Φόρος Εισοδήματος ΦυσικώνΠροσώπων

Transcript

1 Φόρος Εισοδήματος ΦυσικώνΠροσώπων (ΦΕΦΠ)

2 Ο υπολογισμός του φόρου εισοδήματος φυσικών προσώπων Φορολογική βάση Αφαιρούμε τις δαπάνες που έγιναν για την απόκτηση του εισοδήματος Συνολικό καθαρό εισόδημα Εκπτώσεις δαπανών Φορολογητέο εισόδημα Φορολογική κλίμακα Φορολογική υποχρέωση πριν τις μειώσεις φόρου Μειώσεις φόρου Τελική φορολογική υποχρέωση

3 Ορισμός του εισοδήματος κατά Haig-Simons Εισόδημα = Κατανάλωση + Δ(Καθαρή περιουσιακή θέση) Η μέγιστη δυνατή κατανάλωση στην οποία μπορεί να προβεί ο φορολογούμενος χωρίς να μειώσει τον πλούτο του Ό,τι αποκτάται και μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την αγορά αγαθών και υπηρεσιών, είτε τώρα είτε στο μέλλον Αφαιρούμε το κόστος απόκτησης του εισοδήματος

4 Ποια είδη εισοδήματος περιλαμβάνονται στο ορισμό των H-S Εργοδοτικές εισφορές για προγράμματα σύνταξης και ασφάλειας Μεταβιβαστικές πληρωμές που περιλαμβάνουν συντάξεις κοινωνικής ασφάλισης, επιδόματα ανεργίας και επιδόματα πρόνοιας Υπεραξία κεφαλαίου Πραγματοποιηθείσα και μη πραγματοποιηθείσα Εισόδημα σε είδος Τεκμαρτό ενοίκιο

5 Μερικά πρακτικά και εννοιολογικά προβλήματα Υπολογισμός των επιχειρηματικών δαπανών που πρέπει να αφαιρεθούν από το εισόδημα Υπολογισμός της υπεραξίας και της απώλειας κεφαλαίου Υπολογισμός τεκμαρτού εισοδήματος από διαρκή αγαθά Αποτίμηση υπηρεσιών σε είδος

6 Αξιολόγηση του κριτηρίου των H-S Δικαιοσύνη τα άτομα με ίσα εισοδήματα πληρώνουν ίσους φόρους Αποτελεσματικότητα ίδια μεταχείριση του εισοδήματος ανεξαρτήτως πηγής προέλευσης,οι αποφάσεις λαμβάνονται με βάση οικονομικά κριτήρια και όχι με βάση τις φορολογικές συνέπειες

7 Χρηματικά εισοδήματα που εξαιρούνται από τη φορολογική βάση Αυτοτελής φορολόγηση εισοδημάτων (τόκοι καταθέσεων, τόκοι κρατικών ομολόγων, μερίσματα, ενοίκια κλπ.) Υπεραξία κεφαλαίου Εργοδοτικές εισφορές σε συνταξιοδοτικά προγράμματα Δαπάνες απόκτησης εισοδήματος από ακίνητα, επιχειρήσεις και ελευθέρια επαγγέλματα Δωρεές και κληρονομιές Στην Ελλάδα μειώνονται διαρκώς οι κατηγορίες αυτές

8 Απαλλαγές και εκπτώσεις Αφορολόγητο ελάχιστο εισόδημα Στη θέση του αφορολόγητου ορίου της κλίμακας των Μισθωτών και Συνταξιούχων, παρέχεται έκπτωση φόρου, ως ακολούθως: Για εισόδημα μέχρι και , έκπτωση φόρου Αν ο φόρος που προκύπτει είναι μικρότερος, θα περιορίζεται ανάλογα και η έκπτωση του φόρου. Για εισόδημα πάνω από , η ως άνω έκπτωση περιορίζεται κατά 100 ανά εισοδήματος και μέχρι εξαντλήσεως του ποσού των Τα αφορολόγητα ποσά προσαρμόζονται με αποφάσεις του Υπουργού Οικονομικών Γιατί αφορολόγητο ελάχιστο εισόδημα; Αντανακλάται πιο ικανοποιητικά η φοροδοτική ικανότητα, λόγω της ύπαρξης παιδιών Βοηθά τις οικογένειες με χαμηλά εισοδήματα

9 Εκπτώσεις δαπανών Ορισμένες κατηγορίες δαπανών εκπίπτουν από το συνολικό καθαρό εισόδημα, προκειμένου να υπολογιστεί το φορολογητέο εισόδημα Προωθούν στόχους οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής ή εξυπηρετούν διαχειριστικούς στόχους (π.χ. περιορισμό της φοροδιαφυγής) Έκπτωση δαπάνης και σχετικές τιμές Η δαπάνη για αγαθό αξίας P Z =10 εκπίπτει (αφαιρείται) από το συνολικό καθαρό εισόδημα με οριακό φορολογικό συντελεστή t=39%, εξοικονομείται φόρος 10Χ0,39=3,90, οπότε η τελική τιμή του αγαθού για τον φορολογούμενο =(1-t)P Z = (1-0,39)10=6,1 Στην Ελλάδα μειώνονται διαρκώς οι κατηγορίες αυτές

10 Εκπτώσεις δαπανών από το εισόδημα στην Ελλάδα (ενδεικτικά) Ο φόρος που προκύπτει από την κλίμακα των Μισθωτών και Συνταξιούχων μετά την έκπτωση φόρου, μειώνεται κατά ποσοστό 10% για κάθε μία από τις ακόλουθες δαπάνες: Έξοδα ιατρικής και νοσοκομειακής περίθαλψης, με την προϋπόθεση ότι υπερβαίνουν το 5% του φορολογούμενου εισοδήματος. Το ποσό της διατροφής που καταβάλλεται από τον ένα σύζυγο στον άλλο, (εφόσον έχει επιδικαστεί και δεν καταβάλλεται βάσει συμβολαιογραφικής πράξης). Οι χρηματικές δωρεές που καταβάλλονται και η αξία των ιατρικών μηχανημάτων των ασθενοφόρων που μεταβιβάζονται από των φορολογούμενο σε συγκεκριμένους φορείς, οργανισμούς και κοινωφελή ιδρύματα εφόσον τα ποσά υπερβαίνουν συνολικά τα 100. Το συνολικό ποσό των δωρεών δεν μπορεί να υπερβαίνει το 5% του δηλούμενου εισοδήματος

11 Φορολογικές δαπάνες Τι είναι φορολογική δαπάνη; Απώλεια φορολογικών εσόδων, που προκαλείται από την εξαίρεση κάποιου είδους από τη φορολογική βάση Το 2002 στην Ελλάδα ίσχυαν 800 είδη φορολογικών δαπανών, 184 αφορούσαν το φόρο εισοδήματος φυσικών προσώπων, αλλά έχουν περιοριστεί, πλέον, δραστικά.

12 Τεκμήρια δαπανών διαβίωσης και απόκτησης περιουσιακών στοιχείων Εφαρμόζονται σε χώρες με μεγάλη φοροδιαφυγή Ορισμένα χαρακτηριστικά του φορολογούμενου υποδεικνύουν την ύπαρξη εισοδήματος Διαμονή σε ακίνητο μεγάλου εμβαδού Κατοχή σκάφους Δαπάνες για την απόκτηση μεγάλων περιουσιακών στοιχείων Στην Ελλάδα χρησιμοποιούνται από το Αφορούν κυρίως: Χρήση πρώτης κατοικίας > 200 τ.μ. Χρήση δευτερεύουσας κατοικίας > 150 τ.μ. Κατοχή μεγάλου αυτοκινήτου (εργοστασιακής αξίας > ) Δαπάνες για αγορά ακινήτων, μεγάλων αυτοκινήτων, για αποσβέσεις δανείων, για γονικές παροχές, κλπ Και έχει συζητηθεί η κατάργησή τους

13 Κλίμακα φορολογίας εισοδήματος

14 Γραμμικός φόρος εισοδήματος (Flat income tax) Ένας φόρος εισοδήματος με σταθερό οριακό φορολογικό συντελεστή Επιβάλλει τον ίδιο φορολογικό συντελεστή σε όλα τα είδη εισοδήματος Περιορισμένες εκπτώσεις από το εισόδημα

15 Φόροι και πληθωρισμός Τιμαριθμοποίηση των φόρων Αυτόματη προσαρμογή της φορολογικής κλίμακας προκειμένου να εξαλειφθούν οι επιπτώσεις του πληθωρισμού,με σκοπό η πραγματική φορολογική επιβάρυνση να μην εξαρτάται από τον πληθωρισμό. Πώς ο πληθωρισμός μπορεί να επηρεάσει τους φόρους Σταδιακή ανέλιξη κλιμακίου: όταν μια αύξηση στο ονομαστικό εισόδημα του ατόμου ωθεί το άτομο σε υψηλότερο φορολογικό κλιμάκιο παρόλο που το πραγματικό του εισόδημα έχει παραμείνει αμετάβλητο Το αφορολόγητο ελάχιστο και οι εκπτώσεις από το εισόδημα καθορίζονται σε ονομαστικούς όρους Φορολογική επιβάρυνση του εισοδήματος από κεφάλαιο Φορολογική επιβάρυνση του εισοδήματος από τόκους

16 Φορολογική μεταχείριση εισοδήματος που αποκτάται στο εξωτερικό Εδαφικά συστήματα ή συστήματα συνολικού εισοδήματος; Εδαφικά συστήματα: το εισόδημα που αποκτά ένα άτομο σε μια χώρα του εξωτερικού φορολογείται μόνο στη χώρα αυτή Συστήματα συνολικού εισοδήματος: το άτομο φορολογείται για το εισόδημά του ανεξάρτητα από τη χώρα στην οποία έχει κερδίσει το εισόδημα αυτό Ισότητα Αποτελεσματικότητα Κατανομή παραγωγικών πόρων σε διεθνές επίπεδο Αποφάσεις των ατόμων σχετικά με τον τόπο εργασίας

17 Δημοτικοί φόροι Η οικονομική αυτοτέλεια των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ) κατοχυρώνεται από το Σύνταγμα (άρθρο 102) Όμως, οι πόροι που συλλέγουν και διαχειρίζονται οι ίδιοι είναι εξαιρετικά περιορισμένοι: Τέλη καθαριότητας και φωτισμού Ποσοστό του τέλους ακίνητης περιουσίας (ΤΑΠ) Φόρος ηλεκτροδοτούμενων χώρων Τέλος επί των ακαθάριστων εσόδων στα κέντρα διασκέδασης

18 Δημοτικοί φόροι Τα δημοτικά τέλη και οι δημοτικοί φόροι δεν εμπίπτουν στην κατηγορία του φόρου εισοδήματος φυσικών προσώπων Η βασική πηγή χρηματοδότησης της τοπικής αυτοδιοίκησης είναι οι τακτικές και έκτακτες επιχορηγήσεις του κράτους

19 Φορολογική μεταρρύθμιση και πολιτικοί συμβιβασμοί Ο φόρος εισοδήματος έχει πλήθος χαρακτηριστικών που δύσκολα δικαιολογούνται, είτε με βάση το κριτήριο της ισότητας είτε με βάση το κριτήριο της αποτελεσματικότητας Γιατί είναι τόσο δύσκολο να βελτιωθεί το φορολογικό σύστημα; Σε πολλές περιπτώσεις ακόμα και αντικειμενικοί εμπειρογνώμονες διαφωνούν σχετικά με την κατεύθυνση προς την οποία πρέπει να κινηθεί η μεταρρύθμιση Οποιαδήποτε αλλαγή θα πλήξει κάποιους, οι οποίοι θα αντιδράσουν

20 Μεταρρύθμιση του φόρου εισοδήματος φυσικών προσώπων στην Ελλάδα Επιθυμητοί άξονες μεταρρύθμισης της φορολογίας εισοδήματος φυσικών προσώπων σύμφωνα με το IMF (2008): διεύρυνση της φορολογικής βάσης απλοποίηση της δομής των φορολογικών συντελεστών εκλογίκευση της φορολογίας του εισοδήματος από κεφάλαιο

21 Επιδράσεις των φόρων στα κίνητρα για παραγωγή: Φορολογία εισοδήματος φυσικών προσώπων και προσφορά εργασίας

22 Ο ΦΕΦΠ, αναλογικός ή προοδευτικός, μπορεί κατά κανόνα να επηρεάζει τα κίνητρα των ατόμων, σχετικά με: Την προσφορά εργασίας στις περιπτώσεις άσκησης ελευθέριων επαγγελμάτων (πχ. δικηγόροι, μηχανικοί, γιατροί, δημοσιογράφοι κοκ.), υπερωριακής απασχόλησης, μερικής απασχόλησης κοκ. Την αποταμίευση Την αγορά κατοικίας Τις επενδύσεις χαρτοφυλακίου (θα ασχοληθούμε μόνο με την επίδραση στα κίνητρα για την προσφορά εργασίας)

23 Προσφορά εργασίας (1) Έχοντας συμπληρώσει την εκπαίδευση και ειδίκευσή τους (πχ. γιατροί) πρέπει να αποφασίσουν πόσο χρόνο θα αφιερώνουν στην άσκηση της ειδικότητάς τους. Η απόφαση για το χρόνο, εννοιολογικά, προσεγγίζεται από την αντίστροφη σχέση εισοδήματος ελεύθερου χρόνου, ως συνάρτηση του πραγματικού μισθού. Καθώς ο πραγματικός μισθός ανέρχεται, η αξία του ελεύθερου χρόνου μειώνεται και υπάρχει κίνητρο τα άτομα να εργάζονται περισσότερο [αποτέλεσμα υποκατάστασης (ελεύθερου χρόνου με εργασία)]. Ο ανερχόμενος βέβαια μισθός βελτιώνει τον ατομικό πλούτο, που παρακινεί τα άτομα να αναζητούν περισσότερο ελεύθερο χρόνο (αποτέλεσμα εισοδήματος). Συνήθως,υποθέτουμε ότι το πρώτο αποτέλεσμα (υποκατάστασης) υπερτερεί και η καμπύλη προσφοράς εργασίας κινείται ανοδικά.

24 Ένα άτομο, ανάλογα με τις προτιμήσεις του, μπορεί να επιθυμεί να εργαστεί λιγότερες, περισσότερες ή τις ίδιες ώρες, μετά την επιβολή του ΦΕΦΠ. Ο φόρος προκαλεί τα δύο αποτελέσματα με την αντίθετη φορά: το αποτέλεσμα υποκατάστασης (εργασίας με ανάπαυση) και το αποτέλεσμα εισοδήματος (η απώλεια εισοδήματος οδηγεί σε μείωση της ανάπαυσης, ceteris paribus). To αποτέλεσμα υποκατάστασης μειώνει την προσφορά εργασίας, διότι ο φόρος μειώνει το κόστος ευκαιρίας της ανάπαυσης (μικρότερες καθαρές αποδοχές, άρα χάνεις λιγότερα αν αναπαυθείς) Το αποτέλεσμα εισοδήματος αυξάνει την προσφορά εργασίας, για να αναπληρωθεί το χαμένο εισόδημα.

25 Σύγκριση αναλογικού & προοδευτικού ΦΕΦΠ, ανάλογα με το ποιο αποτέλεσμα επί του κινήτρου για εργασία υπερτερεί Όταν υπερτερεί το αποτέλεσμα υποκατάστασης, δηλαδή εξασθενεί το κίνητρο για εργασία, ο προοδευτικός φόρος θα την εξασθενήσει περισσότεροαπό τον αναλογικό, με τα ίδια φορολογικά έσοδα. Όταν υπερτερεί το αποτέλεσμα εισοδήματος, δηλαδή ενισχύεται το κίνητρο για εργασία, ο προοδευτικός φόρος θα την ενισχύσει λιγότερο από τον αναλογικό, με τα ίδια φορολογικά έσοδα.

26 Εμπειρικά ευρήματα Για τους άντρες ηλικίας μεταξύ 20 και 60 ετών, η επίδραση που έχει η μεταβολή των καθαρών αποδοχών στις ώρες εργασίας είναι μικρή, σε απόλυτη τιμή και μάλιστα στατιστικά ασήμαντη. Ίσως ένα μέγεθος περί το 0,05 να είναι η πιο λογική εκτίμηση. Οι ώρες εργασίας και η απόφαση για συμμετοχή στην αγορά εργασίας των γυναικών, φαίνεται να είναι πιο ευαίσθητη στις μεταβολές των καθαρών αποδοχών, αν και ο βαθμός αντίδρασης μειώνεται διαχρονικά. Μια τιμή γύρω στο 0,4 με 0,5 φαίνεται να είναι μια λογική εκτίμηση.

27 Φορολογικοί συντελεστές και φορολογικά έσοδα: Η καμπύλη Laffer Φορολογικά έσοδα Όταν οι φορολογικοί συντελεστές είναι ήδη υψηλοί (δεξιά του t A ), η μείωσή τους δεν προκαλεί απώλεια φορολογικών εσόδων, διότι τα άτομα θα εργαστούν περισσότερο. t 1 t 2 t A t 3 Φορολογικός συντελεστής

28 Συμπέρασμα Οι οικονομετρικές μελέτες δείχνουν ότι: για τους ενήλικους άντρες, οι ώρες εργασίας δεν επηρεάζονται από τους φόρους για τις παντρεμένες γυναίκες, οι φόροι πιθανόν να μειώνουν το ποσοστό συμμετοχής τους στο εργατικό δυναμικό και τις ώρες εργασίας. Με βάση τα όσα γνωρίζουμε, για την προσφορά εργασίας: το ενδεχόμενο, τα άτομα να εργάζονται πολύ περισσότερο αν μειωθούν οι φορολογικοί συντελεστές, ώστε να αντισταθμιστούν οι φορολογικές απώλειες, είναι μάλλον απίθανο να συμβεί. η επίδραση των φορολογικών συντελεστών στα φορολογικά έσοδα, εξαρτάται από τη δυνατότητα αντίδρασης των ατόμων στις μεταβολές τους και στην έκταση υποκατάστασης μεταξύ φορολογήσιμων και μη, μορφών εισοδήματος.