Κριτήρια ταξινόμησης μειγμάτων κατά CLP Οξεία τοξικότητα για την υγεία

Transcript

1 Κριτήρια ταξινόμησης μειγμάτων κατά CLP Οξεία τοξικότητα για την υγεία 11 η ετήσια σύσκεψη επιθεωρητών Συνάντηση εργασίας του Ευρωπαϊκού προγράμματος PROTEAS Γ.Χ.Κ Απριλίου 2015 Δρ Κουτσοδήμου Αγλαΐα Διεύθυνση Ενεργειακών, Βιομηχανικών & Χημικών Προϊόντων ΓΕΝΙΚΟ ΧΗΜΕΙΟ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ 1

2 Κριτήρια ταξινόμησης μειγμάτων ως προς οξεία τοξικότητα Εξετάζεται κάθε οδός έκθεσης, αλλά είναι αναγκαία μόνο μία οδός έκθεσης εφόσον η οδός αυτή ακολουθείται (εκτίμηση ή δοκιμή) για όλα τα συστατικά και δεν υπάρχουν σχετικά στοιχεία που να υποδηλώνουν οξεία τοξικότητα από πλείονες οδούς έκθεσης. Όταν υπάρχουν σχετικά στοιχεία που να υποδηλώνουν τοξικότητα από πλείονες οδούς έκθεσης, η ταξινόμηση πραγματοποιείται για όλες τις κατάλληλες οδούς έκθεσης. Εξετάζονται όλες οι διαθέσιμες πληροφορίες. Το εικονόγραμμα και η προειδοποιητική λέξη που χρησιμοποιούνται αντανακλούν την πλέον σοβαρή κατηγορία κινδύνου και χρησιμοποιούνται όλες οι σχετικές δηλώσεις επικινδυνότητας. 2

3 Κριτήρια ταξινόμησης μειγμάτων ως προς οξεία τοξικότητα Πίνακας 1.1 Γενικές τιμές διαχωρισμού Είδος επικινδυνότητος Οξεία τοξικότητα: Γενικές τιμές διαχωρισμού που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη Κατηγορία 1-3 0,1 % Κατηγορία 4 1 % environment@gcsl.gr 3

4 Κριτήρια ταξινόμησης μειγμάτων ως προς οξεία τοξικότητα Υποθέσεις που εφαρμόζονται, όπου κρίνεται σκόπιμο, στην κλιμακωτή προσέγγιση: α) Τα «σχετικά συστατικά» μείγματος: συστατικά παρόντα σε C > 1% (w/w για στερεά, υγρά, τις σκόνες, σωματίδια και ατμούς - v/v για αέρια), εκτός αν υπάρχουν υπόνοιες ότι ένα συστατικό σε C < 1 % εξακολουθεί να επηρεάζει την ταξινόμηση του μείγματος ως προς την οξεία τοξικότητα. (βλ. Πίν. 1.1) β) Για ταξινομημένο μείγμα ως συστατικό άλλου μείγματος: η πραγματική ή η υπολογιζόμενη ΑΤΕ αυτού μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τον υπολογισμό της ταξινόμησης του νέου μείγματος, τύποι τμ και παρ environment@gcsl.gr 4

5 Κριτήρια ταξινόμησης μειγμάτων ως προς οξεία τοξικότητα γ) εάν οι σημειακές εκτιμήσεις οξείας τοξικότητας μετά τη μετατροπή για όλα τα συστατικά ενός μείγματος εμπίπτουν στην ίδια κατηγορία, τότε το μείγμα θα πρέπει να ταξινομείται στην εν λόγω κατηγορία δ) όταν είναι διαθέσιμες μόνο περιοχές δεδομένων (ή πληροφορίες κατηγορίας επικινδυνότητας οξείας τοξικότητας) για τα συστατικά ενός μείγματος, αυτές μπορούν να μετατραπούν σε σημειακές εκτιμήσεις σύμφωνα με τον πίνακα κατά τον υπολογισμό της ταξινόμησης του νέου μείγματος χρησιμοποιώντας τους τύπους που περιέχονται στα τμήματα και

6 Κλιμακωτή προσέγγιση της ταξινόμησης των μειγμάτων ως προς την οξεία τοξικότητα Υπάρχουν δεδομένα δοκιμής επί του συνόλου του μείγματος Ταξινόμηση CLP Δεν υπάρχουν διαθέσιμα δεδομένα για το μείγμα αλλά υπάρχουν επαρκή δεδομένα δοκιμών από παρόμοια μείγματα Παρεκβολή (παρ/μα I; 1.1.3) Αραίωση Ομαδοποίηση C εξaiρ. επικίνδυνων μειγμάτων Παρεμβολή στο πλαίσιο κατ. tοξικ. Σημαντικά παρόμοια μείγματα Επανεξέτ. ταξιν. μεταβ. σύνθεσης Αερολύματα environment@gcsl.gr 6

7 Κλιμακωτή προσέγγιση της ταξινόμησης των μειγμάτων ως προς την οξεία τοξικότητα Δεν υπάρχουν διαθέσιμα δεδομένα για το μείγμα και Δεν υπάρχουν διαθέσιμα δεδομένα για παρόμοιο μείγμα ΑΤΕ για όλα συστ. ή ΑΤΕ για C>90% ΌΧΙ ΑΤΕ για όλα συστ. ΑΤΕ για C<90% Τύπος ΑΤΕ μειγμ Τύπος ΑΤΕ μειγμ Ταξινόμηση CLP 7

8 Κριτήρια ταξινόμησης μειγμάτων ως προς οξεία τοξικότητα Διαθέσιμα δεδομένα για όλα τα συστατικά (1) ΑΤΕ για όλα συστ. ή ΑΤΕ για C>90% Εκτίμηση της οξείας τοξικότητας (ΑΤΕ) των συστατικών ως εξής: α) Συμπεριλαμβάνονται τα συστατικά με γνωστή οξεία τοξικότητα (πίν ) δια στόματος LD 50 (mg/kg) δια δέρματος LD 50 (mg/kg) δια εισπνοής LC 50 Αέρια (ppm V 4h/d) δια εισπνοής LC 50 Ατμοί (mg/l) δια εισπνοής LC 50 Σκόνες & σταγονίδια (mg/l) 0 <LD 50 < < LD 50 < < LC 50 < < LC 50 < 20,0 0 < LC 50 < 5,0 β) Αγνοούνται τα συστατικά χωρίς οξεία τοξικότητα (π.χ. νερό, ζάχαρη) αν τα διαθέσιμα δεδομένα προέρχονται από δοκιμή οριακής δόσης και δεν υποδεικνύουν οξεία τοξικότητα environment@gcsl.gr 8

9 Πίνακας

10 πίνακας (συνέχεια) 10

11 Εκτίμηση ΑΤΕ ουσίας σε μείγμα τιμή LD 50 /LC 50 εφόσον είναι γνωστή την κατάλληλη τιμή μετατροπής από τον πίνακα που συνδέεται με τα αποτελέσματα δοκιμής σειράς δόσεων, ή την κατάλληλη τιμή μετατροπής από τον πίνακα που αναφέρεται σε μια κατηγορία ταξινόμησης Το εύρος εκτιμήσεων οξείας τοξικότητας (ΑΤΕ) για την τοξικότητα διά της εισπνοής που χρησιμοποιείται στον πίνακα βασίζεται σε δοκιμές έκθεσης επί 4 ώρες. Η μετατροπή των υφιστάμενων δεδομένων για την τοξικότητα διά της εισπνοής, που έχουν προκύψει κατόπιν έκθεσης επί 1 ώρα μπορεί να πραγματοποιηθεί με διαίρεση διά του 2 για τα αέρια και ατμούς και διά του 4 για σκόνες και εκνεφώματα». environment@gcsl.gr 11

12 Μέθοδοι ταξινόμησης μειγμάτων Υπολογισμοί με χρήση τύπων (οξεία τοξικότητα) με βάση την προσθετικότητα Προσθετικός τύπος Η ΑΤΕ του μείγματος καθορίζεται με υπολογισμό από τις τιμές ΑΤΕ για όλα τα σχετικά συστατικά (για τοξικότητα από στόματος, διά δέρματος ή εισπνοής): 100 = å C i ATE: - LD 50 ή LC 50, ή ATE mix n ATE - Σημειακή εκτίμηση από πίν. i παρ/τος Ι, σχετικά με τιμή από εύρος δοκιμών ή με κατηγορία ταξινόμησης Ci = συγκέντρωση συστατικού i ( % w/w ή % v/v) i = το συγκεκριμένο συστατικό από 1 έως n n = αριθμός συστατικών ΑΤΕ i = εκτίμηση οξείας τοξικότητας του συστατικού i. environment@gcsl.gr 12

13 Παράδειγμα 1 ΜΕΙΓΜΑA Συγκέντρωση LD 50 στόμα Ταξινόμηση Ουσία1 1% 225 mg/kg Ουσία2 3% 100 mg/kg Ουσία3 10% Οξ. τοξ. κατ. 3, στόμα Νερό 76% Πίνακας Οδός έκθεσης Δια στόματος (mg/kg bw) Κατηγορία ταξινόμησης ή εκτίμηση πεδίου τιμών οξείας τοξικότητας που προέκυψαν από πειράματα 0 < κατηγορία < κατηγορία < κατηγορία < κατηγορία Σημειακή εκτίμηση οξείας τοξικότητας μετά τη μετατροπή 0, environment@gcsl.gr 13

14 πίνακας

15 Παράδειγμα 1 ΜΕΙΓΜΑA Συγκέντρωση LD 50 στόμα Ταξινόμηση Ουσία1 10% 225 mg/kg Ουσία2 30% 100 mg/kg Ουσία3 10% Οξ. τοξ. κατ. 3, στόμα Νερό 50% ATE: ATE mixture = C i ATE i n 100 ATE mixture = ATE mixture = 225 mg/kg bw environment@gcsl.gr 15

16 Παράδειγμα 1 ATE mixture = 225 mg/kg bw Οδός έκθεσης Δια στόματος (mg/kg bw) Κατηγορία ταξινόμησης ή εκτίμηση πεδίου τιμών οξ. τοξ. που προέκυψαν από πειράματα 0 < κατηγορία < κατηγορία < κατηγορία < κατηγορία Σημειακή εκτίμηση οξείας τοξικότητας μετά τη μετατροπή 0, Ταξινόμηση μείγματος : Οξεία τοξ. κατ. 4, δια στόματος environment@gcsl.gr 16

17 Ταξινόμηση μείγματος για την υγεία Ταξινόμηση : Οξεία τοξ. κατ. 3, δια στόματος Επισήμανση Κίνδυνος Η301 Τοξικό σε περίπτωση κατάποσης environment@gcsl.gr 17

18 Ταξινόμηση μειγμάτων όταν δεν υπάρχουν δεδομένα για όλα τα συστατικά ( ) Όταν δεν υπάρχει διαθέσιμη ΑΤΕ για ένα συγκεκριμένο συστατικό του μείγματος, αλλά από διαθέσιμες πληροφορίες, όπως οι ακόλουθες μπορεί να προκύψει μια τιμή μετατροπής όπως αυτές που αναφέρονται στον πίνακα 3.1.2, εφαρμόζεται ο τύπος που αναφέρεται στο τμήμα Προβολή μεταξύ των εκτιμήσεων για την έκθεση από στόματος, δέρματος και εισπνοής (κατάλληλα φαρμακοδυναμικά και φαρμακοκινητικά στοιχεία) Αποδεικτικά στοιχεία από ανθρώπινη έκθεση ή οποιεσδήποτε άλλες διαθέσιμες δοκιμές/δοκιμασίες για τη συγκεκριμένη ουσία που υποδηλώνουν τοξικές επιδράσεις αλλά δεν παρέχουν στοιχεία για τη θανατηφόρο δόση Στοιχεία από παρόμοιες ουσίες χρησιμοποιώντας σχέσεις δομής/ δράσης. Η προσέγγιση αυτή γενικά απαιτεί ουσιαστικές συμπληρωματικές τεχνικές πληροφορίες και έναν εμπειρογνώμονα με εξαιρετική κατάρτιση και μεγάλη εμπειρία (κρίση εμπειρογνωμόνων, βλ. τμήμα 1.1.1) ώστε η οξεία τοξικότητα να εκτιμηθεί με αξιοπιστία. 18

19 Ταξινόμηση μειγμάτων όταν δεν υπάρχουν δεδομένα για όλα τα συστατικά (καν 487/2013/ΕΕ) Σε περίπτωση που ένα συστατικό χωρίς καμία πληροφορία ταξινόμησης χρησιμοποιηθεί σε ένα μείγμα σε C 1%, συνάγεται ότι για το μείγμα αυτό δεν μπορεί να αποδοθεί οριστική εκτίμηση της οξείας τοξικότητας. Τότε, το μείγμα ταξινομείται με βάση μόνο τα γνωστά συστατικά και την πρόσθετη αναφορά στην επισήμανση και στο δελτίο δεδομένων ασφαλείας ότι: το x% του μείγματος αποτελείται από συστατικό(-ά) άγνωστης οξείας τοξικότητας, λαμβάνοντας υπόψη τις διατάξεις που ορίζονται στο τμήμα (διαφοροποίηση του κινδύνου με βάση την οδό έκθεσης) environment@gcsl.gr 19

20 Ταξινόμηση μειγμάτων όταν δεν υπάρχουν δεδομένα για όλα τα συστατικά Αν η συνολική συγκέντρωση του συστατικού/των άγνωστης οξείας τοξικότητας είναι 10 %, χρησιμοποιείται ο τύπος που αναφέρεται στο τμήμα Αν η συνολική συγκέντρωση του συστατικού/των συστατικών άγνωστης οξείας τοξικότητας είναι > 10 %, ο τύπος που αναφέρεται στο τμήμα διορθώνεται ώστε να προσαρμοστεί στο συνολικό ποσοστό του άγνωστου συστατικού/των άγνωστων συστατικών ως ακολούθως: 20

21 Συγκέντρωση συστατικών με άγνωστη ΑΤΕ > 10% Τύπος ΑΤΕ μειγμ 21

22 Ταξινόμηση μείγματος για την υγεία ΜΕΙΓΜΑ C Δεδομένα δοκιμών LD 50 (δια στόματος, αρουραίος) Ταξινόμηση (κατηγορία) Ουσία1 4% 125 mg/kg bw Δια στόματος κατ. 3 Ουσία2 92% - Ουσία3 3% 1500 mg/kg bw Δια στόματος κατ. 4 Ουσία 4 0,9% - Ουσία5 0,2% 10 mg/kg bw Δια στόματος κατ. 2 (100-92)/ΑΤΕ μειγμ =(4/125) + (3/1500) + (0,2/10) = 0,054 ΑΤΕ=148 mg/kg bw κατηγορία 3 50 < κατηγορία environment@gcsl.gr 22

23 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Καν. 1272/2008/ΕΚ 2. Εισαγωγική καθοδήγηση σχετικά με τον καν. CLP 3. Guidance on the application of the CLP criteria 4. Frequently asked questions about CLP 23