ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

Transcript

1 ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ «Το επίπεδο υγείας του ελληνικού πληθυσµού, οι παράγοντες που το επηρεάζουν και ενδεικτικές δράσεις για συνεχή βελτίωσή του» Σοφία Παπαδοπούλου Θεσσαλονίκη, Νοέµβριος 2010

2 Περίληψη Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να προσδιορίσει την έννοια του επιπέδου υγείας µιας χώρας, τον τρόπο µε τον οποίο θα επιτευχθεί η συνεχής βελτίωσή του καθώς και να παρουσιάσει µια γενική εικόνα της κατάσταση του επιπέδου υγείας στην Ελλάδα. Ειδικότερα, αναλύεται η πολυσύνθετη έννοια της υγείας καθώς και της ποιότητας ζωής που σχετίζεται µε την υγεία. Επιπλέον γίνεται αναφορά στους καθοριστικούς παράγοντες που επηρεάζουν είτε θετικά είτε αρνητικά την υγεία καθώς και στους δείκτες υγείας, οι οποίοι χρησιµοποιούνται ως εργαλεία για την µέτρηση του επιπέδου υγείας αλλά και για την λήψη αποφάσεων όσο αφορά την υγειονοµική πολιτική µιας χώρας. Ακόµη, εξετάζεται το επίπεδο υγείας της Ελλάδας µελετώντας τους κυριότερους δείκτες υγείας καθώς και το επίπεδο ποιότητας ζωής που σχετίζεται µε την υγεία και των παραγόντων κινδύνου στην Ελλάδα. Τέλος, παρουσιάζονται ενδεικτικά δύο από τις κυριότερες µεθόδους και στρατηγικές που έχουν ως στόχο τη συνεχή βελτίωση του επιπέδου υγείας µιας χώρας. Λέξεις Κλειδιά: Υγεία, Παράγοντες Υγείας, Παράγοντες Κινδύνου, Επίπεδο Υγείας, είκτες Υγείας, Πρόληψη, Προαγωγή Υγείας 2

3 Περιεχόµενα Περίληψη Εισαγωγή Το επίπεδο Υγείας µιας χώρας και οι παράγοντες που το επηρεάζουν Η έννοια της υγείας και της ποιότητας ζωής που σχετίζεται µε την υγεία Παράγοντες υγείας και παράγοντες κινδύνου είκτες Υγείας Το επίπεδο υγείας του ελληνικού πληθυσµού είκτες Υγείας στην Ελλάδα είκτες Θνησιµότητας είκτες Προσδόκιµου Επιβίωσης είκτες Νοσηρότητας Ποιότητα ζωής σχετιζόµενη µε την υγεία στην Ελλάδα Παράγοντες κινδύνου στην Ελλάδα ράσεις για τη συνεχή βελτίωση του επιπέδου Υγείας ενός πληθυσµού Πρόληψη Προαγωγή Υγείας και Αγωγή Υγείας Επίλογος Βιβλιογραφία

4 1. Εισαγωγή Το επίπεδο υγείας ενός πληθυσµού είναι µία έννοια που ακόµα δεν έχει οριστεί επακριβώς. Παρ όλα αυτά είναι κοινά αποδεκτό ότι το επίπεδο υγείας ενός πληθυσµού εκφράζει την κατάσταση της υγείας των ατόµων µιας οµάδας, λαµβάνοντας υπόψη την άνιση κατανοµή των αποτελεσµάτων στο εσωτερικό της οµάδας. Επιπλέον, ο πληθυσµός αναφέρεται είτε σε µία οµάδα που καθορίζεται από γεωγραφικά σύνορα (παραδείγµατος χάριν στον πληθυσµό µιας χώρας), είτε σε άλλες οµάδες, τα άτοµα των οποίων τα συνδέει ένα κοινό χαρακτηριστικό (παραδείγµατος χάριν οι εργαζόµενοι, τα άτοµα µε ειδικές ανάγκες, οι κρατούµενοι των σωφρονιστικών ιδρυµάτων κτλ.). Το επίπεδο υγείας ενός πληθυσµού επηρεάζεται από τη σύνθετη αλληλεπίδραση διάφορων καθοριστικών παραγόντων, οι οποίοι είναι προσωπικοί, κοινωνικοί, οικονοµικοί και περιβαλλοντικοί. Πιο συγκεκριµένα η µελέτη του επιπέδου υγείας µιας χώρας έχει ιδιαίτερη σηµασία λόγω του ότι αποτελεί βασικό παράγοντα της κοινωνικής και οικονοµικής αναπτυξιακής κατάστασης και προοπτικής µιας χώρας, ένα αξιόπιστο εργαλείο για την άσκηση υγειονοµικής πολιτικής, καθώς και έναν αδιαµφισβήτητο δείκτη υγειονοµικών ανισοτήτων στο εσωτερικό της χώρας και µεταξύ των χωρών. Όσο αφορά στον τρόπο που η υγεία των πολιτών µιας χώρας επηρεάζει άµεσα και έµµεσα την οικονοµική ανάπτυξη µιας χώρας χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι «η καλύτερη υγεία συµβάλει στην παραγωγικότητα µιας χώρας, στη συµµετοχή του εργατικού δυναµικού και στη βιώσιµη ανάπτυξη. Η κακή υγεία αυξάνει τις δαπάνες και επιβαρύνει την οικονοµία» 1. Ακόµη, αναφέρεται ότι «η καλή υγεία είναι η βάση πάνω στην οποία χτίζεται η κοινωνική πρόοδος. Ένα έθνος υγιών ανθρώπων µπορούν να κάνουν αυτά τα πράγµατα που καθιστούν τη ζωή αξία και όσο αυξάνεται το επίπεδο υγείας, τόσο αυξάνεται και η πιθανότητα της ευτυχίας» 2. Επιπλέον, τα αποτελέσµατα των ερευνών σχετικά µε το επίπεδο υγείας του πληθυσµού µιας χώρας, αποτελούν χρήσιµο εργαλείο για τον προσδιορισµό και την κατανόηση των προβληµάτων δηµόσιας υγείας, στη στρατηγική λήψη αποφάσεων και στην χάραξη µιας αποδοτικής και αποτελεσµατικής υγειονοµικής πολιτικής. 1 Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, «Καλύτερη Υγεία, Μεγαλύτερη Ασφάλεια και Περισσότερη Εµπιστοσύνη Για Τους Πολίτες: µία Στρατηγική Για Την Υγεία Και Την Προστασία Των Καταναλωτών», Marc Lalonde υπουργός Εθνικής Υγείας και Πρόνοιας του Καναδά, «A new perspective on the Health of Canadians»,

5 Τέλος, τα διάφορα επίπεδα υγείας που παρατηρούνται είτε στο εσωτερικό µιας χώρας, είτε µεταξύ των χωρών, φανερώνουν τις υγειονοµικές ανισότητες που επικρατούν καθώς και το χάσµα αυτών. 2. Το επίπεδο Υγείας µιας χώρας και οι παράγοντες που το επηρεάζουν 2.1 Η έννοια της υγείας και της ποιότητας ζωής που σχετίζεται µε την υγεία Η υγεία θεωρείται σαν ένα από τα σηµαντικότερα στοιχεία µιας πλήρους και ευτυχισµένης ζωής. Κατά καιρούς έχει οριστεί µε πολλούς και διαφορετικούς τρόπους και ο ορισµός της έχει επηρεαστεί από τις επικρατούσες συνθήκες της κάθε εποχής. Στον προηγούµενο αιώνα η υγεία ήταν άµεσα συνδεδεµένη µε την έλλειψη της ασθένειας, ενώ τον τελευταίο καιρό συνδέεται µε σωµατικούς, νοητικούς και κοινωνικούς παράγοντες. Πρώτη απόπειρα για επίτευξη οµοφωνίας σε έναν κοινό ορισµό έγινε από τον Παγκόσµιο Οργανισµό Υγείας (Π.Ο.Υ.), ο οποίος το 1946 στην ιδρυτική του διακήρυξη όρισε την υγεία ως «την κατάσταση πλήρους σωµατικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας, όχι µόνον την απουσία νόσου ή αναπηρίας». Ο παραπάνω ορισµός αποτελεί σήµερα την επικρατέστερη και πιο γνωστή προσέγγιση για τον προσδιορισµό της υγείας. Έτσι λοιπόν, η έννοια της υγείας, δεν αποδίδεται µόνο από την ιατρική, αλλά και από άλλους παράγοντες όπως είναι το περιβάλλον, η οικονοµία, η εργασία κ.α. Λαµβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, ιδιαίτερη σηµασία αποκτά η έννοια της σχετιζόµενης µε την υγεία ποιότητα ζωής, η οποία ορίζεται ως «η αξία που αποδίδεται στο χρόνο επιβίωσης, όπως αυτή τροποποιείται από τις βλάβες, τις διάφορες καταστάσεις λειτουργικότητας, τις προσδοκίες και τις κοινωνικές ευκαιρίες» 3. Αποτελεί, λοιπόν, µια δυναµική έννοια που µεταβάλλεται µαζί µε το επίπεδο υγείας, τις σχέσεις, τις εµπειρίες και τους ρόλους του ατόµου. 3 Patrick, Erickson, in: Oxford University Press, Health Status and Health Policy. Quality of life in health care evaluation and resource allocation, Oxford,