ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΚΡΑΤΙΚΕΣ ΕΝΙΣΧΥΣΕΙΣ ΠΡΟΣΦΑΤΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ. Κέντρο Διεθνούς & Ευρωπαϊκού Οικονομικού Δικαίου (ΚΔΕΟΔ) Μονάδα Κρατικών Ενισχύσεων (ΜοΚΕ)

Transcript

1 ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΚΡΑΤΙΚΕΣ ΕΝΙΣΧΥΣΕΙΣ ΠΡΟΣΦΑΤΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Κέντρο Διεθνούς & Ευρωπαϊκού Οικονομικού Δικαίου (ΚΔΕΟΔ) Μονάδα Κρατικών Ενισχύσεων (ΜοΚΕ) Αθήνα Τ. Πεδιαδιτάκη,

2 Πρόσφατες εξελίξεις για τα ελληνικά μέτρα στήριξης των πιστωτικών ιδρυμάτων λόγω της διεθνούς οικονομικής κρίσης Τώνια Πεδιαδιτάκη Δικηγόρος, ΜΔΕ, DEA Τ. Πεδιαδιτάκη,

3 Εισαγωγή Διεθνής οικονομική κρίση λόγω: αποτυχίας μηχανισμών της αγοράς έλλειψης αποτελεσματικού κανονιστικού πλαισίου Επιλογή αποτελεσματικών νομικών εργαλείων επείγουσα ανάγκη Διαμόρφωση «δικαίου των κρατικών ενισχύσεων της οικονομικής κρίσης»? η εξαίρεση γίνεται κανόνας? Τ. Πεδιαδιτάκη,

4 1. Α. Ο ν.3723/2008 για την ενίσχυση της ρευστότητας της ελληνικής οικονομίας 1 ος πυλώνας: καθεστώς ανακεφαλαιοποίησης (5 δις ) παρέχει νέα κεφάλαια σε πιστωτικά ιδρύματα με αντάλλαγμα προνομιούχες μετοχές, ώστε να ενισχυθεί η κεφαλαιακή τους βάση για δυνητικές ζημίες. Το Ε.Δ. αγοράζει προνομιούχες μετοχές, που θεωρούνται μη βασικό πρωτοβάθμιο κεφάλαιο (tier 1 capital) και οι οποίες θα φέρουν απόδοση ίση με 10%. 2 ος πυλώνας: καθεστώς εγγυήσεων (15 δις ) καλύπτει, έναντι προμήθειας, τη σύναψη νέων δανείων με διάρκεια από 3 μήνες έως 3 έτη, το πολύ εντός εξαμήνου μετά τις Τα δάνεια μειωμένης εξασφάλισης και οι διατραπεζικές καταθέσεις εξαιρούνται από το καθεστώς αυτό. Η προμήθεια ανταποκρίνεται στις συστάσεις της ΕΚΤ. 3 ος πυλώνας: καθεστώς τίτλων του Ε.Δ. (8 δις ) παρέχει κρατικά ομόλογα σε επιλέξιμα πιστωτικά ιδρύματα προκειμένου να ενισχυθεί η πρόσβασή τους σε ρευστότητα, ιδίως έναντι της ΕΚΤ. Τα ομόλογα παρέχονται ως δάνειο στα πιστωτικά ιδρύματα έναντι εξασφαλίσεων, στις οποίες έχει επιβληθεί ένας σημαντικός συντελεστής προσαρμογής και έναντι προμήθειας παρόμοιας με εκείνη του καθεστώτος εγγυήσεων. Ον.3723/2008 εγκρίθηκε από την Ε.Ε. ως κρατική ενίσχυση συμβατή με το κοινοτικό δίκαιο με νομική βάση το άρθρο 87 παρ. 3 (β) ΣυνθΕΚ [νυν 107 παρ.3 (β) ΣυνθΛειτΕΕ, αντιμετώπιση σοβαρής διαταραχής της οικονομίας κράτους μέλους] και με διάρκεια ισχύος έως (State Aid Ν 560/2008) Τ. Πεδιαδιτάκη,

5 Οι παρατάσεις και τροποποιήσεις του ν.3723/2008 ΚΟΙΝΟΠΟΙΗΣΗ ΜΕΤΡΩΝ ΣΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΠΑΡΑΤΑΣΗ ΙΣΧΥΟΣ ΚΑΘΕΣΤΩΤΟΣ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΑΡΧΙΚΟ ΠΑΚΕΤΟ Ν.3723/2008 ΣΥΝΟΛΟ ΚΟΝΔΥΛΙΩΝ 2 Σεπτεμβρίου 2009 (State Aid N 504/2009) 31 Δεκεμβρίου ος πυλώνας (σύμφωνα με την Ανακοίνωση για την ανακεφαλαιοποίηση, Δεκέμβριος 2008) 28 δις 14 Δεκεμβρίου 2009 (State Aid N 690/2009) 30 Ιουνίου 2010 Όχι 28 δις 6 Μαΐου 2010 (State Aid N 163/2010) Όχι 2 ος πυλώνας +15 δις 43 δις 18 Ιουνίου 2010 (State Aid N 260/2010) 26 Νοεμβρίου 2010 (State Aid SA.31998) 31 Δεκεμβρίου ος πυλώνας + 25 δις -1ος πυλώνας (υποβολή σχεδίων αναδιάρθρωσης) -2ος & 3ος πυλώνας (αύξηση προμήθειας, έλεγχος βιωσιμότητας, υποβολή μεσοπρόθεσμης έκθεσης στην Ε.Ε.) 68 δις 30 Ιουνίου 2011 Όχι 68 δις Τ. Πεδιαδιτάκη,

6 Απορρόφηση κονδυλίων ν.3723/2008 (πηγή: κοινοποιηθέντα στοιχεία στην Ε.Ε., ) ΑΠΟΡΡΟΦΗΘΕΝΤΑ ΚΟΝΔΥΛΙΑ ΣΥΝΟΛΟ ΔΙΑΘΕΣΙΜΩΝ ΚΟΝΔΥΛΙΩΝ ΠΟΣΟΣΤΟ (επί συνόλου) ΥΠΟΛΟΙΠΟ ΔΙΑΘΕΣΙΜΩΝ ΚΟΝΔΥΛΙΩΝ 1 ος πυλώνας (Ανακεφαλαιο ποίηση) 3,769 δις 5 δις 75% 1,231 δις 2 ος πυλώνας (Εγγυήσεις) 27,9921 δις 54,877 δις (Από το συνολικό ποσό των 55 δις, ποσό 123 εκατ. ανακατανεμήθηκε στον 3 ο πυλώνα κατά το άρθρο 4 ν.3723/2008) 51% 26,8849 δις 3 ος πυλώνας (Τίτλοι Ε.Δ.) 7,591 δις 8,123 δις 93% 0,532 δις Τ. Πεδιαδιτάκη,

7 Β. Η ίδρυση του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ν.3864/2010) Νομική βάση: Μνημόνιο Οικονομικής και Χρηματοπιστωτικής Πολιτικής που υπέγραψε η Ελληνική Κυβέρνηση με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και την Ευρωπαϊκή Ένωση (παράρτημα 2) ν.3845/2010 Στόχος: ενίσχυση της κεφαλαιακής επάρκειας των πιστωτικών ιδρυμάτων διατήρηση της σταθερότητας τραπεζικού συστήματος Λειτουργεί παράλληλα με τον 1 ο πυλώνα του ν.3723/2008 Νομικό καθεστώς: ν.π.ι.δ. με διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια επιτρέπεται η ιδιωτική συμμετοχή Κεφάλαιο: 10 δις (κοινό πρόγραμμα ΕΕ/ΔΝΤ) τίτλοι μη μεταβιβάσιμοι πριν τη λήξη διάρκειάς του Διάρκεια : 7 έτη (αντιμετώπιση έκτακτων αναγκών της κρίσης) Διοίκηση (7 μέλη ΔΣ): διορισμός από Υπουργό Οικονομικών, μετά από εισήγηση Διοικητή Τράπεζας της Ελλάδας Τ. Πεδιαδιτάκη,

8 Η λειτουργία του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας : Βασικά στοιχεία Ενεργοποίηση του Ταμείου (άρθρο 6) συναρτάται με τη μη τήρηση των υποχρεώσεων κεφαλαιακής επάρκειας (άρθρο 28 ν.3601/2007 & ΠΔ/ΤΕ 2595/ ) Εναρμόνιση κριτηρίων ν.3864/2010 με την απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την έγκριση του ν.3723/2008 (Ν 560/2008) Χορήγηση κεφαλαιακής επάρκειας (άρθρο 7) έκδοση προνομιούχων μετοχών Υλοποίηση απόφασης για κεφαλαιακή ενίσχυση υπόκειται σε συγκεκριμένους όρους και προϋποθέσεις: Εξαγορά των μετοχών (στοσύνολότους) εντός πενταετίας από πιστωτικά ιδρύματα- διαφορετικά επιβολή σωρευτικής ετήσιας προσαύξησης σε ποσοστό 2% επί της απόδοσης. Καταβολή μη σωρευτικής αποζημίωσης από τα πιστωτικά ιδρύματα, με βάση τους κανόνες της αγοράς (10% ή εξαρτώμενη από το προφίλ κινδύνου και την ποιότητα κεφαλαίου) Υποβολή επιχειρησιακού σχεδίου αναδιάρθρωσης με λεπτομερές χρονοδιάγραμμα εφαρμογής του και εκπόνηση νέου σχεδίου αναδιάρθρωσης έξι μήνες (σε συνεργασία με Ταμείο) μετά την χορήγηση της κεφαλαιακής ενίσχυσης που υποβάλλεται και εγκρίνεται από την Ε.Ε. κατά τους κανόνες περί κρατικών ενισχύσεων Υποχρεώσεις «συμπεριφοράς» (behavioral constraints) σχετικά με την επάνοδο πιστωτικών ιδρυμάτων στη βιωσιμότητα Το Ταμείο ασκεί εξουσίες του μετά από διαβούλευση με την Τράπεζα της Ελλάδας και διατηρεί δικαίωμα μεταξύ άλλων - για: διορισμό μέλους Δ.Σ. στο πιστωτικό ίδρυμα αρνησικυρία σε αποφάσεις που αφορούν θέματα επιχειρηματικής στρατηγικής, απόδοσης μερισμάτων, μισθολογικών θεμάτων, διαχείρισης ενεργητικού και παθητικού προνομιακή ικανοποίηση έναντι όλων των μετόχων (σε περίπτωση εκκαθάρισης του ιδρύματος) Τ. Πεδιαδιτάκη,

9 2. Ταμέτραστήριξηςτωνπιστωτικώνιδρυμάτων λόγω της οικονομικής κρίσης στα πλαίσια των κανόνων για τις κρατικές ενισχύσεις Νομική βάση: 107 παρ.3 (β) ΣυνθΛειτΕΕ κρατικές ενισχύσεις για την «άρση σοβαρής διαταραχής της οικονομίας κράτους μέλους» κρίνονται συμβατές (κατ εξαίρεση) Σύμφωνα με τη νομολογία Δικαστηρίου Ε.Ε. «σοβαρή διαταραχή της οικονομίας κράτους μέλους αναγνωρίζεται αν όλη η οικονομία του εν λόγω κράτους επηρεάζεται από τη διαταραχή» απαιτείται η διαπίστωση συστημικού κινδύνου (Υπoθέσεις C-57/00 P & C-61/00, Freistaat Sachsen and Volkswagen). Ευρωπαϊκή Επιτροπή: ευρεία διακριτική ευχέρεια κατά τον έλεγχο συμβατότητας (δεδομένης και της μη ενεργοποίησης του άρθρου 109 ΣυνθΛειτΕΕ) Κατευθυντήριες γραμμές προς τα κράτη μέλη για τις κρατικές ενισχύσεις στον τραπεζικότομέα: 5 ανακοινώσεις Επιτροπής : Η εφαρμογή των κανόνων περί κρατικών ενισχύσεων στα μέτρα που λήφθηκαν για τους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς στο πλαίσιο της τρέχουσας παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης (OJ C 270, ) Η ανακεφαλαιοποίηση των χρηματοπιστωτικών οργανισμών στο πλαίσιο της τρέχουσας χρηματοπιστωτικής κρίσης: περιορισμός των ενισχύσεων στο ελάχιστο απαραίτητο και διασφαλίσεις έναντι αδικαιολόγητων στρεβλώσεων του ανταγωνισμού (ΟJ C 10, ) Η αντιμετώπιση των απομειωμένων περιουσιακών στοιχείων στον κοινοτικό τραπεζικό τομέα (OJ C 72, ) Η αποκατάσταση της βιωσιμότητας της αξιολόγησης των μέτρων αναδιάρθρωσης στον χρηματοπιστωτικό τομέα στο πλαίσιο της παρούσας κρίσης βάσει των κανόνων των κρατικών ενισχύσεων (OJ C 195, ) Εφαρμογή, από την 1 η Ιανουαρίου 2011, των κανόνων για τις κρατικές ενισχύσεις στα μέτρα στήριξης των τραπεζών στο πλαίσιο της χρηματοπιστωτικής κρίσης (OJ C 329, ) Έγγραφο εργασίας της ΓΔ Ανταγωνισμού για τις κρατικές εγγυήσεις προς πιστωτικά ιδρύματα που θα εκδοθούν μετά την ( ) Τ. Πεδιαδιτάκη,

10 Α. Η έγκριση της τελευταίας παράτασης του ν.3723/2008 Υπόθεση SA.31998, απόφαση C(2010)9453final, H Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναφέρεται στην ειδική κατάσταση της ελληνικής οικονομίας (δημοσιονομικές δυσκολίες, μείωση της πιστωτικής επέκτασης των πιστωτικών ιδρυμάτων, αύξηση των μη εξυπηρετούμενων δανείων κλπ.) παρά την ευρύτερη (σε επίπεδο Ε.Ε.) βελτίωση του οικονομικού κλίματος. Η παράταση του καθεστώτος κρατικής ενίσχυσης κρίνεται κατάλληλη και αναγκαία για την άρση της σοβαρής διαταραχής της ελληνικής οικονομίας. Παρόλα αυτά, η Επιτροπή τονίζει για τον 2 ο και 3 ο πυλώνα του ν.3723/2008 ότι είναι αναγκαία η πρόβλεψη κινήτρων εξόδου και η σταδιακή εναρμόνιση με τους κανόνες της αγοράς προκειμένου να αποφευχθούν αρνητικές επιδράσεις στον ανταγωνισμό (negative spill-over effects) δέσμευση της Ελλάδας για υποβολή μεσοπρόθεσμης έκθεσης για τη λειτουργία των δυο πυλώνων μέχρι την έλεγχος καταλληλότητας, αναγκαιότητας, αναλογικότητας για τυχόν επέκταση μετά την Για τον 1 ο πυλώνα ιδιαίτερη αναφορά στην Ανακοίνωση του Δεκεμβρίου 2010 (για την εφαρμογή από την 1 η Ιανουαρίου 2011, των κανόνων περί κρατικών ενισχύσεων για τα μέτρα στήριξης των τραπεζών στο πλαίσιο της χρηματοπιστωτικής κρίσης). Επιπλέον, έμφαση στην υποχρέωση υποβολής έκθεσης λειτουργίας του καθεστώτος ανά εξάμηνο καθώς και υποβολής ατομικών σχεδίων αναδιάρθρωσης σε περίπτωση ανακεφαλαιοποίησης μετά την Τ. Πεδιαδιτάκη,

11 Β. Η έγκριση της ίδρυσης του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας Υπόθεση N 328/2010, απόφαση C(2010)6077final, (ισχύς απόφασης: έως ) H εκτίμηση της Επιτροπής: πρόκειται για κρατική ενίσχυση Πληρούνται τα τέσσερα κριτήρια της έννοιας: κρατικοί πόροι Χρηματοδότηση Ταμείου από το ελληνικό κράτος, επιτέλεση δημόσιου καθήκοντος ( exercise of public task ), διορισμός ΔΣ από Υπουργό Οικονομικών παροχή πλεονεκτήματος χορήγηση κεφαλαιακής ενίσχυσης επιλεκτικότητα δικαιούχοι προσφυγής: μόνο πιστωτικά ιδρύματα στρέβλωση ανταγωνισμού ενίσχυση θέσης δικαιούχων έναντι ανταγωνιστών τους σε άλλα κράτη μέλη ΑΛΛΑ συμβατότητα καθεστώτος κατά το άρθρο 107 παρ. 3 (β) ΣυνθΛειτΕΕ λόγω της διεθνούς οικονομικής κρίσης και επιπρόσθετα των ειδικών συνθηκών της ελληνικής οικονομίας Εφαρμογή κριτηρίων καταλληλότητας, αναγκαιότητας, αναλογικότητας. Ιδιαίτερη έμφαση (για τη διασφάλιση υγιών όρων ανταγωνισμού) σε: γεγονός ότι το Ταμείο θα λειτουργεί ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ με τον 1 ο πυλώνα (καθεστώς ανακεφαλαιοποίησης) του ν.3723/2008 τρόπο υπολογισμού της αποζημίωσης των πιστωτικών ιδρυμάτων (ποσοστό 10% ή χαμηλότερο ποσοστό υπό την προϋπόθεση κοινοποίησης προς την Ε.Ε.) Παράταση του καθεστώτος έως SA.31999, C(2010)9183 final, Τ. Πεδιαδιτάκη,

12 Συνολική εκτίμηση των θέσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Ι) Η αντιμετώπιση του συστημικού κινδύνου λόγω της διεθνούς οικονομικής κρίσης γίνεται: με βάση την καθοδήγηση και έγκριση της Ε.Ε. αλλά με λήψη εθνικών μέτρων για εθνικά τραπεζικά συστήματα Παρά τη διαφορετική νομική βάση (άρθρο 107 παρ.3(β)) η Επιτροπή σε μεγάλο βαθμό εφαρμόζει στοιχεία της Ανακοίνωσης για την αναδιάρθρωση των προβληματικών επιχειρήσεων κατά το άρθρο 107 παρ.3 (γ) Οι εκτιμήσεις της Επιτροπής περί της συμβατότητας των κρατικών ενισχύσεων κατά το άρθρο 107 παρ.3 (β) ΣυνθΛειτΕΕ δεν έχουν ελεγχθεί ακόμα από το Δικαστήριο. Τ. Πεδιαδιτάκη,

13 Συνολική εκτίμηση των θέσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (ΙΙ) Μήπως το ευρωπαϊκό δίκαιο «των κρατικών ενισχύσεων λόγω της οικονομικής κρίσης» σε επίπεδο Ε.Ε. δημιουργεί κίνδυνο για: άκρατο προστατευτισμό; κατακερματισμό της αγοράς (εθνικά πακέτα ενίσχυσης / διάσωσης των εθνικών τραπεζικών συστημάτων); σε διεθνές επίπεδο δημιουργεί κίνδυνο αποδυνάμωσης της ευρωπαϊκής οικονομίας (λόγω αυστηρών προϋποθέσεων χορήγησης κρατικών ενισχύσεων στα πιστωτικά ιδρύματα); π.χ. ευρωπαϊκή οικονομία vs αμερικανική οικονομία Τ. Πεδιαδιτάκη,

14 Το αίνιγμα «Ανταγωνισμός - Ρύθμιση» και η διεθνής οικονομική κρίση Αποτυχία αγοράς Ανταγωνισμός Νέα ισορροπία ;;; Ρύθμιση Αποτυχία αγοράς Τ. Πεδιαδιτάκη,