Παράδειγμα ταξινόμησης μείγματος με έμφαση στην οξεία τοξικότητα για την υγεία

Transcript

1 Παράδειγμα ταξινόμησης μείγματος με έμφαση στην οξεία τοξικότητα για την υγεία Δρ Κουτσοδήμου Αγλαΐα Δ/ΝΣΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΩΝ, ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ & XΗΜΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ Γ.Χ.Κ. Ημερίδα PROTEAS-Σεμινάριο CLP Πολυτεχνείο Κρήτης-Δ/ΝΣΗ ΕΒΧΠ ΓΧΚ Αμφιθέατρο ΓΧΚ, Δεκέμβριος 2015 Α: ΚΟΥΤΣΟΔΗΜΟΥ

2 Ορισμός οξείας τοξικότητος μείγματος Παράρτημα Ι, μέρος 3. Οι δυσμενείς επιπτώσεις που συνεπάγεται η από του στόματος ή επί του δέρματος χορήγηση μίας δόσης ή πολλαπλών δόσεων μείγματος, που χορηγούνται εντός 24 ωρών, ή η έκθεση διά της εισπνοής επί 4 ώρες. Διαφοροποίηση : οξεία τοξικότητα από του στόματος (4 κατηγορίες) οξεία τοξικότητα διά του δέρματος (4 κατηγορίες) οξεία τοξικότητα διά της εισπνοής (4 κατηγορίες) Α: ΚΟΥΤΣΟΔΗΜΟΥ

3 Κριτήρια Τα κριτήρια ταξινόμησης των ουσιών ως οξείας τοξικότητας βασίζονται σε δεδομένα θανατηφόρας δόσης (που προκύπτουν από δοκιμή ή στατιστικώς). Η προσέγγιση της ταξινόμησης ως προς την οξεία τοξικότητα είναι κλιμακωτή και εξαρτάται από τον τύπο και τον αριθμό των διαθέσιμων πληροφοριών για το ίδιο το μείγμα και για τα συστατικά του Α: ΚΟΥΤΣΟΔΗΜΟΥ

4 Τιμές οξείας τοξικότητος Οι τιμές οξείας τοξικότητας εκφράζονται ως: τιμές LD 50 (από του στόματος, διά του δέρματος) ή τιμές LC 50 (διά της εισπνοής), ή ως εκτιμήσεις οξείας τοξικότητας (acute toxicity estimates ΑΤΕ). Α: ΚΟΥΤΣΟΔΗΜΟΥ

5 Οξεία τοξικότητα δια στόματος, δέρματος LD 50 (mg/kg) Κατηγορία 1 0 <LD 50 < 5 H300 0<LD 50 < 50 Η310 Κίνδυνος Θανατηφόρο Κατηγορία 2 5 < LD 50 < 50 H < LD 50 < 200 Η310 Κίνδυνος Θανατηφόρο Κατηγορία 3 50 < LD 50 < 300 H < LD 50 < Η311 Κίνδυνος Τοξικό Κατηγορία < LD 50 < H < LD 50 < Η312 Προσοχή Επιβλαβές Οδός έκθεσης Στόμα Δέρμα Α: ΚΟΥΤΣΟΔΗΜΟΥ

6 Οξεία τοξικότητα δια εισπνοής LC 50 Αέρια (ppm V 4h/d) Ατμοί (mg/l) Σκόνες & σταγονίδια (mg/l) LC ,5 0,5-2,0 2,0-10,0 10,0-20,0 0-0,05 0,05-0,25 0,25-0,5 0,5-1,0 1,0-5,0 κατηγορία 1, Η330 κατηγορία 2, Η330 κατηγορία 3, Η331 κατηγορία 4, Η332 κατηγορία 1, Η330 κατηγορία 2, Η330 κατηγορία 3, Η331 κατηγορία 4, Η332 κατηγορία 1, Η330 κατηγορία 2, Η330 κατηγορία 3, Η331 κατηγορία 4, Η332 Α: ΚΟΥΤΣΟΔΗΜΟΥ

7 Κριτήρια ταξινόμησης μειγμάτων ως προς οξεία τοξικότητα Εξετάζεται κάθε οδός έκθεσης, αλλά είναι αναγκαία μόνο μία οδός έκθεσης εφόσον η οδός αυτή ακολουθείται (εκτίμηση ή δοκιμή) για όλα τα συστατικά και δεν υπάρχουν σχετικά στοιχεία που να υποδηλώνουν οξεία τοξικότητα από πλείονες οδούς έκθεσης. Όταν υπάρχουν σχετικά στοιχεία που να υποδηλώνουν τοξικότητα από πλείονες οδούς έκθεσης, η ταξινόμηση πραγματοποιείται για όλες τις κατάλληλες οδούς έκθεσης. Εξετάζονται όλες οι διαθέσιμες πληροφορίες. Το εικονόγραμμα και η προειδοποιητική λέξη που χρησιμοποιούνται αντανακλούν την πλέον σοβαρή κατηγορία κινδύνου και χρησιμοποιούνται όλες οι δηλώσεις επικινδυνότητας για κάθε οδό. Α: ΚΟΥΤΣΟΔΗΜΟΥ

8 Κλιμακωτή προσέγγιση της ταξινόμησης των μειγμάτων ως προς την οξεία τοξικότητα Υπάρχουν δεδομένα δοκιμής επί του συνόλου του μείγματος Ταξινόμηση CLP με τα ίδια κριτήρια για τις ουσίες Πρέπει να Ǝ έλεγχος του κατά πόσον η δοκιμασία είναι κατάλληλη. Εάν το μείγμα περιέχει μια ουσία για την οποία το είδος δοκιμής δεν θεωρείται κατάλληλη, τότε η καταλληλότητα αυτών των στοιχείων για την ταξινόμηση πρέπει να θεωρείται χρησιμοποιώντας την κρίση των εμπειρογνωμόνων (π.χ.μείγμα με μεθανόλη που δοκιμάστηκε σε αρουραίους οι οποίοι δεν είναι ευαίσθητοι στην τοξικότητα από MeOH). Α: ΚΟΥΤΣΟΔΗΜΟΥ

9 Κλιμακωτή προσέγγιση της ταξινόμησης των μειγμάτων ως προς την οξεία τοξικότητα Υπάρχουν δεδομένα δοκιμής επί του συνόλου του μείγματος Ταξινόμηση CLP Δεν υπάρχουν διαθέσιμα δεδομένα για το μείγμα αλλά υπάρχουν επαρκή δεδομένα δοκιμών από παρόμοια μείγματα Παρεκβολή (παρ/μα I; 1.1.3) Αραίωση Ομαδοποίηση C εξaiρ. επικίνδυνων μειγμάτων Παρεμβολή στο πλαίσιο κατ. tοξικ. Σημαντικά παρόμοια μείγματα Επανεξέτ. ταξιν. μεταβ. σύνθεσης Αερολύματα Α: ΚΟΥΤΣΟΔΗΜΟΥ

10 Κλιμακωτή προσέγγιση της ταξινόμησης των μειγμάτων ως προς την οξεία τοξικότητα Δεν υπάρχουν διαθέσιμα δεδομένα για το μείγμα και Δεν υπάρχουν διαθέσιμα δεδομένα για παρόμοιο μείγμα ΑΤΕ για όλα συστ. ή ΑΤΕ για C>90% ΌΧΙ ΑΤΕ για όλα συστ. ΑΤΕ για C<90% Τύπος ΑΤΕ μειγμ Τύπος ΑΤΕ μειγμ Ταξινόμηση CLP Α: ΚΟΥΤΣΟΔΗΜΟΥ

11 Κριτήρια ταξινόμησης μειγμάτων ως προς οξεία τοξικότητα Διαθέσιμα δεδομένα για όλα τα συστατικά (1) ΑΤΕ για όλα συστ. ή ΑΤΕ για C>90% Εκτίμηση της οξείας τοξικότητας (ΑΤΕ) του μείγματος ως εξής: α) Συμπεριλαμβάνονται τα συστατικά με γνωστή οξεία τοξικότητα (πίν ) δια στόματος LD 50 (mg/kg) δια δέρματος LD 50 (mg/kg) δια εισπνοής LC 50 Αέρια (ppm V 4h/d) δια εισπνοής LC 50 Ατμοί (mg/l) δια εισπνοής LC 50 Σκόνες & σταγονίδια (mg/l) 0 <LD 50 < < LD 50 < < LC 50 < < LC 50 < 20,0 0 < LC 50 < 5,0 β) Αγνοούνται τα συστατικά χωρίς οξεία τοξικότητα (π.χ. νερό, ζάχαρη) αν τα διαθέσιμα δεδομένα προέρχονται από δοκιμή οριακής δόσης και δεν υποδεικνύουν οξεία τοξικότητα Α: ΚΟΥΤΣΟΔΗΜΟΥ

12 Παράδειγμα 1 ΜΕΙΓΜΑ A Συγκέντρωση LD 50 στόμα Ταξινόμηση Ουσία1 6% 325 mg/kg Ουσία2 14% 100 mg/kg Ουσία3 10% Οξ. τοξ. κατ. 3, στόμα Νερό 70% Πίνακας Οδός έκθεσης Δια στόματος (mg/kg bw) Κατηγορία ταξινόμησης ή εκτίμηση πεδίου τιμών οξείας τοξικότητας που προέκυψαν από πειράματα 0 < κατηγορία < κατηγορία < κατηγορία < κατηγορία Σημειακή εκτίμηση οξείας τοξικότητας μετά τη μετατροπή 0, Α: ΚΟΥΤΣΟΔΗΜΟΥ

13 Παράδειγμα 1 ΜΕΙΓΜΑ A Συγκέντρωση LD 50 στόμα Ταξινόμηση Ουσία1 6% 325 mg/kg Ουσία2 14% 100 mg/kg Ουσία3 10% Οξ. τοξ. κατ. 3, στόμα Νερό 70% ATE: ATE mixture = C i ATE i n 100 ATE mixture = ATE mixture = 386 mg/kg bw Α: ΚΟΥΤΣΟΔΗΜΟΥ

14 Παράδειγμα 1 ATE mixture = 386 mg/kg bw Οδός έκθεσης Δια στόματος (mg/kg bw) Κατηγορία ταξινόμησης ή εκτίμηση πεδίου τιμών οξ. τοξ. που προέκυψαν από πειράματα 0 < κατηγορία < κατηγορία < κατηγορία < κατηγορία Σημειακή εκτίμηση οξείας τοξικότητας μετά τη μετατροπή 0, Ταξινόμηση μείγματος : Οξεία τοξ. κατ. 4, δια στόματος Α: ΚΟΥΤΣΟΔΗΜΟΥ

15 Ταξινόμηση μείγματος για την υγεία Ταξινόμηση : Οξεία τοξ. κατ. 4, δια στόματος Επισήμανση Προσοχή Η302: Επιβλαβές σε περίπτωση κατάποσης Α: ΚΟΥΤΣΟΔΗΜΟΥ

16 Ταξινόμηση μειγμάτων όταν δεν υπάρχουν δεδομένα για όλα τα συστατικά (καν 487/2013/ΕΕ) Σε περίπτωση που ένα συστατικό χωρίς καμμία πληροφορία ταξινόμησης χρησιμοποιηθεί σε ένα μείγμα σε C 1%, συνάγεται ότι για το μείγμα αυτό δεν μπορεί να αποδοθεί οριστική εκτίμηση της οξείας τοξικότητας. Τότε, το μείγμα ταξινομείται με βάση μόνο τα γνωστά συστατικά και την πρόσθετη αναφορά στην επισήμανση και στο δελτίο δεδομένων ασφαλείας ότι: το x% του μείγματος αποτελείται από συστατικό(-ά) άγνωστης οξείας τοξικότητας, λαμβάνοντας υπόψη τις διατάξεις που ορίζονται στο τμήμα (διαφοροποίηση του κινδύνου με βάση την οδό έκθεσης) Α: ΚΟΥΤΣΟΔΗΜΟΥ

17 Ταξινόμηση μειγμάτων όταν δεν υπάρχουν δεδομένα για όλα τα συστατικά Αν η συνολική συγκέντρωση του συστατικού/των άγνωστης οξείας τοξικότητας είναι 10 %, χρησιμοποιείται ο τύπος που αναφέρεται στο τμήμα Αν η συνολική συγκέντρωση του συστατικού/των συστατικών άγνωστης οξείας τοξικότητας είναι > 10 %, ο τύπος που αναφέρεται στο τμήμα διορθώνεται ώστε να προσαρμοστεί στο συνολικό ποσοστό του άγνωστου συστατικού/των άγνωστων συστατικών ως ακολούθως: Α: ΚΟΥΤΣΟΔΗΜΟΥ

18 Συγκέντρωση συστατικών με άγνωστη ΑΤΕ > 10% Τύπος ΑΤΕ μειγμ Α: ΚΟΥΤΣΟΔΗΜΟΥ

19 Ταξινόμηση μείγματος για την υγεία ΜΕΙΓΜΑ C Δεδομένα δοκιμών LD 50 (δια στόματος, αρουραίος) Ουσία3 Ουσία4 Ουσία5 9% 0,8% 0,2% 1500 mg/kg bw - 10 mg/kg bw Ταξινόμηση (κατηγορία) Ουσία1 48% 225 mg/kg bw Δια στόματος κατ. 3 Ουσία2 42% - Δια στόματος κατ. 4 Δια στόματος κατ Δεν υπάρχουν δεδομένα δοκιμής επί του συνόλου του μείγματος. Δεν είναι δυνατή η ταξινόμηση με εφαρμογή των κριτηρίων για τις ουσίες. 2. Όχι αρχές παρεκβολής καθώς δεν υπάρχουν επαρκή δεδομένα δοκιμών από παρόμοια μείγματα. 3. Ταξινόμηση με βάση τα συστατικά του μείγματος. Α: ΚΟΥΤΣΟΔΗΜΟΥ

20 Ταξινόμηση μείγματος για την υγεία ΜΕΙΓΜΑ C Δεδομένα δοκιμών LD 50 (δια στόματος, αρουραίος) Ουσία3 Ουσία4 Ουσία5 9% 0,8% 0,2% 1500 mg/kg bw - 10 mg/kg bw Ταξινόμηση (κατηγορία) Ουσία1 48% 225 mg/kg bw Δια στόματος κατ. 3 Ουσία2 42% - Δια στόματος κατ. 4 Δια στόματος κατ Εφαρμόζοντας τη θεώρηση για τα σχετικά συστατικά ( ). C oυσίας 4 < 1% άρα δε λαμβάνεται υπόψιν στον τύπο. C oυσίας 5 < 1%, όμως είναι κατ. 2 η C της είναι υψηλότερη της γενικής τιμής διαχωρισμού (0,1%). Συνεπώς λαμβάνεται υπόψιν στον τύπο. 5. Η ολική συγκέντρωση των συστατικών αγνώστου τοξικότητος είναι > 10% άρα χρησιμοποείται ο τύπος Α: ΚΟΥΤΣΟΔΗΜΟΥ

21 Ταξινόμηση μείγματος για την υγεία ΜΕΙΓΜΑ C Δεδομένα δοκιμών LD 50 (δια στόματος, αρουραίος) Ουσία3 Ουσία4 Ουσία5 9% 0,8% 0,2% 1500 mg/kg bw - 10 mg/kg bw Ταξινόμηση (κατηγορία) Ουσία1 48% 225 mg/kg bw Δια στόματος κατ. 3 Ουσία2 42% - Δια στόματος κατ. 4 Δια στόματος κατ. 2 (100-42)/ΑΤΕ μειγμ =(48/225) + (9/1500) + (0,2/10) = 0,239 ΑΤΕ=242 mg/kg bw κατηγορία3 50 < κατηγορία Α: ΚΟΥΤΣΟΔΗΜΟΥ

22 ΑΣΚΗΣΗ 1 Συστατικά μείγματος C %κ.β. Δεδομένα δοκιμών οξείας τοξικότητος LD 50 Δέρμα mg/kg Ουσία 1 26% Ουσία 2 23% Ουσία 3 11% > Ουσία 4 40% LD 50 Στόμα mg/kg 400 Οριακή δόση >2.000 (όχι ενδείξεις τοξ.) Εισπνοή, ατμοί LC 50 mg/l 4 Α: ΚΟΥΤΣΟΔΗΜΟΥ

23 Παράδειγμα 1 Συστατικά μείγματος C %κ.β. Δεδομένα δοκιμών οξείας τοξικότητος Στόμα Ουσία 1 26% Ουσία 2 23% Ουσία 3 11% > Ουσία 4 40% LD 50 Στόμα mg/kg 400 LD 50 Δέρμα mg/kg Οριακή δόση >2.000 (όχι ενδείξεις τοξ.) Εισπνοή, ατμοί LC 50 mg/l ATE mixture = C i ATE i n 100 ATE mixture = ATE mixture = 767 mg/kg bw Α: ΚΟΥΤΣΟΔΗΜΟΥ

24 Άσκηση 1 ATE mixture = 767 mg/kg bw Οδός έκθεσης Δια στόματος (mg/kg bw) Κατηγορία ταξινόμησης ή εκτίμηση πεδίου τιμών οξ. τοξ. που προέκυψαν από πειράματα 0 < κατηγορία < κατηγορία < κατηγορία < κατηγορία Σημειακή εκτίμηση οξείας τοξικότητας μετά τη μετατροπή 0, Ταξινόμηση μείγματος : Οξεία τοξ. κατ. 4, δια στόματος Α: ΚΟΥΤΣΟΔΗΜΟΥ

25 Παράδειγμα 1 Συστατικά μείγματος C %κ.β. Δεδομένα δοκιμών οξείας τοξικότητος Στόμα Ουσία 1 26% Ουσία 2 23% Ουσία 3 11% > Ουσία 4 40% LD 50 Στόμα mg/kg 400 LD 50 Δέρμα mg/kg Οριακή δόση >2.000 (όχι ενδείξεις τοξ.) Εισπνοή, ατμοί LC 50 mg/l ATE mixture = C i ATE i n Οξεία τοξ. κατ. 4, δια στόματος 100 ATE mixture = ATE mixture = 767 mg/kg bw Α: ΚΟΥΤΣΟΔΗΜΟΥ

26 Παράδειγμα 1 Εισπνοή Συστατικά μείγματος Δεδομένα δοκιμών οξείας τοξικότητος Ουσία 1 26% Ουσία 2 23% Ουσία 3 11% > Ουσία ( C αγν > 10%) ATE mixture C %κ.β. 40% LD = C i ATE i n Στόμα mg/kg LD 50 Δέρμα mg/kg Οριακή δόση >2.000 (όχι ενδείξεις τοξ.) Εισπνοή, ατμοί LC 50 mg/l Οξεία τοξ. κατ. 3, δια εισπνοής ATE mixture = ATE mixture = 6.6 mg/l Α: ΚΟΥΤΣΟΔΗΜΟΥ

27 Παράδειγμα 1 ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ Οξεία τοξ. κατ. 4, δια στόματος Οξεία τοξ. κατ. 3, δια εισπνοής ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ Κίνδυνος Τοξικό σε περίπτωση εισπνοής Επιβλαβές σε περίπτωση κατάποσης 11% του μίγματος αποτελείται από συστατικό άγνωστης οξείας τοξικότητος δια της εισπνοής Α: ΚΟΥΤΣΟΔΗΜΟΥ

28 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Καν. 1272/2008/ΕΚ Guidance on the application of the CLP criteria, november GHS Α: ΚΟΥΤΣΟΔΗΜΟΥ