Προγράμματα Προαγωγής Υγείας σε Καταστήματα Κράτησης και η Συμβολή της Περιβαλλοντικής Ψυχολογίας:

Transcript

1 Προγράμματα Προαγωγής Υγείας σε Καταστήματα Κράτησης και η Συμβολή της Περιβαλλοντικής Ψυχολογίας: Προτάσεις και Εφαρμογές Ποτηράκη Ευφημία Παρουσίαση στα πλαίσια του επιλεγόμενου μαθήματος «Περιβαλλοντική Ψυχολογία», Αθήνα, 15 Ιανουαρίου 2019.

2 Περίγραμμα παρουσίασης Ορισμοί (Περιβαλλοντική Ψυχολογία, υγεία, προγράμματα υγείας) Κοινωνικά Προβλήματα κρατούμενων Προγράμματα προαγωγής υγείας σε καταστήματα κράτησης Επίλυση των προβλημάτων με την συμβολή της Περιβαλλοντικής Ψυχολογίας Δυνατότητες εφαρμογής στην ελληνική πραγματικότητα Συμπεράσματα-Τελικές Παρατηρήσεις

3 Ορισμοί-Περιβαλλοντική Ψυχολογία Ως «Περιβαλλοντική Ψυχολογία» ορίζεται ο κλάδος της Ψυχολογίας που εξετάζει τον τρόπο αλληλεπίδρασης ανθρώπουπεριβάλλοντος, φυσικού και δομημένου (Gifford, 2014). Περιβάλλον: σύστημα παραγόντων που επηρεάζουν ποικιλοτρόπως τις σκέψεις, τα συναισθήματα και την συμπεριφορά των ατόμων (Ternisien, 1973, οπ. αναφ. Παυλόπουλος, 2019) Πλαίσιο συμπεριφοράς: «χώροι πού ορίζονται από κοινωνικούς κανόνες και επιταγές».

4 Ορισμοί-Υγεία, Προαγωγή Υγείας Πολλαπλά κριτήρια ορισμού (αντικειμενικά, βάσει υποκειμενικής ερμηνείας, κοινωνικές και πολιτισμικές επιρροές). Σύμφωνα με τον ορισμό (Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, 1946, οπ.αναφ. Πράπα & Φακή, 2008) η υγεία «είναι όχι μόνο η απουσία αρρώστιας ή αναπηρίας αλλά και η ύπαρξη πλήρους σωματικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας».

5 Πρόγραμμα Προαγωγής Υγείας: διαδικασία με στόχο την ανάπτυξη ελέγχου των ατόμων πάνω στην υγεία τους και της προσαρμογής τους στις συνθήκες Αποτελεί αναφαίρετο δικαίωμα κάθε ατόμου Λαμβάνει χώρα σε πολλά και διαφορετικά πλαίσια (π.χ σχολεία, πανεπιστήμια, καταστήματα κράτησης κλπ)

6 Κοινωνικά Προβλήματα Κρατούμενων 2 κατηγορίες προβλημάτων: εντός και εκτός καταστημάτων κράτησης. Κομβικό για την πρώτη κατηγορία το έργο του Sykes (1958, 2007, οπ. αναφ. Worley & Worley, 2018), που πρότεινε τις «5 στερήσεις της κράτησης» (απώλεια ελευθερίας, αυτονομίας, αγαθών και υπηρεσιών, ασφάλειας & ετεροσεξουαλικών σχέσεων). Σωματικές (π.χ άσθμα, καρδιοπάθειες, κλπ) και ψυχικές ασθένειες (π.χ αυτοκτονικές τάσεις, αυτοτραυματισμοί κλπ) σύνδεση με συνθήκες κράτησης.

7 Προβλήματα εκτός καταστημάτων κράτησης Οργάνωση σε 6 τομείς (κοινωνική αποδιοργάνωση και κοινοτική συνοχή, άσκηση πολιτικών δικαιωμάτων, εύρεση ασφαλούς στέγης, οικονομική και εργασιακή ευεξία κλπ) Ίδιο επίπεδο γνώσεων και δεξιοτήτων με το προ κράτησης ακόμα λιγότερες ευκαιρίες εργασίας. Γρήγορη επιστροφή στο κατάστημα κράτησης.

8 Προγράμματα στο εξωτερικό Health Promoting Prisons: με πρωτοβουλία του Eυρωπαϊκού τμήματος του Π.Ο.Υ, χωρίς συγκεκριμένο στόχο για την αγωγή υγείας. Κυρίως κατευθυντήριες για τον σχεδιασμό και την εφαρμογή των προγραμμάτων. The Singapore Prison case study (Helliwell, 2011): πρότυπο καταστήματος κράτησης, «Facilitator», δράσεις με εμπλοκή προσωπικού και κρατούμενων σύσφιξη σχέσεων, μεγαλύτερη εμπιστοσύνη.

9 Πρωτοπόρες διαδικαστικές αλλαγές (π.χ κατ οίκον κράτηση) Επανένταξη κρατούμενων (μέσω διαγωνισμών στιχογραφίας, συνεντεύξεων, συναυλιών, Yellow Ribbon Project κ.α) REAL MEN (Daniels, Crum, Ramaswamy & Freudenberg, 2011): για Αφροαμερικανούς και Λατίνους εφήβους. Στόχος: μείωση κατάχρησης ουσιών και επανασύλληψης. Μέσω καλλιέργειας γνώσεων, δεξιοτήτων για την εργασία, ασφαλέστερους τρόπους χρήσης, πληροφόρηση για τον HIV κλπ.

10 Συμβολή της Περιβαλλοντικής Ψυχολογίας Απαραίτητες διορθώσεις σε κακοσυντηρημένες και παλιές εγκαταστάσεις. Τροφοδότηση με περισσότερα ερεθίσματα (Μπούρα & Παπαδάτου, 2005) (π.χ εκπαιδευτικά & ψυχαγωγικά cd, βιβλία, υλικά για χειροτεχνίες και ζωγραφιές, επιτραπέζια κ.α) θετικότερη περιβαλλοντική αξιολόγηση (πως; Πολυπλοκότητα, φυσικότητα, κινητοποίηση κλπ) μεγαλύτερη προθυμία, βελτιωμένη διάθεση, σωματική & ψυχική υγεία. Αναδιαμόρφωση κελιών για βελτιωμένη αίσθηση προσωπικού χώρου & ιδιωτικότητας

11 Ανάγκη αντιμετώπισης συνωστισμού στα κελιά (Μπούρα & Παπαδάτου, 2005, Δανδουλάκη, Κωστέρη & Μηλάκη, 2008 Βασιλοπούλου, Βεζυράκη & Χατζάκη, 2013) ως εξής: Χτίσιμο παραπάνω νέων χώρων ή «μοίρασμα» των υπαρχόντων (βάσει γνωστικών χαρτών, αξιολόγηση παραγόντων όπως προσωπικότητα, γνωστικό και συναισθηματικό επίπεδο, αντίληψη, πολυπλοκότητας, μέτριας πολυπλοκότητας κλπ) Όμως! Όχι μόνο για επίλυση των προβλημάτων αλλά και για ενίσχυση των θετικών των προγραμμάτων όπως συνεργατικότητα και προθυμία (αίτια της επιτυχίας τους)

12 Δυνατότητες και Προτάσεις εφαρμογής στην Ελλάδα Ελάχιστη η σχετική βιβλιογραφία Θετικά όμως τα ελάχιστα δείγματα (Koulierakis, 2006) και εμφανής η άμεση ανάγκη για εφαρμογή τέτοιων προγραμμάτων (Μπούρα & Παπαδάτου, 2005, Δανδουλάκη, Κωστέρη & Μηλάκη, 2008, Βασιλοπούλου, Βεζυράκη & Χατζάκη, 2013) Πιθανότατα δυνατή η εφαρμογή και των προτάσεων για τα προγράμματα του με τις εξής προϋποθέσεις: Κατάλληλη χρηματική και ηθική κρατική βοήθεια, αρμόδιοι ως επικεφαλής των προγραμμάτων και μεγαλύτερη ακρόαση των αναγκών και επιθυμιών των κρατούμενων.

13 Συμπεράσματα-Τελικές Παρατηρήσεις Περισσότερα προγράμματα προαγωγής υγείας σε καταστήματα κράτησης στο εξωτερικό από ότι στην Ελλάδα. Έντονα προβλήματα, κοινωνικά και μη, των κρατούμενων που βρίσκονται εντός αλλά και εκτός καταστημάτων κράτησης. Τα προγράμματα αγωγής υγείας (συνήθως εντός καταστήματος κράτησης) μπορούν να βοηθήσουν τόσο εντός αυτού όσο και μετά την αποφυλάκιση. Η συμβολή της Περιβαλλοντικής Ψυχολογίας μπορεί να είναι πολύ χρήσιμη στην εφαρμογή τους. Είναι αναγκαία για την επιτυχία τους και η κρατική υποστήριξη.

14 Σας ευχαριστώ πολύ!!! Ευχαριστώ επίσης θερμά και τις κ. Αλμπάνη Χριστίνα και Δημητρίου Λουκία για τα πολύτιμα σχόλιά τους κατά την συγγραφή αυτής της Εργασίας!

15