιτείται και πράξη άλλου πρωτεύοντος οργάνου π.χ ο διευθυντής υπουργείου διότι για την έκδοση της πράξης του απαιτείται υπογραφή του υπουργού) 8. όργανα διφυούς χαρακτήρα (π.χ Συμβούλιο της Επικρατείας, Ελεγκτικό Συνέδριο) διότι είναι, κατά το Σύνταγμα, ενταγμένα και στην εκτελεστική και στη δικαστική λειτουργία. Τα διοικητικά όργανα διακρίνονται σε κατηγορίες με βάση διάφορα κριτήρια: όργανα με την στενή έννοια του όρου είναι εκείνα που κατά την άσκηση της αρμοδιότητας τους δηλώνουν την βούληση του νομικού προσώπου με τη διενέργεια νομικών πράξεων. Αντίθετα όργανα με την ευρεία έννοια του όρου είναι εκείνα που έχουν ως καθήκον είτε την προσαρμογή είτε την εκτέλεση νομικών πράξεων είτε την διενέργεια υλικών πράξεων για την πραγμάτωση των σκοπών του δημόσιου νομικού προσώπου. Παράδειγμα :Υπό τη 1η έννοια =προεδρος και μελη ΔΣ ενός ΝΠΔΔ Υπό την 2η έννοια διοικ όργανο αποτελεί ο διευθνων συμβουλος ενός ΝΠΔΔ ο οποίος εισηγειται στο ΔΣ θεματα της αρμοδιοτητας του Με κριτήριο των αριθμών των προσώπων που τα αποτελούν τα διοικητικά όργανα διακρίνονται σε μονομελή ή μονοπρόσωπα και σε συλλογικά των οποίων η συγκρότηση, σύνθεση και λειτουργία διέπεται από το άρθρο 19 του Ν1599/1986 και από τις γενικές αρχές του Διοικητικού δικαίου. Παράδειγμα :μονοπροσωπο διοικ όργανο =δ/ντης ή τμηματαρχης υπουργειουσυλλογικο οργανο=1βαθμιες και 2βαθμιες επιτροπες ΙΚΑ Σελίδα 23

24 Με κριτήριο Βάσει της εδαφικής περιοχής στην οποία ασκούν την αρμοδιότητα διακρίνονται σε: a. Κεντρικά διοικητικά όργανα τα οποία είναι αρμοδία εφ όλης της επικράτειας b. Περιφερειακά διοικητικά όργανα τα οποία ασκούν την αρμοδιότητα τους σε ένα μέρος της επικράτειας,στην περιφέρεια. Παράδειγμα:κεντρικα οργανα = πρωθυπουργος, υπουργος, κυβερνηση περιεφερεικα = γενικος δ/ντης ή γραμματεας περιφερειας Με κριτήριο τον χαρακτήρα της αρμοδιότητας τους τα οποία διακρίνονται σε: a. Αποφασιστικά b. Γνωμοδοτικά c. Γενικής ή ειδικής αρμοδιότητας Παράδειγμα :αποφασιστικη αρμοδιοτητα εχει δ/ντης υπουργειου για θεματα και ποσα που του εχουν ανατεθει ενώ γνωμοδοτικη αρμοδ εχει ΕΣΡ προς υπουργο τυπου σχετικα με την επιβολη προστιμου για παραβαση νομου Με κριτήριο ανάλογα με το νομικό πρόσωπο που αυτά ανήκουν τα οποία διακρίνονται σε: κρατικά και σε όργανα ΟΤΑ ή όργανα των ΝΠΔΔ a. κρατικά τα οποία διακρίνονται σε: a) Άμεσα όταν η αρμοδιότητα τους ορίζεται απευθείας από το σύνταγμα b) Έμμεσα όταν η αρμοδιότητα τους ορίζεται απευθείας από το νόμο ή τις κανον πράξεις της διοίκησης Παράδειγμα : αμεσα διοικ οργανα =προεδρος δημ,κυβερνηση,πρωθυπουρ,υπουργοι-ολοι οι αλλοι εμμεσα διοικ οργανα Σελίδα 24

25 Διάκριση διοικητικών δικαστικών οργάνων Επειδή πολλές είναι οι περιπτώσεις που τα διοικητικά όργανα εκδίδουν δικαστικές αποφάσεις, δεν μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ως κριτήριο διάκρισης το οργανικό. Αναγκαστικά, λοιπόν, στρεφόμαστε στο λειτουργικό, χρησιμοποιώντας επικουρικά και το τυπικό κριτήριο, δηλαδή την εξωτερική μορφή της εκδοθείσας πράξης. ΝΠΔΔ ΝΠΙΔ και ΝΠ διφυούς υπόστασης Η διάκριση ΝΠΔΔ και ΝΠΙΔ βασίζεται στον επιδιωκόμενο σκοπό (δημόσιο συμφέρον), στην άσκηση δημόσια εξουσίας καθώς και στην εξάρτηση αυτών από το Κράτος (εποπτεία, συμμετοχή εκπροσώπων του Κράτους στο ΔΣ, επιχορήγηση από τον κρατικό προϋπολογισμό κ.λπ). Χαρακτηριστικό παράδειγμα της ανεπάρκειας των προαναφερομένων κριτηρίων είναι τα νομικά πρόσωπα διφυούς υπόστασης που ενεργούν άλλοτε ως ΝΠΔΔ και άλλοτε ως ΝΠΙΔ. Νόμιμη υπόσταση Διοικητικού οργάνου Με τον όρο νόμιμη υπόσταση εννοούμε την τήρηση όλων των προϋποθέσεων που προβλέπουν οι κανόνες δικαίου, με τις οποίες το φυσικό πρόσωπο που αποτελεί το όργανο αποκτά την ιδιότητα του διοικητικού οργάνου. Απαραίτητη πράξη για τη νόμιμη υπόσταση μονομελούς διοικητικού οργάνου είναι: είτε η εκλογή ή επικύρωσή της είτε ο διορισμός του φυσικού προσώπου που αποτελεί το διοικητικό όργανο. Αν τέτοια πράξη δεν υπάρχει ή είναι ανυπόστατη γιατί εκδόθηκε από όργανο άλλης λειτουργίας (υπέρβαση καθηκόντων) ή από όργανο αναρμόδιο από πλευράς οργανωτικής ενότητας της διοίκησης (κατά κλάδο αναρμόδιο), τότε το όργανο δεν έχει νόμιμη υπόσταση και όλες οι πράξεις του είναι ανύπαρκτες και ανυπόστατες. Η ενέργεια του φυσικού προσώπου που εμφανίζεται ο ως διοικητικό όργανο ενώ δεν έχει νόμιμη υπόσταση λέγεται «σφετερισμός εξουσίας» ή «αντιποίηση αρχής» ή «νόσφιση εξουσίας» και διώκεται ποινικά. Σελίδα 25

26 Αντίθετα, αν η πράξη διορισμού ή εκλογής φυσικού προσώπου δεν είναι ανυπόστατη, αλλά παράνομη, τότε όλες οι πράξεις που εκδόθηκαν από αυτό το όργανο μέχρι τη διαπίστωση της παρανομίας, θεωρούνται καθ όλα νόμιμες. Το διοικητικό αυτό όργανο ονομάζεται de facto διοικητικό όργανο. Για τη νόμιμη υπόσταση συλλογικού διοικητικού οργάνου απαιτείται προηγούμενη «πράξη συγκρότησής» του, δηλαδή πράξη με την οποία να ορίζονται τα ονόματα ή οι ιδιότητες των μελών που το αποτελούν. Το συλλογικό διοικητικό όργανο δεν έχει νόμιμη υπόσταση αν κανένα μέλος του δεν έχει εκλεγεί ή διοριστεί και οι πράξεις του είναι ανύπαρκτες ή ανυπόστατες. Οι πράξεις που εκδίδονται μετά τη λήξη της νόμιμης υπόστασης του οργάνου ή με τη συμμετοχή αυτού πάσχουν από ακυρότητα. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ Υπέρβαση καθηκόντων υπάρχει π.χ όταν ένας δημόσιος υπάλληλος διορίζεται από τη Βουλή και όχι από την Πολιτεία Κατά κλάδο αναρμοδιότητα υπάρχει π.χ όταν ο διευθυντής προσωπικού δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης του Υπουργείου Παιδείας ρυθμίζει με πράξη του ζητήματα των δημοσίων υπαλλήλων που εργάζονται στη Νομαρχία. Και τούτο διότι τα θέματα αυτά ανήκουν στην αρμοδιότητα του Υπουργείου Εσωτερικών. Νόσφιση εξουσίας υπάρχει π.χ όταν ένα φυσικό πρόσωπο, του οποίου η εκλογή ως Νομάρχη δεν έχει επικυρωθεί από το Πρωτοδικείο, εγκαθίσταται στη Νομαρχία και εκδίδει διοικητικές πράξεις. De facto διοικητικό όργανο υπάρχει π.χ όταν εκ των υστέρων διαπιστώνεται ότι η εκλογή ενός Νομάρχη, που επικυρώθηκε από το Πρωτοδικείο, δεν είναι νόμιμη διότι ορισμένα ψηφοδέλτια του συνδυασμού του έφεραν διακριτικά γνωρίσματα και Σελίδα 26

27 ακυρώθηκαν. Οι ενέργειες που αυτός έκανε μέχρι να διαπιστωθεί η παράνομη εκλογή του είναι νόμιμες. Αρμοδιότητα είναι η ικανότητα του διοικητικού οργάνου να θεσπίζει μονομερώς κανόνες δικαίου, να συνάπτει συμβάσεις, να προβαίνει σε υλικές ενέργειες. Η αρμοδιότητα των διοικητικών οργάνων πηγάζει από την αρχή της νομιμότητας, προβλέπεται δηλ. από τους κανόνες του διοικητικού δικαίου. Η μεταβίβαση αρμοδιότητας (δηλαδή η άσκησή της από άλλο διοικητικό όργανο) δεν επιτρέπεται νομικά με πράξη του ίδιου οργάνου. Το ίδιο ισχύει και με την ιεραρχική υποκατάσταση, την άσκηση, δηλαδή, αρμοδιότητας από το ιεραρχικώς προϊστάμενο όργανο. Κατ εξαίρεση μόνο μπορεί να προβλέπεται μεταβίβαση αρμοδιότητας, η οποία γίνεται με πράξη κανονιστικού χαρακτήρα, αφορά σε κατηγορία υποθέσεων ή συγκεκριμένες υποθέσεις και όχι το σύνολο της αρμοδιότητας του μεταβιβάζοντος οργάνου. Διαφορετική είναι η εξουσιοδότηση υπογραφής, η δυνατότητα δηλ. υπογραφής που παρέχεται με κανονιστική πράξη σε ένα άλλο διοικητικό όργανο. Η εξουσιοδότηση υπογραφής δεν πρέπει να συγχέεται με την αναπλήρωση, την αντικατάσταση δηλ. του προσώπου που συγκροτεί το μονομελές διοικητικό όργανο, όταν αυτό απουσιάζει ή κωλύεται. Πάντως, και στις δυο αυτές περιπτώσεις, η αρμοδιότητα θεωρείται ότι ασκείται από το ίδιο το διοικητικό όργανο και όχι από άλλο. Σελίδα 27

28 Διακρίσεις αρμοδιότητας 1. α) καθ ύλην: συνίσταται στον καθορισμό του περιεχομένου της δραστηριότητας ενός διοικητικού οργάνου β) κατά τόπον: συνίσταται στον καθορισμό της εδαφικής περιοχής μέσα στην οποία μπορεί το διοικητικό όργανο να ασκήσει την καθ ύλην αρμοδιότητά του π.χ. Γενικός Γραμματέας Περιφέρειας. γ) κατά χρόνον: συνίσταται στον καθορισμό των χρονικών περιορισμών εντός των οποίων το διοικητικό όργανο μπορεί να ασκήσει την καθ ύλην και την κατά τόπον αρμοδιότητά του. 2. α) αποφασιστική αρμοδιότητα υπάρχει όταν η διοικητική πράξη του οργάνου εκδίδεται με τη δική του δήλωση βούλησης ή με τη σύμπραξη της δήλωσης βούλησης και άλλων διοικητικών οργάνων. Διακρίνεται επιμέρους σε: - αποκλειστική: όταν ο φορέας της είναι ένα μόνο διοικητικό όργανο - συλλογική: όταν για την έκδοση της πράξης απαιτείται η δήλωση βούλησης περισσότερων οργάνων με αποφασιστική αρμοδιότητα π.χ. κοινή υπουργική απόφαση 3 υπουργών. - διαζευκτική αρμοδιότητα υπάρχει όταν δυο ή περισσότερα όργανα είναι διαζευκτικώς αρμόδια για την έκδοση της διοικητικής πράξης π.χ. αρμοδιότητα υπουργών και υφυπουργών. β) γνωμοδοτική αρμοδιότητα είναι εκείνη που παρέχει την ικανότητα στο όργανο να διατυπώσει γνώμη περί της σκοπιμότητας ή της νομιμότητας διοικητικής πράξης άλλου διοικητικού οργάνου π.χ. αρμοδιότητα του ΕΣΡ. Διακρίνεται επιμέρους σε: Σελίδα 28

29 - απλή γνώμη όταν το αποφασίζον όργανο μπορεί, με αιτιολογημένη πράξη του, να αποστεί από αυτήν. - σύμφωνη γνώμη όταν το αποφασίζον όργανο δεσμεύεται και μπορεί είτε να εκδώσει διοικητική πράξη σύμφωνα με το περιεχόμενη της γνωμοδότησης είτε να μην εκδώσει την πράξη, εάν διαφωνεί με τη γνωμοδότηση εφόσον, όμως, ενεργεί στο πλαίσιο διακριτικής ευχέρειας. Διαφορετική από τη γνωμοδότηση είναι η πρόταση η οποία υποβάλλεται με πρωτοβουλία του γνωμοδοτικού οργάνου. Το αποφασίζον όργανο μπορεί να δεχτεί ή απορρίψει αιτιολογημένα την πρόταση όχι όμως να την τροποποιήσει. Αντιθέτως, στην περίπτωση της εισήγησης, το αποφασίζον όργανο μπορεί να τροποποιήσει την εισήγηση αναιτιολόγητα. γ) κατευθυντήρια είναι η αρμοδιότητα βάσει της οποίας το διοικητικό όργανο καθορίζει γενικές γραμμές της πολιτικής που πρέπει να ακολουθηθεί από αυτό ή από άλλα διοικητικά όργανα. 3. α) δέσμια αρμοδιότητα υπάρχει όταν το διοικητικό όργανο υποχρεούται να εκδώσει ατομική διοικητική πράξη, αφού διαπιστώσει πρώτα ότι συντρέχουν όλες οι προβλεπόμενες εκ του νόμου προϋποθέσεις. β) διακριτική ευχέρεια ή εξουσία υπάρχει όταν οι κανόνες που καθορίζουν τις αρμοδιότητες του οργάνου αφήνουν ελευθερία δράσης, η οποία χαρακτηρίζεται από «βαθμίδες» και μπορεί να αφορά: την επιλογή εάν θα εκδώσει ή όχι τη διοικητική πράξη, στην επιλογή των κριτηρίων έκδοσης της πράξης, στην επιλογή του περιεχομένου μίας αόριστης νομικής έννοιας, στην επιλογή του περιεχομένου της ρύθμισης, του χρονικού σημείου της έκδοσης της πράξης. Σελίδα 29

30 *α) Προκειμένου για την έκδοση των κανονιστικών πράξεων της Διοίκησης η αρμοδιότητα είναι πάντα διακριτική, υπό την έννοια ότι η Διοίκηση δεν υποχρεούται στην έκδοσή τους, έστω και αν διάταξη νόμου προβλέπει ότι πρέπει να εκδοθούν μέσα σε ορισμένη προθεσμία. Οι προθεσμίες έχουν για τη Διοίκηση ενδεικτικό χαρακτήρα. β)αν πρόκειται για την έκδοση ατομικών διοικητικών πράξεων υφίσταται τεκμήριο υπέρ της διακριτικής ευχέρειας της Διοίκησης όταν οι εφαρμοστέες διατάξεις σιωπούν σχετικά. ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ - ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΣΗ Με τον όρο αυτοδιοίκηση εννοούμε τη σύσταση και άλλων νομικών προσώπων, εκτός του νομικού προσώπου του Κράτους. Με την αυτοδιοίκηση διευκολύνεται και οργανώνεται η επιδίωξη τόσο των συμφερόντων των ιδιωτών όσο και των δημοσίων σκοπών και συμφερόντων. Παράλληλα καθίσταται δυνατή η συνέχεια των διοικητικών οργάνων παρά τις μεταβολές στα φυσικά πρόσωπα που κάθε φορά τα συγκροτούν. Η ύπαρξη νομικών προσώπων ξεχωριστών από το Κράτος συνεπάγεται τη δυνατότητα ύπαρξης ιδίων περιουσιακών στοιχείων, την παροχή πλήρους διοικητική αυτοτέλειας, τη συγκρότηση εξειδικευμένου προσωπικού ασχολούμενου μόνιμα με συγκεκριμένη δραστηριότητα, αποτελεσματικότερη επιδίωξη ενός ειδικότερου σκοπού, απομάκρυνση από τις άμεσα μεταβαλλόμενες πολιτικές επιρροές δεδομένου ότι ο έλεγχος του Κράτους είναι έλεγχος νομιμότητας και όχι σκοπιμότητας των αποφάσεων του νομικού προσώπου, η ανάπτυξη δημοκρατικής αντίληψης στις περιπτώσεις που τα μέλη των νομικών προσώπων εκλέγονται από τους διοικούμενους. Ο όρος αυτοδιοίκηση διακρίνεται από τον όρο «αυτοκυβέρνηση» σύμφωνα με τον οποίο τα μέλη των διοικητικών οργάνων ενός νομικού προσώπου εκλέγονται από τους Σελίδα 30

31 διοικούμενους, στους οποίους αφορά η άσκηση της αρμοδιότητας του νομικού προσώπου. Ως ΝΠΔΔ χαρακτηρίζονται εκείνα που έχουν υπαχθεί στην κατηγορία αυτή από τον ίδιο το νομοθέτη. Εάν δεν υπάρχει τέτοιος χαρακτηρισμός κριτήριο αποτελεί η άσκηση δημόσιας εξουσίας και η επιδίωξη σκοπών δημοσίου συμφέροντος. ΝΠΔΔ είναι τα ΑΕΙ, ΤΕΙ, νοσοκομεία του ΕΣΥ, οι επαγγελματικοί σύλλογοι όπως Επιμελητήρια, δικηγορικός Σύλλογος, φαρμακευτικός κ.λ.π, οι οργανισμοί κοινωνικής Ασφάλισης όπως ΙΚΑ, ΟΑΕΕ, τα εκκλησιαστικά νομικά πρόσωπα όπως οι μητροπόλεις και ενορίες. ΝΠΙΔ είναι τα υπόλοιπα. Μπορεί να ασκούν επιχειρηματική δραστηριότητα όπως ο ΟΤΕ, ΕΥΔΑΠ, ή να έχουν ιδρυματικό χαρακτήρα (ΕΛΚΕΠΑ). Η λειτουργία τους διέπεται κυρίως από το ιδιωτικό δίκαιο πλην των θεμάτων που αφορούν την κατάσταση των μελών της διοίκησής τους, την εσωτερική τους οργάνωση σε υπηρεσίες και τις πράξεις εποπτείας του εποπτεύοντος Υπουργού. Ο όρος «Δημόσιος τομέας» περιλαμβάνει, υπό στενή έννοια, το Κράτος, τους ΟΤΑ α και β βαθμού και τα ΝΠΔΔ ενώ υπό ευρεία έννοια περιλαμβάνει τα ΝΠΙΔ, τις Τράπεζες, τις δημόσιες εταιρείες και τους αναδόχους δημόσιας υπηρεσίας των οποίων η πλειοψηφία του μετοχικού κεφαλαίου ανήκει στο Δημόσιο ή επιχορηγούνται από τον κρατικό προϋπολογισμό σε ποσοστό άνω του 50% του προϋπολογισμού τους. Κάθε τι έξω από τη στενή και ευρεία έννοια του δημοσίου τομέα ανήκει στον ιδιωτικό τομέα. Ο όρος αυτοδιοίκηση διακρίνεται από την «ανεξάρτητη ή αποκεντρωμένη δημόσια υπηρεσία» διότι η αποκεντρωμένη δημόσια υπηρεσία δεν αποκτά ξεχωριστή από το Κράτος νομική προσωπικότητα αλλά εξακολουθεί να ανήκει στο νομικό πρόσωπο του Κράτους απολαμβάνοντας απλά δημοσιονομική και διοικητική αυτοτέλεια. Το αποκεντρωτικό σύστημα διοίκησης του Κράτους θεμελιώνεται συνταγματικά στα άρθρα 101 και 118 παρ. 3 του Συντάγματος όπου προβλέπεται ότι νόμος που προσδιορίζει τυχόν μεταφορές αρμοδιοτήτων μπορεί να τροποποιηθεί μόνο για τη μεταφορά αρμοδιοτήτων από τα κεντρικά στα περιφερειακά όργανα. Σελίδα 31

32 ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΔΙΟΙΚΟΥΜΕΝΟΥ Α. Διοικητική προστασία του Διοικούμενου Η προστασία του διοικούμενου εντός της Δημόσιας Διοίκησης διασφαλίζεται με: Α) το δικαίωμα της «προηγούμενης ακρόασης» Β) το διοικητικό έλεγχο Α) Το δικαίωμα της «προηγούμενης ακρόασης» Συνίσταται στην υποχρέωση της Διοίκησης, πριν την έκδοση της διοικητικής πράξης, να ακούσει τις απόψεις του διοικούμενου. Το δικαίωμα αυτό κατοχυρώνεται στο άρθρο 20 του Συντάγματος που προβλέπει ότι ισχύει για κάθε διοικητική ενέργεια ή μέτρο που λαμβάνεται σε βάρος των δικαιωμάτων και συμφερόντων του διοικούμενου. Η πρόσκληση προς τον διοικούμενο ν ασκήσει το δικαίωμα αυτό πρέπει να καθορίζει κατά τρόπο συγκεκριμένο και ειδικό το σχετικό ζήτημα. Έχει, ωστόσο, κριθεί ότι το δικαίωμα αυτό δεν εφαρμόζεται: α) όταν πρόκειται για κανονιστικές πράξεις της Διοίκησης εκτός εάν προβλέπεται ρητά το αντίθετο. β) όταν πρόκειται για δυσμενείς διοικητικές πράξεις που βασίζονται σε αντικειμενικά δεδομένα. Σελίδα 32

33 γ) όταν η τήρηση της αρχής αυτής εμποδίζεται από επείγοντες λόγους ή λόγους δημοσίου συμφέροντος. δ) όταν ο διοικούμενος έχει αναπτύξει τις απόψεις του με υπόμνημα που υπέβαλε μετά την έκδοση της διοικητικής πράξης. ε) όταν έχει υποβληθεί αίτηση ή ένσταση του διοικούμενου ή προβλέπεται η άσκηση ενδικοφανούς προσφυγής. Β) Ο διοικητικός έλεγχος Πρόκειται για τον έλεγχο που υφίσταται εντός της Δημόσιας Διοίκησης. Ασκείται μέσω των: Ι) διοικητικών προσφυγών των διοικούμενων ΙΙ) διοικητικής εποπτείας ΙΙΙ) ανεξάρτητων διοικητικών αρχών Ι) Διοικητικές προσφυγές των διοικούμενων Το άρθρο 10 του Συντάγματος κατοχυρώνει το δικαίωμα των διοικούμενων να απευθύνουν αναφορές στα διοικητικά όργανα τα οποία έχουν την υποχρέωση να απαντούν ή να παρέχουν πληροφορίες. Οι αναφορές αυτές εφόσον έχουν ως αίτημα την ανάκληση ή ακύρωση ή τροποποίηση των διοικητικών πράξεων ονομάζονται διοικητικές προσφυγές. Διακρίνονται σε: - απλή: Είναι η προσφυγή που υποβάλλεται είτε στο ιεραρχικώς προϊστάμενο όργανο εκείνου που εξέδωσε τη διοικητική πράξη (ιεραρχική προσφυγή) είτε στο ίδιο το όργανο που την εξέδωσε (αίτηση θεραπείας ή χαριστική προσφυγή). Σελίδα 33

34 Χαρακτηριστικά της είναι: α) δεν υπάρχει προθεσμία για την άσκησή της, β) οδηγεί σε έλεγχο νομιμότητας και σκοπιμότητας της πράξης και γ) μπορεί να ασκηθεί τόσο προληπτικά όσο και κατασταλτικά. - ειδική: Είναι η προσφυγή που προβλέπεται από ειδικές διατάξεις που καθορίζουν τόσο την αρχή ενώπιον της οποίας ασκείται όσο και ορισμένη προθεσμία για την άσκησή της και επιτρέπει μόνο τον κατασταλτικό έλεγχο της νομιμότητας της διοικητικής πράξης. - ενδικοφανής: Είναι η προσφυγή που προβλέπεται από ειδικές διατάξεις που καθορίζουν τόσο την αρχή ενώπιον της οποίας ασκείται όσο και ορισμένη προθεσμία για την άσκησή της, επιτρέπει μόνο τον κατασταλτικό έλεγχο νομιμότητας της διοικητικής πράξης και είναι υποχρεωτική για το διοικούμενο αν θέλει να προσφύγει στα δικαστήρια. Οι πράξεις της Διοίκησης που εκδίδονται επί της ενδικοφανούς προσφυγής έχουν πάντα εκτελεστό χαρακτήρα και είναι αυτές που προσβάλλονται στα δικαστήρια. ΙΙ) Διοικητική εποπτεία Είναι η επέμβαση των οργάνων του Κράτους στη λειτουργία των δημόσιων νομικών προσώπων (ΟΤΑ, ΝΠΔΔ) και ασκείται μόνον όταν προβλέπεται από ειδικές διατάξεις. Περιλαμβάνει: - προληπτικό έλεγχο της νομιμότητας ή της σκοπιμότητας των διοικητικών πράξεων - κατασταλτικό έλεγχο της νομιμότητας των διοικητικών πράξεων - έκδοση διοικητικών πράξεων σε περίπτωση άρνησης της έκδοσης τους από τα εποπτευόμενα νομικά πρόσωπα - έλεγχο των πράξεων διορισμού των οργάνων του εποπτευόμενου νομικού προσώπου - απομάκρυνση ή επιβολή κυρώσεων στα όργανα των εποπτευόμενων νομικών προσώπων - ενημέρωση του εποπτεύοντος από τα όργανα του εποπτευόμενου νομικού προσώπου - παροχή οδηγιών και κατευθύνσεων προς το εποπτευόμενο νομικό πρόσωπο. Σελίδα 34